Sual: Cənab prezident, müstəqil Azərbaycan Respublikasının tarixində ilk dəfədir ki, bələdiyyə seçkiləri keçirilir. Siz bu gün səs verdiniz və bu, xalqımız üçün, bizim üçün böyük fəxrdir. Seçkilər barədə nə deyərdiniz?

Heydər Əliyev: Sən dedin ki, seçkilər ilk dəfədir keçirilir. Doğrudan da ilk dəfədir. Mən iki gün bundan öncə televiziya, radio ilə Azərbaycan vətəndaşlarına müraciət edərkən də dedim. Bu, bizim indiyə qədər keçirdiyimiz seçkilərin hamısından mürəkkəb seçkidir. Çünki burada namizədlər çoxdur, bələdiyyələr Azərbaycanın hər yerini əhatə edir. Bələdiyyə var - böyükdür, bələdiyyə var ki, kiçikdir. Bakıdakı bələdiyyələr, təbiidir ki, böyük bələdiyyələrdir. Məsələn, bu rayonda gərək ki, bir bələdiyyə var, yaxud da əsas hissəsi bir bələdiyyədir. Ancaq bizim kənd rayonlarında hər kənddə, hər qəsəbədə bir bələdiyyə var. Ona görə də bələdiyyə seçkilərini keçirmək, təbii ki, həm parlament seçkilərindən, həm də prezident seçkilərindən, yəni bizim indiyə qədər keçirdiyimiz seçkilərdən daha da çətindir. Ancaq hesab edirəm, - mən bu məsələni izləmişəm, bələdiyyə seçkiləri haqqında fərman verəndən, onun vaxtını təyin edəndən sonra bu prosesi daim izləmişəm, müşahidə etmişəm, - belə fikirdəyəm ki, bələdiyyə seçkiləri haqqında fərman veriləndən sonra və işə başlayandan sonra ötən aylar ərzində Azərbaycanda iş görülübdür. Əsas nəticə də bundan ibarətdir ki, ilk dəfədir bələdiyyələr təşkil olunur. Hazırda bələdiyyələr yoxdur. Gələn dəfə bələdiyyə seçkilərində bizim həm builki təcrübəmiz olacaq, həm də bu bələdiyyələr beş il fəaliyyət göstərəcəklər. Ona görə insanlar biləcəklər ki, bələdiyyə nədir. Onun xeyri nədir, zərəri nədir, uğuru nədir, nöqsanları nədir? Məsələn, gələn bələdiyyə seçkilərində, təbiidir ki, biz bundan da artıq nailiyyətlər əldə edə biləcəyik. Bu, ilk seçki olduğuna görə mən bilirəm ki, bunu həm təşkil etmək asan deyildi, çətin idi, həm də insanların bunu qavraması və buna tam maraq göstərməsi vərdişi yoxdur. Məsələn, sovet hakimiyyəti vaxtında da seçkilər olubdur. Doğrudur, o vaxt seçkilər azad, sərbəst keçirilməyibdir. Yəni o mənada sərbəstlik ki, hər yerdə bir namizəd olub, insanlar gəlib ona səs veriblər. Kim də istəməyib - səs verməyibdir. Səs verməyənlər də adətən, az olurdu - iki faiz, üç faiz. Amma buna baxmayaraq, seçki keçirilibdir və insanlar, xüsusən yaşlı nəsil, orta nəsil bu cür seçkiləri bilirlər və iştirak eləyiblər. Amma indiki kimi seçki Azərbaycanda heç vaxt keçirilməyibdir. Nə demokratik, nə də qeyri-demokratik, nə totalitar dövrdə, yaxud da indi, demokratiya dövründə heç vaxt keçirilməyibdir. Bu, birinci dəfədir keçirilir. Ona görə, yenə də deyirəm, bu, bizim ölkəmiz, vətəndaşlarımız üçün böyük hadisədir. Çünki vətəndaşlar, seçicilər ilk dəfə olaraq özləri öz yerli idarəetmə, hakimiyyət orqanlarını seçirlər. Onlar bu seçkiyə nə qədər düz yanaşsalar, ədalətli yanaşsalar və işgüzar adamlar seçə bilsələr, təbiidir ki, o qədər də bələdiyyələrin fəaliyyəti yaxşı olacaqdır. Əgər bələdiyyələrin fəaliyyəti yaxşı olsa, hər bir bələdiyyənin əhatə etdiyi ərazidə, təbiidir ki, bir çox işlər görüb bilər.

