Przemówienie Prezydenta Republiki Azerbejdżanu Hajdara Alijewa na szczycie jałtańskim przywódców państw krajów członkowskich GUUAM. 20 lipca 2002 roku

Szanowni przywódcy państw, koledzy!

Panie i panowie!

Za państwa pozwoleniem chciałbym szczerze podziękować organizatorom tego szczytu a w pierwszej kolejności naszemu koledze, Prezydentowi Ukrainy Leonidowi Danyłowyczowi Kuczmie za gościnność i za stworzenie wspaniałych warunków dla naszej pracy w tym pięknym zakątku Krymu.

Z przyjemnością podkreślam, że szczyt jałtański jest już piątym spotkaniem przywódców państw GUUAM i jednocześnie drugim szczytem GUUAM, który odbywa się na obszarze państwa członkowskiego naszej organizacji, a nie w ramach innych wydarzeń międzynarodowych. Nawiasem mówiąc obydwa szczyty zorganizowano na terenie Ukrainy, w pięknej Jałcie.

Stworzyliśmy unikalną strukturę regionalnego współdziałania, w której wszystkie pięć krajów posiada jednakowe prawa i możliwości. Myślę, że nikt nie wątpi we zgodnosć naszych interesów i w to, że potrzebujemy jeden drugiego.

W minionych latach nasza wspólnota udowodniła swoją zdolność do działania i wykazała znaczny potencjał współpracy. Został już założony solidny fundament dla rozwoju współpracy, która bierze swój początek w tradycyjnie ścisłych związkach historycznych między naszymi narodami. Ustalono cele i główne punkty orientacyjne naszych wspólnych działań.

W toku naszego dzisiejszego spotkania zostaną podpisane między innymi dwa dokumenty stworzone w celu przyczynienia się do umocnienia naszych związków wewnątrz organizacji i stosunków z partnerami: „Ustawa o Radzie Ministrów Spraw Zagranicznych państw GUUAM” i „Tymczasowa Ustawa o Biurze Informacyjnym GUUAM w Kijowie”. Jestem pewny, że tworzone organy odegrają ważną rolę we wzmocnieniu i rozwoju naszej obopólnie korzystnej współpracy.

Nasze spotkanie w Jałcie odbywa się w ważnym momencie historii, w epoce głębokich zmian, poważnych zagrożeń i wielkich oczekiwań, w warunkach nowej architektury bezpieczeństwa. Zachodzące w świecie procesy, w pierwszej kolejności globalizacja, otwierają przed naszymi krajami nowe możliwości, jednocześnie stawiając nowe zadania i wymogi.

Nasze państwa przeszły przez burzliwe dziesięciolecie walki o niepodległość oraz samokształtowanie się i nieugięcie podążają kursem budowy demokratycznych społeczeństw zintegrowanych z systemem światowym i opartych na zasadach praworządności, pluralizmu politycznego oraz gospodarki rynkowej.

W tym kontekście rozpatrujemy współpracę w ramach GUUAM jako czynnik, który powinien sprzyjać umacnianiu suwerenności i niepodległości naszych państw, zapewnianiu ich stałego rozwoju, wzrostowi dobrobytu naszych narodów oraz integracji z systemem światowym.

Na drodze do osiągnięcia powyższych celów napotykamy na liczne zagrożenia i wyzwania związane z bezpieczeństwem naszych państw. Mam na myśli takie zjawiska i działania jak agresywny separatyzm, terroryzm, ekstremizm religijny i narodowy, wtrącanie się w sprawy wewnętrzne państw, agresja zbrojna, zabór terytoriów, nielegalny handel bronią czy narkobiznes.

Wszystkie te zagrożenia najbardziej wyraziście przejawiły się w konfliktach zbrojnych, które miały miejsce na terenie trzech z pięciu naszych państw.

