خانمها و آقایان محترم.

خواهران و برادران عزیز.

اینجانب به مناسبت این عید بزرگ، عید ملی مردم آذربایجان، جشن فرهنگ و موسیقی و صد و دهمین سالگرد تولد عذیر حاجی بیگ اف به شما صمیمانه تبریک می گویم.

عذیر حاجی بیگ اف با استعداد نابغه، فداکاری بزرگ، تحصیلات کامل، دانش، میهن دوستی و فعالیتهای سیاسی- اجتماعی خود بعنوان یکی از شخصیتهای بزرگ ملتمان و یک شخصیت برجسته آذربایجانی بوده که در صفوف اول نخبگان جهانی قرار می گرفت.

عذیر حاجی بیگ اف که در شهرستان آغجابدی، یکی از مناطق زیبای جمهوری آذربایجان به دنیا آمده، تحصیلات مقدماتی خود را در شهر شوشا طی کرده و با بهره مندی از تأثیر محیط شهر مقدس شوشا، دنیای بانوی ناتوان (شاعر) و هنر و اندیشه میرمحسن نواب موسیقی دان، سپس در آموزشگاه گوری (گرجستان) به تحصیلات عالیه پرداخت و سرانجام، از دانشگاه موسیقی سانکت- پترزبورگ فارغ التحصیل شد، بدینوسیله، راه بزرگ و درخشان هنری را آغاز کرد و با شرافتمندی کامل این راه را پیمود و در تاریخ مردم آذربایجان جایگاه برجسته ای به خود اختصاص داد.

عذیر حاجی بیگ اف در دوران کودکی و جوانی صرفاً در سایه توانمندی های خدادادی برای آموختن مطالب زیادی تلاش کرده و آموخته است. موفق به فراگیری تاریخ آذربایجان شد، تاریخ فرهنگی و موسیقی مردم آذربایجان را مطالعه و علاقه زیادی به موسیقی نشان داد. با اخذ همه ویژگیها و ضمن بهره مندی از خزانه موسیقی غنی مردم آذربایجان، در ۲۲ سالگی اپرای "لیلی و مجنون" را سرود و به جهانیان تقدیم کرد و بدینوسیله، بعنوان آهنگ ساز بزرگ خود را معرفی و فعالیتهای هنری را آغاز کرد.

تاریخ هنر اپرای آذربایجان با اپرای "لیلی و مجنون" شروع می شود. مردم آذربایجان دارای تاریخ بزرگ و غنی تئاتر میباشند. میرزا فتحعلی آخونداف بنیانگذار آن بوده است. عذیر حاجی بیگ اف نیز پایه گذار هنر اپرا و تئاتر اپرای آذربایجان میباشد. در سایه خلاقیت و در نتیجه فعالیتهای خستگی ناپذیر وی هنر بزرگ اپرا، تئاتر اپرا و باله در آذربایجان پیشرفت کرده و ما امروزه هنر اپرا، تئاتر اپرا و باله معروف در جهان را دارا میباشیم.

سپس، عذیر حاجی بیگ اف بطور مستمر آثار زیبا و ارزشمندی را سروده و بویژه، او بوسیله آثار بزرگی مانند "آرشین مال آلان"، "او اولماسین بو اولسون" معروفیت یافت، تمامی فعالیتهای بعدی را به توسعه موسیقی و فرهنگ آذربایجان اختصاص داد. عذیر حاجی بیگ اف گام بزرگ خود را با اپرای "لیلی و مجنون" برداشت. بر اساس آثار محمد فضولی و با استفاده از آن،موسیقی سنتی و مقام، موسیقی قدیم و غنی آذربایجان را اولین بار روی نوت موسیقی آورد و این اثر را با ارکستر سمفونیک بزرگ نواخت و خود وی رهبری ارکستر را بر عهده گرفت.

آذربایجان در زمینه های فرهنگ، دانش، ادبیات و معماری تاریخ بسیار غنی را دارا میباشد. ما دارای ادبیات دیرینه هستیم- نظامی، خاقانی، فضولی، نسیمی، واقف و سایر نوابغ. ما آثار معماری قدیم را داریم. ما دارای آثار نقاشی کهن میباشیم. ملت آذربایجان به گنجینه تمدن جهانی سهم ارزنده ای را اداء کرده است.

