Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin ölkədə fəaliyyət göstərən kütləvi informasiya vasitələrinin rəhbərlərilə görüşdə nitqi - 18 dekabr 2001-ci il


Biz jurnalistlərlə vaxtaşırı görüşürük. Doğrudur, bu, o qədər də tez-tez olmur. Ancaq mən imkan dairəsində çalışıram ki, belə görüşləri keçirim. Bu günlərdə də mən belə bir görüşün keçirilməsinə ehtiyac olduğunu hiss etdim və ona görə də sizi bu görüşə dəvət etdim.

Mən bizim ictimai-siyasi şöbəyə müraciət etdim ki, jurnalistlərin, mətbuat nümayəndələrinin bir qismini dəvət etsinlər. Təbiidir ki, indi Azərbaycanda mətbuat da çoxdur, orada çalışan insanlar da çoxdur, jurnalistlər də çoxdur. İndi bu, bütün peşələrdən daha da hörmətli peşə olubdur. Təbiidir ki, hamısı ilə görüşmək mümkün deyildir. Ancaq hesab edirəm ki, siz də elə bütün Azərbaycanın mətbuatını təmsil edirsiniz.

Mən çalışdım, yəni xahiş etdim ki, müstəqil mətbuat, müxalifət mövqeyində olan mətbuat nümayəndələri çox gəlsin. Çünki dövlət orqanlarının mətbuat nümayəndələri ilə bizim aramızda həll olunmayan elə bir məsələ yoxdur. Mənə dedilər ki, bu xahişim yerinə yetirilibdir.

Mənim məqsədim nədən ibarətdir? Birinci növbədə, sizi dinləmək. Çünki mən görürəm ki, son zamanlar müstəqil mətbuat, müxalifət mətbuatı çox narahatlıq keçirir. Onlar öz narahatlıqlarını həm qəzetlərdə, həm də televiziya kanallarında göstərirlər. Belə bir əhval-ruhiyyə yaranır ki, guya Yeni Azərbaycan Partiyasının II qurultayından sonra müstəqil mətbuata qarşı hansısa təzyiqlər başlayıbdır, onları sıxışdırırlar, ya sıxışdırmaq istəyirlər. Şəxsən mən belə fikirdə deyiləm. Ona görə də bu, məni narahat etdi. Bəlkə də doğrudan, haradasa nəsə, bizə məlum olmayan bir şey var. Bunların da hamısını, təbiidir ki, müzakirə zamanı araşdırmaq olar. Nəsə varsa, bunun qarşısını almaq olar. Yoxdursa, demək, bir-biri ilə anlaşmaq olar. Ona görə də mən sizi dəvət etdim.

İlk olaraq onu demək istəyirəm ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının qurultayında mən də müxalifət mətbuatı haqqında öz fikirlərimi demişəm və bunu heç vaxt gizlətmirəm ki, müxalifət mətbuatında bəzi hallarda ifratçılığa yol verilir, əsası olmayan faktlar şərh olunur, yalan məlumatlar verilir, bəzən də böhtan xarakterli məlumatlar verilir. Mən bunu demişəm və bu gün də öz sözlərimdən çəkinmirəm.

Təbiidir ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının qurultayında mən Prezident kimi yox, partiyanın sədri kimi çıxış edirdim. Orada da mən bizim partiyamıza, onun fəallarına təbliğat işinin daha da gücləndirlməsi haqqında öz tövsiyələrimi verdim. Demək, bu qismdə eyni zamanda mən öz fikirlərimi bildirdim ki, bəzi müxalifət mətbuat orqanlarında həm iqtidara qarşı, həm də Yeni Azərbaycan Partiyasına qarşı çox əsassız hücumlar, ardıcıl olaraq təhqiramiz məqalələr dərc olunur. Bizim partiyamız da, onun mətbuat orqanları da buna lazımi cavab verməlidir. Mətbuat mübarizəsi, mətbuat vasitəsilə təbliğat mübarizəsi ki var, bu, ikitərəfli ola bilər, birtərəfli ola bilməz. Mən bu biri tərəfi, yəni bizim Yeni Azərbaycan Partiyası tərəfini, iqtidar partiyası olduğuna görə iqtidar tərəfini bir az da hərəkətə gətirmək istədim.

Mən bunları etmişəm. Ancaq bu, o demək deyil ki, bu, müstəqil mətbuata, yaxud müxalifət mətbuatına hansısa hücumdur, hansısa təzyiqdir. Qətiyyən belə deyildir.

Əgər belə bir əhval-ruhiyyə yaranırsa, bunu aradan götürmək olar və bu barədə izahat da vermək olar.

İndi mətbuat orqanlarında yazırlar və həqiqətən belədir ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının hansısa sənədində üç qəzetin "Yeni Müsavat", "Azadlıq", "Hürriyyət” qəzetlərinin adı çəkilibdir. Bu da narahatçılıq əmələ gətirir. Partiya öz sənədlərində hər bir şey yaza bilər, o cümlədən digər partiyalar da bunu yaza bilər. Heç vaxt bunu qeyri-normal qəbul etmək lazım deyildir. Ancaq mən anlayıram ki, Yeni Azərbaycan Partiyası indi iqtidar partiyası olduğuna görə, bu, müəyyən narahatlıq törədir.

İndi sizə açıq demək istəyirəm ki, mən o vaxt bu sənədləri görməmişdim. Sonra bu məsələ geniş müzakirə obyektinə çevrildiyinə görə, Yeni Azərbaycan Partiyasının bu işlərlə məşğul olan adamlarına bildirdim ki, onlar səhv ediblər, gərək bunu yazmayaydılar. Mən bizim Yeni Azərbaycan Partiyasının icraçı katibini, onun müavinlərini çağırdım, öz fikrimi bildirdim. Dedim, bunu səhv etmisiniz. İndi də sizə deyirəm ki, səhv ediblər, gərək bunlar yazılmayaydı. Ancaq indi bu səhvi şişirtmək lazım deyildir. Harada səhv olmur, çox yerlərdə səhv olur. Keçmişdən qalan bır ifadə var ki, kim deyir, səhv etmir, o, düz etmir. Yaxud da belə bir keçmiş ifadə də var ki, harada iş varsa, orada səhv də var. Bu, doğrudan da belədir. Nöqsansız, səhvsiz heç kəs ola bilməz. Heç kəs deyə bilməz ki, o, idealdır. Doğrudur, bizim bəzi müstəqil jurnalistlər elə hesab edirlər ki, onların dedikləri, yazdıqları əsl həqiqətdir. Amma heç kəs buna iddia edə bilməz. Tarix də göstərdi ki, keçmişdə ən böyük, dahi insanların da dedikləri sözlər, - hansılar ki, əsrlərdən əsrlərə təkrar olunub və onları necə deyərlər, böyük bir kəlam kimi qəbul ediblər, - o qədər də həqiqətə uyğun deyildir. Yaxud da ki, dəyərli fikirlərdir ancaq bu, o demək deyil ki, ondan başqa heç bir şey yoxdur.

Ümumiyyətlə, bizim cəmiyyətdə keçmişdə, sovet hakimiyyəti dövründə doqmatizm, ehkamçılıq çox dərin köklər salmışdı. Baxmayaraq ki, sovet cəmiyyətində də, Kommunist Partiyasında da ehkamçılıqla mübarizə aparılırdı, amma bu ideologiyanın kökünün özü ehkamçılıq üzərində qurulmuşdu. Mən indi sizə deyə bilərəm ki, bəlkə də biz bunu indi daha da dərindən dərk edirik, o vaxt bilməmişik.

Məsələn, Lenin 1902-ci ildə hansısa sözü deyibdir. Onu götürürdük, deyirdik ki, Lenin 1902-ci ildə "Nə etməli?" kitabında bunu deyibdir, elə bu gün də dəyərli sözdür, filandır. Axı, bunun üstündən 70-80 il keçibdir. Bu, ola bilməz. Hər sözün, hər kəlmənin, hər ifadənin, hər fikrin öz dövrü var. 0, öz dövrünü əks etdirən fikirlərdir. O, öz dövrünə şamil olunur, öz dövründə rolunu oynayır.

Məsələn, mən indi sizə açıq deyirəm. Necə bir partiya işçisi kimi, kommunist partiyasının işçisi kimi, hətta Azərbaycan Kommunist Partiyasının rəhbəri kimi mənim arxivlərdən, qəzetlərdən çıxışlarımı, məruzələrimi götürüb oxuya bilərsiniz. Mən bunların heç birindən imtina etmirəm. Hamısı mənimkidir. Ancaq sadəcə, mən indi bunu izah edirəm ki, bəli o vaxt biz hamımız belə tərbiyə olunmuşduq, hamımızın beyni belə yönəldilmişdi. Ona görə də bəli, nitq söyləyəndə mütləq gərək Lenindən bir sitat tapıb gətirəydin. Axı, Lenin 1924-cü ildə ölüb gedibdir. Bəli, əsrin əvvəlində, yaxud 1910-cu 1915-ci ildə Lenin bu sözləri deyib, indi biz gətirib əsrin sonunda deyirdik ki, bəli, Leninin bu sözləri bu gün də aktualdır. Sözlər doğrudan da dərin sözlərdir. Ancaq bu gün aktual ola bilməz. Bu gün hər şey tamamilə dəyişilibdir.

