აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ჰეიდარ ალიევის სიტყვა საერთაშორისო კონფერენციის "რელიგიისა და რწმენის როლი დემოკრატიულ საზოგადოებაში: ტერორიზმისა და ექსტრემიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის გზების ძიება" გახსნის ცერემონიაზე - 10 ოქტომბერი 2002 წელი

პატივცემულო კონფერენციის მონაწილენო!

 

ბატონებო და ქალბატონებო!

 

დღეს ბაქოში აზერბაიჯანის სახელმწიფოს მხარდაჭერით და დახმარებით ეუთო- დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ბიუროს მიერ ჩატარებული საერთაშორისო კონფერენცია არის მეტად მნიშვნელოვანი მოვლენა. ვესალმები რა აზერბაიჯანის სახელმწიფოს სახელით თანამედროვე ეტაპისთვის ამ მეტად დიდი მნიშვნელობის მქონე კონფერენციის ყველა მონაწილეს, ვუსურვებ მათ წარმატებებს კონფერენციის მუშაობაში.

 

11 სექტემბრის მოვლენებმა, შექმნეს რა არსებითი ცვლილებები მსოფლიოს პოლიტიკურ გარემოში და გეოსტრატეგიულ პროცესებში, კიდევ ერთხელ წარმოგვიინეს ტერორიზმის საზარელი სახე, რომელიც ყოველი ქვეყნისთვის დიდ საფრთხეს წარმოადგენს. ისტორიაში ცნობილია ტერორიზმი გაძლიერების არაერთი პერიოდი, როდესაც იგი სახელმწიფო პოლიტიკის დონეზე ადიოდა და ხალხთა არსებობას უქმნიდა საფრთხეს. 11 სექტემბრის მოვლენები კი, როგორც ისტორიაში ჯერ არნახულ ტრაგედია, სამუდამოდ შევლენ კაცობრიობის ისტორიაში. დღეს ჩემს ვალად მიმაჩნია კიდევ ერთხელ მივაგო პატივი ამ საზარელი ტერორისტული აქტის მსხვერპლებს.

 

მსოფლიოში მიმდინარე გლობალიზაციის პროცესმა კიდევ უფრო დაგვაახლოვა. სწორედ ამის გამო დღეს სულ უფრო დიდ მნიშვნელობას იძენს ხალხთა შორის, კულტურათა შორის, რალიგიებს შორის დიალოგის პროცესი. ამ დიალოგის განვითარებით, მისი ყოველმხრივი მხარდაჭერით ჩვენ გარკვეულად ვცდილობთ გამოვავლინოთ ტერორიზმის ფორმირების სათავეები და მივისწრაფვით მის ძირფესვიანად ამოძირკვისაკენ. დღეს ტერორიზმი ბევრ შემთხვევში რელიგიის კალთასაა შეფარებული, რელიგიურ სამოსში გვევლინება. მაგრამ ამან შეცდომაში არ უნდა შეგვიყვანოს მის ჭეშმარიტ არსთან დაკავშირებით.

 

თავის დროზე ტერორიზმ ცდილობდა შეენიღბა თავისი მიზნები დიდი ფრანგული რევოლუციის მიერ კაცობრიობისათვის ნაბოძები მშვენიერი ლოზუნგებით. კომისრები, რომლებიც ახორციელებდნენ "წითელ ტერორს", მას ცხოვრებაში ატარებდნენ კომუნისტური იდოლოგიის დროშის ქვეშ. დღეს კი, რიგ შემთხვევებში ტერორისტული ძალები თავისი ბოროტი პოლიტიკური ზრახვების მისაღწევად მიმართავენ ყველა ჩვენთაგანისათვის პატივსაცემ ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებებ და ამა თუ იმ დაჯგუფების ინტერესების დაცვისათვის ცდილობენ ტერორიზმის რეაბილიტირებას. დღეს ტერორიზმი სულ უფრო დახვეწილი მეთოდებით ცდილობს მიაღწიოს თავის დესტრუქციულ და დამანგრეველ მიზნებს, სხვადასხვა რელიგიურ გარსით შენიღბვის მეშვეობით. ამ გარეგნულმა სახემ, ამ იერსახემ, ამ საფარველმა შეცდომაში არ უნდა შეგვიყვანოს. ამ ყველაფრის ქვეშ ტერორიზმის ჭეშმარიტი მხეცური არსი იმალება.
 