Z tego powodu nie możemy nie wyrazić naszego głębokiego zaniepokojenia brakiem realnych osiągnięć na drodze pokojowego rozwiązania owych konfliktów. Obserwowana tendencja tolerowania zachowania agresorów i separatystów, czasami też okazywane pobłażanie wobec prób utrwalenia i uprawomocnienia sytuacji w strefach objętych konfliktem, dążenie niektórych pośredników do „łatwego” niby-rozwiązania na bazie „faktów dokonanych” i uznania czystek etnicznych i okupacji, doprowadzają tylko do narastania napięcia i oddalają perspektywy naprawdę sprawiedliwego rozwiązania tych konfliktów. Muszę powiedzieć, że im więcej mija czasu, tym częściej niestety organizacje międzynarodowe, które zostały powołane, by zajmować się rozwiązaniem konfliktów oraz grupy czołowych państw świata, które łączą się w celu rozwiązywania konfliktów, coraz częściej zajmują właśnie taką pozycję – pozycję, która jest nie do przyjęcia, pozycję, która nie może przynieść rozwiązania konfliktu na podstawie prawa międzynarodowego z uwzględnieniem suwerenności każdego kraju, integralności i nietykalności jego granic państwowych. Chciałbym to szczególnie podkreślić, bo słyszymy oświadczenia wszystkich organizacji międzynarodowych i czołowych państw świata o konieczności zachowania zasad prawa międzynarodowego, które przecież gwarantuje suwerenność i integralność każdego kraju oraz nietykalność i nienaruszalność granic państwowych. Tak, takie oświadczenia często można usłyszeć, ale jednocześnie przy praktycznym rozwiązywaniu konfliktu, wiele stron niestety nakłania nas do tego, żebyśmy się zgodzili z faktami dokonanymi i szukali jakichś innych wyjść. A jakie może być inne wyjście oprócz zachowania zasad prawa międzynarodowego? Jeśli zasady prawa międzynarodowego są akceptowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych, OBWE i inne organizacje międzynarodowe, którym ufamy, w których pokładamy nasze nadzieje i które deklarują niewzruszoność swoich zasad, a które w praktyce radzą nam szukać jakiegoś innego wyjścia, to w takim razie mamy do czynienia z podwójnymi standardami. Wydaje mi się, że właśnie do tego sprowadza się ta sama niebezpieczna tendencja, którą zaczynamy obserwować. Jeśli nie zatrzyma się tej tendencji, to prawo międzynarodowe w ogóle może przestać istnieć i będzie znajdowało się w rękach niektórych mocarstw albo krajów, które na skutek pewnych okoliczności zdobyły przewagę. Ale my nie możemy się na to zgodzić. Uznałem za niezbędne zająć trochę państwa czasu po to, by zatrzymać się na tej bardzo ważnej kwestii. Opierając się na moim doświadczeniu w pokojowym rozwiązywaniu konfliktów na Kaukazie Południowym, mam podstawy twierdzić, że ta sprawa, ta tendencja się niestety coraz bardziej rozwija. Musimy ją zatrzymać.

Ogólnie przyjęte normy i zasady prawa międzynarodowego są zawarte w Statucie ONZ – Akcie Końcowym z Helsinek i w innych dokumentach i decyzjach wydanych przez ONZ i OBWE. Stanowią one, jeszcze raz powtarzam, fundament, na którym musi się opierać pokojowe rozwiązywanie konfliktów. Kolejne naruszenie suwerenności, integralności i międzynarodowo uznanych granic niepodległych państw doprowadzi do jeszcze większej katastrofy. Zachowując nadzieję na pomoc społeczności międzynarodowej w zaprowadzeniu pokoju, musimy w ramach GUUAM zjednoczyć nasze wysiłki w konfrontacji z tym zagrożeniem i stworzyć warunki dla rozwiązania konfliktów.

Nasze kraje początkowo zwracały uwagę społeczności międzynarodowej na wagę tych zagrożeń i niedopuszczalność ich przemilczenia oraz na poszukiwanie najlepszych dróg, by je pokonać. Wydarzenia 11 września 2001 roku wstrząsnęły całym światem. Akty terroru popełnione 11 września 2001 roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki w sposób namacalny pokazały całemu światu naszą wspólną słabość wobec terroryzmu międzynarodowego i ekstremizmu, które przedstawiają poważne zagrożenie dla świata i bezpieczeństwa na naszej planecie.

Nasze państwa od początku dołączyły się do międzynarodowej koalicji przeciwko terrorowi. Azerbejdżan od razu zadeklarował swoje uczestnictwo w koalicji antyterrorystycznej i pozostaje na tym stanowisku. Swój ważki wkład do tej walki wniosła i nasza organizacja, która wystąpiła ze stosownymi oświadczeniami potępiającymi te barbarzyńskie akty terrorystyczne. Jednak nie wolno nam na tym poprzestawać.

Dlatego też chcę podkreślić wagę dokumentów, które dzisiaj zamierzamy uchwalić i które musimy uchwalić – „Deklaracja o wspólnych staraniach zapewniania stabilności i bezpieczeństwa w regionie” oraz porozumienie dotyczące współpracy w dziedzinie walki z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną i innymi niebezpiecznymi przestępstwami.

