Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Rusiya jurnalistləri qrupu ilə görüşdə söhbəti - Prezident sarayı, 25 dekabr 1999-cu il

Heydər Əliyev: Sizi, Rusiya, Moskva jurnalistlərini salamlayıram. Şadam ki, siz ölkəmizə - Azərbaycana diqqət göstərmisiniz.

Mənə dedilər ki, siz buraya bizim həyatımızla tanış olmağa gəlmisiniz və bundan, təbii olaraq, hər bir jurnalistin etdiyi kimi, öz yazılarınızda istifadə etmək niyyətindəsiniz. Ümidvaram ki, siz bu baxımdan müəyyən iş görməyə müvəffəq olmusunuz, hərçənd, ola bilsin, bundan ötrü Azərbaycana səfəriniz üçün ayırdığınız vaxtdan daha çox vaxt gərəkdir.

Buna baxmayaraq, hər bir belə fürsət ictimaiyyətimizdə, məndə məmnunluq hissi doğurur. Çünki Rusiya mətbuatı Azərbaycanda indiyədək geniş oxunur. Burada insanlar Rusiya mətbuatını oxuyur və əlbəttə, yazılar normal, yaxşı, obyektiv olduqda buna öz münasibətlərini bildirirlər. Şübhəsiz, adamlar sevinirlər ki, ölkəmiz haqqında, xalqımız haqqında doğru-düzgün yazırlar. Amma onlar hər cür iftiralar, uydurmalar və ya aşkar yalan gördükdə, əlbəttə, bu, adamları narahat edir və onlarda hətta hiddət, narazılıq doğurur.

Buna baxmayaraq, Rusiya mətbuatını oxuyurlar. Çünki bizdə, Azarbaycanda cəmiyyət, təbii ki, yekcins deyildir. Elə adamlar var ki, onlar həyatın real surətdə mövcud olan, yaxud özlarinə mənfi görünən hansısa tərəflərinin üzə çıxarılmasını istəyirlər. Təkrar edirəm, buna görə də heç nədən asılı olmayaraq oxuyurlar.

Mən bu mənəda həmişə istəmişəm ki, Moskva jurnalistləri Sovet İttifaqı dağılandan sonra müstəqillik əldə etmiş MDB ölkələrində həyatı doğru-düzgün şəkildə işıqlandırsınlar. Çünki Rusiya böyük ölkədir və bizim üçün çox vacibdir ki, Rusiya ictimaiyyəti, hər halda, mətbuatla, qəzetlərlə əlaqə saxlayan ictimaiyyət doğru-düzgün məlumatlandırılsın.

Biz, şübhəsiz, deyə bilmərik ki, Azərbaycanda hər şey idealdır, hər şey yaxşıdır. Yox,bu, belə deyildir. Hətta iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş demokratik ölkələrdə də hər şey ideal deyildir. Buna görə də biz belə iddiada deyilik ki, haqqımızda yalnız və yalnız tərif yazılsın. Əksinə, burada olan və o qədər də aşkarlanmayan nöqsanların, qüsurların işıqlandırılması mənfi cəhət deyildir. Amma uydurmalar yazanda...

Təəssüf ki, təxminən 1986, 1987-ci illərdə hər cür uydurmalarla fərqlənməyə çalışan, bu uydurmaları həqiqət kimi qələmə verən jurnalistlər peyda olmağa başladı. Belələri bu gün də var. Bunlar mənim ümumi fikirlərimdir. Şübhəsiz ki, onların heç kimə, xüsusən də sizə birbaşa dəxli yoxdur. Bunu özümün belə bir fikrimi bir daha təsdiqləmək üçün deyirəm ki, Azərbaycanda Rusiya mətbuatına maraq böyükdür və istərdim, siz ölkəmizə diqqət yetirərək, bu həqiqəti özünüz görəsiniz və bunu öz yazılarınızda mümkün qədər və ya özünüz bildiyiniz kimi işıqlandırasınız.

Siz üç gündü buradasınız. Bu, çox vaxt deyildir. Buna baxmayaraq, müəyyən təsəvvür əldə etmək mümkündür. Mən buna şadam. Mənə dedilər ki, siz mənimlə görüşmək istəyirsiniz. Budur, mən sizinlə görüşə gəlmişəm. Sizi salamlayıram.

Gennadi Maltsev (\"Jurnalist\" jurnalının baş redaktoru, Milli İnformasiya Palatasının prezidenti, Rusiya Jurnalistlər İttifaqının katibi, Rusiya Təbiiyyətşünaslıq Elmləri Akademiyasının müxbir üzvü, Rusiyanın əməkdar mədəniyyət işçisi): Biz həqiqətən Sizinlə görüşmək və fikrimizcə, zəmanəmizin və həyatımızın görkəmli siyasi xadimini salamlamaq istəyirdik. Şadıq ki, bizə Sizin kimi insanla bir zəmanədə yaşamaq nəsib olmuşdur. Rusiyada Sizə çox hörmət edir və Sizi xatırlayırlar.

Aramızda elə adamlar var ki, onlar Azərbaycanda doğulmuşlar, elələri var ki, burada olmuşlar, bəziləri də buraya ilk dəfə gəlmişlər. Deməliyəm ki, Bakıda olduğumuz elə ilk anlardan biz burada baş vermiş dəyişikliklərə heyran qaldıq - yeni Hava limanını gördük, bu münasibətlə Sizi təbrik edirik, biz şəhərdə yeni tikintiləri, adamların yeni, mənzillərə köçdüyünü və gözümüz önündə baş verən bir çox digər şeyləri gördük. Digər Qafqaz öikələrində biz, təəssüflər olsun, hələlik belə şeylər görmədik.

Deməliyəm ki, mən öz səfərim barədə xüsusi olaraq car çəkməmişdim. Lakin səfərimiz ərəfəsində mən Moskvada, Mərkəzi jurnalistlər evində keçirilən jurnalist görüşlərindən birində oldum və orada jurnalistikamızın veteranı, \"İzvestiya\" qəzetinin veteranı Aleksandr Bovinlə, habelə Rusiya Vəkillər Kollegiyasının prezidenti Həsən Mirzəyevlə rastlaşdım. Onlar məndən xahiş etdilər ki, imkan daxilində Sizə çoxlu salam yetirim. Çünki Sizi tanıyır, xatırlayır və Sizə böyük məhəbbət bəsləyirlər. Biz Sizi müxtəlif siyasi məsələlər barəsində sorğu-suala tutmaq məqsədi güdmürük. Sadəcə olaraq, Sizi görmək və Yeni Azərbaycan Partiyası qurultayının uğurla keçməsindən heyran qaldığımızı bildirmək istəyirdik. Biz qurultaya televiziya ilə baxdıq və düzü, çıxışınız dərc edilmiş qəzeti çətinliklə ala bildik.

Heydər Əliyev: Axı, çıxış Azərbaycan dilində idi.

Gennadi Maltsev: Biz onu rusca tapdıq.

Heydər Əliyev: Onu rus dilinə tərcümə etmişlər? Birinci çıxışı da, ikincini - yekun çıxışını da?