მთელი კაცობრიობა, უარყოფს რა ტერორიზმს, ცდილობს მოახდინოს მთელი თავისი ძალების მობილიზება ტერორიზმის სულიერი, ეკონომიკური, პოლიტიკური ფესვების აღმოსაფხვრელად. დარწმუნებული ვარ რომ, თქვენი კონფერენცია ამ მიმართულებით გადადგმული ერთერთი სერიოზული ნაბიჯ იქნება და მიაღწევს წარმატებას დემოკრეტიულ საზოგადოებაში ტერორიზმის და ექსტრემიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის გზების გამონახვაში.

 

პატივცემულო კონფერენციის მონაწილენო, კიდევ ერთხელ მინდა მოგახსენოთ, რომ 11 სექტემბრის მოვლენების შემდეგ აზერბაიჯანი შეუერთდა ანტიტერორისტულ კოალიციას და როგორც საერთაშორისო ტერორიზმთან სერიოზულად მებრძოლი სახელმწიფო, მონაწილეობას იღებს სხვადსხვა ადმინისტრაციული და საორგანიზაციო ღონისძიებების გატარებაში. ბოლო წლების განმავლობაში საერაშორისო კონვენციებთან მიერთება და მნიშვნელოვანი იურიდიული დოკუმენტების მიღება მეტყველებს იმაზე, რომ ჩვენს ქვეყანაში უკვე სრულადაა შექმნილი ტერორიზმთან ბრძოლის შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზები. აზერბაიჯანის სისხლის სამართლის კოდექსში შეტანილ იქნა იგი ცვლილებებისა, მათ შორის დამატებულია სპეციალური მუხლი ტერორიზმის დაფინანსებისათვის პასუხისმგებლობის შესახებ. 2002 წლის მაისის თვეში ჩემი სპეციალური განკარულებით დამტკიცებულია ტერორიზმთან ბრძოლაზე მიმართული ღონისძიებების გეგმა გაეროს შიშროების კომიტეტის შესაბამისი გადაწყვეტილებების ჭრილში.

 

რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანის მთავრობის პრაქტიკული საქმიანობა ტერორიზმის და ექსტრემიმის წინააღმდეგ მხოლოდ ზემო ჩამოთვლილ ფაქტებით არ შემოიფარგლება. ქვეყანაში გატარდა ღონისძიებები სასაზღვრო რეჟიმის გაძლიერებისთვის, არაკანონიერი მიგრაციის არხების გამომჟღავნებისა და აღკვეთისათვის, იმ ფინანსური საშუალებებისა და სხვა ეკონომიკური რესურსების აღმოჩენისა და ბლოკირებისათვის, რომლებიც შეიძლება გამოყენებულ იქნენ ტერორისტული საქმიანობის დაფინანსებისთვის, და ჩატარდა მნიშვნელოვანი სამუშაოები რიგი სხვა მიმართულებით.

 

აზერბაიჯანის ხალხის და მთელი ჩვენი რეგიონის ცხოვრებაში დიდი მნიშვნელობის მქონე რიგი პროექტების, და მათ შორის ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანი და ბაქო-თბილისი-ერზურუმის ნავთობისა და გაზსადენების, რეალიზაციის დროს უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ტერორიზმთან ჩვენს მიერ წარმოებული ბრძოლის განუყრელი ნაწილია.

 

აზერბაიჯანი აქტიურ მონაწილეობას იღებს საერთაშორისო ტერორიზმთან ბრძოლაზე მიმართულ მთელ რიგ აქციებში და ამ კონფერენციის მეშვეობით მე მინდა კოდევ ერთხელ დავარწმუნო ეუთოში შემავალი ქვეყნების წარმომადგენლები, რომ ტერორიზმის ყველა ფორმის წინააღმდეგ ბრძოლაში აზერბაიჯანის სახელმწიფო თქვენი საიმედო მოკავშირეა. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ვინაიდან ტერორიზმი კაცობრიობის წინააღმდეგ მიმართული ბოროტი ქმედებებისა და ზრახვების რეალიზაციას ემსახურება, მის წინააღმდეგ ბრძოლა თანმიმდევრული, ორგანიზებული და შეუბრალებელი უნდა იყოს.

