Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev´in Uluslararası Para Fonu (İMF) Azerbaycan Masası Şefi David Owen ile görüşmesinden - Cumhurbaşkanlığı Sarayı, 4 Aralık 1998

Haydar Aliyev: Sayın Owen, sayın konuklar!

Uluslararası Para Fonu'nu selamlıyorum, Azerbaycan'a hoş geldiniz!

Uluslararası Para Fonu ile Azerbaycan arasındaki işbirliği ekonomi ve finans alanında şimdiye kadar yaptığımız ve ileride yapılacak çalışmalarımzın büyük bir bölümünü oluşturuyor. Düşünüyorum ki, Uluslararası Para Fonu ile Azerbaycan arasındaki şimdiye kadarki işbirliği hep başarılı oldu ve ileride bundan daha başarılı olacağını umuyoruz. Siz bizim finans, ekonomi konularımızı inceliyorsunuz, araştırıyorsunuz ve her zaman bağımsız olarak bir yorumda bulunuyorsunuz, kendi önerilerinizle, tavsiyelerinizle bize çok yardım ediyorsunuz. Sanırım, siz bu ziyaretiniz sırasında da bu konuda belli bir çalışma yaptınız. Bu yüzden de sizi dinlemek istiyorum.

David Owen: Sayın Cumhurbaşkanı, fırsat bulup bugün bizimle görüşme yaptığınız için Size şükranlarımı sunmak istiyorum. Bugünkü görüşmeyi, geç bile olsa, Sizi kutlayarak başlamayı önerirdim. Cumhurbaşkanı seçilmenizden dolayı Sizi, geç de olsa, kutlarım.

Haydar Aliyev: Teşekkür ederim.

David Owen: Sizin de kaydettiniz üzere, Uluslararası Para Fonu ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler iyi düzeydedir. Ben hatta mükemmel düzeyde olduğunu vurgulamak isterim. Sizin tekrar cumhurbaşkanı seçilmenizden sonra Sizin önderliğiniz sayesinde ilişkilerimizin daha da gelişeceğine, makroekonomi alanında ve diğer alanlarda reformların daha hızlı uygulanacağına inanıyorum. Ülkedeki makroekonomik reformlarla ilgili hem Sizi, hem de ekonomi alanında faaliyette bulunan ekibinizi kutlamak istiyorum.

Ekonomik büyüme gözlemleniyor, enflasyon kabul edilebilir düzeydedir ve genel olarak, ekonomi alanında başarılar kazanmışsınız. Manatın değeri istikrarlı bir seyir izlemektedir. Elinde olmayan, onun kontrolü dışında bulunan iki dış şoka rağmen Azerbaycan tüm bunları başardı. Bunlardan biri petrol fiyatlarının inmesidir. Petrol fiyatlarının inmesine rağmen cumhuriyet ekonomisinde istikrarı sağlamayı başardınız. İkinci şok ise Rusya'nın düştüğü kriz durumudur.

Bu şokların hiçbir etkisi olmadığı söylenemez. Ne yazık ki, onların belli bir etkisi olmuştur. Bu kaçınılmaz bir durumdur. Bu yüzden o, bir şekilde bütçe gelirlerini etkilemiştir. Öte yandan Rusya ile belli bir dış ticaret yapıldığı için, bu, dış ticareti de etkilemiştir.

Fakat bununla birlikte ben eski SSCB üyesi diğer cumhuriyetlerle Azerbaycan'ı karşılaştırdım. Gördüm ki, diğer eski SSCB cumhuriyetleri ile kıyaslandığında Azerbaycan'da bu kriz fiilî anlamda yaşanmadı. Azerbaycan fiilen tüm bu kriz fırtınalarına karşı koymayı başardı. Bu baskılara dayanma becerisi, kriz döneminde daha az kaynak kullanımı Azerbaycan'ı eski SSCB düzeyinde hemen hemen en yüksek göstergelere sahip cumhuriyetlerden birine dönüştürdü. Azerbaycan verileri itibariyle şuanda Baltik cumhuriyetleri ile kıyaslanabilir.

Haydar Aliyev: (tercümana dönerek) Sen çeviride biraz hata yaptın. SSCB düzeyinde değil, eski SSCB'ye ait ülkeler arasında.