از بین این شخصیتها عذیر حاجی بیگ اف جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده، در جهان شهرت یافته، آثار موسیقی که به هر گوشه یی از جهان پخش شده، را سروده و موسیقی چندین قرنی آذربایجان را به نظم و ترتیب درآورده و به جهانیان معرفی کرده  است. عذیر حاجی بیگ اف تا آخرین روزهای عمر، خود را به توسعه فرهنگ و موسیقی آذربایجان، تحصیل و آموزش انسانها وقف کرده است. وی هم نویسنده و هم مقاله نویس، هم دانشمند، هم روشنگر، هم فیلسوف و شخصیت سیاسی اجتماعی بوده و در امور دولتی فعالانه حضور داشته است.

عذیر حاجی بیگ اف موقع برقراری نخستین جمهوری دموکراتیک در آذربایجان و پس از برقراری آن در تحولات سیاسی اجتماعی دوران خود مشارکت فعالی داشته است. وی هم بعنوان یک شخصیت برجسته در امر هدایت صحیح این تحولات تأثیرگذار بوده و در آن دوران سخت و دشوار در راستای اعتلاء هویت ملی مردم تلاشهای زیادی را بکار برده است.

وی برای موجودیت و پیشرفت اولین جمهوری دموکراتیک آذربایجان کوشش و فعالیت نموده است. در راستای حفظ تمامیت ارضی آذربایجان همت گذاشته است. توصیه ها و رهنمودهای او به هیأت نمایندگی آذربایجانی عازم کنفرانس "ورسال" پاریس که جیحون حاجی بیگ اف برادر کوچک عذیر حاجی بیگ اف نیز جزو هیأت نمایندگی بود، گواه بارز بر این نقطه است. عذیر حاجی بیگ اف دبیر روزنامه "آذربایجان" نخستین دولت مستقل آذربایجان بوده و برای فعالیت این روزنامه هم بوسیله مقالات و هم رهبری خود خدمات بسیار مهمی انجام داده است.

عذیر حاجی بیگ اف در دوران بعدی نیز همواره در مرکز صحنه اجتماعی آذربایحان حضور فعال داشته است. وی بمنظور رهایی مردم از بی سوادی و ارتقاء سطح فرهنگی و توسعه فرهنگی مردم، گامهای برجسته ای را برداشته و اقدامات گسترده ای انجام داده است. پیدایش مکتب موسیقی و تحصیلات موسیقی عالی و توسعه وسیع فرهنگ در آذربایجان مدیون فعالیتهای وی میباشد.

در آذربایجان توده آهنگسازان تحت تأثیر مکتب عذیر حاجی بیگ اف شکل گرفته است. می توان گفت، عذیر حاجی بیگ اف در تاریخ آذربایجان اولین آهنگ ساز میباشد. همه آهنگسازان بعدی در آذربایجان مستقیماً شاگرد آن بزرگوار بوده، نسلهای بعدی تحت تأثیر آثار و خلاقیت او بزرگ شده، هنر آهنگسازی را فرا گرفته و آثار موسیقی جدیدی را سروده اند.