 

ამასთანავე, განსაკუთრებით მინდა აღვნიშნო რომ, აზერბაიჯანელი ხალხი, რომელიც აქტიურ მონაწილეობას იღებს ტერორიზმის წინააღმდეგ მსოფლიო თანამეგობრობის ბრძოლაში, უკვე15 წელიწადზე მეტია, რაც ტერორიზმის და სხვადასხვა ტერორისტულ ორგანიზაციების მიერ განხორციელებული სისხლიან აქციებ მსხვერპლია. 1987 წლიდან დაწყებული, აზერბაიჯანი მთიანი ყარაბაის ავტონომიური ოლქის გარშემო მიმდინარე მოვლენების დროს ათასობით ადამიანი, ბავშვი, ქალი და მოხუცი დაიღუპა, იქცა ლტოლვილად და იძულებით გადაადგილებულ პირად. მათი ერთადერთი დანაშაული მათი აზერბაიჯანელობა იყო.

 

იმ დროს სსრკ- ხელმძღვანელობამ დაუფარავი ანგარიშსწორების გზა აირჩია აზერბაიჯანელ ხალხთან, რომელმაც მთიანი ყარაბაის აზერბაიჯანიდან გამოყოფის ცენტრის მიზანმიმართული პოლიტიკის წინააღმდეგ გაბედა გამოსვლა. 1990 წლის 20 იანვარს საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების გარეშე საბჭოთა ჯარის დიდი კონტინგეტის, სპეციალურ დანიშნულების ქვეგანაყოფების და შიდა ჯარების მიერ განხორციელებულ ბაქოს დაპყრობას თან სდევდა განსაკუთრებული სისასტიკე და არნახული ველურობა. 137 უდანაშაულო ადამიანი იქნა მოკლული, 611 ადამიანმა სიმძიმით სხვადასხვა ხარისხის დასახიჩრება მიიღო.

 

20 იანვრის ტრაგედია, რომელიც დატრიალდა აზერბაიჯანელი ხალხის რწმენისა და ნების გატეხვის მიზნით, საბჭოთა სამხედრო მანქანის ძლიერების მონსტრირების მიზნით, ტოტალიტალურ კომუნისტური რეჟიმის საზარელი დანაშაული იყო ჩვენი ხალხის მიმართ.

 

20 იანვრის ტრაგედია, წარმოადგენდა რა XX საუკუნის ისტორიაში ტოტალიტარზმის მიერ განხორციელებული ტერორის ერთერთ ყველაზე სისხლიან აქტს, თავისი არსით ცივილიზაციის, ჰუმანიზმის, ადამიანურობის წინააღმდეგ იყო მიმართული. სამწუხაროდ, ამ დანაშაულის ორგანიზატორები და შემსრულებლები ჯერ კიდევ დაუჯელ არიან.

 

20 იანვრის მოვლენების შემდეგ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე სომხეთიდან ტერორისტული დაჯგუფებების შეგზავნის პროცესი გაძლიერდა, შეიქმნა სამხედრო პლაცდარმი აზერბაიჯანის წინააღმდეგ შეიარაღებული აგრესიის განსახორციელებლად.

 

სომეხი მებრძოლების მიერ აზახის რაიონის იგი სოფლების მშვიდობიანი მოსახლეობის განადგურება, აზერბაიჯანის ნახიჭევანის რეგიონის სოფლებზე განხორციელებული თავდასხმები უკვე იმაზე მეტყველებდნენ, რომ სინამდვილეში ტერორისტული დაჯგუფებები ანგარიშს უსწორებდნენ აზერბაიჯანის მოსახლეობას სომხეთთან არსებული მთელი საზღვრის გასწვრივ.