Amma, təəssüf ki, indi bizim siyasi partiyalarda bu xəstəlik vardır. Məsələn, əsrin əvvəlində hansısa bir siyasi xadimin, yaxud da, böyük bir mütəfəkkir adamın sözlərini sitat gətirirlər, deyirlər, bu gün də belədir. Bu, bu gün ola bilməz. Onun o sözləri o vaxt üçün çox dəyərli olubdur və öz rolunu da oynayıbdır. Amma bu gün dünya, cəmiyyət tamamilə dəyişilibdir, insanların məfkurəsi, anlayışı dəyişilibdir, hər şey dəyişilibdir.

On ildən, on beş ildən sonra bugünkü şeylər köhnələcəkdir. İyirmi ildən sonra daha da köhnələcəkdir. Bu o demək deyil ki, keçmişi unutmaq lazımdır. Yox. Keçmişi heç vaxt unutmaq olmaz. Amma keçmişdə hansısa deyilən sözü, lap ən dahi adam tərəfindən deyilən sözü ehkam kimi götürüb bu günə tətbiq etsən bu, düzgün deyildir.

Belə şeylər olur və olubdur. Biz gərək həmişə səhvlərimizi anlamağa qadir olaq, onları etiraf etməyə qadir olaq. Mən hesab edirəm ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının sənədlərində gərək o qəzetlərin adları yazılmayaydı. Ancaq eyni zamanda, bu qəzetlərin adlarının yazılması da böyük bir faciə deyildir. Bunu faciəyə çevirmək lazım deyildir. Yəqin ki, buraxılan o səhv bu tərəfdən də sui-istifadə olunur ki, hə, belə yazmısınız, demək, siz bizə hücum etmək istəyirsiniz. Bu da lazım deyildir. Bunu bu qədər uzatmaq, nə bilim, çeynəmək də lazım deyildir. Oldu, keçdi. Əgər bunun hansısa bir zərəri varsa, gəlin, bu zərəri aradan götürək. Yox, elə bunu hər gün yaz ki, belə deyibdir, Yeni Azərbaycan Partiyasının qurultayı belə etdi, nə bilim, hücum etdi. Heç kim heç kəsə hücum etmir. Yeni Azərbaycan Partiyası sadəcə, öz gələcək fəaliyyətinin istiqamətlərini müəyyən etdi. Hər partiya bunu edir. Amma heç bir partiyanın qəbul etdiyi qərarlar başqa partiya tərəfindən müzakirə olunmur. Yeni Azərbaycan Partiyasınınkı müzakirə olunur. Burada müəyyən qədər əsas var. Çünki yenə də deyirəm, Yeni Azərbaycan Partiyası hakimiyyət partiyasıdır. Amma, hesab edirəm, bunu bu qədər şişirtməyə, buna bu qədər əhəmiyyət verməyə də ehtiyac yoxdur. Ona görə də mən hesab edirəm ki, əgər bütün işlər bunun üzərindədirsə, mən bunun haqqında izahat verdim.

İkinci məsələ, bu ayın 12-də Yeni Azərbaycan Partiyasının qərargahı qarşısında piket düzəldiblər. Bu piketə Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti razılıq verməmişdi. Ona görə də polis bu işə qarışıbdır və bu da müəyyən xoşagəlməz hala gətirib çıxarıbdır.

Mən özüm ANS telekanalında o hadisəni seyr etdim. Düzü, özüm bundan çox narahat oldum ki, nə üçün belə olubdur, gərək belə olmayaydı. Əgər kökündən başlasanız, mən hər şeydə açığam, heç bir kəsdən öz fikrimi gizlətmirəm, - bu piketin əhəmiyyəti nədir? Ondan ibarətdir ki, gəlib fikrinizi bildirirsiniz. Yaxşı, onsuz da qəzetdə fikrinizi bildirirsiniz, televiziya kanallarında fikrinizi bildirirsiniz, hər yerdə bildirirsiniz. Belə də bildirmək istəyirsiniz, bildirmək olar.

Mən hesab edirəm ki, gərək Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti buna etiraz etməyəydi. Mən belə hesab edirəm. Amma olubdur. İndi nə olsun? Bir də görürsən insan bundan da böyük bir xəta edir. İndi durub bunu, nə təhər deyərlər, böyük bir faciəyə döndərmək də lazım deyildir. Həyatda çox şey ola bilər. Belə olan halda polisi o qədər də günahlandırmaq olmaz.

Mən o gün baxdım, bizim daxili işlər naziri Ramil Usubov, hesab edirəm ki, ANS telekanalında bu barədə çox yaxşı izahat verdi. Çünki polis dövlətin güc strukturudur. O, ictimai asayişi təmin edir, insanların hamısının təhlükəsizliyini təmin edir. Ona görə də əgər o, öz xidməti borcunu yerinə yetirirsə, ona verilən göstərişi yerinə yetirirsə, onun bir günahı yoxdur. Amma əlbəttə, nəticəsi xoşagəlməzdir. Amma kökü ondan ibarətdir ki, gərək Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti buna etiraz etməyəydi. Onda hər şey normal olacaqdı və böyük bir hadisə meydana çıxmayacaqdı. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti buna etiraz edibdir. Polis sadəcə, öz qanunlarına görə bunun qarşısını almaq istəyibdir. Onlar da gərək, nə təhər deyərlər, bir az səliqəli olaydılar. Ancaq Usubov o gün düz deyirdi. Onlar da insandır, onların da əsəbləri var, onları da anlamaq lazımdır, onlar xidməti borcunu yerinə yetirirlər. Bilirsiniz, polisin səhvləri də, günahları da çoxdur. Onların bəziləri vəzifələrindən sui-istifadə edirlər Amma gəlin açıq danışaq. İndi bizim ölkəmizdə, Bakı şəhərində yaranan ictimai-siyasi sabitliyi, ictimai asayişi qoruyan, saxlayan bizim hüquq-mühafizə orqanları deyilmi, bu polis deyilmi?!

Mən sabah göstəriş verərəm, onlar öz otaqlarına girsinlər, heç yerə çıxmasınlar. Nə küçəyə çıxsınlar, yol nəqliyyat qaydalarını idarə edən DYP var, nə yola çıxsınlar. Kim kimi istəyir, gəlsin döysün. Hansı avtomobil hansı yol ilə gedir getsin. Yaxud kim gedib kimə qarşı mənfi hərəkət edirsə, etsin. Onda nə olacaqdır? Üç, dörd, beş gündən sonra xaos olacaqdır, anarxiya olacaqdır. Bunu qiymətləndirmək lazımdır. Bizim hər birimiz siz də, biz də rahat yaşayırıq. Ona görə ki, biz birincisi, ictimai-siyasi sabitliyi təmin etmişik. Əvvəlki illərdə olan vəziyyəti aradan götürmüşük. İkincisi də, indi bizim hüquq-mühafizə orqanlarımız, birinci növbədə polis orqanları gündəlik bunu təmin edirlər. Onları danlamaq da olar, nöqsanları haqqında demək də olar, tənqid etmək də olar. Bəziləri vəzifəsindən sui-istifadə edir, onları da demək olar.

Məsələn, o gün ANS telekanalında müxbir Usubova sual verdi ki, neçə nəfər polis işçisi vəzifə borcunu yerinə yetirəndə düzgün hərəkət etməyibdir? Deyəsən, dedi ki, 150 nəfər qısa müddətdə cəzalanıbdır. Cəzalandırırlar. Əgər sübut olunursa ki, kim düzgün hərəkət etməyib, onu cəzalandırırlar Bundan sonra da cəzalandıracaqlar. Onlar da cəzasız qala bilməzlər. Cünki polisi də özbaşına buraxmaq olmaz. Onlar da nəzarət altında olmalıdır. Müəyyən səviyyələrdə onların rəisləri, birinci, gərək özləri xidməti borclarını düzgün yerinə yetirsinlər, sədaqətlə yerinə yetirsinlər və vəzifəsindən sui-istifadə etməsinlər. Eyni zamanda aşağıdakılara nəzarət etsinlər. Bunlar hamısı var. Amma deyə bilmərəm ki, Azərbaycanın dövlət başçısı kimi mən yüz faiz razıyam ki, bunlar hamısı istənilən səviyyədədir. Yox. Ancaq hər şey, nə təhər deyərlər, təkmilləşmədədir, təkmilləşir. Bu təkmilləşmənin də sonu yoxdur.

