De gunstige politieke en geografische situatie en de rijke natuurlijke hulpbronnen die een belangrijke rol spelen bij het waarborgen van de energievoorziening in Europa maken Azerbeidzjan aantrekkelijk voor België. Een van de factoren die de ontwikkeling van de betrekkingen met België belangrijk maakt voor Azerbeidzjan is het feit dat België een drager is van de democratische beginselen en een bijzondere plaats inneemt in alle kwesties met betrekking tot de Europese Unie.

De Belgische ambassade in Bakoe begon haar werkzaamheden in het begin van de twintigste eeuw. Na de val van de Democratische Republiek Azerbeidzjan heeft zij echter haar activiteiten beëindigd.

Na het herstel van de onafhankelijkheid van Azerbeidzjan in 1991 heeft het Koninkrijk België op 31 december van dat jaar de onafhankelijkheid van de Republiek Azerbeidzjan erkend. Op 17 juni 1992 zijn de diplomatieke betrekkingen tussen België en Azerbeidzjan hervat. De ambassade van Azerbeidzjan in België werd in april 1995 geopend en de ambassade van België in Azerbeidzjan op 1 november 2007.

Het aanknopen van diplomatieke betrekkingen en de opening van de ambassades hebben geleid tot een globaal toekomstbeeld voor de gezamenlijke ontwikkeling van de banden tussen de twee landen. Dit alles gaf ook een impuls aan de ontwikkeling van de bilaterale betrekkingen en wederzijdse bezoeken van staatshoofden en regeringsleiders.

De nationale leider van het Azerbeidzjaanse volk, Heidar Alijev, bezocht België tijdens werkbezoeken in 1994, 1995 en 1996, en President Ilham Alijev in 2004, 2006 en 2012. Tijdens deze bezoeken werden bijeenkomsten gehouden met het staatshoofd en de regeringsleiders van België.

De President van de Republiek Azerbeidzjan, Heidar Alijev, heeft op 3 mei 1994 een eerste ontmoeting gehad met de eerste minister van België, Jean-Luc Dehaene, in het kader van het bezoek aan België ter gelegenheid van de ceremoniële ondertekening van het programma “Partnerschap voor Vrede” van de NAVO. De President van de Republiek Azerbeidzjan ontmoette de eerste minister Jean-Luc Dehaene ook in 1995 in Davos en Kopenhagen. Tijdens de vergaderingen hebben de partijen van gedachten gewisseld over kwesties van wederzijds belang.

President Heidar Alijev ontmoette de eerste minister van België, Jean-Luc Dehaene, opnieuw in het kader van een bezoek aan België op 18 april 1995. Tijdens deze bijeenkomst bespraken ze vraagstukken die een wederzijds belang hebben. Heidar Alijev benadrukte dat België een sterk ontwikkeld land is, zowel vanuit economisch oogpunt als op het gebied van staatsinrichting. Gelet op het economische potentieel van Azerbeidzjan benadrukte de eerste minister van België de belangstelling van zijn land voor de samenwerking op dit gebied.

Vanwege het belang van de directe ontwikkeling van betrekkingen met België ondertekende President Heidar Alijev een decreet voor de oprichting van de Azerbeidzjaanse ambassade in België. Deze ambassade werd geopend ter ondersteuning van de betrekkingen van Azerbeidzjan met de internationale organisaties in België en voor de ontwikkeling van de Azerbeidzjaans-Belgische relaties.

President Heidar Alijev zei over het belang van de Azerbeidzjaans-Belgische samenwerking het volgende: “Ik ben ervan overtuigd dat de samenwerking tussen België en Azerbeidzjan elke dag zal evolueren en zal uitgroeien tot vriendschap en partnerschap.”

Gelet op het feit dat België een van de belangrijke centra in Europa is, nam President Heidar Alijev deel aan vele activiteiten die in België werden georganiseerd. In het kader van het bezoek aan de landen van West-Europa, gehouden van 21 tot 27 april 1996, bezocht de President het Belgische World Trade Center in Brussel. Bij zijn toespraak daar merkte de President de nauwe samenwerking op van Azerbeidzjan met de EU-lidstaten op het gebied van het invoeren van geavanceerde technologieën in de nationale economie, de opleiding van personeel met ervaring in modern management en de ontginning van de expertise in de ontwikkeling van de niet-olie sector.

Op 13 april 1998 bracht de eerste minister van België, Jean-Luc Dehaene, een officieel bezoek aan Azerbeidzjan. Dit eerste officiële bezoek aan Azerbeidzjan van de eerste minister van België kan worden beschouwd als een mijlpaal in de betrekkingen tussen de twee landen.

