Axtarış

ƏSƏRLƏRİ / MEDİA

Hörmətli jurnalistlər!

Mətbuat nümayəndələri!

Kütləvi informasiya orqanlarının nümayəndələri!

Mən ən öncə sizi Azərbaycanda demokratik mətbuatın 125-ci ildönümü münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm. Sizə şərəfli işinizdə uğurlar arzulayıram. Azərbaycanda mətbuat sahəsində çalışanların hamısını təbrik edirəm. Mətbuat bütün Azərbaycan xalqına, yəni cəmiyyətimizə məxsus olduğuna görə xalqımızı, millətimizi təbrik edirəm.

Bilirsiniz ki, mən Azərbaycanda milli mətbuatın yaradılmasının 125 illiyi münasibətilə bu ilin mart ayında böyük fərman imzalamışam. Bu fərmanda Azərbaycanda demokratik mətbuatın yaradılması, inkişaf etməsi və keçdiyi yol haqqında öz fikirlərimi qısa olaraq bildirmişəm. Ancaq eyni zamanda, fərmanın əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda demokratik milli mətbuatın yaranmasının 125 illiyi geniş şəkildə, təntənəli qeyd edilsin.

Son aylar ölkəmizdə bu sahədə müxtəlif təşkilatlar tərəfindən çox işlər görülübdür. Hər halda, birincisi, bizim xalqımızın böyük demokratik mətbuata malik olduğu bir daha nümayiş etdirilibdir, təbliğ olunubdur və bugünkü nəsillərə çatdırılıbdır. İkincisi də, müxtəlif mətbuat orqanları – indi Azərbaycanda belə jurnalist təşkilatları çoxdur – onlar bu yubiley mərasimlərindən istifadə edərək öz dairələrində lazımi tədbirlər görüblər: mən bəzən televiziyanı izləyərək görürəm ki, ayrı-ayrı mükafatlar veriblər, təltiflər ediblər. Bunlar hamısı çox sevindirici haldır.

Beləliklə, biz Azərbaycanda həm demokratik mətbuatın 125 illik tarixini təbliğ edirik, həm də, eyni zamanda, Azərbaycanda bu gün mətbuatın tutduğu yeri və onun cəmiyyətimizə xidmətini və ümumiyyətlə, həyatımıza olan təsirini göstəririk. Mən bütün bu tədbirləri müsbət qiymətləndirirəm. Güman edirəm ki, bu tədbirlər Azərbaycanda mətbuatın inkişafı üçün yeni bir təkan olacaqdır. Mən çoxdan arzu edirdim ki, mətbuat nümayəndələri ilə görüşüm. Ancaq təəssüf ki, bu mənə müyəssər olmurdu. Ona görə ki, iki gün öncə özüm üçün yaratdığım iş planı, bir də görürsən, sabahı gün, o birisi gün pozulur. Bunun da səbəbi ondan ibarətdir ki, xarici ölkələrdən Azərbaycana çoxlu nümayəndə heyətləri gəlir. Onlar da bir-iki günə gəlir. Məcbursan ki, bütün başqa işlərini kənara qoyasan, onlarla görüşəsən. Çünki onları gözlətmək mümkün deyildir. Bu gün də mənim bütün günüm, demək olar ki, görüşlərdə keçibdir. Mən bu gün "Nyu-York tayms" qəzetinə və İngiltərənin "Ekonomist" jurnalına müsahibə vermişəm. Ondan sonra isə Rusiyada yaşayan müsəlmanların ictimai-siyasi hərəkatı olan "Rifah" cəmiyyətinin dünən Azərbaycana gəlmiş nümayəndə heyətini qəbul etmişəm, onlarla söhbət aparmışam. Mən bu gün bu işləri görərək, sizinlə nəzərdə tutduğum görüşü pozmamışam. Bir az geciksək də, hər halda, görüşürük.

Beləliklə, yenə də deyirəm, bu gün mənim çoxdankı arzum yerinə yetir. Amma bilirəm ki, bu sizin də bəzilərinizin arzusu idi. Çünki bir neçə vaxt bundan öncə qəzet redaktorlarından bir  neçəsi mənə müraciət edib, görüş istəmişdilər. Ancaq mən düşündüm ki, təkcə onlarla yox, mətbuatımızın geniş nümayəndə heyəti ilə görüşüm. Təbiidir ki, bizim bütün jurnalistləri, mətbuat nümayəndələrini bir yerə toplasaq, gərək Respublika sarayına yığışaq. Çünki indi onlar böyük bir ordudurlar. Bizim ictimai-siyasi şöbə bu işlə məşğul oldu, sizinlə razılaşdırılmış bir tərkib müəyyənləşdirdi və həmin tərkib bu gün buraya dəvət olunubdur. Mən sizi bir daha təbrik edirəm. Sizi salamlayıram. Sizinlə bu görüşümdən çox məmnun olduğumu bildirirəm.

YEKUN NİTQİ

Hörmətli xanımlar və cənablar!

Biz iki saat yarımdır ki, burada bir yerdəyik. Hesab edirəm ki, bu, çox əhəmiyyətli bir görüşdür. Hər halda, mən özüm üçün bunu belə hesab edirəm. Amma sizin çıxışlarınızdan, əhval-ruhiyyənizdən hiss edirəm ki, siz də mənimlə eyni fikirdəsiniz.

Mən bir daha bildirmək istəyirəm ki, bizim bugünkü görüşümüz Azərbaycanda demokratik mətbuatın 125 illik yubileyinə həsr olunubdur. Amma yubiley edərkən, tariximizə, keçmişimizə qiymət verərkən, təbiidir, biz həmişə çalışırıq və çalışmalıyıq ki, bugünkü problemləri həll edək və gələcək üçün lazımi tədbirlər görək. Bu mənada bugünkü görüş çox əhəmiyyətlidir.

Buradakı çıxışlar müxtəlifdir. Bir çox çıxışlarda qəzetlərə təzyiq göstərilməsi, yaxud imkan verilməməsi barədə ciddi tənqidlər var. Bu tənqidlər müxtəlifdir, mən onları bir daha təkrar etmək istəmirəm. Təbiidir ki, bu tənqidlərin içərisində əsaslı tənqidlər də çoxdur. Amma mənə belə gəlir ki, əsassızları da vardır. Buna baxmayaraq, mən hesab edirəm ki, tənqidin əsassızını kənara qoymaq, əsaslısını götürüb bu barədə tədbirlər görmək lazımdır.

Mən sizə bəyan edirəm ki, bugünkü görüşdə deyilən bütün fikirlərin hamısı burada yazılıb cəmlənəcək, mən onlara baxacağam və biz mümkün tədbirlərin hamısını görəcəyik. Buna arxayın ola bilərsiniz.

Burada bir çox təkliflər, irəli sürüldü. Onların əksəriyyəti qəzetlərə dövlət qayğısı, maliyyə yardımı barədə və bu cür başqa təkliflərdir, xahişlərdir. Biz bunların da bir qismini edə bilərik. Hə edəcəyik, nə etməyəcəyik, - mən bu gün bunu deyə bilmərəm. Ancaq bu görüş hazırlanarkən mən tapşırıq vermişdim və bizim aparatda bu barədə müəyyən layihələr, o cümlədən bir fərman layihəsi də hazırlanıbdır. Bugünkü təklifləri bir daha təhlil edərək mümkün olan, bu gün bizim imkanımız dairəsində olan məsələləri də həmin fərmanda əks etdirmək şərti ilə mən bu görüşümüz nəticəsində iki-üç günə qədər bir fərman imzalayacağam. Mən deyə bilmərəm ki, həmin fərman bütün yaraları sağaldacaqdır, ancaq sizin müəyyən arzularınızın yerinə yetirilməsinə kömək edəcəkdir.

Siz bilirsiniz, burada çıxış edənlər də dedilər, - Azərbaycanda sərbəst, azad, demokratik mətbuatın 10 illik tarixi vardır. Ancaq bizim ümumiyyətlə, demokratik mətbuatımızın 125 illik tarixi vardır. Biz keçən illəri unuda bilmərik.