David Owen: Azerbaycan ve Baltik cumhuriyetler hariç, diğer eski SSCB cumhuriyetlerinde döviz kurunda yaklaşık yüzde 40'lık bir fark olmuşur. Yani onların ulusal paraları yaklaşık yüzde 40 oranında değer kaybetmiştir.

Bu, Azerbaycan'ın hem makroekonomik reformları zamanında uyguladığını, hem de bütçe denetiminin gerekli kurallar çerçevesinde yapıldığını gösteriyor.

Bankacılık yapısının değiştirilmesi alanında attığınız adımları tam destekliyoruz, bu çalışmada elde ettiğiniz gelişmenin altını çizmek istiyorum. Geçenlerde Sizin Uluslararası Banka'nın özelleştirilmesine yönelik kararınızı okudum ve biz bunu çok olumlu bulduk. Bence, bu önemli bir adımdır. Aynı zamanda, bunun henüz ilk adım olduğna ve genel olarak bankacılık düzeninin değiştirilmesi için daha önemli çalışmalar yapılacağına inanmak istiyorum.

Şimdi ise, izninizle, Azerbaycan'a bu seferki ziyaretimle ilgili konuşmak isterim. Bu gezi boyunca meslekaşlarımızla çok iyi bir işbirliği yaptık, yararlı görüş alış verişlerinde bulunduk. Aynı zamanda 1999 yılı için öngörülmüş maliye politikasını tartıştık ve bir uzlaşmaya vardık. Bakanlar Kurulu'nda yaptığımız mükemmel görüşmelerin de altını çizmek isterim. Bu görüşmeler sırasında yapısal reformları masaya yatırdık ve yapısal reform programını kabul ettik. Siz böyle bir politika uygulamak suretiyle geçtiğimiz yıllarda elde ettiğiniz ekonomik verilerden daha üstün başarılara ulaşacaksınız diye düşünüyorum.

Haydar Aliyev: Ben çok memnun oldum ve Size teşekkür ediyorum. Azerbaycan'ın ekonomik ve finansal durumu ile ilgili söylediğiniz düşünceler ve Uluslararası Para Fonu'nun raporu beni çok sevindirdi.

Bilindiği üzere, Azerbaycan önceleri Sovyetler Birliği'ne üye olmuş, şimdi ise bağımsızlık kazanan diğer ülkeler gibi aynı sorunlarla, sıkıntılarla karşılaşıyor. Hatta bizim sorunlarımız Bağımsız Devletler Birliği üyesi diğer ülkelerin birçoğunun sorunlarından daha fazladır. Öncelikli olarak ben Ermenistan'ın saldırısı sonucunda Azerbaycan topraklarının bir bölümünün işgal edilmesini ve işgal altındaki topraklardan zorla göç ettirilmiş bir milyon kadar Azerinin göçmen, mülteci durumunda, zorlu koşullarda, çadırlarda yaşamasını kastediyorum.

Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nin Azerbaycan'a karşı önyargılı bir kararı - 907.madde denen değişiklik önergesi bulunmaktadır ve altı yıldır Azerbaycan Amerika Birleşik Devletleri'nin eskiden Sovyetler Birliği'ne üye olmuş şimdiki bağımsız devletlere yaptığı finansal yardımdan yoksun kalmıştır. Biliyorsunuz, bizim komşularımız Ermenistan ve Gürcistan Amerika Birleşik Devletleri hükümetinden yılda 100 milyon dolardan fazla doğrudan mali yardım alıyorlar. Amerika Birleşik Devletleri diğer ülkelere de yardımlar ediyor. Fakat Azerbaycan bu yardımdan da yoksundur. Bu yüzden de ben bizim kendi ekonomik, finansal durumumuz itibariyle Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi diğer cumhuriyetlerden daha zor durumda olduğumuzu söylüyorum.

Şu durumda Azerbaycan ekonomisinin bugünkü durumu ve özellikle sizin, dünyanın büyük finans kuruluşu olarak bilinen Uluslararası Para Fonu'nun onunla ilgili görüşleri ve raporu, kuşkusuz ki, bizim yaptığımız çalışmaların pratik sonucunu gösteriyor. Bu şunu gösteriyor ki, ekonomik reformlar düzenli bir şekilde uygulandığı sürece, ne kadar sıkıntılar olsa bile, ekonomide başarılar sağlamak mümkündür. Biz ise, beyan ederim ki, şimdiye kadar olduğu gibi, bundan böyle de ekonomik reformları uygulamayı sürdüreceğiz. Ben görüşmenin başında da belirttim, biz bu çalışmalarda Uluslararası Para Fonu'nun hem tavsiyelerine, hem de mali yardımına güveniyoruz. Bu yüzden de bizim işbirliğimizin başarılı olduğunu vurguluyorum. Ben Uluslararası Para Fonu'na Azerbaycan devletinin saygı ve sevgilerini birkez daha sunuyorum.