Dilarə Seyidzadə: O, \"Bakinski raboçi\" qəzetində dərc edilmişdir.

Gennadi Maltsev: Heydər Əliyeviç, deməliyəm ki, biz bu çıxışda özümüz üçün bir çox gözlənilməz jurnalistika baxımından faydalı cəhətlər tapdıq və onlardan öz işimizdə istifadə edə bilərik. Sizin bəzi bəyanatlarınız tamamilə yeni idi və zənnimizcə, müəyyən dərəcədə sensasiya xarakteri daşıyırdı. Biz respublikanın neft sənayesinin inkişafı ilə də tanış olmaq istəyirdik - bu, səfələrimizin məqsədlərindən biridir. Aramızda Rusiyada çox tanınan və iqtisadiyyat problemlərindən yazan üç jurnalist var. Biz bədən tərbiyəsi və İdmanın inkişaf problemləri ilə də tanış olmaq istəyirdik - \"Sportivnaya Moskva\" qəzetinin baş redaktoru bizim aramızdadır. Biz XXI əsrdə Sizə kömək edəcək adamları, yəni yetişdirdiyiniz və gələcəkdə işləyəcək adamları da görmək istəyirdik. Biz belə adamları tapırıq və hesab edirik ki, onlar tamamilə layiqli və maraqlı insanlardır. Aldığımız ilk təəssüratlar barədə bu qədər. Qalanlarını həmkarlarım danışarlar. Biz jurnalistlər arasında demokratiya var və hərə öz sözünü özü deyir. Dediklərim əsasən mənim təəssüratımdır, amma mənə elə gəlir ki, həmkarlarını da təxminən bu cür düşünürlər.

Vladimir Sanko (\"Nezavisimaya qəzeta\"nın şöbə müdirinin müavini): Mən Azərbaycanda doğulüb boya-başa çatmışam. Valideynlərim burada 60 il yaşayıblar. Düzünü deyəcəyəm, Bakının köhnə dağlıq məhəlləsini uşaqlıqdan xatırlayıram.

Heydər Əliyev: Siz orada yaşamısınız?

Vladimir Sanko: Xeyr, mən Sumqayıtda yaşamışam, lakin Bakıya gəlib-gedirdim və Bakının dağlıq məhəlləsinə kifayət qədər yaxşı bələdəm. Mən burada 1990-cı ildən olmamışam və deməliyəm ki, bu müddət ərzində baş vermiş dəyişikliklərə heyran oldum. İnqilabdan sonra bütün sovet dövrü ərzində mövcud olmuş köhnə evlərdən əsər-əlamət qalmayıbdır. Bu, çox heyrətamiz və xoş idi.

Gennadi Maltsev: Vladimirin təmsil etdiyi \"Nezavisimaya qəzeta\" Azərbaycanın neft sənayesinin inkişafı haqqında böyük material hazırlamaq istəyir. Bu, qrupumuzun tərkibində onun buraya səfərinin məqsədlərindən biridir.

Heydər Əliyev: Çox yaxşı.

Aleksey Makurin (\"Komsomolskaya Pravda\"nın xüsusi müxbiri): Mən əvvəllər Uzaq Şərqdə, Amur vilayətində - BAM-ın çəkildiyi əsas vilayətində işləməli olmuşam. Orada vilayat qəzetinin redaktoru idim. Təxminən iki il bundan əvvəl biz BAM-ın tikintisində Sizin iştirakınız haqqında material dərc etdik. Bunu danışmaqda məqsədim yaşlı həmkarlarımın dediyi bu sözləri təsdiq etməkdir ki, Rusiyanın uzaq bölgələrində də Sizi böyük səmimiyyətlə xatırlayırlar. Yadımdadır, məqalədə Sizin BAM-a gəlişiniz barəda fotoşəkil vardı. Orada yaşayan azərbaycanlılardan, - axı, Rusiyada çoxlu azərbaycanlı yaşayır, - kimsə BAM-da keçirilmiş görüşlərdən söhbət açmışdı, bunu köhnə BAM-çılar da xatırlayırdılar. İndi Sizi burada, Azərbaycanda gümrah və güclü prezident kimi görmək çox xoşdur. Heydər Əliyeviç, Siz bununla əlaqədər necə işlədiyinizdən danışa bilərsinizmi? Hiss olunur ki, Siz çox fəal prezidentsiniz. Qurultaydakı çıxışınız da misilsizdi. Zənnimcə, təkcə Fidel Kastro hazırlıqsız üç-dörd saat danışa bilər. Siz buna necə müvəffəq olursunuz? Axı, bilirik ki, Siz ağır xəstələnmişdiniz, üzərinizdə cərrahiyyə əməliyyatı aparılmışdı, buna baxmayaraq, Siz gecədən keçənədək işləyirsiniz. Yoxsa, səhv edirəm? Siz öz iş gününüzü necə qurursunuz? Bu barədə danışa bilərsinizmi? Bunu maraqlandığımıza görə soruşuruq.

Heydər Əliyev: Başa düşürəm danışacağam. Deməyə sözünüz varmı?

Gennadi Roqov (\"Sportivnaya Moskva\" qəzetinin baş redaktoru): Heydər Əliyeviç, Aleksey dedi ki, biz qurultaydakı çıxışınızı televiziya ilə dinlədik. İdman redaktoru olaraq məni Sizin idman formanız vəleh etdi. Mənə elə gəlir ki, Siz MDB-də bir çox prezidentlərə nümunə ola bilərsiniz. Zənnimcə, Sizin nümunəniz - çıxış etməyiniz də, özünüzü şax tutmağınız da respublikanızın bütün idman rəhbərlərinə nümunədir. Deməliyəm ki, biz keçmiş sovet respublikaları haqqında, onların idmançıları haqqında, idmanda uğurları haqqında kifayət qədər çox şey bilirik, amma mənə elə göründü ki, Azərbaycan idmanı mövzusu bizdən bir qədər uzaqlaşmışdır. Bu gün idmana cavabdeh olan adamlarla görüşəcəyik, onlar respublikada nə kimi işlər görüldüyü barədə danışa bilərlər. Düşünürəm ki, bu görüş yaranmış boşluğu dolduracaqdır.

Aleksandr Protsenko (\"Trud\" qəzetinin iqtisadi icmalçısı): Heydər Əliyeviç, mən Azərbaycanda ilk dəfəyəm. Çox məmnunam ki, mənə buraya gəlmək nəsib olmuşdur. Mən Bakı haqqında çox eşitmişdim və burada gördüklərim eşitdiyim ən yaxşı sözlərin hamısının doğru olduğunu göstərdi. Mən buraya gəlməyə hazırlaşanda, vaxtilə Moskvada oxumuş azərbaycanlı tələbələrin söylədikləri bu sözləri xatırladım ki, Heydər Əliyev onları müntəzəm olaraq bir yerə toplayır, təhsillərinin gedişi ilə daim maraqlanır, deyirdi ki, onlar yaxşı oxumalıdır, çünki öz vətəninə - Azərbaycana çox gərəkdirlər. Heydər Əliyeviç onlara böyük ümidlər bəsləyirdi. Budur, görürəm ki, Sizin yetirmələriniz artıq həqiqətən burada yaşayır və işləyirlər, nəticə çox yaxşıdır. Hərçənd bütün MDB ölkələrində böhrandır, amma, mən bilən, Azərbaycan postsovet məkanında bu baxımdan ən firavan ölkələrdən biridir. Sizin rəyinizi eşitmək istərdim, belə deyək, əgər hamıda Sizdəki kimi bu qədər xoş məram və bu qədər müdriklik olsaydı, MDB sistemi indi necə inkişaf edə bilərdi?