در آثار عذیر حاجی بیگ اف نه تنها موسیقی، بلکه مضمون سیاسی- اجتماعی و معنوی نیز اهمیت بسزایی دارد. در تمامی آثار این آهنگساز آزادی انسان، پاکیزگی و صمیمیت انسان و رفتار انسانها با یکدیگر تجلی نموده است. این پدیده در مورد آثار "لیلی و مجنون"، "آرشین مال آلان" و "مشهدی عباد" و "کوراوغلو" که شاهکار وی محسوب میشود و سایر آثار نیزصدق دارد. یکی از مهمترین ویژگیهای خلاقیت عذیر حاجی بیکوف عبارت از آن است که وی نتنها موسیقی، بلکه کل موضوع آثار خود را کشف و ایجاد کرده است. موضوعاتی که وری معنی و مفهوم آنها فکر کرده و نیز موسیقی و آثار درام که با تکیه بر این موضوعات سروده، اصلا بیجهت نبوده است. اپرای "لیلی و مجنون" نیز بر حسب اتفاق نبوده است. احساسات انسانی، اندیشه های آزادی و عشق خالصانه انسانها در منظومه محمد فضولی شاعر بزرگ آذربایجان بر اساس افسانه "لیلی و مجنون" به قدری عذیر حاجی بیگ اف را مجذوب خود ساخته و مورد علاقه وی قرار گرفته است که صرفاً به این دلیل، وی در اولین اثر خود به آثار محمد فضولی مراجعه نموده، این موضوع را انتخاب و بر پایه آن یک اثر جاویدانی نوشته است. ۸۷ سال است که این اثر در صحنه های آذربایجان در معرض نمایش قرار می گیرد و ما اطمینان داریم که طول قرنها موجود خواهد بود.

عذیر حاجی بیگ اف در آثار "آرشین مال آلان" و "او اولماسین بو اولسین" نه تنها هدف مستعفیض کردن انسانها بوسیله موسیقی زیبا و شادی و لبخند بخشیدن به آنها بوسیله قهرمانان سوژه آثار خود را داشت، بلکه اهداف دیگری را دنبال میکرد. هدف وی این بود که جهات منفی موجود در زندگی مردم، جهالت و آداب و رسوم مختلف مسبب عقب ماندگی مردم را بوسیله مؤثرترین ابزار- موسیقی انتقاد و افشا کند، مردم را هشیار کند و به سوی پیشرفت هدایت نماید، فرهنگ و معنویات ملت را ارتقا بخشد. بدون شک، این امر بوسیله قطعه موسیقی برای هر فردی زودتر قابل انعکاس میباشد.

در ضمن، مایلم پیرامون این موضوع اظهار نظر کنم. هر اثر هنری در انسانها تأثیرگذار است و مسلماً، تأثیر مثبت دارد- در شکل گیری و توسعه خصلتها و افزایش سطح فرهنگی آنها تأثیر زیادی دارد. ولی موسیقی از همه آثار مؤثرتر است. با توجه به اینکه در اوایل قرن حاضر اکثر مردم ما بی سواد بودند، نمی توانستند کتاب بخوانند و کتابها نیز خیلی کم بود، سینما، تلویزیون و سایر ابزارها نبود، تصور کنید، عذیر حاجی بیگ اف بوسیله اپرای خود اشعار محمد فضولی، آثار "آرشین مال آلان"، "او اولماسین بو اولسون" و سایر آثار خود موسیقی را ضمن انتقال افکار مورد نظرخود به مردم، در راستای توسعه معنوی و فرهنگی مردم ما خدمات مهمی را انجام داده است.

همانطور که متذکر شدم، عذیر حاجی بیگ اف در تمامی آثار خود منادی آزادی انسان و آزادی ملتها بوده و علیه استبداد، ظلم و حکمروایی قیام کرده است. استفاده عذیر حاجی بیکوف از داستان "کوراوغلو"، داستان بزرگ ملی رویداد بی نظیری در فرهنگ و صحنه هنرآذربایجان میباشد.

داستان "کوراوغلو" طول قرنها از نسلها به نسلی دیگر منتقل شده و به روزهای ما رسیده است. داستان "کوراوغلو" انسانها را همیشه به قهرمانی و شهامت فراخوانده ا ست. این داستان روح رشادت، شهامت و میهن دوستی را در مردم تربیت داده است. داستان "کوراوغلو" انسانها را همیشه به آزادی، مبارزه برای آزادی و مبارزه با ظلم فرا خوانده است. داستان "کوراوغلو" بعلت آن محبوبیت داشته که مهمترین اندیشه ها برای زندگی و آینده مردم در آن جمع شده است. اینکه عذیر حاجی بیگ اف با هدف انتقال و معرفی موثرتر داستان "کوراوغلو" نه تنها به مردم، بلکه به کل جامعه جهانی اپرای "کوراوغلو" را به صحنه تئاتر آورده است، مجدداً تکرار می کنم، رویداد انقلابی مهمی در فرهنگ ما میباشد.