Mən bilirəm ki, bu gün siz öz qayğılarınızla yaşayırsınız və bu qayğılar sizdə birinci plana çıxır. Ancaq bu yubileyi Azərbaycan dövlətçiliyi, millətimizin tarixi nöqteyi-nəzərindən qeyd ediriksə, təbiidir ki, biz öz tarixi keçmişimizi qiymətləndirməliyik. Doğrudan da, indi biz fəxr edə bilərik ki, Azərbaycan xalqı müsəlman Şərqində, islam dini mövcud olan bir ölkədə hələ 125 il bundan öncə demokratik qəzet yaratmağa qadir olubdur.

Fəxr edirik ki, bizim dünyəvi teatrın 130 illik tarixi vardır. Fəxr edirik və bu, bölgədəki bütün xalqlardan bizi fərqləndirir. O mənada ki, bizdə demokratik, dünyəvi ideyalar bu günün, dünənin hadisəsi deyil. 125 il bundan öncə Həsən bəy Zərdabi, onunla bərabər Mirzə Fətəli Axundov və başqaları toplaşıb - təbiidir ki, Həsən bəy Zərdabi "Əkinçi" qəzetinin yaradıcısıdır - belə bir təşəbbüslə çıxış ediblər. Gərək indi biz düşünək ki, o vaxt bu, asan yox, həddindən artıq çətin bir iş idi. Əgər 125 il bundan öncə bu, baş veribsə və biz "Əkinçi" qəzetini 125 ildir xatırlayırıqsa, indi görün bu insanlar nə qədər böyük vətənpərvər, millətinin inkişafını istəyən və nə qədər cəsarətli insanlar olublar. Çünki o şəraitdə belə bir qəzeti Azərbaycan dilində yaratmaq çox böyük risklərlə bağlı idi. Amma onlar bu riskləri ediblər. Təsadüfi deyildir ki, "Əkinçi" qısa bir zamandan sonra bağlanıbdır. Ondan sonra rus dilində nəşr olunan bəzi qəzetlərə əlavə olaraq vərəqələr çıxıbdır.

Bilirsiniz ki, sonra Məmməd Ağa Şahtaxtinski "Şərqi - rus" qəzetini çıxarıbdır. Zeynalabdin Tağıyevin təşəbbüsü və pulu ilə "Kaspi" qəzeti buraxılıb, amma o, rus dilində olubdur. Bu, bizim tariximizdir. Ancaq Həsən bəy Zərdabinin qoyduğu bu təməl daşı yaşayıb və inkişaf edibdir. Məhz onun nəticəsi olaraq Cəlil Məmmədquluzadə kimi böyük bir şəxsiyyət "Molla Nəsrəddin" jurnalını yaradıbdır. Yenə də deyirəm, o dövrdə bütün müsəlman aləmini götürsək, bu, müstəsna bir haldır. Təsadüfi deyil ki, "Molla Nəsrəddin" jurnalı təkcə Azərbaycanda yox, bütün Qafqazda, Orta Asiyada, İranda, Türkiyədə də yayılırdı.

Demək, bizim xalqımızın içərisindən çıxan dahi insanlar bu demokratik ideyaları, dünyəvi dəyərləri o vaxt yaradıblar. Onlar xalqımızı oyadırdılar, xalqımızda milli oyanış, milli dirçəliş, milliçilik hissləri yaradırdılar. Bunların davamı olaraq Azərbaycanda Demokratik Xalq Cümhuriyyəti yaranan zaman dahi Üzeyir Hacıbəyov "Azərbaycan" qəzetinə rəhbərlik edibdir. O illər "Azərbaycan" qəzeti çox böyük işlər görübdür.

Bizim bu 125 illik tariximizi mərhələlərə bölsək, birinci mərhələ 1875-ci il iyulun 22-dən təxminən 1920-ci ilə qədərdir. Bu dövr Azərbaycan xalqının tarixində çox şərəfli bir dövrdür. Məhz bu dövr Azərbaycanda dünyəvi, ümumbəşəri dəyərlərin və demokratik fikirlərin yaranmasını ardıcıl surətdə təmin etmiş bir dövrdür. Təbiidir ki, bunu bizə kimsə verməyibdir. Bunu Azərbaycan xalqının içərisindən çıxan ağıllı, mütəfəkkir, çox cəsarətli insanlar ediblər.

Üzeyir Hacıbəyovun başçılıq etdiyi "Azərbaycan" qəzeti çox böyük bir qəzet olubdur. O da bizim tariximizin parlaq bir səhifəsidir.

Ondan sonra mətbuatımızın tarixinin ikinci mərhələsi gəlir. Bu da 1920-ci ildə Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonrakı dövrdür. Azərbaycanın mətbuatı həmin dövrdə 70 il yaşayıbdır. Siz də bilirsiniz, biz də bilirik, bəlkə gənclər bilmirlər, həmin o illərdə - 1920-1930-cu illərdə, 1940-cı illərdə, sovet hakimiyyəti, kommunist rejimi dövründə də "Əkinçi" qəzeti böyük iftixar hissi ilə xatırlanırdı. O illər "Əkinçi" qəzeti və Həsən bəy Zərdabi yaradıcılığı haqqında nə qədər böyük tədqiqatlar olubdur. Siz götürüb baxsanız, görərsiniz ki, başqa rejimdə, totalitar rejimdə, kommunist ideologiyası olan bir rejimdə yaşamağımıza baxmayaraq, o illərdə bizim mətbuatımız inkişaf edibdir.

Bilirsiniz ki, "Molla Nəsrəddin" jurnalı 1932-ci ilə qədər çıxıbdır, sonra nəşri dayanıbdır. Ancaq xatirimdədir, 1950-ci illərdə "Kirpi" jurnalını yaratdılar. Amal nədən ibarət idi? Bu amal "Molla Nəsrəddin" jurnalını diriltməkdən ibarət idi. İndi, bilmirəm, "Kirpi" jurnalı nə vəziyyətdədir. Amma xatirimdədir, 1950-ci, 1960-cı, 1970-ci illərdə "Kirpi" jurnalının bizim cəmiyyətdə çox böyük rolu olubdur. Çünki "Kirpi" jurnalı kiminsə, hansısa məmurun - burada "məmur" sözü çox işləndi, - yaxud raykom katibinin və başqasının karikaturasını verəndə, orada bir neçə söz yazanda bu, böyük bir sensasiya olurdu.

Yəni bu dövr Azərbaycanda mətbuatın, o cümlədən demokratik mətbuatın ikinci böyük mərhələsidir. Təbiidir ki, burada demokratik prinsiplər kommunist ideologiyası əsasında qurulmuşdu. Ancaq eyni zamanda o dövrdəki qəzetləri götürün. Məsələn, "Kommunist" qəzeti nə qədər tənqidi məqalələr dərc edirdi. Yaxud da digər qəzetlər - "Bakinski raboçi", "Azərbaycan gəncləri", "Molodyoj Azerbaydjana", "Sovet kəndi" və başqa qəzetlər nə qədər tənqidi məqalələr dərc edirdilər. Onlar həmin tənqidi məqalələrlə o dövrdə, o cəmiyyətdə çoxlu məsələlərin həll olunmasına kömək edirdilər.

Xatirimdədir, mən Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olanda hər gün səhər işə gələrkən qəzetləri oxuyurdum. Onda bu qədər qəzet yox idi, bir neçə qəzet var idi. Amma həmin qəzetlərdə haranı oxuyurdum? Onu oxumurdum ki, yazıblar o kolxozda pambıq belə bitir, inəyi belə sağıblar, yaxud da hansısa zavodda filan iş görülübdür. Axtarırdım, görüm, qəzetdə hansı tənqidi məqalə var. Deyə bilmərəm ki, tənqidi məqalə hər gün olurdu. Arxivlərdən götürüb o qəzetlərə baxa bilərsiniz. Bir tənqidi məqalə olan kimi mən həmin qəzetin redaktoruna telefon edirdim. Nə üçün? Çünki o vaxt belə tənqidi məqalələr dərc etmək qorxulu idi.