Bələdiyyələrin seçilməsi, məsələn, bizim üçün, dövlət, hökumət üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çünki, indi bütün yük icra orqanlarının üzərindədir, hökumətin, dövlətin üzərindədir. Amma bələdiyyələr qeyri-dövlət təşkilatlarıdır, bunlar heç kəsə tabe deyillər, hərəsi öz işini müəyyən edir, onların heç bir tabeliyi yoxdur. Bunlar Azərbaycanda yeganə təşkilatlardır ki, heç kəsə tabe deyillər. Kənddəki bələdiyyə üstündə olan heç bir bələdiyyəyə tabe deyildir. Yaxud da ki, Bakının rayonlarında olan bələdiyyələr, məsələn, Səbail rayonundakı bələdiyyə müstəqildir, heç bir yerə, heç bir idarəyə, heç bir icra orqanına tabe deyildir. Bu təbiidir ki, bir tərəfdən bunlara çox böyük imkanlar, səlahiyyətlər verir. Amma ikinci tərəfdən də bunların məsuliyyətini artırır. Çünki hələ ki, bizim vətəndaşlarımız, cəmiyyətimiz tabeçilik olmadan, sərbəst fəaliyyət göstərməkdə lazımi təcrübə toplamayıblar. Azərbaycanda, - təkcə Azərbaycanda deyil, keçmişdə mənsub olduğumuz ölkədə, -uzun illər, on illərlə hər bir orqan lap ilk özəyində yuxarıya qədər bir-birinə tabe olubdur. Məsələn, vaxtilə kənd soveti seçirdilər. Kənd soveti mütləq rayon icra sovetinə tabe idi, rayon icra soveti respublikanınkına tabe idi, respublikanınkı Sovet İttifaqınınkına tabe idi. Görürsünüz, bir-birinə nə qədər tabelik var idi. Təbiidir ki, bu, bir tərəfdən onların üzərindən məsuliyyəti çox götürürdü, amma sərbəstlik də vermirdi. İndi bu məsuliyyət artır, sərbəstlik verilir, ancaq rəhbərlik yoxdur. Belə bir vəziyyətdə, təbiidir ki, bələdiyyələr ilk dövrdə, ola bilər, öz işlərində çox çətinliklərlə rastlaşsınlar. Ancaq bunlar da ondan asılı olacaqdır ki, bizim seçicilər bələdiyyələrə nə qədər dəyərli adamlar seçəcəklər. Məsələn, namizədlər çoxdur. Bu, məni sevindirir. Ona görə sevindirir ki, bir tərəfdən bələdiyyə sisteminə maraq göstərən vətəndaşlar çoxdur, onlar bu orqanlarda fəaliyyət göstərmək istəyirlər. Deyə bilmərəm ki, hamısı eyni məqsədlə fəaliyyət göstərmək istəyir. Yəqin ki, bir qismi həqiqətən vətəndaşlar üçün, öz yaşadığı yer üçün iş görmək, fayda vermək istəyir. Ola bilər, bir qismi də bundan öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə etmək istəyir. O da ola bilər, bu da ola bilər. Amma buna baxmayaraq, bələdiyyələrin seçilməsi zamanı namizədlərin çox olması, qeydə alınmış namizədlərin çox olması onu göstərir ki, bələdiyyəyə maraq həvəs çoxdur. Kim buraya hansı məqsədlə seçilmək istəyir - bu, onların öz vicdanlarına qalacaqdır. Amma bizim üçün əhəmiyyətlisi budur ki, vətəndaşlarımız dövləti, hökuməti idarə etməyə, yerli idarə orqanlarında iştirak etməyə həvəs göstərirlər, biganə deyillər. Bu, çox müsbət bir haldır. Yenə də deyirəm, bunlar hamısı bir tərəfdən bizi sevindirir, ölkəmizdə demokratiyanın varlığını və onun inkişafını sübut edir, ikinci tərəfdən də, təbiidir ki, bələdiyyələrin qarşısında böyük vəzifələr, böyük məsuliyyətlər qoyur.