عذیر حاجی بیگ اف تاکنون بعنوان یک آهنگساز، موسیقی دان، مقاله نویس و دانشمند شناخته می شود. ما ضمن بزرگداشت سالگردهای تولد وی، این ویژگیهای خلاقیت عذیر حاجی بیگ اف را همیشه مورد توجه قرار داده ام.

با احساس خوشحالی فراوانی مایلم بیان کنم که من در دوران گذشته نیز از سازمان دهندگان و دست اندرکاران برگزاری مراسمهای سالگرد تولد عذیرحاجی بیگ اف بوده ام. مردم کشورمان عذیر حاجی بیگ اف را هرگز فراموش نکرده اند. وی در دوران زندگی خود نیز همیشه محبوبیت داشته است. او پس از ارتحال نیز همیشه در نزد ما دارای محبوبیت بوده است. مردم همیشه وی را در قلوب خودشان زنده نگه داشته و فرهنگ ملی همواره ضمن بهره مندی از آثار او پیشرفت کرده است. از این جهت، ما روز تولد عذیر حاجی بیگ اف را همه ساله جشن می گیریم.

من بزرگداشت شکوهمندانه نودمین سالگرد تولد عذیر حاجی بیگ اف را به خاطر دارم. ما در سال ۱۹۷۵ مقدمات نودمین سالگرد عذیر حاجی بیگ اف را مهیا ساختیم، با شکوه هر چه تمامتر هم در آذربایجان، در آن زمان در حد امکان در پایتخت اتحاد شوروی و در سایر جمهوری ها و کشورهای خارجی برگزار کردیم. از بین فرهنگیان در آذربایجان- باکو اولین بار منزل عذیر حاجی بیگ اف به موزه وی تبدیل شد. در سال ۱۹۷۵، بیست سال قبل خانه- موزه عذیر حاجی بیگ اف افتتاح شد. ما همگان بسیار خوشحالیم که این خانه- موزه بیست سال است که به توسعه و ارتقاء مردم و فرهنگ آذربایجان خدمت می کند. از روز تشکیل این موزه تاکنون رمضان خلیل اف همکار نزدیک عذیر حاجی بیگ اف مسئول آن میباشد. من بجهت این خدمات شایسته اش وی در مورد اعطای نشان عالی آذربایجان- نشان "افتخار" به وی فرمانی صادر کرده ام.

رمضان خلیل اف فرد بسیار خوشبختی است، ۹۵ سال سن دارد، امروز هم فعال میباشد. او دوش به دوش عذیر حاجی بیگ اف فعالیت نموده و یادگار آن بزرگوار برای ما است. برای همین، رمضان خلیل اف برای ما عذیذ است و شانس خوبی است که وی امروز هم زنده است. گمان می کنم که ما صدمین سالگرد تولد وی را نیز جشن خواهیم گرفت.

صدمین سالگرد عذیر حاجی بیکوف در سال 1985 با شکوه هر چه بیشتری در آذربایجان و مسکو که آنموقع پایتخت اتحاد شوروی بود برگزار شد. هنگامیکه ما در سالگرد تولد وی را در سالن طاقدار – در یکی از بزرگترین سالنهای مسکو جشن گرفتیم نمایندگانی از همه جمهوریهای اتحاد شوروی خاطرات خود در باره وی را بازگو میکردند. ما همه از دیدن و شنیدن همه اینها احساس غرور میکردیم. 

سرانجام، امروز ما صد و دهمین سالروز تولد عذیر حاجی بیگ اف را گرامی می داریم. شخص من خیلی خرسندم که اینجانب هم رهبری امور برگزاری مراسمهای نودمین، صدمین و امروز هم صد و دهمین سالگرد تولد عذیر حاجی بیگ اف را بر عهده دارم و جزو دست اندرکاران این امور هستم.