Siz məni düzgün başa düşün. Mən 1969-cu ildə Azərbaycana başçı təyin olundum. İndi burada çıxış edən bir jurnalist dedi ki, o vaxt yazıb ki, "Mixaylo şəhərdədir" . Mənim barəmdə bu söz 1969-cu ildə icad olunubdur. O vaxt mən birinci katib təyin edildim. Məni heç kəs tanımırdı. Çünki ondan əvvəl KQB-nin sədri idim, şəhərdə məni tanımırdılar. Mən iki-üç ay şəhərdə müxtəlif yerlərə - məsələn, mağazalara gedirdim, taksiyə, tramvaya minirdim ki, görüm, insanları aldadırlar, yoxsa yox? Ona görə də bundan sonra həmin söz yayıldı.

Bilirsiniz ki, "Mixaylo" vaxtilə alman faşist işğalçılarına qarşı qəhrəmanlıq göstərmiş bizim Mehdi Hüseynzadənin ləqəbidir. O vaxtlar İtaliyada ona "Mixaylo" deyirdilər. Ona görə də "Mixaylo şəhərdədir" sözləri mənim haqqımda da deyildi.

Mən nəyi gördüm? Mağaza müdirləri, taksi sürücüləri mənim portretlərimi ordan-burdan tapıb bir-birinə satmışdılar, vermişdilər ki, mağazaya gələn olanda bu portretə baxıb görsün, bu, Əliyevdir, yoxsa yox. Məsələn, mən bir dəfə gedib ət növbəsinə durdum. Nəyə görə? Çünki o vaxt üç növ ət var idi. Bu, mənim yaxşı yadımdadır. Bunlardan biri 3 manat 20 qəpik, digəri 3 manat 50 qəpik, o birisi isə deyəsən, 3 manat 80 qəpik idi. Qəssab nə edirdi? O, üçüncü növ əti birinci növ əvəzinə satırdı, yaxud 3 kiloqram ət verəndə adamları yarım kiloqram aldadırdı.

Mən iki-üç dəfə gedib növbəyə durdum. Məni də aldadanda onu tutdum, milisi və başqalarını çağırdım. Mən şəxsən özüm bir neçə dəfə belə etdim, - insanlar bilsinlər ki, axı, belə iş görmək olmaz. Üç-dörd aydan sonra mən bunu edə bilmədim, çünki məni artıq tanıdılar. Bax, bu "Mixaylo" sözü də oradan yaranıbdır.

Məsələn, o vaxt niyə belə tənqidi məqalələr verirdilər? Ona görə ki, 1969-cu ildə Azərbaycanın rəhbəri kimi mən fəaliyyətimə Azərbaycanda olan bütün mənfi halların tənqid edilməsi ilə başladım. Mən bu barədə böyük məruzələr etdim. İndi arxivlərdən götürüb baxmaq olar ki, 1969-cu, 1970-ci illərdə bütün dünya mətbuatında Azərbaycanda gedən proseslər haqqında məlumatlar verirdilər. Çünki Sovetlər İttifaqında belə şey - rüşvətxorluğa qarşı bu cür mübarizə aparmaq mümkün deyildi. Amma biz vəzifəsindən sui-istifadə etdiyinə, rüşvət aldığına və başqa əməllərinə görə naziri, raykom katibini və başqalarını işdən çıxarırdıq və sair. Gördüyümüz bu tədbirlər o vaxtkı qəzetlərə əsas verdi.

Bizim o vaxtkı müxbirlərin həqiqətən çoxu həyatımızın bu mənfi cəhətlərini yazmaq istəyirdilər, amma əlbəttə, hakimiyyətdən qorxurdular. Hakimiyyət isə onlara bir az kömək edəndə, ilham verəndə, necə deyərlər, tərəfdar olanda bunlar daha da çox hərəkət etməyə başladılar. Mənim xatirimdədir, 1970-ci illərdə "Kommunist" qəzeti "Lənkəran hadisələri" haqqında bir səhifə material yazmışdı. Lənkəran rayonunda olan ağır vəziyyət bəlkə sənin yadında olar.

Hacı Hacyev (Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin sədri): Bəli.

Heydər Əliyev: O vaxt "Kommunist" qəzetinin redaktoru Ağababa Rzayev idi. Bəli, "Kommunist" qəzeti "Lənkəran hadisələri" haqqında yazı vermişdi. Mən həmin yazını oxudum, gördüm ki, dəhşətli bir vəziyyətdir.

O vaxt bu məsələləri Mərkəzi Komitənin Bürosu həll edirdi. Mən həmin məsələni on gündən sonra büroya çıxardım. Müzakirə etdim, rayonun bütün rəhbərlərini işdən çıxardım və Kommunist Partiyasından xaric etdim. Bu da ölümə bərabər bir iş idi. "Kommunist" qəzeti ruhlandı sonra gedib Göyçay rayonunda və başqa yerlərdə belə hadisələri açdılar.

Yenə də deyirəm, o vaxt bütün bunlar iqtidarın, necə deyərlər, münasibətindən asılı idi. Amma elə respublikalar var idi ki, orada belə şeylərə yol verilmirdi. Xatirimdədir, bizim "Bakinski raboçi" qəzetini Yerevanda, Tbilisidə 25 manata satırdılar, amma öz qiyməti 1 qəpik idi. Onu niyə belə alırdılar? Çünki həmin respublikalarda da belə proseslər var idi. Amma orada bu proseslərin üstünü bağlayırdılar, açılmağa qoymurdular. "Bakinski raboçi" qəzetini orada oxuyurdular, o buna, bu ona verirdi. Hətta yadımdadır, Yerevanda elə raykom katibləri var idi ki, bu fikirləri dəyərləndirirdilər, onlar deyirdilər ki, bir qəzet 50 əldən keçir, sonra cırılır.

Elmira Axundova ("Svoboda" radiostansiyasının və Rusiyada çıxan "Obşaya qazeta"nın Azərbaycan üzrə müxbiri): Cənab prezident, o vaxt "Literaturnaya qazeta"dakı müsahibəniz çox böyük rəğbətlə qarşılanmışdı.

Fikrət Qoca (Yazıçılar Birliyinin katibi, xalq şairi): "Literaturnaya qazeta"da belə yazılar verilirdi.

Heydər Əliyev: "Literaturnaya qazeta" sonranın işidir, mən hələ 1970-ci illərin əvvəllərini deyirəm.

Bilirsiniz, hesab edirəm ki, mənim bu hərəkətlərim düz idi. Amma mən istefa verəndən sonra bu hərəkətlərimi mənim əleyhimə istifadə etdilər.

Xatirimdədir, mən o vaxt "Bakinski raboçi" qəzetində "Qızıl zəncir" sərlövhəli bir məqalə oxudum. Bu məqalənin məzmunu nə idi? Demək, qızlar məktəbə qızıl bilərziklə gəlirdilər. İndi, vallah, nə ilə gəlirlər bilmirəm - ancaq o vaxtlar bu məsələ məni çox hiddətləndirdi. Axı qız niyə gərək orta məktəbə qızıl bilərziklə gəlsin? Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrindəki, lap elə kapitalist ölkələrindəki ən zəngin ailələrdə belə bir şey yoxdur.