 

მთიანი ყარაბაის კონფლიქტის დასაწყისიდანვე აზერბაიჯანისა და ნახიჭევანის შემაერთებელი რკინიგზის 130-კილომეტრიან მონაკვეთზე დაიწყო განუწყვეტელი ტერორისტული აქტები და ამის შედეგად სარკინიგზ მიმოსვლა შეწყვეტილ იქნა. ნახიჭევანი ფაქტიურად მთლიანად იზოლირებულ მდგომარეობაში და ბლოკადაში აღმოჩნდა.

 

გაეროს უშიშროების საბჭო თავის რეზოლუციებში აზერბაიჯანის სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის და საზღვრების ურღვეობის პატივისცემა, ტერიტორიების ანექსიისთვის ძალის გამოყენების დაუშვებლობა დაამტკიცა და აგრეთვე მოითხოვა ყველა ოკუპაციური ძალების დაუყონებლივ გაყვანა აზერბაიჯანის დაპყრობილი რაიონებიდან. უშიშროების საბჭოს ყველა მოთხოვნის მიუხედავად, სომხეთი კვლავ აგრძელებს აზერბაიჯანის ტერიტორიის 20 პროცენტის ოკუპაციას და აძლიერებს იქ თავის სამხედრო ძალებს. ჩვენი მოქალაქეების 1 მილიონზე მეტი დევნილობის და იძულებითი გადასახლების მდგომარეობაშია. ფაქტიურად ყოველი მათგანი არის ტერორიზმის მსხვერპლი. დღევანდელ დღეს კონფერენციის მონაწილეების წინაშე მე მინდა გავუსვა ხაზი იმას, რომ ამ ტერორისტული ჯგუფების საქმიანობა თავის დროზე რომ აღკვეთილიყო, ორი მეზობელი ხალხი დღეს არ წააწყდებოდა უდიდესი ტრაგედიის შედეგების ლიკვიდაციასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.

 

მთიან ყარაბაღი აზერბაიჯანის განუყოფელი ნაწილია, და, სამწუხაროდ, მის გარშემო დღესაც მოქმედებენ ტერორისტული დაჯგუფებები. ოკუპირებული ტერიტორიების და გაუკონტროლებელი ტერიტორიების არსებობა ქმნის ხელსაყრელ ნიადაგს ტერორისტული და დანაშაულებრივი დაჯგუფებების საქმიანობისთვის. როგორც აღინიშნა აშშ- სახელმწიფო დეპარტამენტის 2001 ლის ანგარიშში, დღესაც აზერბაიჯანის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე თავშესაფარს პოულობენ სხვადასხვა ტერორისტული ორგანიზაციების წევრები, რომლებიც დაკავებულბი არიან იარაღისა და ნარკოტიკული საშუალებების ტრანზიტით და ბინძური ფულის გათეთრებით. ჩვენი მოვალეობაა ამას ბოლო მოვუღოთ.

 

სომხეთ - აზერბაიჯანის, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის გადასაჭრელად ეუთოს მინსკის ჯგუფის, სხვა სტრუქტურებისა და ძალების ძალისხმევის მიუხედავად პრობლემის გადაწყვეტა ჯერ ვერ მოხერხდა.

 

ამ კონფერენციაზე მე კიდევ ერთხელ მინდა განვაცხადო, რომ სომხეთ - აზერბაიჯანის, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის საფუძველს რელიგიური და ეთნიკური პრობლემები არ წარმოადგენენ. თავისი გეოპოლიტიკური მდებარეობით, ეთნიკური და რელიგიური პანორამის მრავალფეროვნებით აზერბაიჯანი კავკასიის, და შეიძლება მთელი მსოფლიოს, ერთ-ერთი უნიკალური მხარეა. სწორედ აქ, აზერბაიჯანში, რომელიც ევროპისა და აზიის შესაყარზე მდებარეობს და განლაგებულია დიდი აბრეშუმის გზის გასწვრივ, თავისი კვალი დატოვეს ისეთმა ძველმა რელიგიურმა მრწამსებმა, როგორიცაა ზოროასტრიზმი და ცეცხლთაყვანისმცემლობა, მრავალი საუკუნის მანძილზე დიალოგისა და ურთიერთგაგების ატმოსფეროში მშვიდობიანად თანაარსებობდნენ მუსულმანური, ქრისტიანული და იუდაისტური რელიგიები და, როგორც ვხედავთ, დღესაც თანაარსებობენ.

