მანას სამეფო

მანების სახელს პირველად ჩვ.წ.ა. 843 წელს ასურულ მატიანეებში  ვხვდებით. ასურიის და ურარტუს სახელმწიფოები ყოველთვის ცდილობდნენ ურმიის მხარის მიწების მიტაცებას,ასეთ მუდმივ საბრძოლო პირობებში მანების სახელმწიფო თავისი დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას ცდილობდა. მანების აყვავების პერიოდი ემთხვევა ირანზუს მეფობის წლებს. მანების ქვეყანა რომელიც ჩვ.წ.ა. VIII საუკუნის დასასრულსა და VII -ე საუკუნის დასაწყისში უძველეს აღმოსავლეთში ერთ-ერთ უძლიერეს სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდა ,ურმიის მხარის ტერიტორიებს,მდინარე გიზილუზანის ხეობის საკმაო ნაწილს და მის სამხრეთით მდებარე რეგიონებს მოიცავდა. VII-ე საუკუნის შუა წლებში მანების სახელმწიფო სუსტდება და ჩვ.წ.ა. 590 წელს მადალიელების ოკუპაციაში ექცევა. მისი დედაქალაქი იზირტუ იყო.