Mən həmin məsələni qaldırdım ki, məktəblərdə müzakirə etsinlər, onun qarşısını alsınlar. Amma bu yaxınlarda eşidirəm, parlamentdə müxalifətdən kimsə çıxış edib deyir ki, "Heydər Əliyev o vaxt hüquqları pozurdu ki, kimin qolunda bilərzik, saat var" və sairə. Bəli, bunlar mənim yadımdadır. O vaxt Yaponiyanın "Seyko" markalı saatı çıxmışdı. Həmin saat çox bahalı, yəni bizim maaşımızdan beş dəfə baha idi. Görürdüm ki, raykom katiblərindən birinin, o birinin, başqalarının qolunda "Seyko" markalı saat var. İclasların birində dedim ki, əllərinizi qaldırın, saatlarınıza baxacağam. Soruşdum ki, bu "Seyko" markalı saatı hardan almısınız? Sənin məvacibin bu qədərdir, bu saatı hardan alırsan? Bundan sonra heç bir şey deyə bilmədilər. İndi bunu mənə irad tuturlar ki, Heydər Əliyev vaxtilə belə edib. Bəli, edirdim, bu gün də edirəm, sabah da edəcəyəm. Çünki mənəviyyat bizim üçün hər şeydən üstündür.

Fikrət Qoca burada "Literaturnaya qazeta"nın adını çəkdi. O dövrdə Sovet İttifaqındakı mətbuat orqanları arasında bu barədə özünü ən müstəqil aparan qəzet Moskvada çıxan "Literaturnaya qazeta" idi. Ona görə də həmin qəzeti hamı oxuyurdu, onun tirajı da çox böyük idi. Elmira Axundova bunu çox yaxşı bilir. Elmira, doğrudur, sən o vaxt həmin qəzetin müxbiri deyildin, sonra müxbiri oldun.

Mən "Literaturnaya qazeta"nı çox sevirdim. Bu qəzet mənimlə çox yaxşı əlaqədə idi. Biz 1979-cu ildə mənəvi tərbiyə barədə Bakıda böyük bir konfrans keçirdik. Mən həmin konfransda böyük bir məruzə etdim. Sonra bu, bütün SSRİ-yə yayıldı. "Literaturnaya qazeta"dan gəldilər ki, siz həmin məruzənizin mövzusu ilə əlaqədar bizə intervü verin, mən də verdim. "Literaturnaya qazeta"nın bir səhifəsi həmin intervü idi, bu intervünün sərlövhəsində yazmışdılar ki, "Qoy ədalət zəfər çalsın". Bu, Nizami Gəncəvinin sözləri idi.

Elmira Axundova: Bəli, bu, Nizami Gəncəvinin sözləridir.

Heydər Əliyev: Doğrudur, çünki mən Nizami Gəncəvinin sözlərindən istifadə etmişdim. Bu sensasiya bütün dünyaya yayıldı. Nə üçün? Çünki Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olmağıma baxmayaraq, mən sovet hakimiyyətinin, cəmiyyətinin işində olan mənfi halların hamısını açıq göstərmişdim.

Xatirimdədir, o vaxt Andropov SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin sədri, həm də Siyasi Büronun üzvü idi. O, bir neçə gündən sonra mənə telefon etdi. Dedi ki, sənin bu müsahibən böyük bir sensasiya yaradıbdır. Soruşdum ki, nə mənada? Cavab verdi ki, müsbət də var, mənfi də var. Soruşuram ki, nəyi müsbətdir, nəyi mənfidir? Deyir, müsbət odur ki, insanlar bizim cəmiyyətdəki bu yaraları görürlər və sevinirlər ki, kimsə cəsarət edib bunları açıq deyir. Özü də bunu aşağıda yox, ən yüksək vəzifədə çalışan bir adam deyir. Amma bunun əleyhinə olanlar da var. Soruşuram ki, niyə? Bildirir ki, çünki onlar bunun açılmağını istəmirlər.

O vaxt bir çox belə yazılar olub. İstəsəniz, axtarın, tapın, oxuyun. Vaxtilə mən ali məktəblərə tələbə qəbulunda rüşvətxorluğa qarşı mübarizə aparırdım. Məsələn, 1970-ci illərdə nəyi gördüm? Bizim dövlət universitetinin hüquq fakültəsi var. O vaxt həmin fakültəyə hər il 50 nəfər qəbul olunurdu. Mən bir dəfə baxıb gördüm ki, bu hüquq fakültəsinə qəbul olunanların təqribən 95 faizi prokurorun, məhkəmə sədrinin, nazirin oğludur və sairə. Yaxşı, belə çıxır ki, atası prokuror, sonra da oğlu, nəvəsi prokuror olacaq. Bəs başqa ailələrdən olan istedadlı gənclər necə olsun? Bəzilərinin heç atası yoxdur, bəs, o, hüquq fakültəsinə necə daxil olsun? O vaxt o cümlədən, tarix və şərqşünaslıq fakültələri çox modda idi. Mən vəzifədə olan şəxslərin, xüsusən hüquq-mühafizə orqanlarında - milisdə, prokurorluqda və sairə - çalışan şəxslərin uşaqlarının bu fakültələrə qəbul olunmasını qadağan etdim. Bu, cəmiyyətdə çox böyük əhval-ruhiyyə yaratdı.

İndi mən prokurorluqda, polisdə çalışan bəzi işçilərlə görüşürəm. Onlar deyirlər ki, "Bilirsiniz, biz o vaxt Sizin sayənizdə hüquq fakültəsinə daxil ola bildik. Yoxsa bu fakültəyə girə bilməzdik, çünki biz kənddən gəlmişdik, kasıb adam idik, nə rüşvət verməyə pulumuz, nə də himayədarlıq etməyə adamımız var idi"

Mən bütün bunları millətimizə görə etdim. Amma hələ Sovet İttifaqı vaxtında bəzi hüquqşünaslar yığışmışdılar ki, "Heydər Əliyev insan hüquqlarını pozur". Bunu mənə Andropov dedi. Soruşdum ki, bəs, sənin fikrin nədir? Cavab verdi ki, hamısını düz etmisən. Soruşdum ki, bəs o hüquqşünaslar? Bildirdi ki, mən baş prokurora telefon edib dedim ki, onların ağzını yum, Heydər Əliyev düz deyir.

Amma sonra nə oldu? Mən Siyasi Büronun üzvlüyündən istefa verəndən, işsiz qalandan sonra götürüb burada qəzetlərdə məni günahlandırırdılar. Mən o vaxt, məsələn, rəhbər vəzifədə çalışan adamların bağ tikdirməsini qadağan etmişdim. Nə üçün? Çünki Mərkəzi Komitədə işləyən adam, yaxud raykom katibi ayda 320 manat məvacib alırdı. Axı bağ tikdirməyə onun imkanı yoxdur, bəs o bunu nə ilə edir? Əlbəttə, o ya dövlətin - zavodun, fabrikin malından istifadə edir, yaxud da rüşvət alır. Ona görə də mən dedim ki, olmaz, bunu qadağan elədim. Bir neçə vəzifəli şəxs bağ tikdirmişdi, onları da işdən çıxardım, cəzalandırdım.

Mən bu gün bu fikirdəyəm. Müxalifət qəzetləri bəzən yazır ki, villalar və sair tikilir. İndi mən nə edim? O vaxt sovet rejimi dövrü idi, mən onların qarşısını alırdım. İndi biri biznesmendir, haqqı var - tikir. Siz dediyiniz kimi, başqası da məmurdur, amma o da tikir. Yəqin ki, o da qanunsuz əldə etdiyi qazanca görə tikir. Amma bu məmur gedib hansısa başqa bir adamın adına tikir və onu sübut etmək də mümkün deyil. İndi mən durub burada istintaq apara bilməyəcəyəm. Ancaq bunu mən özüm də görürəm.