Əgər bir gün cəmiyyətdə hər şey ideal olsa, onda yaşamağın da mənası olmayacaqdır. Çünki həyat mübarizədir, həyat inkişafdır. Bu gün dünənkindən daha da irəliyə getməlisən. İrəliyə getmək üçün hansısa addım atmalısan. İrəliyə getmək üçün hansısa maneəni aradan qaldırmalısan, hansısa nöqsanla mübarizə aparmalısan.

Mən polisin hərəkəti haqqında bir az geniş danışdım Amma müxtəsər olaraq, onu demək istəyirəm ki, gərək bu hal olmayaydı. Olub, indi ya bunu uzun müddət hallandırmağa, çeynəməyə başlayacağıq, yaxud da bunu anlayacağıq və buna son qoyacağıq. Mən hesab edirəm ki, ikincini seçmək lazımdır.

Bilmirəm, başqa hansı problemlər var. Mən sizi dəvət etmişəm. İndi kimin nə sözü var deyə bilər. Ancaq mənim xatirimdədir ki, biz mətbuat haqqında, xüsusən 1998-ci ildən başlayaraq, bir neçə ciddi addım atmışıq: söz azadlığının, mətbuat azadlığının təmin olunması, senzuranın aradan qaldırılması, bütün mətbuat orqanlarına sərbəstlik verilməsi.

Xatirinizdədır, mənim 1998-ci ildə Fərmanım olmuşdur. Ondan sonra mətbuat orqanlarına güzəştlər etmək, yardım etmək haqqında bir neçə sərəncamlarım olubdur. Onlar da sizə məlumdur. Əgər bu gün hansısa yeni bir şey varsa, biz onu da edirik və edəcəyik.

Mən bu günlərdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının səfirini başqa məsələ üzrə qəbul edirdim. Son vaxtlarda bu hadisələr baş verdiyinə görə, sadəcə, orada televiziyanın nümayəndələrinin iştirakından istifadə edərək, mən bəyanat verdim ki, indi nəsə olur, amma onların hamısının qarşısı alınacaqdır. Azərbaycan Prezidenti kimi mən mətbuat azadlığının təminatçısıyam. Bu gün də sizə deyirəm, təminatçısıyam. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda söz azadlığı, mətbuat azadlığı tam təmin olunubdur. Əgər kimsə buna mane olursa, gəlin, bunu aradan qaldıraq.

Məsələn, mən son günlər bir dəfə ANS kanalında, bır dəfə də Space kanalında verilişə baxdım. Space kanalında deyəsən, mətbuat nümayəndələri çıxış edirdilər. Deyəsən, bazar günü idi. Orada çıxış edənlərdən burada kimsə var?

Etibar Babayev (Space telekanalının prezidenti): Cənab Prezident, bazar günü efirə gedən veriliş Bu bizik tok-şou verilişi idi.

Əli Həsənov (Prezidentin İcra Aparatının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri): Cənab prezident, Aqil Abbas orada idi.

Heydər Əliyev: Mən ona başdan ayağa qədər baxdım. Bütün mətbuat nümayəndələri öz fikirlərini açıq-aydın deyirdilər. Bu fikir düzdür, ya düz deyil, bununla razı olmaq olar, ya razı olmaq olmaz, bu, başqa məsələdir. Heç kəs gərək çalışmasın ki, hər kəsin fikri ilə o birisi də razı olmalıdır. Mənim dediyim bu sözlərlə də burada kimsə razı ola bilməz. Yaxud da ki, indi bunu televiziya ilə verəcəklər, kimsə razı ola bilməz. Bu, mənim üçün heç də təəccüblü bir şey deyildir. Çünki əgər fikir müxtəlifliyi varsa, söz azadlığı varsa, əgər siyasi plüralizm varsa, hamı bir fikirdə, eyni fikirdə ola bilməz. Ona görə də orada hərə öz fikrini deyirdi. Onların bəziləri ilə razı olmaq olar, bəziləri ilə razı olmaq olmaz. Amma mən o verilişi başdan-ayağa seyr etdim hərə öz fikrini açıqca deyirdi və hətta bir-biri ilə mübahisə aparırdı. Bu, mətbuat azadlığı deyilmi?

Bilirsiniz, hesab edirəm ki, Azərbaycanda söz azadlığının, mətbuat azadlığının ən əsas göstəricisi bizim müstəqil televiziya kanallarıdır. Məsələn, qəzetlərdə yazırsınız, bilmirəm, qəzetlərin tirajı nə qədərdir, on mindir, on beş mindir. Ola bilər, bunu on min adam oxusun, yaxud iyirmi min, otuz min adam oxusun. Amma istər-istəməz insan televizoru açır, bır də görürsən, veriliş gedir. Deyir, görüm burada nə var. Heç ona marağı olmasa da baxır, qulaq asır və demək, o, informasiya alır. Təkcə informasiya almır, həmin o fikirlərin ona müəyyən təsiri, ya müsbət, ya mənfi təsiri ola bilir. Bu hamısı söz azadlığıdır, mətbuat azadlığıdır.

Əgər mətbuat azadlığı, söz azadlığı olmasa, təkcə qəzetdə yox, həmin Space kanalında mətbuat nümayəndələri öz fikirlərini bütün Azərbaycana indi deyəsən onlar təkcə Bakıda yox, başqa məntəqələrdə də yayılırlar deyə bilməzlər.

Yaxud ondan bir gün öncə ANS-də, deyəsən, müharibə ilə əlaqədar bir veriliş verilirdi ki, Dağlıq Qarabağ məsələsini necə həll etmək lazımdır. Sülh yolu ilə, ya müharibə etmək lazımdır. Filan. Oraya çox adam yığılmışdı. Aparıcı da bır gənc oğlan idi, adını da bilmirəm.

Əli Həsənov: Cənab prezident, İbrahim Məmmədov idi.

Heydər Əliyev: Bəli, o aparırdı. Ondan soruşurdu, bundan soruşurdu, siz necə hesab edirsiniz, müharibə etmək lazımdır, yoxsa sülh yolu ilə lazımdır? Hərə öz fikrini deyirdi. Mən də maraqlandım və axıra qədər də qulaq asdım. Nə üçün? Mənə bu insanların fikrini bilmək lazım idi. Amma eyni zamanda qeyd etmək istəyirəm ki, onların fikri cəmiyyətin fikrini əks etdirmir. Mən bunu açıq demək istəyirəm. Bu, onların şəxsi fikridir və ola bilər, onlarla həmfikir olan adamların fikridir. Amma bu, cəmiyyətin fikrini əks etdirmir. Təəssüflər olsun ki, bizdə bəzi adamlar, ya politoloqdur, ya siyasətçidir, hesab edirlər ki, onlar cəmiyyətin, xalqın sözünü deyirlər. Bu, yanlış bir şeydir. Heç kəs cəmiyyətin fikrini tam əks etdirə bilməz. Hərənin öz fikri var. Ancaq hər halda bu adamların fikridir. Şəxsən mənim üçün bu fikirləri bilmək lazımdır. Mən o fikirlərin çoxu ilə razı deyiləm. Onların bəzisi cəmiyyəti aldatmaq məqsədi daşıyır. O adamların özləri üçün müəyyən bir siyasi xal qazanmaq məqsədi daşıyır. Məsələnin həll olunmasına yönəldilməyibdir. Ancaq buna baxmayaraq, ANS kanalı bu imkanı yaradır, insanlar özləri gəlib bu barədə danışırlar, öz fikirlərini deyirlər. Mən indi bu iki veriliş haqqında deyirəm. Amma bu, iki deyil axı, kim istəyir, o da danışır.

ANS kanalında "Nəzər nöqtəsi" verilişi var. Onu müxtəlif adamlar aparır. Dünən bizim Qənirə xanım aparırdı, siyasətçilərdən biri də çıxış edirdi, öz fikirlərini açıqca deyirdi. Deyirdi ki, bu iqtidarın vaxtı gəlib çatıbdır. Amma mən hesab etmirəm ki, çatıbdır. Bu da məni narahat etmir. Sonra deyir ki, bu iqtidar getməlidir, xalq bundan bezibdir. Doğrudur, Qənirə xanım bəzən çalışır ki. əngəlləri meydana çıxarsın. Amma dedi ki, bəs siz deyirsiniz, xalq bundan bezibdir, ancaq bu bezmək görünmür. O da dedi ki, sizə belə gəlir, amma xalq bundan bezibdir. Yaxşı, kimsə bezib. Bu da təbii şeydir. Hamı bu iqtidardan razı ola bilməz.

İndi bizim müxalifət siyasətçiləri hər dəfə - elə dünənki verilişdə də mən bunu eşitdim, narazılar var, - bu narazılardan istifadə edirlər. Yəni bunlar özlərinin siyasi həmfikirləri deyil, narazılardır. Amma narazı hər yerdə var və bu təbii bir şeydir. Hamı bu iqtidardan razı ola bilməz.