Heydər Əliyev: İlk öncə, məni xatırlayan və mənə salam göndərən jurnalistlər barədə dediklərinizə görə təşəkkür edirəm. Mən Aleksandr Bovini çoxdan tanıyıram - o, həm jurnalist, həm də diplomat idi, başqa işlərlə də məşğul olurdu. İndi o, nə ilə məşğuldur?

Gennadi Maltsev: İndi o, \"İsvestiya\"da siyasi icmalçıdır.

Heydər Əliyev: Yəni, İsraildən qayıdıbdır. Bilirəm ki, çox yaxşı jurnalistdir. Onun yaxşı üslubu var, xatirimdədir, 70-80-ci illərdə onu müxtəlif, çox mühüm sənədlərin hazırlanması üçün Sov. İKP MK-ya fəal cəlb edirdilər. Bir sözlə, o, çox istedadlı, bacarıqlı adamdır. Mirzəyevi də xatırlayıram.

Gennadi Maltsev: O, bizdə bütün vəkillərə başçılıq edir.

Heydər Əliyev: Çox xoşdur. Buna görə də mənim salamımı və xoş arzularımı onlara yetirin. \"Jurnalist\" çoxdan çıxan jurnaldır. Xatirimdədir, bir vaxtlar mən bu jurnalda çıxış etmişəm. Bu, mən burada, Azarbaycanda, respublikanın rəhbəri işlədiyim dövrlərdə olmuşdur. Mən bu jurnalda çıxış etmişəm. Bilmirəm məqalə idi, yoxsa, müsahibə. Hər halda, xatirimdədir, o vaxtlar bu jurnal mənə böyük maraq göstərirdi. Yeri gəlmişkən, \"Jurnalist\" digər jurnallarla müqayisədə azadfikirliliyi ilə səciyyələnirdi.

Gennadi Maltsev: O, indi də belədir.

Heydər Əliyev: Bəli, elədir, amma indi belələri çoxdur, indi hamısı belədir, hətta həddindən artıq belədir.

Gennadi Maltsev: Əksinə, indi biz tarazlığı gözləyirik, onları da, başqalarını da tənqid edirik.