Tijdens de ontmoeting met de eerste minister van België heeft de President van de Republiek Azerbeidzjan, Heidar Alijev, de aanwezigheid geconstateerd van grote mogelijkheden voor de samenwerking tussen België en Azerbeidzjan op het gebied van economie, cultuur, wetenschap en techniek. Volgens de President was het gezamenlijke werk van het Belgische bedrijf Petrofina bij de olievindplaats in de Azerbeidzjaanse sector van de Kaspische Zee een belangrijk onderdeel van de economische samenwerking tussen Azerbeidzjan en België.

Op zijn beurt constateerde de eerste minister Jean-Luc Dehaene het besef in België van de strategische betekenis van de landen gelegen aan beide zijden van de Kaspische Zee. De eerste minister zei dat België veel belang hecht aan de stabiliteit en de economische ontwikkeling in deze landen en hij benadrukte tevens het belang van de ontwikkeling van de transport en communicatie-infrastructuur alsook het belang van het herstel van de Zijderoute voor de ontwikkeling van de regio. Tenslotte uitte Jean-Luc Dehaene de wens dat de samenwerking in de toekomst zijn vruchten zal afwerpen.

In het kader van dat bezoek werden tussen beide partijen de volgende documenten ondertekend: een gezamenlijke verklaring tussen de regering van de Republiek Azerbeidzjan en de Economische Unie België-Luxemburg, een gezamenlijke verklaring ter gelegenheid van het officiële bezoek van de eerste minister van het Koninkrijk België, Jean-Luc Dehaene, aan de Republiek Azerbeidzjan en een overeenkomst tussen de regering van de Republiek Azerbeidzjan en de regering van het Koninkrijk België inzake het luchtverkeer.

De onderhandelingen en ontmoetingen van de eerste minister van België met President Heidar Alijev tijdens dit eerste bezoek aan Azerbeidzjan en de ondertekende documenten hebben zeer grote mogelijkheden geboden voor de verdere ontwikkeling van de Belgisch-Azerbeidzjaanse betrekkingen. Naast het feit dat de gezamenlijke verklaring, ondertekend door de President van de Republiek Azerbeidzjan en de eerste minister van het Koninkrijk België, het politieke basisdocument is voor de verdere ontwikkeling van de banden tussen de twee landen, was hiermee ook de eerste stap gezet in de totstandkoming van een juridische en regelgevende basis.

De kwestie van de betrekkingen met België krijgt voortdurend ook veel belangstelling van de President van de Republiek Azerbeidzjan, Ilham Alijev.

Op 18 mei 2004 heeft President Ilham Alijev een werkbezoek aan het Koninkrijk België gebracht. De President heeft toen een ontmoeting gehad met de eerste minister van België, Guy Verhofstadt. President Ilham Alijev en de eerste minister Guy Verhofstadt ondertekenden bij die gelegenheid drie documenten: een conventie over “De afschaffing van dubbele belasting en preventie van belastingontduiking”, een overeenkomst inzake “Wederzijdse bescherming en bevordering van investeringen” en een bilaterale overeenkomst betreffende “Wederzijdse administratieve bijstand in douanezaken”.

President Ilham Alijev heeft de eerste minister Guy Verhofstadt geïnformeerd over de onderhandelingen die werden gevoerd voor een oplossing van het conflict in Nagorno-Karabach. Het hoofd van de regering van België heeft verklaard dat zijn land alles in het werk zal stellen om dit probleem te helpen oplossen. Appellerend aan de succesvolle werking van de Azerbeidzjaanse ambassade die sinds 1995 in Brussel actief is, merkte de President ook het belang op om een ambassade van België in Bakoe te openen.

Op 7 april 2005 ontving President Ilham Alijev een delegatie van de Kamer van Volksvertegenwoordigers van België geleid door de voorzitter Herman De Croo. President Ilham Alijev wees er op dat Azerbeidzjan actief betrokken is bij het programma “Partnerschap voor Vrede”. De President benadrukte dat zijn land op dit moment met succes samenwerkt met de NAVO in verband met het Individual Partnership Action Plan en hij verklaarde dat Azerbeidzjan ook actief betrokken is bij de nieuwe European Neighbourhood Policy. Volgens de President zijn de banden van Azerbeidzjan met de Europese Unie op diverse terreinen voortdurend aan het evolueren.