Hər halda, mən arzu edirəm, - guman edirəm, belə də olacaqdır, - Azərbaycanda bələdiyyə seçkiləri demokratik şəraitdə keçirilsin. Bu da bizim Azərbaycanda apardığımız demokratik proseslərin, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğu prosesinin böyük bir mərhələsi olacaq və biz irəliyə doğru böyük bir addım atmış olacağıq. Gələcək üçün isə çox böyük zəmin yaradacağıq. Təbiidir ki, beş ildən sonra bələdiyyə seçkiləri bundan da səviyyəli, bundan da keyfiyyətli keçiriləcəkdir. Güman edirəm, gələcəkdə bələdiyyələrə seçiləcək adamlar bu gün seçilənlərdən daha da yüksək səviyyəli olacaqlar. Çünki, ola bilər, onların bir qismi bu beş il müddətində özlərini çox fəal göstərsinlər, vətəndaşların qayğısına qalsınlar, yerlərdə yerli məsələlərin həllində iştirak etsinlər, yaxud təşəbbüskar olsunlar, xalqa göstərsinlər ki, onlar nəsə ediblər. Onda onlar yenidən seçilə bilərlər və onların təcrübəsi olacaqdır.

İkinci tərəfdən də, indiyə qədər bəlkə də bələdiyyələrə maraq göstərməyən adamlar bələdiyyələrin işini müşahidə edəcəklər və gələn bələdiyyə seçkiləri, təbiidir ki, bizim üçün, Azərbaycan üçün daha da faydalı olacaqdır. Bu, ilk addımdır, çox lazımlı addımdır. Mən çox məmnunam ki, biz bu addımı atırıq. Ümidvaram ki, bu, bizim ölkəmizə, dövlətimizə və ən əsası - vətəndaşlarımıza fayda gətirəcəkdir.

Sual: Cənab prezident, yeni seçiləcək bələdiyyələrə və onların üzvlərinə nə arzulayırsınız?

Cavab: Onlara arzu edirəm ki, birincisi, vətəndaşlara və seçildikləri yerlərə xidmət etmək məqsədi daşısınlar. Yəni bələdiyyələr yerli məsələləri həll edəcəklər. İndi Azərbaycanda həll olunası məsələlər çoxdur. Onların bir qismi də yerli məsələlərdir. Amma bələdiyyələr yerli məsələləri həqiqətən qanunun onların üzərinə qoyduğu vəzifə çərçivəsində həll edə bilsələr, bu, hər bir vətəndaş üçün xeyirli olacaqdır. Ona görə mən yeni seçilən bələdiyyələrə arzu edirəm ki, onlar bələdiyyə prinsipinə sadiq olsunlar, öz məsuliyyətlərini hiss etsinlər. Çalışsınlar ki, formal olaraq bələdiyyəyə seçilib status almasınlar. Amma bələdiyyəyə seçildisə, status aldısa, öz torpağı üçün, öz yeri üçün, öz şəhəri, yaxud öz qəsəbəsi, öz rayonu üçün faydalı iş görsünlər. Mən bunu arzu edərdim.

Sual: Cənab prezident, Azərbaycanın Avropa Şurasına tam hüquqlu üzv olması üçün bu seçkilər nə dərəcədə əhəmiyyətlidir?