بخش اصلی دانشمندانی که فعالیت عذیر حاجی بیگ اف را تحقیق کرده اند و بویژه سخنرانیهای مراسم سالگرد تولد بیشتر در مورد فعالیتهای وی در زمینه موسیقی میباشد. بی جهت نیست که در این مراسم های سالگرد همواره موسیقی دانان، آهنگسازان و موزیسینها سخنرانی می کردند. شاید هم، اولین بار است که رئیس جمهور کشور در مراسم سالگرد تولد عذیر حاجی بیگ اف به ایراد سخن می پردازد. چرا که عذیر حاجی بیگ اف یک آهنگساز و موسیقی دان برجسته، در عین حال، دانشمند بزرگ، فیلسوف و روشنگر است. آثار و فعالیتهای مستقیم عذیر حاجی بیگ اف در  ایجاد، شکل گیری و تقویت احساسات رستاخیز و بیداری ملی و هویت ملی نقش بسزایی داشته است. آذربایجانی ها، جوانان و شهروندان کشورمان صرفاً با الهام از آثار عذیر حاجی بیگ اف، هر چه بیشتر به میهن علاقه پیدا کردند، با استماع موسیقی وی و متاثر از افکار ناشی از آثار آن بزرگوار احساس کرده اند که وطن، کشور و ملت برای هر فردی چه قدر عزیز است.

عذیر حاجی بیگ اف یک شخصیت میهن پرستی بوده است. مجدداً تکرار می کنم، در سالهای ۱۹۱۸- ۱۹۲۰، در شرایط سخت و دشوار- دوران فعالیت نخستین جمهوری مستقل آذربایجان خلاقیت عذیر حاجی بیگ اف بی نظیر بود. فعالیت عذیر حاجی بیگ اف در دوره های بعدی نیز فوق العاده مهم و ارزشمند میباشد.

با مرور بر تاریخ مشاهده می کنیم که عذیر حاجی بیگ اف در دوران سه حکومت زیسته است. دوران تولد و نشو و نمای وی بعنوان شخصیت فرهنگی مصادف با دوران حاکمیت روسیه تزاری در آذربایجان بود. سپس، در آذربایجان اولین جمهوری دموکراتیک در سال ۱۹۱۸ برقرار شد. مدتی بالغ بر دو سال دوران حاکمیت جمهوری آذربایجان مستقل بود. سپس، در آذربایجان حکومت شوروی برقرار گردید و این حکومت تا سالهای ۱۹۹۱-۱۹۹۲ ادامه یافت. عذیر حاجی بیگ اف در کل این سه مرحله صرف نظر از نوع و شکل حکومتها، به ملت خود خدمت کرده است. امروز می توان گفت که وی چنین می اندیشید: صرف نظر از نوع حکومت، کسی که با وفاداری به ملت خود خدمت می کند و برای پیشرفت مردم تلاش می کند؛ نباید در مقابل هیچ چیزی کوتاه بیاید. عذیر حاجی بیگ اف چنین شخصیتی بوده است.

در ادوار گذشته هنگام بحث از فعالیت عذیر حاجی بیگ اف، از آثار آن بزرگوار سخن می گفتند، لیکن در آن زمانها، از اوایل قرن تا ۱۹۲۰ راجع به فعالیتهای وی هیچ چیزی گفته نمی شد. گاهاً پنهانی می گفتند که عذیر حاجی بیگ اف عضو حکومت مساوات بوده و غیره، ولی باید این موضوع را نادیده گرفت. در دوران بعدی، از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۹، او تا زمان رحلتش در دوران حکومت شوروی زیسته است. این دوره از فعالیتهای عذیر حاجی بیگ اف نیز مانند دوران قبلی بسیار ثمربخش و مفید بوده، برای ملت ما خیلی ارزشمند و پراهمیت بوده است.

امروزه، پس از تغییر نظام سیاسی اجتماعی کشورمان لازم نیست باز هم به "مرض" قبلی دچار شد، نبایستی این دوره را پررنگ معرفی کرده و دوره دیگر را کم رنگ نمود. عذیر حاجی بیگ اف از سال تولد در ۱۸۸۵ تا ۱۹۴۹، یعنی تا زمان رحلت بعنوان یک فرزند بزرگ ملت آذربایجان بوده است. به مردم آذربایجان خدمت کرده و در دوران هر نظام و حکومتی هم که باشد، با استفاده از تمامی امکانات همواره هدف پیشرفت مردم را داشته است.