 

აზერბაიჯანი - მრვალკონფესიური ქვეყანაა. სწორედ ამის გამო მას შეუძლია ღირებული წვლილი შეიტანოს მთელ მსოფლიოში რელიგიური და კულტურული ურთიერთობების გაფართოების და გაძლიერების საქმეში.არწმუნებული ვარ, რომ დღევანდელი კონფერენციაც ერთერთი ასეთი აქცია იქნება. ამასთან დაკავშირებით კონფერენციის მონაწილეებს მინდა მოკლედ შევახსენო ისტორია, თუ როგორ იქნა მიღებული გადაწყვეტილება ამ კონფერენციის ჩატარების შესახებ.

 

2001 წლის დეკემბერში ბუქარესტში ჩატარებული შეხვედრა ტერორიზმთან ბრძოლის გაძლიერების თაობაზე მეტად ნაყოფიერი იყო. ვიხსენებ, რომ 2002 წლის დასაწყისში ბატონ ჟერარ შტუდმანთან ბაქოში შეხვედრის დროს ჩვენ ერთმანეთს გავუზიარეთ აზრები საერთაშორისო სემინარის ჩატარების თაობაზე თემატიკით "რელიგიის როლი დემოკრატიულ გარემოში" და მივედით დასკვნამდე, რომ ასეთი ფორუმის ჩატარება მიზანშეწონილი იქნებოდა სწორედ ბაქოში, რომელიც გამოირჩევა თავისი ეთნიკური და რელიგიური ტოლერანტობით.

 

შემდგომში ამ ღონისძიების მნიშვნელობის, და აგრეთვე იმის გათვალისწინებით, რომ მასში მონაწილეობას მიიღებდნენ როგორც ეუთოში შემავალი ქვეყნების, ასევე მასთან თანამშრომლობის მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნების, მაღალჩინოსანი წარმომადგენლები, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება ამ ღონიძიებას დარქმეოდა არა სემინარი, არამედ ეუთოს ბაქოს კონფერენცია. მე ვფიქრობ, რომ ჩვენი გადაწყვეტილება ამ კონფერენციის ჩატარების თაობაზე აზერბაიჯანის დედაქალქში, ქალაქ ბაქოში, აბსოლუტურად სწორი იყო.

 

აზერბაიჯანი მუსულმანური ქვეყანაა იმის გამო, რომ მისი მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი ისლამური რელიგიის მიმდევარია. ჩვენ ვამაყობთ იმით, რომ აზერბაიჯანმა, მისმა მეცნიერებმა და მოაზროვნეებმა ღირსეული წვლილი შეიტანეს დიდებულ ისლამური ცივილიზაციის ფორმირებაში, რომელმაც უდიდესი კვალი დატოვა ისტორიაში. 1998 წელს ბაქოში ჩატარებულ წარმომადგენლობით საერთშორისო სიმპოზიუმზე თემაზე "ისლამური ცივილიზაცია კავკასიაში" ამის შესახებ ლაპარაკობდნენ სხვადასხვა ქვეყნებიდან ჩამოსული მონაწილეები.

 

თავისი კონსტიტუციის თანახმად აზერბაიჯანი წარმოადგენს თანამედროვე სახელმწიფოს. ურთიერთობები სახელმწიფოსა და რელიგიურ სტრუქტურებს შორის ყალიბდება აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კონსტიტუციის, "რელიგიის თავისუფლების შესახებ" კანონის და სხვა საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე. რელიგიას ჩვენ აღვიქვამთ პირველ რიგში როგორც ფენომენს, ჩვენი კულტურის განუყოფელ ნაწილს, ისტორიულ მემკვიდრეობას და ეროვნულ მენტალიტეტს.