Heydər Əliyev: Azərbaycanda MK-nın birinci katibi kimi mən də azadfikirliliyimlə müəyyən dərəcədə, o vaxtın çərçivəsi daxilində fərqlənirdim. O vaxtlar korrupsiyaya, əxlaqa zidd hallara, cəmiyyətdəki bütün mənfi hallara qarşı mübarizə barədə qaldırdığım məsələlər onda partiya dairələrində heç də hər yerdə yaxşı qarşılanmırdı. Çünki o vaxtlar belə bir müddəa mövcud idi: cəmiyyətimizdə mənfi nə varsa, hamısı keçmişin qalıqlarıdır və biz onları qabartmamalıyıq, çünki sosialist və capitalist ideologiyaları arasında mübarizə gedir və aramızda qarşıdurma, \"soyuq müharibə\" olan ölkələrdəki düşmən qüvvələr bundan istifadə edirlər. Ona görə də mənim açıq çıxışlarım, maruzələrim, məqalələrim cəmiyyətdə çox böyük maraq doğururdu, ancaq eyni zamanda, bunlar partiya rəhbərliyimizdə heç də həmişə bəyənilmirdi. \"Jurnalist\"i məhz bununla əlaqədər xatırlayıram. Yeri gəlmişkən, \"Literaturnaya qazeta\"da təxminən belə idi. Təəssüf ki, indi o, öz simasını itirmişdir. Buna görə də jürnalistlərə, jurnala, Sizə sağ olun deyirəm. İndi də sabiq sumqayıtlının Bakının dağlıq məhəlləsi barədə, şəhərdəki dəyişikliklər barədə xatirələri haqqında. Bilirsiniz Bakının dağlıq məhəlləsi şəhərin ən köhnə hissəsidir. Axı, Bakının tikilməsinin bir neçə mərhələsi var. Orta əsrlər Bakısı var - bu, onun qala hissəsindədir və İçərişəhər adlanır, yuxarı hissədə, salınmış Bakı var. Bir də mərkəzdə Avropa üslublu evlər olan Bakı var, bu evlər XIX əsrin ikinci yarısında - XX əsrin əvvəllərində, burada neft sahəsində böyük canlanmanın mövcud olduğu dövrdə tikilmişdir. Lakin sovet hakimiyyəti illərində, xüsusən də, - qoy, bu, qeyri-təvəzökarlıq kimi səslənməsin, - respublikanın rəhbəri kimi 14 il ərzində burada işlədiyim dövrdə geniş vüsətli tikinti işləri getmiş Bakı da var. Bax, siz bizim hava limanından danışdınız. Mən onu 1981-ci ildə, respublikanın rəhbəri olarkən tikdirməyə başlamışdım. Sonra Azərbaycandan getdim. Moskvada işləyərkən, üstəlik, Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini kimi nəqliyyata kuratorluq etdiyimə görə bu işi nəzarətdə saxlayırdım və tikinti müəyyən dərəcədə irəliləyirdi. Sonra onu tamamilə dayandırdılar. Mən reşpublikaya rəhbərliyə 1993-cü ildə qayıtdım və gördüm ki, bütün bu işlər dayandırılıb, uçulub-dağılır. Başladığım işi axıra çatdırmaq istəyirdim, amma vəsait yox idi. Lakin işlər qaydaya düşəndən, biz vəsait əldə etməyə başladıqdan sonra mən hava limanının tikintisi ilə məşğul oldum. İndi bu, beynəlxalq dərəcəli hava limanıdır. Bakının yuxarı, dağlıq məhəlləsinin abadlaşdırılmasına dair də belə baş planım vardı və o, bu gün də var. Tikinti planı belə idi: biz köhnə evləri uçuracaq, onların yerində isə uca müasir yaşayış binaları və inzibati binalar tikəcəyik. Müəyyən işlər görməyə başlamışdıq, amma sonra bütün bunlar yarımçıq qaldı. İndi, bazar iqtisadiyyatı dövründə isə biz həmin məhəllələri abadlaşdırmaq imkanını xarici sərmayadarlara vermişik. Onlar rahatlığı olmayan köhnə evlərin dəyərini sahiblərinə ödəyir, onlara başqa yerlərdə mənzillər alır, tikinti üçün yerləri boşaldır və orada evlər ucaldırlar. Açığını deyim ki, bu işlər də uğurla gedir. Ancaq o illərdə də yeni binalar tikilirdi. Məsələn, şəhərin indi sizinlə olduğumuz hissəsi və vaxtilə Kirov parkı adlandırılan parkadək olan yuxarı hissəsi də bir vaxtlar Bakının ucqarı sayılırdı, oraya Çəmbərəkənd deyirdilər və bu, hündür kənd mənasını verirdi. Burada da çoxlu köhnə evlər vardı. Çəmbərəkənddən yuxarıda, Kirov parkının olduğu, indi isə Şəhidlər xiyabanı - Yanvar faciəsi qurbanlarının uyuduqları xiyabanın yerləşdiyi ərazi isə qəbiristan idi. 30-cu illərdə bu qəbiristanı dağıdıb, yerində park saldılar. Parkla şəhərin mərkəzi hissəsi arasında köhnə evlər vardı. Burada işlədiyim illərdə mən sakinləri köçürməli odum, özü də harasa deyil, mikrorayonlara köçürdük, biz orada yaxşı evlər tikirdik. Adamlar razı idilər, çünki köhnə evlərdə, iki otaqda yeddi-səkkiz adam yaşayırdı, biz isə orada onlara iki-üç mənzil verirdik. Biz gördüyünüz bu binaları köhnə evlərin yerində tikmişik. Məsələn, indi bizim olduğumuz binanın yerləşdiyi bu sahədən təxminən 500 ailə köçürmüşdük. Onları köçürdükdən sonra biz partiyanın Mərkəzi Komitəsi üçün bina tikdirdik, indi bu, Prezident sarayıdır. Belə ki, mən buna şadam. Yaxud, siz \"Gülüstan\" sarayını görmüsünüzmü? Onun ucaldıldığı yerdə də əvvəllər adamlar çox ağır şəraitdə yaşayırdılar. Mən oraya bir dəfə getdim, ikinci dəfə getdim - adətən, bazar günlərində o yerlərə baş çəkirdim. Mən evlərin bir-birinə yapışdığı bu dar küçələrdə görünən kimi, əvvəla, mənə baxmaq üçün, ikincisi isə, öz şikayətlərini bildirmək üçün çoxlu adam axışıb gəlirdi. Soruşdular ki, biz nə vaxtadək belə ağır şəraitdə yaşayacağıq? İndi \"Gülüstan\" sarayının olduğu yerdən biz 900 ailə köçürdük. Bu, o illərdə olmuşdur. Belə misallar çoxdur. Yaxud, misal üçün, bizdə Respublika sarayı var - bu, Moskvadakı qurultaylar sarayı kimidir. O yerdən biz min ailə köçürdük. 1972-ci ildə sarayı tikdik, şükürlər olsun, 30 ilə yaxındır ki, respublikaya xidmət edir. Belə misallar olduqca çoxdur. O vaxtlar imkanımız vardı. Yəni, dövlət vəsaiti vardı və kim ondan maksimum səmərəli istifadə edə bilirdisə, o da tikib-yaradırdı. Sovet İttifaqının büdcəsindən bizə buraxılan dövlət vəsaitindən biz məhz bu baxımdan maksimum səmərəli istifadə edirdik. İndi isə Belə dövlət tikintisi üçün imkan yoxdur. Buna ehtiyac da yoxdur. Çünki özəl strukturlar evlər, binalar tikirlər. Məsələn, Milli Bankı götürək. Onun özü pul qazanır, binasını da özü tikdirmişdir. Dövlət bir qəpik də ayırmamışdır - çünki bu qədər vəsaiti yoxdur. Amma bu bina lazım idi. Yeri gəlmişkən, bundan əvvəl Beynəlxalq Bank da özünə bina tikdirmişdir. Yəni, bu işin mexanizmi belədir. Özü də bütün bunlar respublikamızın çox ağır bir dövr keçirdiyi şəraitdə baş verir. Ərazimizin 20 faizi erməni silahlı birləşmələri tərəfindən işğal olunmuş, işğal edilmiş bu torpaqlardan bir milyon insan qovulub didərgin salınmışdır. Onlar çadırlarda yaşayırlar. Bir çoxu burada, tələbə yataqxanalarında, məktəb binalarında, çox ağır şəraitdə yaşayır. Bu, birincisi, ikincisi isə, onların çoxu işləmir. Biz gərək onları dolandıraq. Bax, belə bir şəraitdə biz hər iki işi görə bilirik. Bunun sirri nədədir? Sadəcə olaraq, iqtisadi islahatları səmərəli aparmaqdadır. Səmərəli islahatlar müxtəlif respublikalarda müxtəlif cür həyata keçirilir. Mən keçmiş Sovet İttifaqı respublikalarını nəzərdə tuturam. Biz irəli qaçmamışıq, amma çox geri də qalmamışıq. Sadəcə olaraq, bu işə planlı surətdə, daha ağıllı yanaşmışıq və yanaşırıq. Buna görə də bizdə iqtisadi islahatlar öz nəticələrini verir. Bizdə torpaq tamamilə kəndlilərə verilmişdir və kənd təsarrüfatı məhsulunun 98 faizini özəl sektorun hesabına əldə edirik. Yeri gəlmişkən, bu il kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalı 6 dəfə artmışdır, 1993-cü ildən, yəni buraya gəldiyim vaxtdan bəri biz hər gün çörək problemi ilə məşğul olurduq. Nə etməli, unu, taxılı haradan almalı? Çörək üçün növbəyə dayanırdılar. Ət problemə çevrilmişdi. İndi bizdə ət problemi yoxdur, ət bizdə hər yerdən ucuzdur. Nəyə görə? Ona görə ki, özəl sektorda mal-qaranın sayı o vaxtlar dövlət sektorunda olduğuna nisbətən çoxalmışdır. Vəssalam. Əlbəttə, islahatları müxtəlif cür aparmaq olar. Hesab edirəm ki, biz onları daha səmərəli aparırıq.

Mənə xoşdur ki, BAM-çılar məni xatırlayırlar. BAM mənim həyatımın ən parlaq dövrlərindən biri olmuşdur. Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini, Siyasi Büronun üzvü kimi Moskvada işlədiyim dövrdə bir çox sahələrə, o cümlədən nəqliyyata kuratorluq edirdim. Mən o vaxtlar təhsilə, yeri gəlmişkən, idmana da rəhbərlik edirdim, səhiyyənin, gənclər siyasətinin də kuratoru idim. Biz \"xoş məramlı oyunlar\" keçirdik, mən bu oyunların hazırlanması və keçirilməsi üzrə dövlət komissiyasının sədri idim. Bir biləydiniz, biz bununla nə qədər məşğul olmuşduq. Bir sözlə, mən idmana, mədəniyyətə də, səhiyyəyə də, təhsilə də, ticarətə də, nəqliyyata da kuratorluq edirdim. Deməliyəm ki, mən nəqliyyatla məşğul olarkən bir çox şeyləri də böyük maraqla öyrəndim. O vaxtlar isə BAM Sovet ittifaqı üçün \"Əsrin tikintisi\" idi. BAM-ı bütün ölkə tikirdi, bu işdə hər bir respublika, hər bir vilayət iştirak edirdi. Mən bu işlə məşğul olmağa başladıqda, təbii ki, BAM üzrə komissiyanın sədri idim, aydınlaşdırıb gördüm ki, işlər qəzetlərdə yazıldığı kimi getmir.