Bu iqtidar getsin, sabah başqa iqtidar gəlsin. Ondan da hamı razı ola bilməyəcək. O birisindən sonra, o birisi gəlsin. Ondan da hamı razı olmayacaqdır. Bu, təbii bir şeydir.

Amma bu siyasətçilərin narazılar qismindən istifadə etməsi onu göstərir ki, bunlar insanları öz siyasətlərinə cəlb etmək yox, narazılardan istifadə edərək bu hakimiyyətə qarşı mübarizə aparmaq istəyirlər. Amma aparsınlar, bu da bizi narahat etmir. Ancaq eyni zamanda bu, onların, siyasi partiyaların sosial bazasının narazılardan ibarət olduğunu göstərir. Amma narazıları kim istəsə öz tərəfinə çəkə bilər. Çünki o, narazıdır.

Ola bilər, onun məvacibi yoxdur, dolanışığı çətindir, evi yoxdur, elektrik enerjisini vaxtında almadı, nə bilim, yolda onu kimsə itələdi, yaxud polislə rastlaşdı, hansısa məsələni həll edə bilmir, bizim dövlət aparatında hansısa bürokratla rastlaşır. Bizdə bürokratlar da çoxdur. Mən bunu etiraf edirəm. Dövlət orqanlarında, hakimiyyət orqanlarında bürokratlar, insanların məsələsini lazımi qədər həll etmək imkanları olduğu halda onları etməyənlər, süründürənlər - bunlar da çoxdur. Mən bunu da etiraf edirəm. Amma mən bunu ona görə demirəm. Ona görə deyirəm ki, əgər hansısa bir siyasətçi, yaxud siyasi partiyanın rəhbəri gəlib televiziyadan öz fikrini açıq-aydın, hətta iqtidarın əleyhinə deyə bilirsə, demək, bu, söz azadlığıdır.

Bir neçə gün öncə, - deyəsən, yenə ANS kanalında idi - hansı partiyanınsa nümayəndəsi Yeni Azərbaycan Partiyasının nümayəndəsi ilə dialoq aparırdı. Bilirsiniz, Azərbaycan prezidenti haqqında, onun ailəsi haqqında elə çirkin sözlər danışdı ki, vallah, bu, heç insanlığa yaraşmayan şeydir. Mən bunu dinlədim. Amma bu məni heç də narahat etmədi. İndi əgər onun şüur dairəsi, yaxud onun tərbiyə, əxlaq səviyyəsi o dərəcədədirsə, qoy, o dərəcədə danışsın.

Mən bunu yenə də deyirəm, ona görə yox ki, niyə o bunu dedi. Desin, sabah yenə də çıxsın, desin. Mən ona görə deyirəm ki, demək bizdə söz azadlığı var. İnsanlar azaddır, sərbəstdir. İndi haradasa, kimsə nəsə edibdir, gəlin, onun qarşısını alaq, gəlin onu aradan götürək. Amma bunu problem etməyə, şişirtməyə, bunu qaldırmağa ehtiyac yoxdur.

Sonra mənə dedilər ki, guya bəzi qəzetlərin "Azərbaycan" nəşriyyatına borcları var və bu borclar da çoxdur. İndi mən neyləyim? Əgər sən qəzet çıxarırsansa, gərək haqq-hesab edəsən. Sən bu qəzeti çıxarırsan. Nəyə görə çıxarırsan? Əgər sən bundan qazanc əldə etmək istəyirsənsə, demək, sən əldə etməlisən. Yaxud bunu öz siyasi məqsədlərin üçün istifadə etmək istəyirsənsə, onda gərək ölçüb biçəsən, sənin maliyyə imkanların bu siyasi məqsədləri həyata keçirməyə imkan verir, yoxsa yox. Verirsə, et, vermirsə, get, başqa yerdən maliyyə tap. Yəni bizdə bazar iqtisadiyyatıdır, sərbəst iqtisadiyyatdır. İndi biz heç kəsə bir şey edə bilmərik. Amma yenə də axı, mən dediyim həmin fərmanda, sonrakı sərəncamlarda - lazım olsa, Əli Həsənov onları yenidən yada sala bilər - biz nə qədər güzəştlər etdik. Bir neçə vergilərdən azad etdik, nə bilim, kağızların, başqa şeylərin alınmasına. Bunlar hamısı səndə var, mənim xatirimdə deyil.

Əli Həsənov: Bəli, məndə var

Heydər Əliyev: Bunları da etmək olar, bu barədə də düşünmək olar. İndi elə olmasın ki. bunları çağırmışıq, amma biz danışaq. Mən bəlkə də bir az çox danışdım. Mən sizi dinləmək istəyirəm.

Bir sözlə, mən sizə deyirəm və sizin qarşınızda açıq çıxış edirəm. Sizin siyasi dünyagörüşünüzdən, siyasi baxışlarınızdan asılı olmayaraq, Azərbaycan iqtidarına rəğbətiniz, ya nifrətiniz olmasına baxmayaraq, mətbuat Azərbaycanın iqtidarı üçün çox önəmli bir sahədir, çox vacib bir sahədir. Biz demokratiya yolu ilə gedərək, söz azadlığını təmin edərək, mətbuat azadlığını təmin edərək, bu yolda nöqsanları ardıcıl surətdə aradan qaldırmalıyıq və qaldıracağıq, mətbuata, söz azadlığına bütün imkanları yaradacağıq. Mənim sizə deyəcəyim söz bundan ibarətdir

İndi kimin nə sözü varsa, buyursun. Mənə Əli Həsənov dedi ki, guya siz məsləhətləşmisiniz, Yeni Nəsil Jurnalistlər Birliyi bir siyahı verib ki, bunlar birinci növbədə çıxış etsin. Yeni Nəsil Jurnalistlər Birliyinin sədri Arif Əliyevə söz verilir.

Yekun nitqi

Mən çox məmnunam ki, bu gün biz sizinlə sərbəst şəraitdə söhbət edirik. Mən çalışdım ki, sizi çox diqqətlə dinləyim və təşəkkür edirəm ki, siz də məni diqqətlə dinləyirsiniz.

Mən Əli Həsənova göstəriş verirəm, sizin burada irəliyə sürdüyünüz təkliflərin, fikirlərin hamısını Dilarə Seyidzadə ilə birlikdə cəmləşdirsinlər, baxsınlar. Sonra mənə məruzə edin ki, bunlar nədən ibarətdir. Çünki mən çox problemləri bilmirəm. Nə etmək olar, hansı məsələni nə cür həll etmək olar. Hansı məsələni həll etmək olmasa, gərək o təklifi verənə izah edək ki, bunu nə üçün həll etmək olmaz. Amma güman edirəm ki, çox məsələləri həll etmək olar. Mən sizə söz verirəm ki, bu məsələlərə biz baxacağıq.

Hesab edirəm ki, bugünkü görüşümüz bizim mətbuatda yaranmış gərginliyi aradan götürməlidir. Güman edirəm gərginliyi yaradanlar həm o tərəfdən, həm də bu tərəfdən - bugünkü görüşdən özləri üçün nəticə çıxarmalı və artıq gərginlik yox, xoş münasibətlər, ünsiyyət və xoş əhval ruhiyyə yaratmalıdırlar. Bizim ümumi məqsədimiz mətbuata daha da çox azadlıq verməkdir. Söz azadlığını daha da geniş təmin etmək və Azərbaycanda demokratiyanı bütün sahələrdə inkişaf etdirməkdən ibarətdir. Bilin, bu, mənim səmimi sözlərimdir. Sözlər deyil, bu, mənim siyasətimin bir hissəsidir. Buna nə qədər nail olmaq mümkün olur, nə qədər mümkün olmur, bu, başqa məsələdir. Mən deyə bilmərəm ki, bunların hamısına nail ola bilmişik. Yox. Ancaq bir şeyi bilmək lazımdır ki, biz bu yolla gedirik və bunu etmək istəyirik. Onu da bilmək lazımdır ki, dəfələrlə demişəm, bunların hamısına dərhal, bir gündə, bir ayda nail olmaq mümkün deyildir.

Məsələn, bəziləri burada deyirlər ki, kütləvi informasiya vasitələri haqqında qanun keçmişdə olub, indi dəyişikliklər olubdur, biz bunları o vaxt demişdik. Ola bilər. Ancaq bir şeyi də anlamaq lazımdır. Bilirsiniz, bu yenilikləri qavramaq, dərk etmək, anlamaq, bunları şüurlu etmək də vaxt tələb edir. Əgər o vaxt bəzi məsələlər aydın olmayıbsa, indi daha da aydındır. Amma ona görə yox ki, bunu Avropa Şurası deyir. Ona görə ki, bizim insanların dünyabaxışı, fikirləri inkişaf edir. Ona görə də biz bu gün, əlbəttə, iki il bundan əvvəlki vəziyyətdən daha da yüksək səviyyədə dururuq. Mən sizi əmin edirəm ki, biz mətbuat azadlığı, söz azadlığı, demokratiya sahəsində ardıcıl surətdə öz siyasətimizi aparırıq və aparacağıq. Bu işdə, yəni demokratiyanın inkişaf et-dirilməsində, söz azadlığı, mətbuat azadlığını Azərbaycanda həqiqətən təmin etmək üçün mətbuat orqanlarının çox böyük imkanları var və sizin üzərinizə çox böyük vəzifələr düşür.