Cavab: Bəli, bunun da əhəmiyyəti var. Amma tək bundan asılı deyildir. Bizim qonaq sifətilə qəbul olunduğumuz vaxtdan üç il keçibdir. Bu müddətdə biz Avropa Şurası ilə çox geniş əməkdaşlıq etmişik. Avropa Şurasının standartlarına cavab verən bir çox qanunlar qəbul etmişik. Bilirsiniz ki, xüsusən son vaxtlar belə qanunlar qəbul olunubdur. Qanunun qəbul olunması təkcə texniki məsələ deyildir. Qanunun qəbul olunması ondan ötrü deyil ki, biz işarə qoyaq ki, bu qanunu qəbul etdik, orada da desinlər ki, bu qanun Azərbaycanda var, ona görə də Avropa Şurasının standartlarına uyğundur. Yox, bu qanunların qəbul edilməsi bizim idarəetmə orqanlarında, hüquq-mühafizə orqanlarında və bütün başqa orqanlarda yeni bir şərait yaradır. Yəni biz bundan sonra dünya qanunları, Avropa qanunları çərçivəsində yaşamalı, işləməliyik. Bunun da əsas məqsədi odur ki, insanların hüquqları daha da çox qorunmalı, dövlətin hüquqları qorunmalı və demokratiya olmalıdır. Ona görə də indiyə qədər gördüyümüz işlər, təbiidir ki, Avropa Şurasına tam hüquqlu üzv qəbul olunmağımızın əsasını təşkil edir. Amma bugünkü bələdiyyə seçkiləri də bir mərhələdir. Əgər seçkilər yaxşı keçsə, uğurlu keçsə, yaxşı nəticələr olsa, onda Avropa Şurasına qəbul olunanda deyəcəklər - bəli, bunu da etdilər, onu da etdilər, bunu da ediblər, onu da ediblər, amma son olaraq bələdiyyə seçkiləri də yaxşı keçibdir. Ona görə siz jurnalistlər də çalışın ki, yaxşı keçsin.

Sual: Hörmətli prezident, Türkiyənin Avropa Birliyinə tam hüquqlu üzv qəbul olunmasını dəstəkləyirsinizmi?

Cavab: Yüz faiz dəstəkləyirəm. İndiyə qədər Türkiyəyə çox əngəllər edirdilər. Mən çox məmnunam ki, bu əngəllər götürülür. Mən dünən əziz dostum, Türkiyənin Cümhur başqanı Süleyman Dəmirəllə telefonla danışdım, bu münasibətlə onu təbrik etdim. Mən hiss etdim ki, o da çox məmnundur. Baş nazir Bülənd Ecevit də Helsinkiyə getmişdi. Bu, çox gözəl hadisədir, mən buna sevinirəm.

Sual: Cənab prezident, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin, eyni zamanda ATƏT-in hazırkı sədrinin Azərbaycana qarşıdakı səfərlərindən Azərbaycan nə gözləyir?

Cavab: Bilirsiniz, bunlar bir-birindən ayrı məsələlərdir. ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri sadəcə, buraya gəlir, buradan Dağıstana uçacaqdır. O, buranı tranzit yeri kimi seçibdir. Təbiidir ki, mən onunla görüşəcəyəm. Düzdür, gec gəlir, gecə gəlir və səhər tezdən də gedəcəkdir. Amma bizim işimizin gecəsi-gündüzü yoxdur. Ancaq ayın 13-də günün axırında buraya ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri gəliblər. Bilirsiniz ki, artıq onlar iki gündür Ermənistanda, Yerevandadırlar. Oradan Dağlıq Qarabağa getməli idilər. Bəlkə də artıq Dağlıq Qarabağdadırlar, məlumatım yoxdur. Bildiyimə görə, o heyətin tərkibində təkcə ATƏT-in Minsk qrupunun üzvləri, yaxud da onların əməkdaşları yox, eyni zamanda Dünya Bankının, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının da nümayəndələri var. Bildiyimə görə, onlar Dağlıq Qarabağdan Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ sınırlarından kənarda olan rayonlarına da gedəcək, bu yerlərlə, vəziyyətlə tanış olacaqlar. Nə ilə gəldiklərini bilmirəm. Ancaq onların belə tərkibdə və bu cür məzmunda gəlmələri, hesab edirəm ki, çox sevindirici haldır. Gələrlər, danışarıq.

Sual: Cənab prezident, Kazimirovun ATƏT-in Minsk qrupunun nümayəndə heyəti tərkibinə salınması ilə əlaqədar nə deyə bilərsiniz?

Cavab: Bilirsiniz, düzü, mən bunu oradan-buradan eşidirəm. Mən bilirəm ki, Kazimirov ATƏT-in Minsk qrupunun tərkibindədir. Amma mənə dedibr ki, o, ekspert kimi, yaxud da Xarici İşlər Nazirliyinin işçisi kimi onlarla bir yerdə gedibdir. Ancan mən hələ bir şey bilmirəm.