Yəni bu, bir tərəfdən müsbət haldır. Çünki biz istəyirik ki, sahibkarlar, biznesmenlər təbəqəsi yaransın, azad ticarət olsun, iqtisadiyyatımız daha da inkişaf etsin. Demək, bu insan qanuni yolla pul qazanırsa, o özünə ev də, villa da tikə bilər və sairə. Amma eyni zamanda bunların içərisində elə adamlar var ki, dövlət işində çalışırlar, bu pulu qanuni yolla qazana bilməzlər, onlar da bunu edirlər. İndi bunu necə seçəsən? Lakin o vaxt mən bunu etdim. Bəs sonrası nə oldu? Mən Moskvada işdən çıxandan, istefa verəndən sonra - bayaq dedim, o vaxt mən müsahibə vermək istəyirdim, amma məndən müsahibə almırdılar - həmin dövrdə "Kommunist" qəzeti, - hansı ki, mən bu qəzeti dəfələrlə müdafiə etmişdim, onun yazdığı tənqidi məqalələri müzakirəyə çıxarıb, lazımi qərarlar qəbul etmişdim, - bir səhifə yazdı: "Heydər Əliyevin Azərbaycanda qanunsuz hərəkətləri". Nə bilim, bağ tikməyi, hüquq fakültəsinə daxil olmağı qadağan edibdir və sair. Doğrudur, mən buna fikir vermədim. Çünki hesab edirəm ki, mən o vaxt düz etmişdim, bu gün də hesab edirəm ki, düz etmişəm. Hər bir dövrün öz hökmü var.

Yəni demək istəyirəm ki, bəli, o dövrdə bizim mətbuatda belə jurnalistlər, cəsarətli insanlar var idi. Onlara sadəcə, himayədarlıq etmək, kömək göstərmək lazım idi.

Bilirsiniz ki, 1970-ci ildə Eldar Quliyev və Rüstəm İbrahimbəyov gənc kino mütəxəssisləri kimi "Bir cənub şəhərində" adlı bir film çəkmişdilər. O vaxt mən Mərkəzi Komitədə işləmirdim, KQB-nin sədri idim. Bu filmi yenə də hərdən göstərirlər. Həmin filmi o vaxt qadağan etmişdilər. Nəyə görə? Guya bu film bizim millətin pis tərəflərini göstərir. O filmi buradakılar qadağan etmişdilər. Moskvadan da Daxili İşlər Nazirliyi bu filmi ona görə qadağan etmişdi ki, həmin filmdə bir milis obrazı var, - o oturub, gələn ona bir manat verir, milis də deyir ki, keç.

Yenə də deyirəm, bunlara görə filmi qadağan etmişdilər. Mən gedib həmin filmə baxdım, gördüm ki, orada hər şey normaldır, düz ediblər. Mən götürüb Moskvaya, daxili işlər nazirinə zəng etdim. Ona bildirdim ki, sən deyirsən heç bir milis rüşvət almır? Sən bunu deyə bilərsən? Cavab verdi ki, yox belə deyil, amma bu, bizi ləkələyir. Soruşdum ki, nəyi ləkələyir? Həqiqəti deyəndə, nəyi ləkələyir?

Mən olmasaydım, bu filmi buraxmırdılar. Yaxud, mənim vaxtımda Rüstəm İbrahimbəyovla Rasim Ocaqov "İstintaq" adlı bir film də çəkdilər. Bu, sizə məlumdur. Həmin film mənim xahişimlə, korrupsiya, "sexovşik"lər və sair qanunsuz hərəkətlər barədə bizim əldə etdiyimiz materiallar əsasında çəkilmişdi. Amma bu filmi bizim adamlar sonra qadağan etdilər. Nə üçün? Deyirdilər ki, "Bu məsələ bizim daxili işimizdir, amma film bütün SSRİ-də yayılacaq, hər yerdə fikirləşəcəklər ki, görün, Azərbaycanda korrupsiya, qanunsuzluqlar və sair var". Ancaq mən belə fikirdə deyildim, bu gün də belə fikirdə deyiləm. Nə var, - odur, biz bunu gizlətməməliyik. Bunu nə qədər gizlətsən, o qədər də pis olacaq.

Bizim yazıçımız Anar bir əsər yazmışdı. Xatırlayıram, onun adı "Şəhərin yay günləri" idi. Bəziləri gedib bu tamaşaya baxmışdı, ağızlarını büzmüşdülər ki, "Bu nədir, orada prokuror obrazı var, o rüşvət alır" və sair. Mən maraqlandım, gedib həmin tamaşaya baxdım. Gördüm ki, o, çox gözəl bir tamaşadır. Sonra gəlib bəyanat verdim ki, bu çox gözəl bir əsərdir. Əksinə, həmin əsər üzrə film də çəkmək, onu rus dilində tamaşaya qoymaq lazımdır və sair.

Yəni elə şeylər o vaxt da var idi. Amma o dövrki rejim bunun qarşısını alırdı. İndi tamamilə mətbuat, fikir azadlığıdır. Yəni biz 70 il o şəraitdə yaşamışıq. İndi, ötən bu on ildə mətbuat azaddır. Bu on ilin də hamısı yox. Məsələn, 1990-cı ildə burada müstəqil "Azadlıq", "Səhər", "Azərbaycan", bir də "Aydınlıq" idi. "Aydınlıq" nə vaxt nəşr edilməyə başlayıb?

Mahal İsmayıloğlu ("Xalq qəzeti"nin baş redaktoru): 1990-cı ilin avqustunda.

Heydər Əliyev: Bunlar bizim həyatımızda, necə deyərlər, hadisə idi. Ona görə də o vaxt bu qəzetləri hamı həvəslə oxuyurdu. Mən özüm o vaxt "Azadlıq" qəzetinin bütün nömrələrini həvəslə oxuyurdum. Çünki o vaxta görə "Azadlıq" qəzetinin yazdıqlarının hamısı düz, necə deyərlər, mənim ürəyimdən olan yazılar idi.

Ondan sonra yeni-yeni qəzetlər yaranmağa başladı. Yəni demək olmaz ki, mətbuatımız bu on ilin hamısında müstəqil olub. Mətbuatımız tədricən inkişaf edibdir. Xüsusən, biz 1998-ci ildə senzuranı, hərbi senzuranı, bütün maneələri götürəndən sonra Azərbaycanda o qədər qəzet çıxır ki, çoxlarının adını bilmək mümkün deyil. Bilin ki, Azərbaycan prezidenti kimi, mən hesab edirəm ki, bu, müsbət haldır.

Mən hesab edirəm ki, bizim mətbuatımız keçid dövrünü yaşayır. Yəni bir var o, bağlıdır, mübarizə aparır ki, çıxsın. Azadlığa çıxandan sonra isə bağlılıqdan nə qədər əziyyət çəkibsə, çalışır ki, çoxlu mənfi şeylər, cürbəcür şayiələr versin. Müstəqil, yaxud müxalifət qəzetləri deyirsiniz, deyin, - onların arasında rəqabət gedir ki, hansı özünü daha çox göstərsin, daha çox sensasiya yaratsın. Mən buna da təəccüblənmirəm. Hesab edirəm ki, bu da bizim həyatımızın keçid dövrünün xarakterik cəhətlərindən biridir.

Düşünürəm ki, qəzetlər tədricən daha da mükəmməlləşəcəkdir, sanballı olacaqdır. Zaman gələcəkdir ki, ola bilər, qəzetlərin sayı bu qədər olmayacaq, - çünki hər bir qəzet bu rəqabətə dözməyəcəkdir, - amma həmin qəzetlərin tənqidi də sivilizasiya səviyyəsindədir.

Mənim fikrim belədir. Ona görə də siz heç narahat olmayın. Ancaq çalışın ki, böhtan yazmayın. İndi burada dedilər ki, bəzi qəzetləri, jurnalistləri məhkəmələrə veriblər. Həmin məhkəmələr heç birinizdən cərimə almayıb, heç birinizi məsuliyyətə cəlb etməyiblər. Elədirmi? Amma məhkəmələrin bunu etməyə əsası var idimi? Var idi. Çünki bizim qanun belədir ki, sən məni təhqir etmisən, haqqımda yalan yazmısan, mən də səni məhkəməyə verirəm. Yenə deyirəm, məhkəmələrin buna haqqı var idi. Mən sizə açıq deyirəm ki, biz bunu söndürdük. Vaxt keçdikcə insanlar buna öyrəşdilər, sakitləşdilər. Bu da bizim iqtidarın bütün müxalifət qəzetlərinə və müstəqil qəzetlərə olan qayğısıdır. Qoymadıq ki, heç bir qəzet cərimə versin, əziyyət çəksin. Gündüz Tahirli burada dedi ki, onun iki cinayət işi var. Ola bilər, bu üç, dörd olsun. Amma cinayət məsuliyyətinə ki, cəlb olunmamısan?