Mətbuat, ya müstəqil mətbuat, yaxud da müxalifət mətbuatı, təbiidir ki, cəmiyyətdə olan çatışmazlıqları, nöqsanları, hakimiyyətin fəaliyyətində olan qüsurları tənqid etməklə həm iqtidara, həm də cəmiyyətin bu nöqsanlardan təmizlənməsinə kömək etməlidir:

Məsələn, mən bütün mətbuatın, təkcə müstəqil mətbuatın yox, müxalifət mətbuatının yox, dövlət mətbuatının da məhz bu yolla getməsini istəyirəm. Dövlət mətbuatı yalnız iqtidarı təbliğ etmək, iqtidarın qanunlarını, qərarlarını şərh etmək yolu ilə getməməlidir. O da bizim bütün işlərimizdə olan nöqsanları, qüsurları aşkara çıxarmalıdır, tənqid etməlidir.

Məsələn, Nizami Xudiyevə mən bir neçə ay bundan öncə dedim ki, siz verilişlər verirsiniz, amma həyatın müxtəlif sahələrini az tənqid edirsiniz. Özəl televiziyalar bunları daha çox tənqid edirlər. Amma siz işdə geridə qalırsınız. Niyə bunu edirsiniz, nədən qorxursunuz, çəkinirsiniz? Ondan sonra bunlar bu işdə bir az irəliyə getməyə başladılar. İndi baxıram, gedirlər, şəhərdə hansısa bir bərbad vəziyyəti çəkirlər, göstərirlər. Bununla şəhər icra hakimiyyətinə, hakimiyyət orqanlarına kömək edirlər. Bir neçə vaxtdan sonra da gedirlər, çəkirlər, gətirirlər ki, bəli, biz bu tənqidi etdik, buranı təmizlədilər, buranı düzəltdilər, bu yolu düzəltdilər, nə bilim, bunu etdilər, onu etdilər. Yaxşı, bunu etməkdən niyə çəkinirsiniz, niyə qorxursunuz?

Siz bilin, mən həqiqəti deyirəm. Keçmişdə, sovet hakimiyyəti vaxtında Azərbaycana rəhbərlik edərkən, bizdə bir mətbuat kommunist mətbuatı var idi. Amma mən həmişə bu mətbuatı bizim nöqsanları araşdırmaq, aşkara çıxarmağa yönəldirdim. Çünki niyə? Biz hamısını aşkara çıxara bilmirdik. Bizim yerli hakimiyyət orqanları o vaxt raykom, icraiyyə komitəsi idi və bunlar əlbəttə ki, öz qüsurlarını gizlədəcəkdilər. Mənim xatirimdədir, 1970-ci ildə idi. Bizim "Kommunist" qəzeti bir neçə rayonlarda bəzi şeyləri aşkara çıxardı, böyük məqalələr verdi. Biz onları Mərkəzi Komitədə müzakirə etdik, o rayon rəhbərlərini işdən azad etdik, bəzilərini hüquq-mühafizə orqanlarına verdik və həmin rayonların işini daha da yaxşılaşdırdıq.

Məsələn, mənim xatirimdədir. Siz gəncsiniz, bəlkə də bunu bilmirsiniz. Bir dəfə Göyçay rayonunda rayon partiya komitəsinin ikinci, ya birinci katibi qəzetin buraxılışını tamamilə dayandırmışdı. Nə üçün? Gəlib ona demişdilər ki, qəzetdə səni tənqid ediblər. Mən də bunu bilmirdim. "Pravda" qəzetinin burada müxbiri var idi, Tahirov, rəhmətə gedibdir. Bunu "Pravda" qəzetində yazmışdı. Mən "Pravda" qəzetini oxuyanda, bu məsələni dərhal Mərkəzi Komitənin müzakirəsinə çıxardım. Rayon partiya komitəsinin katibini işdən çıxardıq, cəzalandırdıq və bu da başqalarına dərs oldu ki, mətbuata təzyiq göstərmək olmaz. Başa düşün, bu, kommunist mətbuatı idi, başqa mətbuat yox idi. Bu, mənim 1970-ci illərdə olan mövqeyimdir.

Amma bu barədə mənim mövqeyim indi qat-qat sərtləşibdir. Çünki biz tamamilə başqa bir şəraitdə, cəmiyyətdə yaşayırıq. Bu cəmiyyətdə hər şey aşkar olmalıdır. Hər kəs öz fikrini açıq deməlidir. Hər kəs bu cəmiyyətin nöqsanlarının aradan qaldırılmasına, iqtidarın fəaliyyətindəki nöqsanların aradan qaldırılmasına kömək etməlidir. Ona görə də heç kəs bu barədə çəkinməsin, heç kəs narahat olmasın. İqtidar tərəfindən, bunu şəxsən özümə deyirəm, özüm haqqında deyirəm, heç kəsin təqib olunmasına, təzyiq olunmasına yol verilməyəcəkdir. Bunu bilin.

Amma eyni zamanda, mən yenə də sizi, hamınızı ədalətli mövqeyə dəvət edirəm. Ədalətli tənqidə heç kəs heç bir şey deyə bilməz. Amma ədalətdən kənar, uydurma, yalan, başqa şeylər, əlbəttə ki, insanı incidir, insanı narahat edir. Bu da müəyyən qədər əks reaksiya doğurur. İndi məndə buna qarşı immunitet yaranıbdır. Mən sizə açıq deyirəm. Mən heç bir şeyə fikir vermirəm, heç oxumuram da. Kim nə yazır yazsın.

Məsələn, mən bazar günü evdə idim, işə getməmişdim. Qəzetləri götürdüm, baxdım. Düzdür, qəzetləri oxumağa o qədər imkanım yoxdur. Adətən Dilarə xanım qəzetlərə baxır. Çox cüzi, 10-15 dəqiqə mənə məlumat verir ki, nə yazırlar. Təbiidir, o da hamısını deyə bilmir. Çünki vaxtım olmur.

Amma bazar günü idi. Gördüm, evdə qəzetlər var, götürüb baxdım. "Yeni Müsavat" qəzetini açdım, gördüm, səhifənin birində böyük hərflərlə yazıblar: Heydər Əliyevlə bizim bir davamız var. Rəhmətlik Əbülfəz Elçibəyin qardaşının müsahibəsi idi. Onun da portreti orada. Dedim, Allah, bunların nə davası var. Bunu oxumağa məcbur oldum. Düzdür, oxumağa hövsələm də gəlmirdi. Çünki oxuyuram, davanı tapa bilmirəm, oxuyuram tapa bilmirəm. Dedim, bu dava haradadır axı, tapa bilmirəm. Qayıdıb bəzi yerləri təzədən oxudum ki, bəlkə mən bunu tuta bilmədim. Axıra gələndə, lap axır sətirlərdə müxbir ona sual verir ki, bəs, o sizə nə dedi? Cavab verir ki, özü ilə danışacağıq. Mötərizədə yazır: özü - prezident deməkdir. Heç prezident də demir, özü deyir. Sonra da sual verir ki, onunla davanız var? Deyir ki, hə, bir davamız olacaqdır.

İndi yaxşı, bu adamdan müsahibə alırsınız - alın. Özü də o müsahibənin məzmunundan gördüm ki, Almurad kişini, yazığı məcbur ediblər. Deyir ki, üç gündür dalımca gəlir, məndən müsahibə istəyir, mən müsahibə vermək istəmirəm. Bunlar əl çəkmirlər. Bu da deyir ki, yaxşı, gəl. Ona görə də verilən suallara cavablardan görünür ki, o adam bu işə qarışmaq istəmir.