Sual: Cənab prezident, dekabrın axırında YAP-ın birinci qurultayının keçiriləcəyi bildirilmişdir. Bu, qüvvəsində qalırmı, gündəlikdə hansı önəmli məsələlər olacaqdır?

Cavab: Ayın 20-21-i qəti keçiriləcəkdir. Sən bilirsən, bu qurultaydır. İndiyə qədər bizim partiyaların o qədər qurultayında olmusunuz ki, bilirsiniz. Yeni Azərbaycan Partiyası böyük partiyadır. İndiyə qədər qurultayını keçirməyibdir, ilk qurultayını keçirir. Bunun bəlkə mənfi cəhəti də var. Amma müsbət cəhəti də var - partiya formalaşdı, inkişaf etdi, genişləndi. Partiya öz sıralarını möhkəmləndirdi, təcrübə topladı. İndi gələcək dövr üçün öz vəzifələrini müəyyən etməkdən ötrü qurultaya gedir. Bizdə xırda-xırda partiyalar var, ildə iki dəfə qurultay keçirirlər. Bilmirəm, bu qurultayların məzmunu, mənası nə olur, əhəmiyyəti nə olur. Amma bu, hərənin öz işidir. İndi bizdə sərbəstlikdir, heç bir qanun yoxdur ki, hansı partiya qurultayı nə cür keçirməlidir. Bu da demokratiyanın bariz nümunəsidir. Amma ayın 20-də Yeni Azərbaycan Partiyasının qurultayı başlanacaq və iki gün gedəcəkdir - 20-si və 21-i.

Sual: Cənab prezident, Dövlət Əmlak Komitəsi sədrinin və müavininin işdən azad edilməsi özəlləşdirmə prosesində hər hansıbir dönüş yaradacaqmı?

Cavab: Bilirsiniz, hər hansı bir adamın işdən çıxarılmasında, vəzifəyə yenisinin təyin edilməsində məqsəd həmin sahənin keyfiyyətcə daha da yaxşılaşdırılmasından ibarət olur. Bəzən görürsən insan xəstələnir, işləyə bilmir, vəzifədən azad edilir, yaxud da başqa səbəb olur. Amma çox hallarda belə yüksək kadr dəyişiklikləri, təbiidir ki, o sahədəki mövcud nöqsanları aradan qaldırmaq, işi gücləndirmək üçün lazım olur. Biz də bunu etmişik. Bilirsiniz ki, biz maliyyə nazirini dəyişdirdik, indi orada işlər daha da yaxşı gedir. Məsələn, Baş Dövlət Vergi Müfəttişliyinin rəisini dəyişdirdik, orada da işlər yaxşı gedir. Bunlar hamısı sizin gözünüzün qabağındadır. Bilirsiniz ki, özəlləşdirmənin birinci mərhələsi keçibdir. O da çox vacib idi. Bu, çox yaxşı nəticələr veribdir, amma nöqsanlar da, mənfi cəhətlər də var. Biz bunları heç vaxt inkar etmirik. Özəlləşdirmə elə bir mürəkkəb prosesdir ki, orada ideal bir nəticə əldə etmək mümkün deyildir. Dövlət Əmlak Komitəsi sədrinin sabiq müavini bir kitab yazıb, orada göstərir ki, satmağa nə ehtiyac var, dağıdın, verin adamlara, qoy nə edirlər - etsinlər. Məsuliyyətsiz adamdır da. Yəqin biz də vaxtilə səhv buraxmışıq ki, məsuliyyətsiz adamı elə vəzifəyə təyin etmişik. Özəlləşdirmə bütün ölkələrdə, eyni zamanda bizdə də çox mürəkkəb bir prosesdir. Mən bunu heç vaxt ideallaşdırmıram və ideallaşdırmaq da olmaz. Amma özəlləşdirmənin ikinci mərhələsi - proqram hazırdır, biz bu barədə qanun qəbul edəcəyik - daha da böyük məsuliyyət, ciddilik tələb edir. Yəni həmin mərhələdə böyük müəssisələr özəlləşdiriləcəkdir. Bəzi adamlar var ki, onlar çox məsuliyyətsiz adamlardır, - bilirsiniz, bu təkcə Azərbaycanda deyil, başqa yerlərdə də belədir. Mən Azərbaycanda bunu 1994-1995-ci illərdən müşahidə edirəm, - özləri də özəlləşdirməyə şəxsi maraq göstərirlər. Onlar radikal təkliflər irəli sürürlər və kənardan elə görünür ki, guya bu adam islahatçıdır, özü də çox böyük islahatçıdır. Bəzən xarici ölkələrdə də belə adamlara islahatçı deyirlər. Ancaq məsələnin içinə girəndə, həmin adamın məqsədini araşdıranda görürsən yox, bu heç islahatçı da deyil, millətin, ölkənin dərdinə də qalan adam deyil, - o, sadəcə, zahirən özünü islahatçı göstərərək radikal addım atır, lakin şəxsi məqsədini güdür. Onun pulu, imkanı var, istəyir ki, özəlləşdirmə tez-tələsik olsun, hərə bir tərəfdən qapsın, o da qapsın.