Nə etməli? Mən təxminən bir il bu məsələni araşdırdım, sonra isə 1984-cü üdə BAM-a səfər etməyi qərara aldım. Mən, sadəcə olaraq, Moskvadan təyyarə ilə yola düşmədim, əksinə, qatara minib Vladivostokadək getdim, yolboyu bu tikintinin əsas stansiyalarında, əsas qovşaqlarında dayanırdım. Məni Tındada xatırlamışlar? Mən Tındada çox böyük bir müşavirə keçirdim. Bir çox nazirlər mənimlə birlikdə idi, jurnalistlər də vardı. Bu işi elə sevmişdim ki, Tında mənə Sovet İttifaqının ən yaxşı şəhəri kimi görünürdü. Amma görürdüm ki, adamlar böyük maraqla işləyir, onların bir çoxu BAM ətrafındakı qəsəbələrdə yaşayır, tikinti isə yaxşı getmir. Baykal-Amur magistralının ən mürəkkəb sahəsi Şimali Muysk tuneli idi.

Aleksey Makurin: İndiyədək tikirlər.

Heydər Əliyev: Əlbəttə, ora çox çətin keçiddir, orada çox mürəkkəb dağ strukturları var. Buna baxmayaraq, bir halda ki qərara almışlar, deməli, tikmək lazımdır. Bir neçə digər tunel, demək olar, tikilib qurtarmışdı, mən onlardan keçib getdim. Şimali Muysk tunelində isə üç gün qaldım. Tikintinin problemini öyrənmək gərək idi. Orada qazma işləri şərqdən və qərbdən aparılırdı. Hamı da bəyan edirdi ki, tunel iki ildən sonra - 1986-cı, yaxud 1987-ci ildə çəkilib başa çatdırılacaq və BAM istifadəyə veriləcəkdir.

Bu işə Nəqliyyat Tikintisi Nazirliyi başçılıq edirdi, nazir yaşlı, çox təcrübəli bir insan olan İvan Dmitriyeviç Sosnov idi. Amma, təəssüf ki, onlar mühafizəkar düşüncəli adamlar idi. Biz şərqdən də, qərbdən də tunelə baxdıq. Əlbəttə, orada şərait çox mürəkkəbdir, daim su axır və adamlar dizədək suyun içində işləyirdilər. Mən də həm şərqdən, həm də qərbdən suyun içi ilə keçib getdim. Şübhəsiz ki, mən Tındada vəziyyəti öyrəndim. Qayıdandan sonra Siyasi Büroya məktub yazdım ki, bu işi nəinki 1986-cı ildə, 1987-ci ildə görmək olmaz, bunun üçün azı daha beş il vaxt gərəkdir. Mən bu məktubu təqdim edəndən sonra böyük müzakirə oldu, mən məruzə etdim, hamı məəttəl qaldı. Çünki tikintinin başlandığı 1974-cü ildən bəri ölkə rəhbərliyindən, Siyasi Büro üzvlərindən, Nazirlər Sovetinin rəhbərliyindən heç kim oraya gedib vəziyyətlə tanış olmamışdı. Nə məlumat verilirdisə, ona da inanırdılar.

Xatirələrim çoxdur. Bilirəm ki, bu yaxınlarda BAM-ın tikintisinə başlanmasının ildönümünü qeyd etmişlər, mən Tındaya təbrik göndərdim. Həmin tunelin çəkilməsi ilə maraqlandım. Deyirlər ki, hələ qurtarmayıblar, ya bir kilometr, ya da kilometr yarım qazılmalıdır. Bilirsinizmi, bu, məndən uzaq olan problemdir, buna baxmayaraq, mən onunla maraqlanıram, çünki beş il bu işə çoxlu əmək sərf etmişəm və istəyirəm ki, bu iş başa çatdırılsın, Rusiya qərbdən Şərqədək yaxşı dəmir yoluna malik olsun. Lap yaxşı, əgər imkan olsa, mənim salamımı, xoş arzularımı BAM-çılara yetirin. Mən onlarla işi, görüşləri xatırlayıram. Bunların hamısı xatirimdədir.

Siz mənim necə işləməyimlə maraqlanırsınız. Necə lazımdırsa, eləcə də işləyirəm. Burada heç bir sirr yoxdur. Amma şadam ki, siz çıxışımı televiziya ilə görmüsünüz. Yeri gəlmişkən, birinci çıxışım təxminən bir saat əlli dəqiqə çəkdi. Sonra, qurultayın axırında, biz rəhbər orqanları seçdikdən sonar isə mən otuz dəqiqədən artıq danışdım. Hamı təəccüblənir. Bilirsinizmi, mən heç bir çıxışı, heç bir məruzəni heç vaxt əvvəlcədən yazmıram. Nə yadımdadırsa, o da yadımdadır. Hər hansı əlavə materiallar, rəqəmlər göstərmək lazımdırsa, sadəcə olaraq, məlumat tələb edirəm və onu mənə verirlər. Məsələn, mən bu çıxışımda yadımda qalan çox rəqəmlər gətirdim. Mən onları bilirdim, lakin bu barədə daha dəqiq danışmaq üçün bir gün əvvəl məlumat istədim və onu mənə verdilər, mən bu rəqəmləri yaddaşımda bərpa etdim. Allaha şükür, yaddaşım yaxşıdır, buna görə də çox şeyi yadda saxlayıram. Sonra. Hətta sovet dövründə də mən respublikamızda əsasən mətnsiz çıxış edirdim. Moskvada isə bir dəfə belə etdikdə, mənə dedilər ki, belə lazım deyil. Hamı çıxışını mətndən oxuyur, siz fərqlənmək istəyirsiniz? Bu, ona görə deyildi ki, mən fərqlənmək istəyirəm. Sadəcə olaraq, hər adamın öz vərdişi var, bu vərdiş isə məndə çoxdan yaranmışdır. Əgər sən işlədiyin, çalışdığın yerdəki həyatla həqiqətən yaşayırsansa, onda belə etmək olar. Əgər sən işi bilirsənsə, onunla hər gün məşğulsansa, onda bunların hamısı yaddaşında yığılır, fikirlərini formalaşdırır. Fikirlər isə bir gündə, tutalım, sənə haradasa çıxış etmək lazım olanda formalaşmır. Onlar tədricən formalaşır, yığılıb cəmləşir və gərək olduqda, lazım gəldikdə üzə çıxır. Mən belə təsəvvür edirəm. Bu barədə danışmaq mənim üçün çətindir, xüsusən də söhbət məndən gedəndə. Amma mən bunu belə təsəvvür edirəm. O ki qaldı mənim idman formama, sağ olun. Axı, mən cavan adam deyiləm, neçə yaşım olduğunu bilirsiniz. Mən bütün MDB ölkələri prezidentlərindən yaşca böyüyəm. Özü də, onların bir çoxundan mənim yaş fərqim böyükdür. Təkcə Eduard Şevardnadzedən başqa. O, məndən bir az cavandır - onun yaşı yetmişi keçibdir, qalanları isə təxminən 50 yaşla 60 yaş arasındadır. Sizin prezidentin gərək ki 65, yox 68 yaşı var. O, məndən xeyli cavandır.