ضمن بحث از فعالیتهای عذیر حاجی بیگ اف تا سال ۱۹۲۰، در عین حال بایستی از فعالیتهای وی در ساهای بعدی نیز تجلیل کرد. عذیر حاجی بیگ اف در شکوفایی فرهنگ آذربایجان- امروز ما با احساس افتخار بی نهایت می توانیم بیان داریم که بله، در قرن بیستم و پس از سالهای ۱۹۲۰ فرهنگ کشور توسعه و شکوفایی یافته، توده فرهنگی عظیم ایجاد شده، مردم کشورمان با سواد شده و سطح فرهنگی آن ارتقاء پیدا کرده- وی در همه این خدمات دارای خدمات بی نظیری میباشد.

عذیر حاجی بیگ اف در سال ۱۹۳۷ اپرای "کوراوغلو" را به جهانیان بخشیده است. مجدداً تکرار می کنم، این اثر بعنوان یک رویداد انقلابی بزرگ در تاریخ و فرهنگ ملی پیدایش یافت. فرهنگ آذربایجان به اتفاق اثر "کوراوغلو" به مسکو، پایتخت وقت اتحاد شوروی رفت. اتحاد شوروی یک دولت بزرگی بود. عذیر حاجی بیگ اف در کاخ کرملین، پایتخت روسیه که دارای تاریخ قدیم میباشد، با احترام فراوانی مورد استقبال قرار گرفت. اگرچه عذیر حاجی بیگ اف زمانی بعنوان یک دانشجو در آموزشگاه موسیقی پترزبورگ تحصیل کرده، در کاخ کرملین، بعنوان عالیترین کاخ تزارهای روسیه در سال ۱۹۳۷ مورد احترام قرار گرفت. همه اینها تاریخ بزرگ است. نباید هیچ کدام از اینها را فراموش کرد.

عذیر حاجی بیگ اف در زمان جنگ جهانی دوم- در سالهای ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵ برای تقویت روحیه میهن پرستی مردم آثار زیبایی- مارش ها و موسیقی ها سروده، برای پیروزی بر فاشیسم خدماتی را انجام داده، حتی به حساب خود هواپیما خریده به جبهه فرستاد. این، همان عذیر حاجی بیگ اف است.

عذیر حاجی بیگ اف در اوایل قرن حاضر، طی سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ و از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۹ نیز در صحنه سیاسی اجتماعی آذربایجان حضور فعالی داشته است. عذیر حاجی بیگ اف در آن زمان عضو پارلمان آذربایجان، پارلمان اتحاد شوروی که البته، اتحاد شوروی دولت بزرگی بود و پارلمان داشت، نحوه ارزیابی پارلمان نیز بحث دیگر است- عضو این پارلمانها بوده و به آن افتخار کرده است. اینها را نیزنباید فراموش کرد، عذیر حاجی بیگ اف مال ما است- با همه وجود و خلاقیت خود.

یکی از بزرگترین خدمات عذیر حاجی بیگ اف سرودن اولین سرود ملی جمهوری آذربایجان است. این سرود بعداً حذف شد. در سال ۱۹۴۵ سرود جدید جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان بوجود آمد. مؤلف این سرود نیز عذیر حاجی بیگ اف بود. سرانجام، ما پس از کسب استقلال آذربایجان، سرود ملی را که عذیر حاجی بیگ اف در سال ۱۹۱۹ سروده بود - ما همگان بیش از حد آنرا دوست داریم- مجدداً احیا کردیم. همه اینها تاریخ آذربایجان است. همه اینها مراحل فعالیت و خلاقیت عذیر حاجی بیگ اف است.