De heer Herman De Croo benadrukte dat België veel belang hecht aan de betrekkingen met de landen van de Zuidelijke Kaukasus, met inbegrip van Azerbeidzjan, en Azerbeidzjan voortdurend ondersteunt in het proces van de integratie in de Europese Unie. Hij onderstreepte ook de voortdurende uitbreiding van de samenwerking tussen Azerbeidzjan en de Europese Unie op het gebied van energie en op andere gebieden.

Op 7 november 2006 nam President Ilham Alijev deel aan de politieke briefing in het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen - het instituut dat wordt beschouwd als het “brain center” van België. Tijdens de briefing herinnerde de President de toehoorders aan de uitvoering van het ‘opendeur’ beleid in Azerbeidzjan en aan het creëren van gunstige voorwaarden voor buitenlandse investeerders. De President verklaarde dat Azerbeidzjan het hoogste groeipercentage in de wereld heeft bereikt in termen van economische ontwikkeling en is uitgegroeid tot een toonaangevend land in de regio. President Ilham Alijev vertelde ook in details over het Armeens-Azerbeidzjaanse Nagorno-Karabach conflict en hij benadrukte dat de reden van het onopgeloste conflict ligt in het niet naleven door Armenië van de internationale rechtsnormen en in het voeren van een beleid van steun voor separatisme.

In de marge van dit bezoek had President Ilham Alijev ook ontmoetingen met de voorzitter van de Belgische Senaat, Anne-Marie Lizin, met de OVSE-voorzitter, de minister van Buitenlandse Zaken van het Koninkrijk België, Karel de Gucht, met de voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers van België, Herman De Croo, en met de eerste minister van België, Guy Verhofstadt. Tijdens deze bijeenkomsten werden de betrekkingen tussen de Republiek Azerbeidzjan en de OVSE besproken, alsook de kwesties met betrekking tot de afwikkeling van het Armeens-Azerbeidzjaanse Nagorno-Karabach conflict. Verder werd het belang opgemerkt van de samenwerking tussen Azerbeidzjan en de Europese Unie in de energiesector, het aanmoedigen van Belgische bedrijven voor de uitbreiding van de economische banden en het houden van business forums. Het bezoek heeft veel mogelijkheden geopend voor de verdere ontwikkeling van een bilaterale en multilaterale samenwerking tussen de Azerbeidzjaanse Republiek en het Koninkrijk België.

De activiteiten van de interparlementaire werkgroepen in de ontwikkeling van de betrekkingen tussen Azerbeidzjan en België moeten apart worden benadrukt. Al op 24 november 2001 ontving President Heidar Alijev een delegatie van de Interparlementaire vriendschapsgroep “België-Azerbeidzjan” vanuit het Parlement van het Koninkrijk België.

In 2011-2012 hebben deze werkgroepen tijdens herhaaldelijke bezoeken aan Azerbeidzjan en België de vooruitzichten bestudeerd voor een samenwerking in het kader van bijeenkomsten met verschillende ministers en andere vertegenwoordigers van de staat. Er werd bijvoorbeeld in maart van dit jaar in het huis van afgevaardigden van het Belgisch Parlement een debat gehouden met als thema: “De bezette gebieden, de vergeten grondgebieden - de juridische en humanitaire aspecten van het Armeens-Azerbeidzjaanse Nagorno-Karabach conflict”. Dit werd mede mogelijk gemaakt door de inspanningen van het hoofd van de werkgroep voor de interparlementaire betrekkingen “Azerbeidzjan-België”, de afgevaardigde Elkhan Suleymanov, en van de voorzitter van de concordante groep in België, de heer Philippe Blanchard.

Ondanks enkele successen op het gebied van de politieke betrekkingen tussen de twee landen, laat het niveau van de economische betrekkingen nog veel te wensen over. Zoals reeds werd opgemerkt, bestaat er een juridisch en regelgevend kader voor de ontwikkeling van de economische banden, maar het volume van de handelsomzet is te klein. Toch zijn de partijen wel geïnteresseerd in het uitbreiden van de economische betrekkingen tussen de landen en versterken zij hun inspanningen in deze richting. De huidige tendensen wijzen er op dat er ook op dit gebied een verandering komt. De economische betrekkingen zijn nog maar net beginnen te evolueren en dit proces gaat door.

