Азербайжан Республикасының президенті Гейдар Алиевтің сөйлеген сөзі. 12 Мамыр 1999- шы жыл

1999-шы жылдың мамыр айының 12-де Армения-Азербайжан қақтығыстарында «атыс тоқтатылу» режимінің анықталуына бола келісім қабылдануының бес жылы толды.

Қарулы қақтығысқа қатысушылар байланыстырушылардың тікелей көмегімен атыс тоқтату режимін жанжақты қамтамасыз етуге дейін жалғастыру туралы келісімге келген болатын. Бұған Республикада жағдайдың қалыптасуы, Азербайжанның бірқалыпты армиясының құрылуы бағытында етілген өте үлкен ықпалдар нәтижесінде ие болу мүмкін болған еді.  Бес жыл бойы мемлекеттің қарулы күштерін құру және күштендіру мүмкін болған еді. Қарулы күштеріміз, көбінесе орталық басқармасы жоқ жайылып кеткен топтардан және қарулы күштерден енді жақсы ұйымдастырылған  және заманаға сай техникамен шартталған, шабуылшыға тойтарыс бере алуға ие армияға айналған еді. Барлық бұлардың арқасында біз шабуылды тоқтата алғанбыз, қан төгілуін, қирауды, адам өлуін және сұмдықтарды тоқтата білдік.

Өткен бес жыл бойынша Азербайжан Республикасының даму жолы осы шешімнің уақтылы қабыл болғандығының және тура екендігінің ашық айқын дәлелі.

Атыстоқтату режимінің анықталуы нәтижесінде біз өз мемлекетшілігімізді күштендіру, демократиялық реформалар, жекеменшікке және нарықтық экономикаға өту, Азербайжан Республикасының егемендігін және суверендігін қамтамасыз ететін мемлекет структураларын қалыптастыру мүмкіндігіне ие болғанбыз. Өлкенің шашыраған экономикасы атыстоқтату нітижесінде баскөтере бастаған. Ел экономикасының реформасын табыспен жаңғаруы үшін шетелден өте қажетті инвеститиция тарттық. Азербайжан дүниенің ең үлкен шетел организациялары және кең жұмысшы ұжымдары үшін тартымды өлкеге айналған еді.

Ие болынған тыныштық нәтижесінде дүниенің көптеген басқарушы елдерімен Азербайжан арасында екі жақты стратегия мен тараптастық қарым қатынастар орнатылған және табыспен дамып жатыр. Мұнай келісімдері мен басқа келісімдерге қол қойылу, Еуропа, Кавказ, Азия коридорының қалыптасуына, халықаралық жоспарлардың орындалуы Азербайжанның мыңдаған азаматы үшін жұмыс орындарымен қамтамасыз еткен.

Мұнымен қатар, Азербайжан барлық әлемге, ол Армения- Азербайжан қақтығысының бейбіт жолымен шешілуіне, аймақтың барлық елдерімен екіжақты тұрғыда пайдалы іскерлікке бағытталған бейбіт саясат жүргізіп жатыр.

Барлық бұл айтылғандар бес жыл бұрын ие болған атыстоқтатылуы арқасындағы табыстардың жалғыз қысқаша баяны. Атыстоқтатуға ие болынбаған болса барлық бұлар мүмкін болмас еді.

Бірақ, атыстоқтатылуы әлі де бейбітшілік орнады деп айтылмайды. Азербайжан жерінің 20 пайызынан көбінің жаулап алынғаны, бір миллионға дейінгі отандастарымыздың қашқын және мәжбури көшкін болып қалған бір тұрғыда не соғыс не де бейбітшілік жағдайы бізді еш қандай риза ете алмайды. Сол үшін де біз проблеманы келісімдер жолымен тыныштықпен тәртіпке келтіріп, жаулап алынған аймақтардың босатылуы және отандастарымыздың туған жерлеріне қайтулары үшін бұдан кейін мүмкін болған барлық нәрсені істейміз.  

Минск тобы шеңберінде жүргізілген интенсивтік келісімдер барысында және Азербайжанның қатысқан барлық халықаралық жиналыстарда біздің көзқарасымыз арқасында тікелей мақсатқа ие болу мүмкін болған.  Біздің тынбайтын ықпалдарымыз нәтижесінде енді Дүние Бірлігі Армения Азербайжан қақтығысы туралы шындықты – яғни Азербайжанның қарулы шабуыл құрбаны болғанын көрсетіп жатыр. Армения мен қақтығыстың алдында Азербайжанның түскен ақпараттық блокадасы артық жарылған еді, және енді Армения қақтығыстың жүріп жатқанын, оны тәртіпке келтіруге сай ықпалдарды жарықтандырған халықаралық ақпараттық құралдар бойынша монополияға сай емес еді.

Үлкен ықпалдар нәтижесінде 1994-ші жылы Будапешт кездесуінде осындай бір шешім қабылданған еді, келісімге ие болғанда ЕБҚҰ Армения-Азербайжан қақтығысы зонасында бейбітшіліктің қорғануы бойынша көпұлттық әрекет бастауға дайын болады.

1996-шы жылда ЕБҚҰ-ның Лиссабон кездесуінде біздің ықпалдарымыз және ЕБҚҰ-ның мұшесі болған  53 мемлекеттің қолдауы арқасында үш принцип белгіленді және бұлар Армения Азербайжан қақтығысын әділеттікпен тәртіпке келтіру үшін халықаралық құқық базасын орнатты. Осы принциптерді Ислам Конференциясы Ұйымының мүшесі болған өлкелер де қолдаған еді. Барлық бұлар, енді дүниенің 108 мемлекеті ЕБҚҰ-ның Лиссабон кездесуінің шешімдерін толығымен қолдап жатыр.  Осы шешімдер қақтығыстың төмендегі негізде тәртіпке келтіруді назарда ұстайды:

- Азербайжан Республикасының және Армения Республикасының аймақ толықтылығы;

-Азербайжан Республикасының құрамында Таулық Қарабаққа жоғары дәрежелі өзін өзі басқарудың берілуі;

-Таулық Қарабақтың барлық тұрғындары ұшін қауіпсіздікк қамтамасыз етілуі;

Өкінішке орай, Арменияның және қақтығыстың жалғасуында қызығып жатқан күштердің басқа конструктив көзқарасы әзірше қақтығыстың тәртіпке келтірілуіне ие болуға мүмкіншілік тудырмаған еді. Бірақ біз барлық кедергілерге қарамастан, бейбітшілікке ие боламыз және Оңтүстік Кавказ аймағының халықтары тыныштық пен қауіпсіздік жағдайында даму мүмкіндігіне ие болатынына сенеміз.

Азербайжанның президенті ретінде, мен бүгін былай деп жариялаймын: Азербайжан Республикасы бұдан кейін де, Армения-Азербайжан қақтығысының жанжақты тәртіпке келтірілуіне ие болғанға дейін атыстоқтату режиміне қайтадан оралмастан орындайтын болады. 

«Азербайжан» газеті, 13 мамыр 1999-шы жыл.