Mən Almurad kişini yaxşı tanıyıram. Mən Naxçıvanda işləyəndə onunla bir neçə dəfə görüşmüşəm. O, siyasətə qarışan adam deyildir. Qardaşı vəfat edəndən sonra bəlkə bəzi işlərlə məşğuldur. Amma o vaxtlar da, Əbülfəz Elçibəyin vaxtında da siyasətə tamamilə qarışan adam deyildi. Amma bunu məcbur edirlər ki, siyasətə qarışsın, məcbur edirlər ki, müsahibə versin. Axı, bu da düz deyildir. Bu insan bunu istəmir. Siz bunu niyə məcbur edirsiniz? Əgər sizə bir material lazımdırsa, gedin, o adamdan alın ki, doğrudan da buna həvəsi olsun. Həvəskarlar da var. Qəzetdə də böyük başlıqla yazırlar ki, Heydər Əliyevlə bir davamız var. Məni də məcbur edirlər ki, buna axıra qədər baxım, görüm bu dava haradadır. Gördüm ki, həqiqətən dava da yoxdur. Mən başa düşürəm, belə başlıqlar verməklə qəzetlər istəyirlər ki, oxucunu cəlb etsinlər. Necə ki, mən bunu başdan-ayağa oxumağa məcbur oldum. Orada məna kəsb edən heç bir şey yoxdur. Başqası da deyəcəkdir ki, görəsən, Heydər Əliyevlə Almuradın nə davası var. Bunu oxuyum görüm. Bu, müəyyən jurnalist işidir. Ancaq siz gərək qəzetlərinizi belə şeylərlə məşğul etməyəsiniz. Amma bu da o qədər təhlükəli bir şey deyildir. Ən təhlükəlisi, bilirsiniz, ədalətsiz yazılardır. İndi siz burda şikayətlənirsiniz ki, məhkəmə qurulur, cərimələr kəsilir, filan edilir. Birincisi, siz cəriməni heç vaxt verməmisiniz. İkincisi, məhkəməyə verənlərin hissiyyatına bir baxın. Yenə də deyirəm, məsələn, mən heç kəsi məhkəməyə verməmişəm. Heç bir qəzeti məhkəməyə verməmişəm. Elədirmi? Amma bu iqtidarda hamıdan çox mənim haqqımda mənfi şeylər yazırlar.

Mən bəzən bizim iqtidarda olan adamlara deyirəm. Bir də görürsən, gəlir, burada yazıblar ki, məni işdən çıxaracaqlar, belədir, elədir, narahatdır, niyə bunu yazıblar. Deyirəm, otur. Sən o qəzetlərə baxırsan, amma mən baxmıram. Mənim haqqımda gündə nə yazırlar? Deyir, bəli yazırlar. Deyirəm, bəs, mən niyə narahat olmuram? Mən narahat olmuram ki, prezidentlikdən məhrum olacağam. Mən narahat olmuram ki, məni ləkələyirlər. Mən narahat olmuram, çünki hamı məni tanıyır. Mənə ləkə yapışmayacaqdır. Kim yapışdırmaq istəyir, yapışdırsın. Yapışmayacaqdır. Mən 32 il bundan öncə Azərbaycana başçılıq etməyə başlamışam. Mənim bütün bu 32 illik həyatım hamının gözü qabağındadır. Sizin bəzilərinizin, jurnalistlərin heç 32 yaşı yoxdur. Amma bu, mənim 32 illik həyatımdır. Bütün əmək fəaliyyətimə baxsanız, mən 60 ildir əmək fəaliyyəti ilə məşğulam. Ona görə mənə heç bir ləkə yapışmayacaqdır. Məni Siyasi Bürodan çıxarandan sonra Qorbaçovun bütün təbliğat maşını, bizim Azərbaycandakı bədxahlarla birlikdə, xüsusən ermənilərlə birlikdə, Qarabağ hadisəsini başlamaq üçün, Heydər Əliyevi ləkələmək üçün bir neçə məqalə yazdılar. Amma onlar mənə bir şey edə bilmədilərsə, indi burada mənə nə edəcəklər? Heç bir şey! Çünki hər şeydə mənim vicdanım təmizdir. Hər bir kəsin qarşısında hər bir şeyə cavab verə bilərəm. Ona görə də mən bu şeylərə fikir vermirəm. Mənim haqqımda böhtan yazanlara da, sadəcə, məsləhət görürəm ki, özlərini yormasınlar. Bunlardan bir şey çıxmayacaqdır.

Ancaq mən onu demək istəyirəm ki, bizim adamların bəziləri bu şeylərə dözmürlər. Məsələn, "Millətin səsi" qəzeti haqqında dedilər. Mən bunu sonra eşitdim ki, Ramiz Mehdiyev onları məhkəməyə veribdir. Onu çağırdım, dedim, onları məhkəməyə niyə vermisən, nə üçün vermisən?

Deyir, məni təhqir ediblər. Mən heç oxumamışam nə yazıblar. Amma o, deyir ki, çox ciddi təhqir ediblər və danışığından da gördüm ki, həqiqətən özünü təhqir olunmuş hiss edir. İndi mən buna deyə bilmərəm ki, sən öz vətəndaşlıq hüququnu yerinə yetirmə. Mən bu barədə özümə cavabdehəm. Sizə söz verirəm ki, indiyə qədər heç kəsi məhkəməyə verməmişəm, heç kəsi də məhkəməyə vermirəm. Amma heç bir məhkəmənin işinə qarışmıram və qarışmayacağam. Mən bunu da sizə deyirəm.

Mənim bir neçə tövsiyələrim var. Birincisi ondan ibarətdir ki, bizim mətbuatda gərək Azərbaycanın milli mənafelərinə zərər gətirən şeylər dərc olunmasın. Amma təəssüf ki, bunlar dərc olunur.

Məsələn, bu yaxınlarda hansı qəzetdə idi, yadımda deyil, - Usubov da ANS kanalında danışanda bunu dedi, - yazıblar ki, Azərbaycan İsraildən 100 dənə tank alıbdır. Bilmirəm, deyəsən, çox qəzetlərdə gedibdir. Mənə dedilər ki, deyəsən, bunu Turan agentliyi yayıbdır.

Əli Həsənov (Prezidentin İcra Aparatının şöbə müdiri): Cənab prezident, bizimkilər bunu ermənilərin "Azq" qəzetindən götürüblər. Düşünmədən ki, bunun nəticəsi nə ola bilər, hamısını qəzetlərində çap ediblər.

Dilarə Seyidzadə (Prezidentin Katibliyinin rəisi): Cənab prezident, Livanda nəşr olunan "Muari" qəzetindən götürüblər.

Heydər Əliyev: Bilirsiniz, mən daha araşdırmaq istəmirəm ki, haradan götürüblər. Ermənilər bunu yaza bilərlər. "Nezavisimaya qazeta" da bunu yaza bilər. Başqa yerdə də yaza bilərlər. Amma bizim qəzetlər gərək bunu yazmasınlar. Mən sizə və bütün o qəzetlərə bəyan edirəm, birincisi, biz İsraildən nəinki tank, heç bir tapança da almamışıq. Sizə bəyan edirəm ki, biz son 7-8 ildə heç bir yerdən bir dənə də tank almamışıq. Mən bunu sizə açıq-aydın bəyan edirəm. Bu, birincisi. İkincisi, əgər haradansa tank almışıqsa, bunu iqtidar özünü qorumaq üçün alıbdır, ya babası üçün alıbdır, ya atası üçün alıbdır? Bu, bizim ordunun silahlandırılması üçün alınıbdır. Bunu kimsə yazır, bəs siz niyə bunu yazırsınız? Nədən ötru yazırsınız? Bundan nə məqsəd daşıyırsınız? Qardaşlar, dostlar, axı belə olmaz. Bu, yeganə hal deyil, belə faktlar çoxdur.

Sən mənə Kanada haqqında demişdin. O, nə idi? Bizim səfirlik də Kanadaya nota verdi.

Əli Həsənov: Guya Kanada səfirliyi Ermənistanın işğalçı olmadığını, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozmadığını, Naxçıvanın da Ermənistana məxsus olduğunu Avropa Şurasına məlumat verib, yayıbdır. Bunu ermənilər yaymışdı. Bizimkilər də oradan götürüb mətbuatda yazmışdılar ki, guya Kanada Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, dövlətini tanımır. Bu, ermənilərin xeyrinə olan bır yazı idi. O məlumatı ermənilər yaymışdı.

Heydər Əliyev: Axı bunu da sən mənə deyirdin, ya kimsə deyirdi ki, bizim səfirlik Kanadaya müraciət edibdir. Kanada da deyib ki, bizdə belə şey yoxdur.

Əli Həsənov: Bəli, Xarici İşlər Nazirliyi, səfirlik müraciət etdilər. Onlar da dedilər ki, biz belə şey yaymamışıq. Bunu ermənilər yazıblar, sizin mətbuat da bunu yayıbdır.

Heydər Əliyev: Yaxud, götürüb bizim qəzetlərdə yazırlar: Azərbaycan, nə bilim, filan təşkilat tərəfindən terrorizmdə günahlandırılan dövlətlərin siyahısındadır. Yaxşı, ermənilər onsuz da bizi terrorizmdə günahlandırırlar. Biz də onları terrorizmdə günahlandırırıq. İndi bizim qəzet bunu yazanda nə məqsəd daşıyır? Dərdimiz budur. Amma mən sizə açıq-aydın deyim ki, heç bir dövlət Azərbaycanı terrorizmdə günahlandırmayıbdır. Nə bilim, hansısa ictimai təşkilat, ya qeyri-dövlət təşkilatı, fikir mərkəzi çox şey deyə bilər. İndi belələri çoxdur. Mən bunların heç birinə əhəmiyyət vermirəm. Amma belə şeyi götürüb bizim qəzetlərdə yazmaq olmaz. Axı belə şey olmaz.