Op 24 september 2009 werd er in Brussel een seminarium, getiteld “Azerbeidzjan en Georgië: handelsmogelijkheden”, georganiseerd door het Agentschap voor investeringen en handel van de regio Vlaanderen in België, waaraan vertegenwoordigers van Azerbeidzjan hebben deelgenomen. In het kader van dit seminarium werden presentaties gegeven over investerings- en handelsmogelijkheden in Azerbeidzjan en waren er ontmoetingen met vertegenwoordigers van Belgische bedrijven. Op 23 november 2010 werd er in Bakoe een Azerbeidzjaans-Belgisch business forum georganiseerd met de deelname van Azerbeidzjaanse en Belgische bedrijven. Het forum werd bijgewoond door vertegenwoordigers van beide landen, met inbegrip van Belgische vertegenwoordigers van bedrijven en instellingen die gespecialiseerd zijn op het gebied van landbouw, industrie, transport en consulting, evenals door vertegenwoordigers van Azerbeidzjaanse vennootschappen.

Op dit moment zijn er in Azerbeidzjan Belgische bedrijven werkzaam zowel op het gebied van handel, transport, communicatie, ontwerp en bouw als op het gebied van de productie van landbouwproducten en levensmiddelen. Azerbeidzjan exporteert gas en olie naar België. Vanuit België worden auto’s, elektrische materialen en diverse apparatuur naar Azerbeidzjan gebracht.

Er zijn ook aanzienlijke mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van cultuur, wetenschap en onderwijs tussen Azerbeidzjan en België. Een belangrijke gebeurtenis in de ontwikkeling van de culturele betrekkingen tussen de twee landen was de inhuldiging van het monument voor Dede Gorgud in mei 2004 in Brussel voor het gebouw van de Wereld Douane Organisatie. Dede Gorgud is het hoofdpersonage in het epos “Kitabi Dede Gorgud”, een van de oudste historische en culturele bronnen van het Azerbeidzjaanse volk.

Volgens de ambassadeur van de Republiek Azerbeidzjan in België, Emin Ejubov, worden in België jaarlijks als onderdeel van diverse evenementen concerten van de maestri dell'arte en tentoonstellingen van werken van beroemde kunstenaars van Azerbeidzjan georganiseerd. Bij het organiseren van deze concerten is de rol van de Heidar Alijev Stichting ongeëvenaard. In 2010 en 2011 werden onder andere concerten uitgevoerd en exposities georganiseerd van werken van jonge Azerbeidzjaanse kunstenaars. Ook rapportages hebben bijgedragen tot de verbreiding van de Azerbeidzjaanse cultuur op het tv-kanaal Euronews en in andere media, met de steun van de ministeries van cultuur en toerisme, jeugd en sport.

Met betrekking tot het onderwijs moet worden opgemerkt dat het aantal Azerbeidzjaanse studenten in België is toegenomen. Dit zijn zowel studenten die op individuele basis studeren als met staatssubsidie. Maar er zijn nog andere mogelijkheden die zorgen voor directe relaties tussen universiteiten en instellingen van beide landen. Op basis van de overeenkomst met de Hoofdcommissaris voor Buitenlandse Zaken van het Franstalige gewest Wallonië krijgt elk jaar één student en één docent uit Azerbeidzjan een beurs en nemen zij deel aan een zomercursus aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit van Leuven.

België is een van de landen met een actieve Azerbeidzjaanse diaspora. Zo zijn er in België het “Europees Centrum van de Azeri”, de vereniging “Belgisch-Azerbeidzjaans Huis” en de vriendschapsvereniging “Azerbeidzjan-België”. Deze structuren verrichten verschillende activiteiten om informatie over de cultuur en geschiedenis van Azerbeidzjan onder de aandacht van het Belgische publiek te brengen, en zij onderhouden voortdurend contact met de Azeri's die in België wonen.

België ondersteunt een vreedzame oplossing van het Armeens-Azerbeidzjaanse conflict op basis van de algemeen erkende beginselen van het internationaal recht en het beginsel van territoriale integriteit van staten, maar accepteert niet de gedwongen verandering van de internationaal erkende grenzen.

Samenvattend mag worden opgemerkt dat, zoals de ambassadeur van het Koninkrijk België in Azerbeidzjan Luc Truyens heeft gezegd, er een groot potentieel is voor een verdere uitbreiding van de bilaterale betrekkingen tussen Azerbeidzjan en België op verschillende gebieden, en dat dit potentieel voor samenwerking tussen de twee landen ook moet worden gebruikt.

Beide landen zijn geïnteresseerd in de ontwikkeling van de politieke dialoog op hoog niveau en in de uitbreiding van de samenwerking tussen de wetgevende en uitvoerende instanties. Een indicator van dit belang is de opening in 2007 van de enige ambassade van België in de landen van de Zuidelijke Kaukasus, die in Azerbeidzjan op permanente basis functioneert.

De beide landen werken vruchtbaar samen binnen het kader van de VN, de OVSE, de Raad van Europa, het programma Oostelijk Partnerschap en het “Partnerschap voor Vrede”.