هر روز ازعمرعذیر حاجی بیگ اف برای ما گرامی است. هر اثر و هر ورق موسیقی (نوت) که عذیر حاجی بیگ اف سروده، برای ما ارزشمند است. سرتاسر فعالیتهای اجتماعی و سیاسی عذیر حاجی بیکوف برای ما ارزشمند است. زیرا، همه اینها در راستای رستاخیز و توسعه فرهنگی مردم آذربایجان و هویت ملی آن عمل کرده است. این خدمات هرگز فراموش نمی شود. این خدمات نظیری ندارد.

بعلت همه این مسایل، خلاقیت عذیر حاجی بیگ اف ثروت ملی آذربایجان است. شخصیت عذیر حاجی بیگ اف افتخار مردم آذربایجان و افتخار ما است.

عذیر حاجی بیگ اف دوران جوانی خود را در شهر شوشا گذرانده است. شوشا برای هر آذربایجانی یک شهر عزیز و مقدسی است. عذیر حاجی بیگ اف همواره برای تمامیت ارضی آذربایجان مبارزه کرده است. با مطالعه مقالاتی که وی در سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ نوشته، فکر می کنی: آن مسایل برای امروز چه قدرهم مبرم است. اوضاع آن دوران امروز مجدداً پیدایش یافته است. تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان، تلاش برای تصرف سرزمینهای کشورمان و حراست افراد میهن پرست از کشورمان- در آن زمان نیز چنین بوده است. عذیر حاجی بیگ اف در آن زمان برای این کار تلاش کرده و امروزه نیز، متأسفانه، گردش روزگار چنین بوده است. ما همگان ضمن پیروی از راهی که شخصیتهایی مانند عذیر حاجی بیگ اف بجا گذاشته اند، در راستای حفظ استقلال و تمامیت ارضی آذربایجان تلاش می کنیم.

در شهر شوشا که موطن عذیر حاجی بیگ اف است- البته کل آذربایجان موطن او است، ولی دوران جوانی وی در شهر شوشا گذشته- از اینرو، در همانجا خانه- موزه آن بزرگوار دایر شده بود. بعضی از حاضرین در این مراسم حتماً از این موزه بازدید کرده اند. من هم بارها از آن موزه دیدن کرده ام. مجسمه عذیر حاجی بیگ اف نیز در شوشا بنا شده بود. در آنجا نه تنها مجسمه عذیر حاجی بیگ اف، بلکه هنرمندان بزرگ ما، بلبل و خانم ناتوان، از بزرگان ما، نیز نصب شده بود. همچنین سایر مجسمه ها نیز موجود بودند.

در ماه می سال ۱۹۹۲ شهر شوشا از طرف ارمنستان اشغال گردید. اشغالگران همه چیزها را ویران کردند، از جمله، آثار  فرهنگی را. آنها مجسمه های عذیر حاجی بیگ اف، بلبل و خانم ناتوان را نتنها تخریب کرده بودند، بلکه وحشیگری آنها به حدی بوده که آن مجسمه ها رابه مسلسل و رگبار بسته اند. کار خیلی مهمی صورت گرفت که آن مجسمه ها از قید اسارت آزاد شد، از طریق گرجستان به آذربایجان ارسال گردید، اکنون در موزه هنرهای زیبا نمایش می شود. بازدید کنندگان شاهد این می شوند که مجسمه عذیر حاجی بیگ اف چه قدر گلوله خورده است. این دشمنان زمانی سعی می کردند خود عذیر حاجی بیگ اف را با این گلوله ها ترور کنند، ولی نتوانستند. اکنون این گلوله ها را به مجسمه وی اصابت کردند. این رویدادها برای ما تلخ و رنج آور است. ولی این یک حقیقت است و  این واقعیت نشان می دهد که وحشیگری در چه حدی میتواند باشد. فاشیسم و وحشیگری بی حد و حصر است. این اعمال شوم اشغالگران ارمنی صرفاً گواه بر این مطلب است.

ولی اشغالگران ارمنی اصلاً چنین فکر نکنند که آن گلوله ها می تواند خلاقیت عذیر حاجی بیگ اف، بلبل و ناتوان را متزلزل سازد، نخیر! آنها فکر نکنند که این گلوله ها می تواند ارزشهای معنوی ملت آذربایجان را خدشه دار سازد، نخیر! فکر نکنند که اشغال شهر شوشا می تواند همیشگی باشد. نخیر، ممکن نیست.