Gennadi Roqov: Siz səhərlər idman edirsinizmi?

Heydər Əliyev: Mən ömrüm boyu səhərlər idman etmişəm. Gəncliyimdə daha çox gimnastika ilə məşğul olurdum. Sonra, burada işləməyə başladıqda dənizdə çox üzürdüm. Mən həmişə səhərlər idman etmişəm. Bu, artıq vardişdir. Ona görə yox ki, belə istəyirəm, sadəcə, çoxdan, ən gənc yaşlarımdan belə olmuşdur. Bizdə deyildiyi kimi, bu, sağlam həyat tərzidir. Ən başlıcası budur.

Bəli, 1978-ci ildə Moskvada məndə ürək tutması oldu, infarct keçirdim. Bundan sonra təqiblərə məruz qaldım. 1987-88-ci illərdə hər şeyə qara yaxmış bəzi jurnalistlər haqqında danışdım. Ancaq bu işdə hər şey məqsədyönlü idi - bəzilərini qaralayır, onların barəsində hər cür uydurmalar söyləyirdilər, digərləri isə bir növ kənarda qalırdı. Bunların hamısını Qorbaçov tənzimləyirdi. O illərdə mənə də çox iftiralar, özü də tamamilə əsassız iftiralar yağdırırdılar. Əgər bu yazıların, heç olmasa, bircə faizi həqiqətə uyğün olsaydı, onda deyərdim ki, bu, doğrudur, o birisi isə yalandır. Ömrüm boyu, - o illərdə də, bu gün də, - işləmişəm, özü də, sədaqətlə mən gizlətmirəm, Sovet İttifaqına da, Kommunist Partiyasına da çox sədaqətlə xidmət etmişəm. Çox sədaqətlə. Bəziləri indi deyirlər ki, hələ o vaxt bu quruluşu sevmirdilər, onunla daxilən razı deyildilər. Belə adamlar var.

Mən əqidəli kommunist və erkən, çox gənc yaşlarımdan dövlət işçisi olmuş adamam. Bilirsiniz ki, mən Azərbaycanın rəhbəri seçilməzdən əvvəl bir çox illər dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında işləmişəm. Moskvada işləmişəm. Lakin sonra ədalətsizliklə qarşılanmışam. İlk dəfə bunu xəstələndikdə hiss etdim. Niyə xəstələnməyim isə ayrı məsələdir. Xəstəxanaya düşdüm və gördüm ki, heç kim, yəni iş yoldaşlarım, yəni Siyasi Büronun üzvləri, Nazirlər Sovetindəkilər, -mən orada birinci müavin idim, cəmisi isə 12 müavin vardı, -rəhbərliyim altında işləmiş nazirlər maraqlanmırlar ki, sağam, ya yox. Axı, biz birlikdə, çiyin-çiyinə işləmişdik, çalışmışdıq. Mən tamamilə təcrid olunmuş vəziyyətə düşmüşdüm. Bu, məndən ötrü heyrətli idi. Amma sonra görəndə ki, burada çox şey ədalətsizdir və sair, onda baxışlarım dəyişməyə başladı.

Məndə kəskin dönüş 1990-cı ilin yanvarında, Azərbaycan xalqına qarşı təcavüz, terror törədilən vaxtı baş verdi. Mən xalqına qarşı bu cür ədalətsizliyə daha dözə bilmədim və Kommunist Partiyasından çıxdığımı bəyan etdim, bu təcavüzə, Qorbaçovun, bütün Siyasi Büronun siyasətinə qarşı açıq çıxış etdim. Əlbəttə, bu, qəzəb, hiddət doğurdu - necə yəni, axı, mən Siyasi Büronun dünənki üzvü idim.

Sonra mənim yeni həyat tərzim başlandı. Məni təqib etməyə başladılar. Qəzetlərdə yazır, xəlvəti nəsə edirdilər. Sonra isə açıqca təqib etməyə başladılar və mən Moskvadan getməyə məcbur oldum. Bakı da Moskvanın təsiri altında idi və mənə burada yaşamağa imkan vermədilər. Mən Naxçıvana getdim. Siz yəqin bilirsiniz ki, Naxçıvan Azərbaycanın Ermənistan ərazisi tərəfindən əhatə edilmiş kiçik bir muxtar respublikasıdır və blokadada idi. Mən orada üç il yaşadım. Sonra xalq məni dəvət etdi və mən 1993-cü ildən buradayam.

Bir sözlə, mən həmişə işləmişəm. Hətta Naxçıvanda o üç ildə, çox ağır şəraitdə də. Doğrudur, bir ildən sonra xalq məndən xahiş eldi və Naxçıvan Respublikasının rəhbəri vəzifəsini öz üzərimə götürdüm. Yenə də gecə-gündüz işlədim. Amma, görünür, bu iş insanı mətinləşdirir, ona görə də mən mətinləşmişəm.

Cərrahiyyə əməliyyatı da təsadüfən oldu. 1990-cı ildə Moskvadan çıxıb getdikdən sonra mən həkimlərin xidmətindən istifadə etmirdim. Mənim həkimim yox idi, hakimlərə müraciət etmirdim. Buraya gəldikdən sonra prezident kimi imkanım var idi ki, öz həkimim olsun. Ancaq mənim həkimim yox idi. Düşünürdüm ki, belə yaşamaq daha yaxşıdır. Lakin Vaşinqtonda NATO-nun 50 illyində olarkən, axırıncı gün özümü nasaz hiss etdim. Xəstəxanaya getdim, orada baxıb dedilər ki, müayinə aparmaq lazımdır. Mən bunu istəmirdim. Düşünürdüm ki, keçib gedər. Ancaq Amerika həkimləri müayinə aparılmasında təkid etdilər.

Müayinə edib dedilər ki, cərrahiyyə əməliyyatı aparmaq lazımdır. Doğrudur, mən istəmirdim, bu, mənim üçün tamamilə gözlənilməz idi. Lakin onlar məni inandırandan sonar razılaşdım. Cərrahiyyə əməliyyatı apardılar. Cərrahiyyə əməliyyatından təxminən bir ay sonra mən artıq işdə idim. Xəstəxanada təqribən 18 gün qaldım, sonra, mənə məsləhət gördükləri kimi, iki həftə Antalyada dəniz sahilində oldum, sonra buraya gəldim və elə ertəsi gün də işə çıxdım. Həmin vaxtdan bəri də işləyirəm.

Gennadi Maltsev: Siz gündə neçə saat işləyirsiniz?

Heydər Əliyev: Bu gün həftənin neçəni günüdür?

Gennadi Maltsev: Şənbə günüdür.