Bilirsiniz, mən Azərbaycana uzun illər rəhbərlik etmişəm. Mən 30 il bundan əvvəl Azərbaycana ilk dəfə rəhbər seçilmişəm. Məndən də öncə, mənim rəhbərlik etdiyim dövrdə də, indiyə qədər də xalqın zəhməti, vəsaiti nəticəsində Azərbaycanda böyük iqtisadi potensial yaranıbdır. Bu da nədən ibarətdir? Bu, dövlət müəssisələrindən, zavodlardan, fabriklərdən, böyük istehsal müəssisələrindən; başqa çox şeylərdən - infrastrukturlardan, yoldan, rabitədən və digərlərindən ibarətdir. Bunlar hamısı dövlət tərəfindən yaranıbdır. Amma dövlət də pulu göydən götürmürdü, bunlar xalqın zəhməti ilə qazanılmış pulun hesabına yaranıbdır. Bunun necə olduğu indi arxada qalıb. Kim ona necə qiymət verir, - bu onun öz işidir. Amma, hər halda, Azərbaycanda böyük mülkiyyət yaranıbdır. Vaxtilə, 1920-ci illərdə, məsələn, mülkədarların mülkü əlindən almanda, yəni müsadirə edibndə, hər şeyi dövlət mülkiyyətinə çevirəndə, əgər onların mülkü indikinə nisbətən 5 faiz idisə, hazırda 100 faiz olubdur. Azərbaycanın bütün mülkiyyətinin qiyməti də, keyfiyyəti də bəlkə 100 faiz, yaxud daha çox artıbdır. Hazırda biz geri gedən bir proses aparırıq. O vaxt torpaqları zorla dövlətləşdirdilər, insanların əlindən mal-qaranı, torpağı aldılar. Bu proses 15 il davam etdi. Kollektivləşmə planı 20-ci illərin axırında elan olundu, ancaq 1938-1939-cu illərədək davam etdi. Nə qədər insan repressiyaya düşdü, sürgün olundu. Yəni ağır bir proses getdi. Amma sonra insanlar buna öyrəşdilər. Sonrakı nəsillər heç də düşünmürdülər ki, niyə bu torpaqları insanların əlindən alıb dövlətə veriblər. Hamı buna alışdı. Kolxozların, sovxozların mülkü artdı, insanlar yaxşı yaşamağa başladılar, özlərinə evlər tikdilər.