Azerbaycan'a şimdiye kadar yapılan yardımlar ve bizimle sürdürülen etkin işbirliği için teşekkür ediyorum. Bizim bu işbirliğini sürdüreceğimizden emin olabilirsiniz. Birincisi, zira, biz bunun olumlu sonuçlarını görüyoruz. Aynı zamanda bu, bize zorla dayatılan birşey değildir. Biz kendimiz, Azerbaycan devleti reformların uygulanmasını ekonomi politikamızın stratejik yönü olarak kabul ettik. Sadece, bu alanda bizim görüşlerimiz bir birini tutuyor, bu konularda bir çelişki yok. Tam tersi, biz iyi bir işbirliği yapıyoruz ve siz de işbirliğimizin başarılı olduğunun farkındasınız, bize daha fazla yardım etmeye çalışıyorsunuz.

Uluslararası Bankanın özelleştirilmesi ile ilgili kararım konusunda söylediğiniz görüşler beni sevindiriyor. Ben sizin tavsiyelerinizi de kabul ediyorum, genel olarak diğer bankalarla da ilgili önemli değişiklikler yapmalıyız. Yani bankacılık düzeni ile ilgili tavsiyelerinizi tamamen kabul ediyoruz ve sizinle birlikte bunları gerçeğe dönüştüreceğiz.

Genel olarak özelleştirme programını biz bundan böyle de uygulayacağız. Gerçi özelleştirme, olumlu sonuçların yanı sıra, bizim için birçok sorunlara da yol açmıştır, fakat sanırım sizinle birlikte biz bu sorunları da gidermeyi başaracağız.

Siz Rusya'daki mali krizin diğer ülkelere etkisi ile ilgili görüşlerinizi aktardınız. Şunu iyi biliyorsunuz ki, bu kriz bizim finansal, ekonomik düzenimizi de etkiledi. Fakat aldığımız önlemler sonucu bu etkiyi önleyebildik.

Siz dünya piyasasında petrol fiyatlarında keskin bir düşüş yaşandığını da söylediniz. Biliyorsunuz, Azerbaycan ekonomisinde gelirlerin büyük kısmını petrolden elde olunan gelir oluşturuyor. Petrol fiyatının keskin bir şekilde düşmesi ekonomimizi çok olumsuz yönde etkiliyor. Biz bunları da önlüyoruz. Fakat sıkıntlarımız da var, siz bunu biliyorsunuz.

1999 yılında bu sıkıntıları gidermek için sizinle işbirliğine ve sizin yardımınıza güveniyoruz. Şimdi Azerbaycan'da devlet bütçesi hazırlanıyor. Bakanlar Kurulu bunu bana sundu. Bu ay içinde onun incelenip Milli Meclis'e- parlamentoya gönderileceğini düşünüyorum. Yıl sonuna kadar bütçenin onaylanmasını dilerim.

Fakat sizin de bildiğiniz iki etken - Rusya'da mali kriz ve petrol fiyatlarındaki düşüş bizim bütçenin oluşturulmasında da ve ileride onun uygulanmasında da zorluklar çıkarıyor. Biz bu alanda da sizin yardımınıza ümit bağlıyoruz.