Heydər Əliyev: Əgər şənbə günü də işləyərəmsə... sabah da yanıma gələ bilərsiniz, mən burada olacağam. Neçə saat işləyirəm? Mənim üçün saat yoxdur, başa düşürsünüzmü? Mənim həyatımda şənbə günü də yoxdur, bazaar günü də. Bax, belə. Mən bütün günləri işləyirəm. Özü də, çox. Nəyə görə işləyirəm? Ona görə ki, görürəm, edilməli işlər hələ edilməyibdir. Ona görə şənbə günləri də işə gəlməyə məcburam. Şənbə günü evə gedib görəndə ki, bazar ertəsinədək təxirəsalınmaz məsələlər var, onda bazar günü də işə gəlirəm. Bax, daim beləcə olur.

Mən gileylənmirəm, yox. Axı, məni heç kim məcbur etmir. Yadımdadır, mən Azərbaycanda işləyərkən indi dünyasını dəyişmiş həyat yoldaşım bəzən deyərdi: \"Bura bax, sən ki respublikanın rəhbərisən, sənə heç kim nəzarət etmir\". Həyat yoldaşım göz həkimi işləyirdi, professor, elmlər doktoru idi. Onun işində belə bir qayda vardı - onlar səhərlər işə gəlir və işə çıxmaq haqqında jurnala qol çəkrdilər. Təbii ki, o da klinikaya gəlir və bu jurnala qol çəkirdi. O, mənə deyərdi: \"Axı, sənə heç kim nəzarət etmir, səndən jurnala qol çəkməyi tələb etmir. Bizə isə nəzarət edirlər və əgər işə geciksəm, özümü pis hiss edərəm\". Bir şəxsiyyət kimi ona hörmətlə yanaşırdılar, bir də ki axı, o, mənim həyat yoldaşım idi. O, mənə deyərdi: \"işə niyə belə tələsirsən? Sən bir qədər sonra gedə bilərsən. Sən niyə gedirsən? Bazar günü heç kim işləmir\". Mən ona həmişə belə cavab verirdim: \"bu, mənim adətimdir, ayrı cür mümkün deyil\". Hesab edirəm ki, mən öz respublikama, öz xalqıma hələ çox illər fayda verə bilərəm.

Bax, siz neft sənayesi ilə maraqlanırsınız. Bizim neft şirkətində daha ətraflı məlumat ala bilərsiniz. Azərbaycanda neft sənayesi köhnə sənaye sahəsidir - burada 150 ildir sənaye üsulu ilə neft çıxarılır. Azərbaycan qədim neft ölkəsidir. Ancaq mərhələlər var. Birinci mərhələ burada nefti xarici konsessiyaların çıxardığı mərəhələdir. Bu, təxminən 1848-ci ildən sovet hakimiyyəti dövrünədək davam etmişdir. İkinci mərhələ sovet hakimiyyəti dövrüdür, onda Azərbaycan Sovet İttifaqının başlıca neft təchizatçısı idi. İkinci dünya müharibəsi, Böyük Vətən müharibəsi illərində neftin 80 faizini Bakı, Azərbaycan verirdi.

Yeri gəlmişkən, köhnə neftçi və bakılı, müharibə illərində Sovet İttifaqı neft sənayesi nazirinin müavini olmuş, sonralar - Stalin dövründə isə uzun müddət nazir işləmiş Nikolay Konstantinoviç Baybakov Moskvada da, burada da dəfələrlə bəyan etmiş, öz kitabında yazmışdır ki, əgər Azərbaycan nefti olmasaydı, Sovet İttifaqı faşizm üzərində qələbə çala bilməzdi. Çünki bütün texnikanı yanacaqla təmin etmək lazım di. Bəs neft yoxdursa, yanacağı haradan tapasan?

Növbəti mərhələ dənizdə, - yeri gəlmişkən,, dünyada ilk dəfə, - neft yataqlarının kəşf olunub işlənilməyə başlandığı mərhələdir. Bu, 50 il öncə olmuşdur. Sonra Sovet İttifaqında zəngin neft yataqları aşkara çıxarıldı. Yeri gəlmişkən, onların işlənilməsində Bakı mütəxəssisləri həmişə fəal iştirak etmişlər. Ona görə də bu yerləri \"İkinci Bakı\", \"Üçüncü Bakı\", \"Dördüncü Bakı\" adlandırırdılar.

Tümendə çoxlu azərbaycanlı yaşayır. Çünki Tümendə neft hasilatına başlanılan kimi oraya Azərbaycandan çoxlu adam göndərildi. Onlar orada məskən saldılar və indiyədək yaşayırlar. Əlbəttə, o vaxtlar Sovet İttifaqında neft hasilatının həcmi artmışdı və ola bilsin ki, Azərbaycan neftinin xüsusi çəkisi az di. Bununla Belə, dənizdə nefti təkcə biz çıxarırdıq, Azərbaycan çıxarırdı. Yeni mərhələ artıq Azərbaycanın müstəqil dövlət olduğu və öz iqtisadiyyatının inkişafını, öz xalqının, öz vətəndaşlarının rifahının yüksəlməsini özünü təmin etməli olduğu dövrdür. Təbiidir ki, biz, ilk növbədə, bu sərvətlərimizdən istifadə etməyi qərara aldıq. Xarici şirkətləri cəlb etdik. Təəssüf ki, bəzən Rusiyada ya anlaşılmazlığa görə, ya da qəsdən deyirlər ki,

Azərbaycanda nə üçün xarici şirkətlər işləyir? Axı, indi onlar harada yoxdur? Rusiyada da xarici şirkətlər var. Nə üçün onlar bir yerdə ola bilər, başqa yerdə isə ola bilməzlər?

İkincisi, bizim, - mən dənizdə neft hasilatı sahəsində dünyada ən təcrübəli mütəxəssislər olan Azərbaycan neftçilərini nəzərdə tuturam, - nə vəsaitimiz, nə də dənizdən neft çıxarmaq üçün dünya praktikasında işlədilən texnologiyamız, texnikamız var. Şimal dənizində - Böyük Britaniya və Norveç sahillərində neft hasilatına 25 il əvvəl başlamışlar. Amma orada nə cür texnologiya, texnika var! Onlar nə qədər neft çıxarırlar! Biz isə dənizdə neft hasilatına 50 il əvvəl başlamışıq, lakin bizim belə texnikamız yoxdur. Rusiyanın da yoxdur. Məsələn, Rusiyanın \"LUKoyl\" Şirkəti digər şirkətlərlə birlikdə Azərbaycanın dəniz yataqlarının işlənilməsində fəal iştirak edir. Lakin ona görə iştirak etmir ki, onun belə texnika və texnologiyası var. Sadəcə olaraq, onun kapitalı var və onu \"Bi- Pi AMOKO\", \"Eksson\" kimi başqa şirkətlərlə birlikdə bizim yataqların işlənilməsinə qoymuşdur.