İndi korrupsiya mövzusu dəb olubdur. Həftədə bir-iki dəfə Azərbaycan korrupsiyada ən qabaqcıl yerlərdədır. Bunu kim deyir, hansı mərkəz müəyyən edir ki, korrupsiya harada çoxdur, harada azdır? Hansısa bir qəzet götürür, özü istədiyi kimi bir siyahı düzəldir. Onu da bizim adamlar götürüb dərc edirlər. Bununla nə demək istəyirlər?

Azərbaycanda korrupsiya var və biz bunu etiraf edirik. Bunu inkar etmirik. Mən bunu dəfələrlə demişəm və bu gün də deyirəm, korrupsiya ilə mübarizə aparırıq və aparacağıq. Amma korrupsiya təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın hər yerində korrupsiya var.

Eyni zamanda bu, bizə heç də bəraət qazandırmır ki, qonşu ölkədə korrupsiya var, bizdə də olmalıdır. Yox. Hərə öz ölkəsinə cavabdehdir. Biz buna cavabdehik. Biz mübarizəni aparırıq. Amma dərd də bundadır ki, Azərbaycanın iqtidarını, ya Azərbaycanı korrupsiyada günahlandıranların özləri ən böyük korrupsiyaya bulaşmış adamlardır. Dərd burasındadır. Bu adamlar məşhurdur, məlumdur. Bunlar korrupsiyaya nə qədər bulaşmış adamlardılar.

Korrupsiya, korrupsiya, korrupsiya... Bilirsiniz, beləliklə Azərbaycanı ləkələmək nəyə lazımdır? Bizim dərdimiz var, gəlin bu dərdimizlə özümüz məşğul olaq. Gəlin bu dərdimizi biz aradan götürək. Gəlin əlimizi, qolumuzu çirməyək, bununla məşğul olaq. Amma bundan siyasi məqsədlərdən ötrü istifadə etmək lazım deyildir. Mən belə faktları çox gətirə bilərəm. Ancaq daha buna vaxt itirmək istəmirəm. Sadəcə, demək istəyirəm ki, bizim qəzetlərdə belə şeylər çoxdur. Mən arzu edərdim ki, bizim qəzetlər bu cür hallardan uzaq olsunlar.

Mən dünən Beynəlxalq Valyuta Fondunun nümayəndə heyətini qəbul edirdim. Onlar on gündür buradadırlar. Mənim onlarla görüşümü dövlət televiziyası qısa verdi. Mənə bu gün baş nazir məlumat verdi ki, onlar saat on birdə Maliyyə Nazirliyində mətbuat konfransı keçiriblər və orada Azərbaycanın iqtisadi vəziyyəti haqqında məlumat veriblər. Televiziya bunları yazmışdı, açıq-aydın verdi. Onlar deyirlər ki, Azərbaycanda iqtisadi islahatlar uğurla həyata keçirilir, makroiqtisadi göstəricilər günbəgün yaxşılaşır, Azərbaycanın iqtisadiyyatı inkişaf edir. Artıq yeddi ildir ki, Azərbaycanda inflyasiya yoxdur. Azərbaycanda iqtisadi inkişaf var. Bunlar hamısı faktdır.

Müxalifətdən olan opponentlərimiz gecə-gündüz deyirlər ki, xalq səfalət içindədir. Bu təbliğat gedir. Amma xalq səfalət içində deyildir. Xalqın müxtəlif təbəqələri var. Bu da ki, indiki bazar iqtisadiyyatının təbii inikasıdır. Bazar iqtisadiyyatı belə şərait yaradır. Bəli, get-gedə sahibkarlar, zəngin insanlar, iş adamları yaranır. Ətrafımızda tikilən evlər, villalar, nə bilim binalar hamısı bunun nəticəsidir. Daha bunun qarşısını heç kəs ala bilməz və almamalıdır.

Normal yaşayan orta təbəqə yaranır. Kasıblar da var, yoxsullar da. Neçə vaxtdır biz Beynəlxalq Valyuta Fondu ilə yoxsulluğun azaldılması haqqında proqramı müzakirə edirik və bunu da qəbul edəcəyik. Bu, Azərbaycanın reallığıdır. Bu reallığı biz heç vaxt inkar etmirik. Ancaq elə deyəsən ki, Azərbaycanda başdan-ayağa hamı səfalət içindədir. İndi mən sizdən soruşuram: siz səfalət içindəsinizmi? Başqaları səfalət içindədirmi? Yox. Səfalət içində olanlar var. Amma bu, 95 faiz deyildir. Neçə faiz olduğunu müəyyən etmək lazımdır.

Bilirsinizmi, burada hörmətli "Turan" agentliyinin rəhbəri də dedi ki, iqtisadiyyat 1998-ci ilə qədər aşağı düşübdür. Ona görə də qəzetlər alınmır. Bu, səhv fikirdir. Mən dedim, bır də təkrar edirəm, siz özünüz düşünün, qəzetlərə maraq niyə azalıbdır? Bu, sizi düşündürməlidir.

Televiziyaya maraq artıbdır. Niyə? Çünki televiziyadan ötrü pul vermir, heç nə etmir. Televiziyaya baxır məlumat alır. Ancaq o məlumatı ki, televiziyadan alır, bunu artıq qəzetdə oxumaq istəmir. Qəzetlərin, necə deyərlər, o ən gözəl dövrü keçdi. Mən belə hesab edirəm. İndi qəzetlər hansısa tədbirlər görməlidirlər ki, öz səviyyəsini o qədər yüksəltsinlər ki, onlar vətəndaşlar tərəfindən alınsınlar. Qəzetləri almırlar, ona görə yox ki, onların pulu yoxdur. Onda gəlin baxaq, Bakıda mağazalar ağzına qədər doludur. Bəs bu malları kim alır? Əgər alan yoxdursa, o malları gedib Avropa ölkələrindən, məsələn, İtaliyadan böyük xərc çəkərək buraya nə üçün gətirirlər? Gözəl mağaza düzəldibdir. Oraya xərc qoyubdur. Gedir İtaliyadan, Fransadan, Almaniyadan, başqa ölkələrdən malı alır, buraya gətirir, satır, pul qazanır.

Deməli, son məqsədi pul qazanmaqdır. Əgər pul qazanmasa, mağazaya xərc çəkməz. Pul qazanmasa, gedib İtaliyadan o malı gətirməz. Satdığı maldan qazanc götürdüyünə görə bunu edir. Bunların hamısı istehlak mallarıdır. Həm ərzaq məhsullarıdır, həm də paltardır, ayaqqabıdır, avtomobildir, başqa şeylərdir.

Yadımdadır, vaxtilə mən ilk dəfə Avropa ölkələrinə getmişdim. Gedib gördüm ki, mağazalarda heç kəs yoxdur. Hansı mağazaya girirdimsə, orada mən, dartırdılar ki, gəl bir şey al. Mağazaların vitrinlərində avtomobilləri gördüm, dedim ki, yaxşı, bu nə təhər şeydir. Bizdə hər şey qıtdır, gərək hər şeyi gedib xahiş edib anbardan alasan, nə bilim, dükançıya pul verəsən ki, sənə altdan nəsə çıxarıb versin. Orada satıcı alıcıya yalvarır. İndi bizdə də belədir. İndi bizdə satıcılar yalvarırlar ki, gəlin alın.

İndi siz deyirsiniz ki, reklam... Sovet hakimiyyəti vaxtı reklam yox idi. Nə üçün? Çünki reklama ehtiyac yox idi. Amma indi ticarət rəqabəti var. Hərə istəyir öz malını satsın. Ona görə də o reklama pul verir. İndi təsəvvür edin, o, malın alınmasına da, daşınmasına da, reklamına da pul verir. Nəyə görə? Son nəticəni əldə etmək, oradan qazanc götürmək üçün. Əgər o, qazancı götürməsə, bunları etməz. Qazancı nə cür götürür? Alıcı var. Alıcı olmasa qazanc götürə bilməz. Alıcı nə üçün alır? Onun vəsaiti var. Vəsaiti olmasa ala bilməz. Mən deyə bilmərəm ki, hamı gedib avtomobil alır, sizin əyninizdəki kostyumlardan geyinirlər. Yox. Elə mən də o cümlədən, sizinlə bərabər. Belədir. Ancaq belələri çoxdur. Məsələn, mən avtomobillə gedirəm, küçələrdə insanların əyin-başını, paltarını görürəm. Mən, necə deyərlər, bizim sovet dövründəki kimi belə köhnə, cırıq, yaxud da ki, nimdaş paltarda adam görmürəm.