Bilirsiniz, siz gəncsiniz, bunları görməmisiniz. Mən Azərbaycanın hər yerini gözümlə görmüşəm, tanıyıram. Məsələn, bizdə Cəlilabad rayonu var. Mən 1970-ci illərdə Azərbaycana rəhbərlik edəndə oraya getdim. Gördüm ki, kəndlərdə evlərin hamısı palçıqdan, yaxud da çiy kərpicdəndir. Özü də elə pis evlər idi ki, təəccüb etdim ki, insanlar burada necə yaşayırlar. Amma biz sonra orada üzümçülüyü inkişaf etdirdik və ondan çox böyük xeyir götürdük. Üzümçülüyün inkişaf etdirilməsinin Azərbaycana iki cəhətdən böyük xeyri oldu. Birincisi, kolxozlar zəif idi, onların gəliri yox idi, insanların da qazancı olmurdu. Ona görə də onlar ancaq yaşamağın qayğısına qalırdılar, ev tikə, avtomobil ala bilmirdilər. Biz üzümçülük proqramını həyata keçirəndə həmin üzüm bağlarının salınması üçün dövlət, Moskva beş il müddətinə pullar ayırdı. Yəni sən məhsul versən də, verməsən də bu pul ayrılmışdı. Əlbəttə ki, beş ildən tez üzüm məhsulu əldə etmək olmaz. Amma kəndli gedib işləyir, torpağı becərir, pulunu alır. Kasıb kəndlilər -kolxozçular, sovxozda işləyənlər artıq bu beş ildə varlanırlar. Mən beş ildən sonra yenidən həmin rayona getdim. O vaxt üzüm məhsulu təzə-təzə yetişirdi. Gördüm ki, kəndlərdə daşdan xeyli evlər tikiblər, çoxunun avtomobil və başqa şeyləri var. Daha bir beş ildən sonra üzüm məhsulu artdı. Elə oldu ki, bu rayon ildə 200 min ton üzüm məhsulu verdi. Camaat bundan xeyli gəlir götürürdü. Bir rayonda 20-30 şərab emalı zavodu yarandı. Xatirimdədir, biz o vaxt həm Cürcüstanla, həm də Ermənistanla sosializm yarışı keçirirdik. Onlar respublikamıza tez-tez gəlibgedirdilər. Cəlilabad rayonunda istehsal edibn üzümün miqdarı ildə 200 min tona çatanda Ermənistanın birinci katibi Dəmirçyan - bu yaxınlarda onu öldürdülər - buraya gəlmişdi. Yarış zamanı hər il mən oraya gedirdim, onlar buraya gəlirdilər, biz müqavilə bağlayırdıq. O, buraya gələndə mən onunla zarafat etdim, dedim ki, Karen Sevropoviç, bilirsən nə var, sən daha Azərbaycanla yox, gərək Cəlilabadla yarışasan. Çünki bütün Ermənistan ildə 180-190 min ton üzüm verirdi, amma təkcə Cəlilabad rayonunda ildə 200 min tondan çox üzüm olurdu.

Mən indi bunu sizə niyə danışıram? Bu, böyük tarixdir, hekayədir, bu barədə cild-cild kitablar yazmaq olar. Yəni demək istəyirəm ki, bunlar dövlətin, insanların vəsaiti ilə yaranıbdır. Axı indi bunu dağıtmaq olmaz. Özəlləşdirməni də gərək elə aparasan ki, hamıya çatsın, hərə öz payını götürsün. Mənim bu dediklərim təkcə torpağa aid deyil, o cümlədən fabriklərə, zavodlara da aiddir. Mən Bakıda 30 il bundan əvvəlki və indiki zavodların, fabriklərin nə qədər fərqli olduğunu yaxşı bilirəm. Biz hər bir zavodun tikintisinə nə qədər zəhmət çəkirdik.Bilirsiniz ki, Bakı neft şəhəridir. Bu əsrin əvvəlində Bakıda neft hasilatına başlananda neftayırma zavodları yaranıbdır. Nobel qardaşları o vaxt gəlib Qara şəhərdə neftayırma zavodu tikmişdilər. Həmin zavod sovet hakimiyyəti dövründə də işləyirdi. O zavod Stalinin adını daşıyırdı. Stalin öləndən və şəxsiyyətə pərəstiş tənqid edibndən sonra həmin zavod XXII partiya qurultayı adına oldu. Mən o zavoda bir neçə dəfə getmişdim. Çünki birincisi, o vaxt neftdən alınan məhsulların keyfiyyəti aşağı idi, ikincisi də istehsalda çox itki var idi və bunların qarşısını almaq lazım idi. Gedib gördüm ki, Nobel qardaşlarının tikdikləri zavodda bunları etmək mümkün deyil. Mən gedib Moskvada məsələni qaldırdım, indi Qaraşəhər deyilən yerdə, Xətai rayonunda və Keşlədə böyük çətinliklə də olsa iki zavod tikdik. Həmin zavodların ikisi də mənim təşəbbüsümlə tikilibdir. Mən bilirəm ki, bu zavodlara nə qədər xərc qoyulub, zəhmət çəkilib və onlar nə qədər böyük əhəmiyyətə malikdirlər. Bilirsiniz, o vaxt bu zavodlar üçün avadanlığın bir qismini Almaniya Demokratik Respublikasından, digər qismini isə Fransadan dollara aldıq. Amma axı sovet hökumətinin də pulu xalqın pulu idi, göydən tökülməmişdi. Biz həmin zavodları o zaman böyük çətinliklə yaratdıq. Onlar Azərbaycana xeyir verirlər. İndi bu müəssisələrin özəlləşdirilməsini götürüb necə istəyirsən elə et, kim necə qapıb aparırsa-aparsın? Axı belə olmaz.