Hatırlıyorsunuzdur, bir sene, iki sene önce Uluslararası Para Fonu'nda ve Dünya Bankası'nda şöyle bir düşünce oluşmuştu, artık Azerbaycan'da yabancı şirketlerle birlikte petrol çıkarımına başlanmıştır, Azerbaycan'ın petrol üretimi artıyor, bu yüzden de Azerbaycan ekonomik bakımdan giderek daha zengin oluyor ve Uluslararası Para Fonu'nun, Dünya Bankası'nın Azerbaycan'a yardımını azaltmak gerekir. Fakat Uluslararası Para Fonu'nda, Dünya Bankası'nda bu konuyla ilgili tahminlerin zamanı doğru tespit edilmemiştir. Biz o dönemde size söylüyorduk ve şimdi de görüyorsunuz, Azerbaycan'ın yabancı şirketlerle ortak yaptığı işlerden gelir elde etmesi için henüz belli bir sürenin geçmesi gerekir. Ne yazık ki, bunu siz de, Dünya Bankası da, Avrupa Birliği'nin Ekonomi Komisyonu da hesaba katmamıştır. Şimdi de görüyorsunuz, biz henüz yabancı şirketlerle çok oranda petrol üretmiş değiliz, ürettiğimiz petrolün fiyatı ise iki katına kadar inmiştir. Böyle bir durumu her halde siz bile tahmin edemezdiniz.

Fakat sizden farklı olarak, biz bir şeyi kesin biliyorduk, imzaladığı anlaşmalardan Azerbaycan önümüzdeki yıllarda henüz bir gelir elde etmeyecektir. Biliyorsunuz, bir sene önce biz ilk konsorsiyumla ortak işlettiğimiz "Çırak" yatağından petrol çıkarmaya başladık. 2 milyon ton petrol üretilmiştir ve dünya piyasalarına ulaştırılmıştır. Fakat bundan Azerbaycan'ın bütçesine her hangi bir gelir sağlanmamıştır. Zira, siz biliyorsunuz, anlaşmadaki koşullar gereği elde olunan gelir daha yapılmış harcamaların karşılanması için kullanılmalıdır.

İşte, bu tür yanlış düşünceler altında Avrupa Birliği kendisinin bir zamanlar, 1994 yılında bize verdiği krediyi - ki bunu bize kredi olarak mı verdiler, yahut sadece yardım, hibe şeklinde mi verdiler, biz bunu anlayamadık - geçen sene bizden geri istedi ve biz Avrupa Birliği'ne 57 milyon dolar ödemek zorunda kaldık. Gürcistan, Ermenistan da aynı şekilde bizim aldığımız kadar kredi aldı. Fakat onlar o kredileri geri ödemediler. Zira hem Avrupa Birliği hem siz düşünüyorsunuz ki, Gürcistan, Ermenistan o kredileri geri ödeme olanağına sahip değiller, fakat Azerbaycan petrol ülkesidir, o böyle bir imkana sahiptir. Bu yüzden biz Arupa Birliği'ne 57 milyon dolar geri ödedik.

Şimdi ise biz kendi olanaklarımızla Rusya'daki krizin etkisini önledik. Fakat siz söylüyorsunuz ki, Baltik ülkeleri ve Azerbaycan hariç diğer ülkelere bu kriz etkisini yapmıştır ve onlarda finansal sorunlar ortaya çıkmıştır. Sanırım, siz yine onlara mali yardım yapmaya başlayacaksınız, fakat Azerbaycan'a yardım etmeyeceksiniz. Buradan şu sonuca varabiliriz, iyi bir yardım almak için kötü çalışmak gerekir. İyi çalışanlara yardım etmiyorlar. Ben Uluslararsı Para Fonu'nun şimdi Rusya'ya nasıl yardım etmeye çalıştığını ve Uluslararası Para Fonu ile her gün görüşmeler yapıldığını görüyorum. Kuşkusuz ki, bizim bir itirazımız yok. Fakat bize de aynı şekilde özen gösterilmesini istiyoruz.

Kuşkusuz ki, ben böyle konuşarak şimdiye kadar bize gösterilen ilgi ve özeni, Uluslararası Para Fonu'nun Azerbaycan'a yardımını inkar etmiyorum. Tam tersi böylece bizim sizinle çok ciddi bir işbirliği yaptığımızı, Uluslararası Para Fonu'nun faaliyetini çok takdir ettiğimizi birkez daha belirtmek istiyorum. Uluslararası Para Fonu'nun, genel olarak, dünyadaki mali sorunların çözümüne büyük hizmetleri olduğunu düşünüyoruz. Umarız, bizim işbirliğimiz ileride daha başarılı olacaktır.

"Haydar Aliyev: Bağımsızlığımız sonsuza kadar sürecektir" (konuşmalar, nutuklar, bildiriler, demeçler, mektuplar, hitaplar, kararlar) - 18. Cilt, sayfa 317.