Bilirsiniz ki, mən öz çıxışlarımda müxalifət qəzetlərini ədalətsiz yazılarına görə bir-iki dəfə tənqid etmişəm. Mən bu gün də bu fikirdəyəm. Məsələn, elə qəzet var ki, səhər açıb ona baxıram, həmin qəzetdəki 10-15 məqalədə Heydər Əliyev adı hallandırılır. Yaxşı, hər şeyin dərəcəsi var: yazırsan, Heydər Əliyev haqqında bir, iki məqalə yaz. 15 məqalədə "Heydər Əliyev belə oldu, orada elə oldu", - axı bu, yarmaz.

Mən bundan narahat deyiləm. Mən bu gün sizinlə açıq danışıram. Məsələn, 1988-ci ildə Moskvada və burada mətbuatda mənim əleyhimə yalan şeylər yazıldı. Onda mən çox böyük bir əsəbi dövr keçirdim. Çünki mən buna təəccüb edirdim. Təsəvvür edə bilməzdim ki, bu dövlət, bu partiya, bu quruluş - hansılar ki, mən neçə illərlə, on illərlə onlara sədaqətlə xidmət etmişəm və böyük işlər görmüşəm, - mənim həyatıma bu dərəcədə biganədir. Qəzetlərə də mənim haqqımda böhtançı yazıları o vaxt özbaşına vermirdilər, Mərkəzi Komitənin sifarişi ilə verirdilər. Yaxud, burada mənim əleyhimə yazıları təşkil edənlər mənim vaxtilə böyütdüyüm, bəslədiyim, vəzifəyə gətirdiyim, vəzifə verdiyim adamlar idi. "Mənim" deyəndə, bu, şəxsən mənim deyildi. Yəni mənim Azərbaycana rəhbərliyim dövründə bir neçə pillədən keçib böyük vəzifəyə gəlmiş, bir çox imtiyazlar əldə etmiş adamlar idi.

Bilirsiniz, bu adamlar ev almışdı, deputat olmuşdu və sair. Bunların da hamısı həm mənim rəhbərliyim altında, həm də mənim qayğıma görə olmuşdu. Elədirmi? Ona görə də götürüb burada haqqımda yalan şeylər yazanda mən həddindən artıq ağır bir dövr keçirdim. Amma ondan bir az sonra hamısını unutdum, dedim ki, nə yazırlar, yazsınlar. Yəni mən artıq bu dövrü keçmişəm.

Mən nə iş gördüyümü bilirəm, gördüyüm bütün işlərə cavabdehəm. Kim harda nə yazır, yazsın, - bunun mənim üçün əhəmiyyəti yoxdur. Bilirəm ki, Azərbaycanın ictimai rəyində mənim haqqımda lazımi səviyyədə fikir var. Demirəm hamı hesab edir ki, Heydər Əliyev yaxşıdır. Heydər Əliyevin əleyhinə, Heydər Əliyevdən narazı olan adamlar var: biri vəzifədən çıxıb, başqası filan olubdur və sairə. Belələri var. Bu da təbiidir. Əgər Azərbaycanda yüz faiz hamı bir adamı sevsəydi, yaxud ona hörmət etsəydi, bu, qeyri-təbii bir iş olardı. Heç bir ölkədə belə şey yoxdur.

Bilirəm ki, xalqın əksəriyyəti mənə inanır, etibar edir, xidmətlərimi qiymətləndirir və bu gün mənim Azərbaycana rəhbərlik etməyimi zəruri hesab edir. Ona görə də məndən narazı olan adam qəzeti götürüb beş dəfə oxuyur, bundan ləzzət çəkir. Ancaq bunlar azlıq təşkil edir. Əksəriyyət belə deyil. Bunu da bilin, çoxlarında belə qəzetlərə qarşı nifrət əmələ gəlir. Ona görə də bu müstəqil qəzetlər, müxalifət qəzetləri gərək o dərəcəni saxlasınlar ki, yaxşı imicdən birdən yuvarlanıb mənfi imicə düşməsinlər. Bax, burada bir tarazlıq, dərəcə, sərhəd saxlamaq lazımdır.

Yenə də deyirəm, mənim bir neçə dəfə tənqidlərim olub və həmin tənqidlər bu gün də qüvvədədir. Amma sizin bugünkü çıxışlarınızın heç birisini tənqid etmirəm. Hesab edirəm ki, hamısı normal çıxışlardır. Sizin burada dediyiniz tənqidi sözlərin hamısına baxılacaqdır. Hansı ədalətlidir, hansı düzdür, - ona lazımi reaksiya veriləcəkdir. Xahişlərinizin, təkliflərinizin hansı mümkündür, - onu edəcəyik.

Azərbaycan prezidenti kimi mənim borcum, vəzifəm və məqsədim ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda həqiqi demokratik cəmiyyət yaransın. Yenə də Gündüz Tahirli burada dedi ki, bəziləri geriyə qayıtmaq istəyir. Azərbaycanda geriyə qayıtmaq olmayacaqdır. Sən düz deyirsən, geriyə qayıtmaq istəyənlər var. Amma nə qədər ki, Heydər Əliyev Azərbaycanda prezidentdir, Azərbaycanda geriyə yol yoxdur. Yəni keçmiş quruluşa yol yoxdur, sosializmin, yaxud kommunizmin bərpasına yol yoxdur, totalitarizmə yol yoxdur, - bunların heç birisinə yol yoxdur. Biz irəliyə gedirik, demokratiya, plüralizm, mətbuat azadlığı yolu ilə gedirik və bu yolla da gedəcəyik. Bu, asan yol deyildir. Bu, çətin yoldur.

Mən bir neçə dəfə demişəm, - bəziləri belə hesab edirlər ki, çayın bu tərəfindən o tərəfinə tullandın, hər şey yüz faiz tamamilə dəyişdi. Bir, iki, üç il içərisində insan psixologiyası dəyişməz. Bu, mümkün deyildir. Amma biz bunu dəyişdiririk. Bu, kimdəsə tez, kimdəsə bir az ləng dəyişir. Biz bunu dəyişdiririk. Dəyişdiririk və dəyişdirəcəyik. Apardığımız işlər bunu edəcəkdir, geriyə yol yoxdur.

Bunu dəfələrlə demişəm, - Azərbaycan müstəqilliyi dönməzdir. Azərbaycanda mətbuat, fikir azadlığı dönməzdir, - burada heç bir şey ola bilməz, heç kəs də bundan narahat olmasın. Bütün başqa məsələlər də belə. Yəni mənim bəyan etdiyim və apardığım siyasətin hamısı dönməzdir. Mən bunu axıra qədər aparacağam. Bilin ki, bunu mən özüm aparacağam. Qəzetlər səhərdən axşama qədər yazır - "Heydər Əliyev nə olacaq, onun yerinə kim olacaq, bu nə olacaq, o nə olacaq?". Heç kəs narahat olmasın! Heydər Əliyev qarşınızda durubdur, üç saatdır ki, sizinlə bərabərdir. Bu gün bundan əvvəl də nə işlər gördüyümü mən sizə dedim. Bax, Heydər Əliyev budur, sizin qarşınızdadır. Mənim sağlamlığım da budur, məntiqim də budur, enerjim də budur, iş qabiliyyətim də budur. Ona görə də xalqın tərəfindən mənə verilmiş bu etimadı mən sona qədər yerinə yetirəcəyəm.

Bütün bu işlərin içərisində ən birinci, ən əsas məsələ Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll etmək, işğal olunmuş torpaqları azad etmək, insanları doğma yerinə qaytarmaqdır.