Yadımdadır, 4-5 il bundan qabaq Türkiyənin doqquzuncu prezidenti hörmətli Süleyman Dəmirəl buraya gəlmişdi. Biz Xətai rayonundakı uşaq evinə getdik. Oradan qayıdanda yoldakı insanlara baxaraq dedi ki, onların paltarları, geyimləri yaxşıdır. Siz də deyirsiniz ki, vəziyyətiniz ağırdır. Mən dedim ki, hamı belə deyildir. Bu gün də deyirəm ki, hamı belə deyildir. Amma bu, küçələrdə görünür. Bir tərəfdən, bu, real həyatdır, ikinci tərəfdən də, beynəlxalq maliyyə mərkəzləri var Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu.

Azərbaycanın büdcəsinə, iqtisadiyyatına onların daim nəzarəti var. Azərbaycanda iqtisadi islahatların həyata keçirilməsində bu təşkilatlar bizə xeyli yardım ediblər. Bu gün də yardım edirlər. Biz bum yardımdan çox məmnunuq. Yardım ondan ibarət deyildir ki, onlar bizə kreditlər verirlər. Yox. İslahatların keçirilməsində onların məsləhətləri çox əhəmiyyətlidir. Onların fikirləridir ki, Azərbaycan, - dünən bunu bəyan etdilər, - MDB ölkələri içərisində öz iqtisadi göstəricilərinə görə hamıdan irəlidədir. Amma mən demirəm ki, bu bizim istədiyimiz səviyyədir. Yox. Amma hər şey müqayisədə müəyyən edilir. Biz özümüzü nə Fransa ilə, nə İtaliya ilə, nə İngiltərə ilə, nə ABŞ-la müqayisə edə bilərik. Biz özümüzü Gürcüstanla, Ermənistanla, nə bilim, Qazaxıstanla, yaxud Rusiya ilə müqayisə edə bilərik. Mən demirəm ki, bizim yaşayışımız onların hamısından yaxşıdır. Amma iqtisadi göstəricilər haqqında Beynəlxalq Valyuta Fondunun bizə verdiyi məlumatı sizə də deyirəm.

Bizim problemlərimiz çoxdur. Məsələn, haradasa elektrik enerjisi kəsiləndə hay-küy qaldırırlar, ANS də tez götürüb bu xəbəri verir: "15 adam yolu kəsdi, çünki elektrik enerjisi yoxdur". Təkcə ANS deyil, belə xəbərləri hamı verir. Mən bunun əleyhinə deyiləm, buna etiraz etmirəm. Çünki bəzən bunları mən bilmirəm, sizdən öyrənirəm. Ondan sonra baş nazirə zəng edirəm ki, bu niyə belədir. Amma bu, reallıqdır.

Azərbaycanda 5 min meqavat saat elektrik enerjisi istehsal edilibdir. Bizim elektrik stansiyalarının bir çoxu köhnəlibdir, yarısı işləyə bilir, onların təmirə ehtiyacı var. Bu gün burada düzəldirsən, sabah orada xarab olur. Orada düzəldirsən, digərində xarab olur. Səhər işə gəlirəm, deyirlər ki, orada iki blok sıradan çıxdı. O biri gün gəlirəm, deyirlər ki, bir blok burada sıradan çıxdı, iki gün fasilədir, təmir etmək lazımdır. Nə edək? Yaxşı olardı ki, bizim indi yeni elektrik stansiyalarımız olaydı. Amma biz Allahımıza şükür etməliyik ki, 1970-1980-ci illərdə biz bu elektrik stansiyalarını yaratdıq. İndi bizim elektrik stansiyalarımız da, yanacağımız da var. Özümüz-özümüzü elektrik enerjisi ilə təmin edirik. Amma qonşu ölkələr, Gürcüstan, başqaları bundan məhrumdur. Amma gəlin görək, biz elektrik enerjisini istehsal edirik, buna həddindən artıq yanacaq, qaz, ya mazut sərf edirik. Orada nə qədər insanlar çalışır, elektrik enerjisi hasil edib əhaliyə verirlər. Əvəzində nə alırıq? Heç bir şey! Bu il elektrik enerjisinin satışından 1,5 trilyon manat yığmalı idik. Amma 243 milyard manat yığmışıq. Təsəvvür edin... Demək olar ki, biz elektrik enerjisini camaata müftə veririk. Axı buna heç bir ölkə dözə bilməz!

İndi biz Bakı elektrik şəbəkəsini Türkiyənin bir şirkətinin idarəsinə veririk. Amma o, buna daha dözməyəcəkdir. O, hər bir vətəndaşın mənzilində sayğac qoyacaq, gəlib sayacaq, pulunu vermisənsə heç, verməmisənsə, enerjini kəsəcəkdir. Bütün ölkələrdə belədir. Məsələn, bizim qonşu, dost, özü də iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş Türkiyədə sən on gün, bir ay elektrik enerjisinin pulunu verməsən, gəlib kəsəcəkdir. Kasıbsan, dövlətlisən, şəhid ailəsisən, yaxud nə bilim, nəsən, fərqi yoxdur, kəsəcək, sənə elektrik enerjisi verməyəcəkdir. Bu, belədir. Amma biz bunu edə bilmirik. Çünki neçə illərdir camaatı buna öyrətmişik. İndi də bir balaca, necə deyərlər, dövlətin işini tənzimləməyə, maliyyə vəziyyətimizi yaxşılaşdırmağa başlayanda, qalxırlar ki, bəli, burada sosial problemlər var, sosial məsələlər var. Bəs nə edək?

İndi biz rayonların çoxuna qaz veririk. Bakını, demək olar ki, qazla tamamilə təmin edirik. Bəzi yerlərdə yenə də hansısa qurğu işdən çıxır, filan olur. Ancaq qazın pulunu ala bilmirik. Amma bu qazın hasilatına nə qədər xərc qoyulur. Qazın nəqlinə nə qədər xərc qoyulur. Onları işlədən adamların maaşına nə qədər pul sərf edilir. Bəs bunlar haradan gəlsin? Allaha şükür olsun ki, indi bizim neftimiz var. Amma bu nefti də gərək biz hasil edib, ondan səmərəli istifadə edək. Onun gəlirini Azərbaycanın inkişafına yönəldək. Amma bunu edə bilmirik. Siz bunu başa düşməlisiniz. Cəmiyyət də bunu başa düşməlidir. Bizim cəmiyyəti bu işlərə, yəni bu vəziyyətə tədricən öyrətməyə kömək etməlisiniz. Yoxsa hər dəfə iynə batırmaq yox.

Siz mənim yerimdə olun. Gəlin mən bu yeri hər birinizə verməyə hazıram. O cümlədən, prezident vəzifəsi iddia edənlərə. Ancaq vəziyyət bundan ibarətdir. Onlar bu vəziyyəti bilmirlər və bilə də bilməzlər. Çünki bu vəziyyəti bilmək üçün bu işin içində olmaq lazımdır.

İndi biz Rusiyadan 4 milyard kubmetr qaz alırıq. Əvvəllər almırdıq, indi alırıq. Niyə? Çünki bizim neft satmaq imkanımız var. Nefti satırıq, ondan aldığımız vəsaiti veririk, qaz alırıq. Nə üçün əhalini təmin etmək üçün. Amma ona pul veririk, qaz alırıq. Nefti satırıq, neftdən gələn vəsaiti veririk qaz alırıq, ondan isə heç bir şey ala bilmirik. Bax bizim belə problemlərimiz çoxdur. Bilin... Bu, hamının problemidir. Bizim cəmiyyətin, bizim xalqımızın problemidir. Bizim hamımız gərək yığışaq, bunları birlikdə həll edək ki, Azərbaycan get-gedə həqiqətən, doğrudan da iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkə olsun. Yoxsa elə bu şeylərin üzərində biz dayanacağıq. Hər kəsin, necə deyərlər, istəyini yerinə yetirməyə çalışacağıq. Mətbuat bundan istifadə edib, bizi tənqid edəcək. Biz də bundan çəkinəcəyik ki, sabah, nə bilim, elektrik vermədin, küçələrə çıxacaqlar. Qaz vermədin, küçələrə çıxacaqlar. Onda bizim iqtisadiyyatımız irəliyə gedə bilməyəcəkdir.

Bu barədə, yenə də deyirəm, çox danışmaq olar. Ancaq hesab edirəm ki, bu gün mənim sizə çatdırdığım bu sözlər sizin üçün, hər halda, faydalı olar.

Yenə də deyirəm, heç kəsi məcbur etmirəm ki, mən düşündüyüm kimi düşünsün, dediyim bu sözləri mən anladığım kimi anlasın. Hərə bu barədə müstəqildir. Hərə öz fikrinin sahibidir. Ancaq bu gün Azərbaycanın reallığı bundan ibarətdir.

Mən Azərbaycanın bütün mətbuatını bir daha əməkdaşlığa dəvət edirəm. Sizi əməkdaşlığa dəvət edirəm. Hamını ədalətə dəvət edirəm. Hamını dostluğa, birliyə dəvət edirəm. Sağ olun.

Tarixi arayış