Nasza współpraca opiera się na wspólnych interesach w wielu dziedzinach. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje współpraca gospodarcza w ramach GUUAM. Nasze kraje czerpią nieocenione korzyści z rozwoju sprzyjających obopólnych stosunków handlowo-gospodarczych. Jestem pewny, że „Porozumienie o utworzeniu strefy wolnego handlu między państwami GUUAM”, które zostanie dzisiaj podpisane, stworzy temu jeszcze lepszy grunt.

Wiele będzie zależało od doskonalenia prawa w zakresie handlowo-gospodarczym oraz w pokrewnych dziedzinach, polepszenia wprowadzania ustaw w życie i realizacji uchwalonych decyzji. Trzeba doprowadzić do porządku działalność branżowych grup roboczych oraz podtrzymywać rozwój bezpośrednich związków między przedsiębiorcami i sferami biznesu naszych krajów. „Porozumienie o utworzeniu Rady Gospodarczej krajów członkowskich GUUAM” dotyczy rozwiązywania tych właśnie zadań. To porozumienie również zostanie dzisiaj podpisane.

Wielką rolę w rozwoju i umacnianiu naszych więzi odgrywa współpraca w dziedzinie transportu, która opiera się na korzystnym położeniu geograficznym naszych państw. Musimy wiele zrobić w celu zapewnienia skutecznego i bezpiecznego funkcjonowania korytarzy transportowych na terytoriach GUUAM, przez które przechodzi TRASEKA i inne ważne trasy strategiczne. Chodzi nie tylko o rozwój infrastruktury transportowej i warunków sprzyjających tranzytowi, ale i o zapobieganie wszelkiego rodzaju nielegalnym transferom przez te korytarze.

Szanowni koledzy!

Ważniejszymi elementami utrwalenia pozycji międzynarodowej GUUAM jest doprowadzenie do porządku politycznej i praktycznej współpracy w ramach organizacji międzynarodowych i rozwój projektów transregionalnych w wyżej wymienionych dziedzinach. Mamy już pozytywne doświadczenie współdziałania w ONZ, OBWE i Radzie Europy, nawiązuje się dialog z innymi strukturami regionalnymi i krajami, wzrasta zainteresowanie GUUAM ze strony NATO i Unii Europejskiej. Te osiągnięcia należy dalej rozwijać. Bardzo cieszę się z obecnych tu gości reprezentujących rozmaite organizacje międzynarodowe i państwa. Uważam, że jest to namacalny dowód na wzrost międzynarodowego uznania potencjału naszej wspólnoty i zdobytego już przez nią autorytetu, potwierdza także celowość przyjęcia „Decyzji o statusie obserwatorów w działalności GUUAM”. Decyzja ta będzie sprzyjać rozszerzaniu geopolitycznego paradygmatu GUUAM, poszerzeniu możliwości i wzmocnieniu dynamiki jego kontaktów międzynarodowych, tworzeniu i rozwojowi nowych ram współpracy międzypaństwowej i międzyregionalnej.

W szerokiej perspektywie współpracy humanitarnej wielce obiecująco prezentuje się inicjatywa GUUAM o utworzeniu korytarza kulturalnego Europa-Kaukaz-Azja, który będzie służył wymianie doświadczeń w dziedzinie kultury, religii, nauki i edukacji. Uważam, że „Protokół o współpracy w dziedzinie kultury”, który dzisiaj zostanie podpisany, da tej inicjatywie potrzebny impuls.

Drodzy przyjaciele!

Na zakończenie chciałbym podkreślić, że wyniki obecnego szczytu GUUAM są najlepszą odpowiedzią na wszystkie sceptyczne wypowiedzi na temat słabości naszej wspólnoty. Dokumenty, które zostaną przyjęte, i myślę, że również zostaną dzisiaj podpisane, są jeszcze jednym poważnym krokiem na drodze rozwoju GUUAM jako organizacji. Realizacja celów i zadań utrwalonych w dokumentach końcowych obecnego i poprzednich szczytów GUUAM nie tylko doprowadzi do rozwoju współpracy w dziedzinach politycznej, handlowo-gospodarczej, humanitarnej i innych, ale również umocni pozycję naszych państw w społeczności międzynarodowej i pozwoli wnieść godny wkład w proces światowej integracji.

Dziękuję, drodzy przyjaciele, za uwagę! 

Gazeta „Robotnik Bakijski”, 23 lipca 2002 roku.