Buradakı bir-iki çıxışda səsləndi ki, "Bizə məlumat verin, bundan məlumatımız olmur". Əzizlərim, başa düşün -bu, elə bir işdir ki, əgər bir işin həll olunma prosesi gedirsə, bu barədə heç kəsə məlumat verilməməlidir. Çünki bu məsələləri ictimaiyyət həll etmir. Məsələn, ayrı-ayrı deputatlar parlamentdə çıxış etdilər ki, gəlin Dağlıq Qarabağ məsələsini müzakirə edək. Müzakirə edib nə edəcəksən? Lap on dəfə müzakirə et, nə edəcəksən?

Ermənistan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələrini, ATƏT-in Lissabon sammitində qəbul olunmuş tövsiyələri yerinə yetirmir. Mən ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri olan Rusiyanın, Amerika Birləşmiş Ştatlarının, Fransanın prezidentləri ilə nə qədər görüşmüşəm, danışıqlar aparmışam. İndi gəlin haqqına danışaq, - onlarla mənim kimi danışa bilən, həm şəxsiyyətinə, həm də bütün məntiqinə görə ikinci bir adam varsa, deyim getsin danışsın. Siz bilirsiniz ki, onlar hamısı mənim şəxsiyyətimə çox hörmət edirlər. Siz bilirsiniz ki, onların əksəriyyəti ilə mənim dostluq əlaqələrim vardır. Amma iş burasındadır ki, məsələ həll olunmayıbdır. Biz keçən il bu məsələnin həllinə bir qədər yaxınlaşmışdıq, amma bəzi qüvvələr buna mane oldular.

Bilin, Azərbaycan elə bir yerdədir ki, ölkəmizə hər tərəfdən qarmaqlar uzanıbdır. Ona görə də əgər biz bu məsələnin həllinin, necə deyərlər, 50 faizinə çatmamışıqsa, indi gəlib deyək ki, biz bunu edirik, bunu etmirik, - bu, bizə nə verəcəkdir? Bilin, mən belə informasiyanı heç vaxt verməyəcəyəm və bunu da qadağan edirəm. Çox şeyləri də, ola bilər, 3-4 adam bilir, başqa adamlar bilmir.

Bu məsələlərdən narahat olmayın, - nə vaxt gördüm ki, bu, daha mənim üçün mümkün deyildir, bunu məndən başqa kimsə edə bilər, mən özüm onu gətirib deyəcəyəm ki, sən get bunu et. Amma hələ ki, bu, mənim gücümdədir, mən bunu edirəm və edəcəyəm.

Dedim ki, bu, bir nömrəli məsələdir. Amma eyni zamanda bizim iqtisadiyyatımız inkişaf edir. Biz bunu təmin edirik. Bilirsiniz, gəlin açıq danışaq. Müstəqil, müxalifət, yaxud da partiya qəzetlərinin əksəriyyəti hər yerdə yazır ki, "Azərbaycanın iqtisadiyyatı dağıldı, pozuldu, ölkə batır". Əzizlərim, axı bu, həqiqət deyil, yalandır. Axı hər şey müqayisə ilə ölçülür.

1995-ci ildən sonra iqtisadiyyatımız hər il inkişaf edir. "Nyu-York-tayms" qəzetinin və "Ekonomist" jurnalının müxbirləri də bu gün mənə deyirlər ki, bəli, biz burada çox adamlarla görüşmüşük, danışmışıq, hamı bildirir ki, Heydər Əliyevin səbəbinə Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitlik yaranıbdır, insanlar rahat yaşayır, işləyir. Axı beş il bundan öncə bunlar yox idi. Yeddi il bundan öncə Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi gedirdi. Bu, özü bir hadisədir ki, ölkədə bu qədər rahatlıq var. İndi gecə bulvara da, kafeyə də, bara da, haradasa bir çayxanaya da rahat gedib-gəlirsiniz. Amma 1992-1993-cü illərdə bu yox idi. Biz hətta 1995-ci ildə "OMON" dəstəsini dağıtmayana qədər bu yox idi.

İndi tutublar ki, filankəs siyasi məhbusdur, onu burax. Bunlar mənim şəxsi düşmənim deyillər ki! Amma onlar Azərbaycanı dağıdırdılar. Azərbaycanı dağıdan həmin adamları məhkəmə cinayətinə görə cəzalandırıbdır. İndi gündə qəzetdə birinin, digərinin şəklini ver ki, buna azadlıq, ona azadlıq - bununla heç bir şey çıxmaz.

Bilirsiniz, bu gün Azərbaycana güclü dövlətçilik lazımdır. Əgər Azərbaycanda güclü dövlətçilik olmasa, ölkəmizin həm içindən, həm də kənarından Azərbaycanı dağıdacaqlar. Bunu bilməlisiniz. Ona görə də siz heç olmasa bu sahələrdə obyektiv olun.

Mən, məsələn, o gün Dünya Bankının nümayəndəsini dinləyirdim. Bunu televiziyada veriblər, yəqin görmüsünüz. O deyir ki, MDB-nin üzvü olan bütün ölkələr içərisində Azərbaycan birinci yerdədir. Yaxşı, biz bundan artıq nə edə bilərik? Biz gedib Amerikanın, yaxud Fransanın səviyyəsində ola bilmərik. Biz bu gün heç Türkiyənin səviyyəsinə çata bilmərik. Bu, mümkün deyil.

İqtisadiyyatı bilməyən adamlar deyirlər ki, sənayenin filan sahəsi, filan zavod işləmir. Axı bunu deyən adam bilmir ki, bu zavod nədir, hansı məhsul verir, onun texnologiyası necədir, imkanları nə vəziyyətdədir, buraxdığı məhsullar hansılardır, o məhsulu hara verir. Qardaş, bacı, mən axı bunları bilirəm. Mən bu zavodların yüz faiz hamısının, hansı zavodun nəyə malik olduğunu bilirəm. Birincisi, mən keçmiş zavodları tanıyıram, ikincisi də onların əksəriyyəti 1970-ci illərdə yaranıbdır. Əgər onlar o vaxtlar işləyirdisə, hər bir zavodda 4,5,6 7 min adam işləyirdisə və mənim rəhbərliyim altında işləyirdisə, - bu gün mən yenə də rəhbərəm və mənim o illərdən də çox səlahiyyətim vardır, -əgər bu gün işləmirsə, yaxud tam gücü ilə işləyə bilmirsə, demək, bunun obyektiv səbəbləri vardır.

Yazırlar ki, guya kənd təsərrüfatı batıbdır. Bu, yalan sözdür. Baxın, biz torpaq islahatı həyata keçirdik. İndi taxıl o qədərdir ki, bilmirsən ki, nə edəsən. Amma mən 1994-cü ildə hər gün taxıl problemi ilə məşğul olurdum. Çörək mağazalarında növbəyə duranlar o günləri yaddan çıxarıblar? Elə sizin özünüz onu yaddan çıxarmısınız? Amma indi bu yoxdur. Yaxud da ət. Mən sizə deyirəm ki, hələ sovet hökuməti vaxtında 1970-ci illərin əvvəllərində əti talonla verirdilər. Çoxlarınız gəncsiniz o vaxtları görməmisiniz. Amma burada bəzi yaşlı adamlar da var, onlar bunu bilir. Talonla ət verirdilər, yadındadır?

Hacı Hacıyev: Yadımdadır.

Heydər Əliyev: Ayda hər adama bir kiloqram ət, yarım kilo yağ verirdilər. Amma indi küçələr ətlə doludur. Başqa şeylər də belə. Bunlar hamısı görülən işlərin nəticəsidir.