Bəziləri deyirlər ki, özəlləşdirmə gecikir. Mən bunların heç birinə fikir vermirəm. Çünki bu tədbirlərin bir il tez, bir il gec aparılmasının o qədər də əhəmiyyəti yoxdur. Ancaq əsas əhəmiyyətli iş ondan ibarətdir ki, bu tədbirlər elə aparılmalıdır ki, birincisi, ədalətli olsun, ikincisi, bəzi mafioz qüvvələr belə şəraitdən istifadə edib dövlətin əmlakını oğurlamasınlar, vətəndaşların hamısı özəlləşdirmədən fayda götürə bilsin. Qızım, görürsən, sən özəlləşdirmə haqqında sual verdin, mən sənə böyük bir mühazirə oxudum.

Sual: Cənab prezident, öz aparatınızda struktur dəyişiklikləri etməyi nəzərdə tutursunuzmu? Çünki dövlət müşaviri vəzifəsi barədə müəyyən söz-söhbət var.

Cavab: Məni burada nə qədər saxlayacaqsınız? Bilirsiniz, mən böyük həyat təcrübəsi keçmişəm. Bəzi rəhbərlər var ki, bir vəzifəyə gələn kimi, hər şeyi dəyişdirirlər: o xoşuma gəlmir, bu xoşuma gəlir, hər şeyi - kabinetini də, stolunu da və sairi dəyişdirir. Siz gəncsiniz, bunları bilmirsiniz. Məsələn, Xruşşov vaxtilə Sovet İttifaqının başçısı seçiləndən sonra, əlbəttə, bir çox xeyirli işlər gördü, Stalinin buraxdığı səhvləri tənqid etdi. Ancaq eyni zamanda o, bir ildə iki tədbir keçirirdi, bir şeyi yaradırdı, sonra bu, nəticəsini vermədən - yəni hansısa bir təşkilat - altı aydan sonra onu pozurdu, yenisini yaradırdı. Dəhşətli bir vəziyyət idi. Ona görə də həmin müsbət fəaliyyətinə baxmayaraq, xalq ona dözmədi, o da istefa verməyə məcbur oldu. Yəni dünyada belələri də, elələri də var. Heç bir dəyişiklik dəyişiklik naminə, heç bir islahat, struktur dəyişikliyi bunun naminə olmamalıdır. Bu, nəticə üçün olmalıdır. Harada struktur dəyişikliyi lazımdırsa, biz onu edəcəyik. İndi sən dövlət müşavirindən danışırsan. Dövlət müşaviri qanunsuz yaranmış bir vəzifədir, heç bir yerdə yoxdur. Onu Xalq Cəbhəsinin hakimiyyəti dövründə yaradıblar. Heç anlamaq da olmur ki, dövlət müşaviri nə deməkdir. Dövlət dövlətdir, dövlətin də başçısı prezidentdir. Prezidentin müşaviri ola bilər, amma dövlətin müşaviri ola bilməz. Bunu yaradıblar. İndi əgər mən bəzi adamlar kimi olsaydım, gələn kimi deyərdim ki, bu da, o da düz deyil. Amma mənə belə gəldi, bu gün də belə gəlir ki, onun adı ilə məzmunu bir deyil. Əgər insan yaxşı işləyirsə, qoy bu adı daşısın. Ona görə də bunlar xırda şeylərdir. Biz lazım olan vaxt bunları edəcəyik. Sağ olun.