ما امروز ضمن گرامیداشت صد و دهمین سالگرد عذیر حاجی بیگ اف، اظهار اطمینان می کنیم که میراث عذیر حاجی بیگ اف زنده خواهد ماند و همه مکانهای زندگی این شخصیت برجسته به زیارتگاه تبدیل خواهد شد. ما مطمئنیم که سرزمینهای آذربایجان از دست اشغالگران ارمنستانی نجات خواهد یافت. ما اطمینان داریم که شوشا آزاد خواهد شد. ما مطمئنیم که همه قره باغ کوهستانی و تمامی سرزمینهای اشغالی کشورمان آزاد خواهد شد و آذربایجان کلیه سرزمینها و مرزهای خود را مجدداً بدست خواهد آورد.

دلیل زیادی برای این کار وجود دارد. شانزده ماه است که در جنگ ارمنستان و آذربایجان شرایط آتش بس ادامه دارد. ما برای آزادسازی سرزمینهای اشغالی و برقراری تمامیت ارضی کشورمان بوسیله این راه حل، از راه صلح کوشش می کنیم. اقدامات انجام شده، فعالیت سازمانهای بین المللی، فعالیتهای ما در قالب سازمانهای بین المللی و سیاستهای مستمر در این راستا گواه بر این مطلب میباشد.

دولتهای قدرتمند جهان نیز برای حل مسالمت آمیز این مسأله تلاش می کنند و سازمانهای بین المللی در چارچوب گروه مینسک فعالیت می نمایند. مطمئنم که آنها این فعالیتهای خود را منبعد نیز افزایش خواهند داد. زیرا، هیچ کشورری نباید اشغالگری را بپذیرد. هیچ دولتی نباید تجزیه طلبی را قبول کند. هیچ کشوری نباید از تجاوز حمایت بعمل آورد. اگر چنین است، اگر حق و عدالت وجود دارد، چنانچه موازین حقوق بین الملل در جهان منبعد نیز برقرار شود، حق با ما است و ما از راه حق به حل این مسایل موفق خواهیم شد.

در عین حال، همانطور که آثار عذیر حاجی بیگ اف همواره انسانها را به میهن پرستی فرا می خواند، امروزه نیز شهروندان آذربایجانی را به میهن دوستی دعوت می کند. امروز ما با یاد خاطره عذیر حاجی بیگ اف و بزرگداشت مجدد فعالیتهای آن بزرگمرد، بایستی احساسات میهن دوستی را که نقطه اوج این آثاراست در خودمان هر چه بیشتر تربیت و توسعه دهیم. باید خودمان را با این احساسات برای آینده آماده سازیم.

ما بایستی به بازپس گیری سرزمینهای اشغالی خود موفق شویم. مناقشه را از راه صلح حل و فصل کنیم. به هر بهایی شده، به هر نحوی که باشد شهر شوشا، منطقه قره باغ و تمامی سرزمینهای اشغالی کشورمان آزاد خواهد شد- با عزم راسخ مردم آذربایجان این مناطق آزاد خواهد گردید، با شجاعت فرزندان دلیر آذربایجان آزاد و تمامیت ارضی آذربایجان برقرار خواهد گردید.

من با این آرزوها و این امیدها، برای شما و همه مردم آذربایجان آرزوی کامیابی و موفقیت دارم. در برابر خاطره عزیز عذیر حاجی بیگ اف، شخصیت بزرگ آذربایجان سر تعظیم فرود می آورم. همه مردم آذربایجان امروز در برابر خاطره عذیر حاجی بیگ اف تعظیم می کنند. اینجانب با اظهار مراتب احترام و ارادت به خاطره آن بزرگوار، امروز بار دیگر مردم را به وحدت دعوت می کنم. برای حفظ عذیر حاجی بیگ اف و حفظ فرهنگ و ارزشهای معنوی ملی، همه شما را به شجاعت، رشادت و میهن پرستی دعوت می کنم. سپاسگزارم.  

© aliyev-heritage.org