Məsələn, respublikamızda neçə ildir inflyasiya yoxdur. Heç bir ölkədə belə bir vəziyyət yoxdur. İnflyasiyanın olmamağı nə deməkdir? İnsanın aldığı, qazandığı pulun qiyməti var. İnflyasiya olmadığı halda, mal bolluğu olduğuna görə istehlak mallarının qiyməti aşağı düşür. Demək, yenə də bu, vətəndaşlarımızın alıcılıq qabiliyyətini artırır. Əgər inflyasiya olanda onun məvacibi filan qədər idisə, inflyasiya olmayanda ondan çox alır. İnflyasiya olmadığına, mal bolluğu yarandığına görə, satılan malın qiyməti aşağı düşəndə, demək, insanların alıcılıq qabiliyyəti, imkanları artır.

Bunlar hamısı statistikadır. Bu yarım ilin yekunları var, - bu, statistikadır - məsələn, ümumi daxili məhsul 7 faizdən çox artıbdır. Sənaye məhsulu istehsalı 4,5 faiz, kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalı 7 faiz artıbdır. Bütün başqa rəqəmlər də belə.

Biz əhalinin maaşlarını, pensiyalarını tamamilə vaxtında veririk. Amma Gürcüstana, Ermənistana gedin, - bunlar qonşu respublikalardır, - gedin: orada insanlar 4-5 aylarla maaş almırlar. Necə olur ki, biz maaşları vaxtında verə bilirik? Çünki biz büdcəni yerinə yetiririk. Demək, biz istehsalı təmin etmişik, gəlirləri, vergiləri toplayırıq, büdcəyə pul gəlir. Ona görə də maaşları da, pensiyaları da veririk.

Bu o demək deyildir ki, hər şey yaxşıdır. Yox. Çox kasıb yaşayan insanlar var. O çadırlarda yaşayan insanlar mənim ürəyimi daim ağrıdır. İşsiz adamlar - indi burada qul bazarından və sair danışdılar - mənim ürəyimi daim ağrıdır. Ancaq hər şeyi bir gündə, bir ildə etmək mümkün deyildir. Amma iş burasındadır ki, biz irəliyə gedirik və gedəcəyik.

Bütün başqa gəlirlərdən savayı, 1994-cü ildə bağladığımız müqavilədən biz bu il 150 milyon dollar gəlir əldə edirik. Onun çox hissəsi gəlibdir, bizim bankdadır. 1994-cü ildə bizdə cəmisi 10 milyon dollar valyuta ehtiyatı var idi. İndi bizim bankda 800 milyon dollar valyuta ehtiyatımız vardır. Başa düşürsünüz?!

Ona görə də, yenə deyirəm, - bu o demək deyildir ki, hər şey yaxşıdır, hamı yaxşı yaşayır. Xeyr. Eyni zamanda heç olmasa insaflı olmaq, yaxşıya yaxşı, pisə də pis demək lazımdır. Amma bütün bu müstəqil, müxalifət qəzetlərində Azərbaycanda hər şey qara rəngdədir. Bu da ədalətsizlikdir. İnsanlar bu ədalətsizliyə dözə bilməzlər. Əlbəttə ki, bəziləri bunu oxuyurlar, çünki onlar başqa fikirdədirlər. Amma əksəriyyət, yox.

Ona görə də mən məsləhət görürəm, - bütün mənfi halları, qüsurları meydana çıxarın, yazın, amma ədalətli olun. Şayiələr, uydurmalar, filanlar lazım deyil. İndi burada dedilər, - yazırlar ki, adını çəkmək istəməyən mənbə belə dedi. Bu, ümumiyyətlə, burada deyil, keçmişdən, 20-30 il bundan qabaq olan bir təcrübədir. Sovet İttifaqında yox idi, amma xarici ölkələrdə belə şeylərdən istifadə olunurdu. İndi burada da istifadə edilir.

O məlumat, doğrudan da, həqiqətdirsə, mənbəni göstərmək istəmirsinizsə, belə yazın. Amma bu uydurmadırsa, - uydurursunuz, yaxud da kimsə uydurur, - sonra yazırsınız ki, özünü bildirmək istəməyən mənbə belə dedi. Bu, insafsızlıqdır.

Mənim sizə tövsiyələrim. Birincisi, peşəkarlığı artırın. Bilirsiniz, indi bizdə jurnalistlər çoxdur. Yəni kəmiyyət nöqteyi-nəzərindən bizdə çatışmazlıq yoxdur. Amma keyfiyyət nöqteyi-nəzərindən bizdə çatışmazlıq var. Bəlkə bu da təbii haldır. Əvvəl lazım idi ki, toplaşıb geniş bir jurnalistlər ordusu, çoxlu qəzet yaransın, ondan sonra isə get-gedə keyfiyyət artsın. Çalışın ki, indi keyfiyyətə çox fikir verəsiniz, kəmiyyətə o qədər də fikir verməyəsiniz.

Kadr hazırlığı barədə bəzi fikirlər deyildi. Bunun əsası var. Bizdə belə bir fikir var, - bəlkə mən fərmanımda da bunu əks etdirdim, - bəlkə ayrıca bir jurnalistika institutu yaradaq. İndi siz deyirsiniz ki, testlə hüquq fakültəsinə, yaxud başqa fakültələrə imtahan verib az balla gəlib jurnalistikaya düşürlər. Bir xüsusi jurnalistika institutu yaradaq ki, oraya tələbə qəbul etmək üçün xüsusi qanunlar, orada jurnalistikaya lazım olan fənlər olsun. Qoy qəbul testlə olsun, amma həmin test jurnalistika peşəsinin tələbləri ilə olsun, qabiliyyət imtahanı keçirilsin. Onda doğrudan da, jurnalistikaya həqiqətən jurnalist istedadı olan adamlar gələcəklər. Təbiidir ki, həmin institutdan da keyfiyyətli jurnalistlər çıxacaqdır. Amma mən bilmirəm, biz belə bir institut yaratsaq, orada bizim müəllim heyətimiz çatacaqmı? Yəni bizim belə sanballı, peşəkar jurnalistlərimiz varsa...

Vahid Mustafayev (ANS Televiziya Şirkətinin prezidenti): Cənab prezident, jurnalistika institutu olmamalıdır. Politoloq, həkim, yaxud başqa peşə sahibi kurs keçib jurnalist olmalıdır.

Heydər Əliyev: Demək, sən buna etiraz edirsən?

Vahid Mustafayev: Bəli, etiraz edirəm. Belə şey olmaz. Yaradıcılıq başqa şeydir.

Yerdən səslər: Biz istəyirik ki, jurnalistika institutu olsun.

Heydər Əliyev: Bilirsən, Vahid, sən öz fikrində ola bilərsən. Yaxşı, bu sənin fikrindir. Görürsən, başqaları bu təklifi bəyənirlər.

Mən bu fikri də o fikri də eşitdim. Biz bu barədə düşünərik, müzakirə edərik, məsləhətləşmə apararıq.

Mən sizinlə görüşməyimdən çox məmnunam. Jurnalistikaya mənim hörmətimə, ehtiramıma şübhəniz olmasın. Yenə də deyirəm, mən hesab edirəm ki, lap o qatı yalan yazan jurnalistlər də jurnalistdir - qoy olsun. Azərbaycanda belə bir ifadə var: "Zaman hər şeyi saf-çürük edəcəkdir". Kim bu imtahandan, rəqabətdən keçəcək, həqiqətən hörmətli bir jurnalist olacaqsa, olacaq. Kim isə bu yolu keçə bilməyəcək, - yəqin ki, o özünə başqa peşə axtaracaq. Amma bu, ayrı-ayrı fərdlərə aiddir. Ümumiyyətlə isə, bu peşə çox vacib peşədir. Demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlətdə, qanunlarla yaşayan dövlətdə jurnalistika çox vacib bir peşədir, mətbuat çox vacib bir sahədir. Bu, mənim fikrimdir və mən bu fikrimi heç vaxt dəyişdirməyəcəyəm.

Sizə, bütün Azərbaycan jurnalistlərinə, mətbuat işçilərinə hörmət, ehtiramımı bildirirəm. Bayram münasibətilə sizi bir daha təbrik edirəm. Hamınıza cansağlığı, işlərinizdə uğurlar arzulayıram. Sağ olun.

© aliyev-heritage.org