İndi bizdə Yaponiyadan başlamış Amerika Birləşmiş Ştatlarınadək 15 ölkənin 32 şirkəti işləyir. Onların kapitalı var və onu buraya qoyurlar. Onlar dənizin 400-500 metr dərinliyində platforma qurmağımıza imkan verə biləcək həmin müasir texnikanın harada olduğunu bilirlər. Onların mütəxəssisləri var. Buna görə də biz onları cəlb etmişik. Biz onların kapitalından, texnikasından, texnologiyasından istifadə edirik.

Lakin əsas işi bizim mütəxəssislər görürlər. Yeri gəlmişkən, həmin şirkətlərin Azərbaycanda uğurla işləməsi xeyli dərəcədə bununla bağlıdır ki, bizdə çoxlu, olduqca yaxşı neftçi mütəxəssislər var. Onlar çox yaxşı, yüksək hazırlıqlı, Xəzər dənizinə bələd olan mütəxəssislərdir. Neft şirkətində sizə daha ətraflı danışarlar.

Bax, bu, Azərbaycanın neft sənayesinin inkişafında yeni mərhələdir və indi biz müstəqil dövlət olaraq, öz təbii ehtiyatlarımızdan istifadə edirik. Zənnimcə, mən sizin gözlədiyinizdən də çox danışdım.

Gennadi Maltsev: Heydər Əliyeviç, bizimlə görüşməyə vaxt tapdığmıza görə çox sağ olun. Demək istəyirəm ki, Rusiya jurnalistlərinin ünvanına söylədiyiniz tənqidi biz ədalətli tənqid kimi qəbul edirik. Bizim mətbuatımızda jurnalistlərin heç də hamısı peşə etikası məcəlləsini gözləməyə çalışmır və sadəcə desək, tez-tez yalan danışır, hətta kiminsə sifarişini yerinə yetirirlər. Təəssüf ki, belə hallar var. Biz bunu öz aramızda da, jurnallar vasitəsilə də, xüsusi təşkilatlar vasitəsilə də tənzimləməyə çalışırıq. Amma cəhdimiz heç də həmişə baş tutmur, çünki iqtisadi inkişaf, sadəcə desək, yoxsulluq bəzən pul almağa və başqa işlərə vadar edir. Belə bir lətifə var, bizim qurultayda sədrimiz Boqdanov demişdir ki, Rusiya jurnalisti pul da alar, həqiqəti də yazar. Zənnimcə, bu, həmişə belə olmur.

Biz, indi Sizin gördüyünüz adamlar, Azərbaycanın dostlarıyıq. Öyrəndiklərimiz də gördüklərimizi obyektiv şəkildə çatdırmağa çalışacağıq. Biz isə yeni çox şey öyrəndik. Sizi dövlət işlərinizdən çox ayırmaq istəmirik. Amma, sırtıqlıq kimi qəbul etməyin, bizə lütfkarlıqla bağışlanmış \"Aforizmlər və müdrik kəlamlar\" kitabınıza avtoqraf yazardınızmı?

Heydər Əliyev: Bu kitab sizdə haradandır? Mən onu görməmişəm.

Gennadi Maltsev: Bizdəki bu kitab rus və ingilis dillərindədir. Çox maraqlı kitabdır. Bəzi fikirlər biz jurnalistlərin unvanınadır.

Heydər Əliyev: Mən bu kitabı görməmişəm.

Gennadi Maltsev: Heydər Əliyeviç, axı, Sizin aforizmlərinizdir, Siz sadəcə olaraq, bu nəşri görməmisiniz.

Heydər Əliyev: Yox, mən bu kitabı görməmişəm.

Gennadi Maltsev: Belə bir lətifə yadınızdadırmı, Leonid İliç Suslovdan soruşur: \"Kiçik torpağ\"ı oxumusamı?\". Suslov isə deyir: \"Xeyr. Amma Pelşe oxuyub, deyir, maraqlı kitabdır\".

Heydər Əliyev: Yox, düzgün müqayisə deyil. Burada yazılanların hamısı mənim sözlərimdir. Sadəcə olaraq, indi bu səpgidə çoxlu kitab nəşr edilir və onlar mənə gəlib çatmır. Şəkli də yaxşı seçmisiniz.

Gennadi Maltsev: Şəkil çox yaxşıdır. Rəsmilikdən uzaqdır. Mən belə şəkilləri nadir hallarda görürəm. Bu şəkli ilk dəfə görürəm.

Heydər Əliyev: Öz aramızdır, bu cür şəkillər adamların xoşuna gəlir. Deyirlər ki, mənim fotoşəkillərimi satırlar və adamlar belə şəkillərə daha çox maraq göstərirlər.

Gennadi Maltsev: Heydər Əliyeviç, Siz gözəl görünürsünüz, az dəyişiləsiniz. Bu, mənim şəxsi müşahidəmdir.

Heydər Əliyev: Zənnimcə, mənim bu şəklimi üç il bundan əvvəl çəkiblər. Mən bu üç ildə dəyişməmişəm?

Gennadi Maltsev: Qətiyyən dəyişməmisiniz. Elə bu üç ildə də dəyişməmisiniz.

Heydər Əliyev: Haraya imza edim? Bax, buraya qol çəkəcəyəm.

Gennadi Maltsev: Bu, Sizdən bizə Yeni il hədiyyəsidir.

Heydər Əliyev: Kitab hər birinizdə varmı?

Aleksey Makurin: Yaxşı ki, biz ancaq beş nəfərik.
 
Heydər Əliyev (imza edərək): İndi bizdə hər şey Azərbaycan dilindədir, amma imza keçmişdəki kimi, rus dilində qalmışdır.

Gennadi Roqov: Bu axşam Puşkin küçəsindəki \"Arbat\" kafesində dostlarımı bu avtoqrafla sevindirəcəyəm,

Gennadi Maltsev: \"Tənqid həmişə kömək edir\" - Heydər Əliyeviç, Sizin bu aforizminiz bizim peşə haqqındadır. Çox sağ olun.

Heydər Əliyev: Bəs \"Arbat\"a necə gedib çıxacaqsınız, bu gün çatacaqsınızmı?

Dilarə Seyidzadə: Bu kafe burada, bizdədir.

Əli Həsənov (Azərbaycan Prezidentinin İcra Aparatının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri): Bizdə, Bakının Puşkin küçəsində \"Arbat\" kafesi var.

Heydər Əliyev: Belə de? Mənsə düşünürdüm ki, siz Moskvada olacaqsınız. Bilirəm ki, bizdə Puşkin küçəsi var, amma \"Arbat\" kafesi olduğun eşitməmişdim.

Gennadi Roqov: Heydər Əliyeviç, icazə verin, söhbətimizi Sizin bir aforizminizlə tamamlayaq: \"Görkəmli şəxsiyyətlər xalqın zəkasını, elmini, mədəniyyətini və mənəviyyatını dünyaya nümayiş etdirirlər\". Zənnimcə, bu aforizm tamamilə Sizə aiddir.

Heydər Əliyev: Sağ olun. Gəlin, sizinlə xatirə şəkli çəkdirək. Yeri gəlmişkən, deyim ki, mən jurnalistlərə həmişə böyük hörmətlə yanaşmışam.