 

ყველასთვის ცნობილია, რომ ტოლერანტობის მაღალი დონე პირველ რიგში, მაღალი კულტურის მაჩვენებელია. ადამიანებში ასეთი კულტურის ჩამოყალიბება უნდა იწყებოდეს ბავშობის ასაკიდან. ჩვენ ქვეყანაში მოზარდი თაობის სწავლების პროცესში თანამედროვე სამეცნიერო-პედაგოგიური კონცეფციფციების ჩარჩოებში მივისწრაფვით ურთიერთობის კულტურის, აგრეთვე რელიგიური ტოლერანტობის კულტურის და ურთიერთთანამშრომლობის ფორმირებისკენ. და ამას გარკვეულად ვაღწევთ. რა თქმა უნდა, ამაზე მსჯელობა ძალიან ადვილია, მაგრამ საკმაოდ რთულია ამის განხორციელება.

 

ისტორიაში იყო პერიოდები, როდესაც რელიგიის როლი საზოგადოების ცხოვრებაში არასწორედ ფასდებოდა. თანამედროვე ეტაპზე ტოტალიტარული რეჟიმების და იდიოლოგიების დაცემის შემდეგ რელიგიის როლი საზოგადოების ცხოვრებაში დინამიურად იცვლება. პოზიტიური პროცესების მიმდინარეობასთან ერთად ზოგიერთი ძალები ისწრაფვიან გამოიყენონ რელიგიები, როგორც ტერორიზმისა და ექსტრემიზმის წაქეზების საშუალება. აუცილებელია საზოგადოების ყველა ფენის, და განსაკუთრებით პოლიტიკოსების, მეცნიერებების, მორწმუნეთა და რელიგიური მოღვაწეების, მობილიზაცია ასეთი მცდელობების რეალიზაციის შესაძლებლობის აღსაკვეთად. თქვენი კონფერენცია ქმნის მშვენიერ შესაძლებლობას დიალოგისა და თანამშრომლობისთვის მზადყოფნაში მყოფი ადამიანებისათვის.

 

პატივცემულო კონფერენციის მონაწილენო!

 

დღევანდელ დღეს კაცობრიობა დგას რიგი გლობალური პრობლემების წინაშე. სამწუხაროდ, ასეთი პრობლემები ძალზედ ბევრია: ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიების განსაზღვრის საჭიროებიდან სხვადასხვა ეკონომიკური საკითხების გადაწყვეტამდე. ამ პრობლემების განხილვის დროს ყოველმა ჩვენთაგანმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ რთულ ზოგადსაკაცობრიო პროცესებში ჩვენთვის ყველაზე დიდი განძი და ფასეულობა არის თვით ადამიანი.

  
ადამიანთა საზოგადოებამ უნდა შეძლოს დაიცვას ადამიანის შიდა სამყარო, მისი მსოფლმხედველობა, მოთხოვნილება განათლებაზე, მეცნიერებაზე, კულტურაზე, ერთი სიტყვით, უამრავი ფაქტორი, რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის არსებობას და სულიერ სამყაროს, მათ შორის მის უფლებებს. მაგრამ პირველ რიგში ჩვენ გვადევს პასუხისმგებლობა ყოველი ინდივიდის სიცოცხლეზე: თუ ტერორიზმი საფრთხეში აგდებს ადამიანის სიცოცხლეს, ეს ნიშნავს იმას რომ ის საფრთხეში აგდებს მთელ ჩვენს ცივილიზაციას. სწორედ ყველა ადამიანის მომავალი კეთილდღეობისათვის, ადამიანთა მომავალი ცივილიზაციისათვის ჩვენ ყველამ კულტურათა და რელიგიათა ურთიერთდიალოგში უნდა გამოვნახოთ საერთო ენა და მოვუღოთ ბოლო ყველა ბნელ, ბოროტ, დესტრუქტიულ ძალას, რომელიც ხელს უწყობს ექსტრემიზმს, ტერორიზმს და აგრესიულ სეპარატიზმს. გისურვებთ წარმატებებს ამ რთულ, მაგრამ უდავოდ კეთილშობილ ასპარეზზე.

  
მადლობა ყურადღებისათვის.

 

ქართულ ენაზე ტექსტი გადათარგმნილია რუსული ენიდან გაზეთიდან "ბაკინსკი რაბოჩი", 2002 წლის 11 ოქტომბერი.