ТВОРЫ / АРМЯНА-АЗЕРБАЙДЖАНСКІ ‎НАГОРНА-КАРАБАХСКІ ‎КАНФЛІКТ / Генацыд

Уступнае слова і заключная прамова Прэзідэнта Азербайджанскай Рэспублікі, Вярхоўнага галоўнакамандуючага Гейдара Аліева на цырымоніі ўручэння бацькам, членам сем`яў Нацыянальных герояў, байцоў, якія ўдзельнічалі і сталі шэхідамі (загінуўшы ў барацьбе за справядлівую справу) падчас абароны Хаджалы ад ворага, і праславіўшымся медалі "Залатая зорка", ордэна "Сцяг Азербайджана" - 26 лютага 1999 года


Дарагія сёстры, браты! 

У ХХ стагоддзі з боку армян супраць азербайджанскага народа неаднаразова здзяйсняліся агрэсія, генацыд. Самая страшная з іх - гэта хаджалінская трагедыя, генацыд.

Сем гадоў назад у тую жудасную лютаўскую ноч армянскія ўзброеныя сілы, пры садзейнічанні і ўдзеле 366-га палка войска Савецкага Саюза, ўчынілі страшны генацыд супраць жыхароў Хаджалы, аднаго з выдатных куткоў Азербайджана. Гэты генацыд, ажыццёўлены з неверагодным зверствам, стаў адной з самых страшных трагедый ХХ стагоддзя. На працягу адной ночы мірным, няўзброеным хаджалінцам быў нанесены вялікі ўдар. У выніку генацыду загінулі сотні хаджалінскіх жанчын, мужчын, пажылых, маладых людзей, немаўлятаў, дзяцей. Сотні хаджалінцаў былі паранены, атрымалі калецтвы, сталі інвалідамі. Сотні людзей патрапілі ў палон.

Гэта трагедыя - самы цяжкі ўдар, нанесены азербайджанскаму народу ў перыяд армяна-азербайджанскай вайны. Хаджалінцы сустрэлі гэту трагедыю мужна, гераічна. Тыя, хто гераічна абараняў сваю хату, горад, сям`ю, загінулі, сталі шэхідамі. У выніку агню, адкрытага з боку армян, тэрыторыя Хаджалы была пабарвавана крывёй.

Гэта трагедыя ашаламіла азербайджанскі народ, нанесла хаджалінцам цяжкі маральны ўдар. Аднак воля хаджалінцаў не была зламана, людзі гераічна, праяўляючы бясстрашнасць, ахвяравалі сабой. Яны мужна перажылі гэту трагедыю. Ганарлівыя хаджалінцы і сёння, у дзень 7-й гадавіны трагедыі, ізноў жывуць гераічным жыццём.

Няма ніякага сумневу ў тым, што армяна-азербайджанскаму канфлікту будзе пакладзены канец, што будуць вызвалены акупаваныя землі Азербайджана, і нашы суайчыннікі, гвалтоўна выгнаныя з гэтых земляў, вернуцца да сваіх ачагоў, у свае краі і хаты. Няма сумневу ў тым, што Хаджалы будзе вызвалены ад акупацыі, і хаджалінцы вернуцца на свае родныя землі і зноў будуць жыць на гэтых землях.

Але рана Хаджалы заўсёды будзе жыць у нашым сэрцы.Тыя, хто здзейсніў хаджалінскій генацыд, будуць асуджаны правасуддзем. Былое кіраўніцтва Азербайджана, вінаватае ў хаджалінской трагедыі, і іншыя службовыя асобы таксама панясуць сваё пакаранне перад народам. Справядлівы суд вынясе ім пакаранне.

Наш народ на працягу гісторыі перажыў вялікія войны і, абараняючы сваю зямлю, уласную годнасць, прыносіў ахвяры. Але кожны раз, выходзячы з такіх войн, баёў, цяжкасцяў, ён станавіўся ўсё больш трывалым, рашучым. Упэўнены, што і сёння наш народ, у тым ліку і хаджалінцы, стаў больш трывалым у незалежнай Азербайджанскай дзяржаве і мае намер да канца весці барацьбу, каб абараніць і захаваць незалежнасць нашай дзяржавы, вызваліць усе нашы акупаваныя землі.

Сёння, у сёмую гадавіну хаджалінской трагедыі, я схіляю галаву перад духам нашых сыноў, якія гераічна загінулі шэхідамі ў Хаджалы. Прашу хвілінай маўчання ўшанаваць іх памяць.

Алах бютюн шэхідляра рэхмэт елясін! (Ды супакоіць Бог душы ўсіх шэхідаў!)

А зараз жадаю ўручыць бацькам, членам сем`яў нашых суайчыннікаў, якія выявілі гераічнасць і сталі шэхідамі падчас абароны хаджалінской зямлі, і ім самім, узнагароды Азербайджанскай дзяржавы.

Заключная прамова

Дарагія сёстры, браты, сябры!

Сёння на нашай Радзіме, у нашай краіне - дзень жалобы. Наш народ, грамадзяне Азербайджана, адзначаючы сёмую гадавіну хаджалінскага генацыду, з глыбокім смуткам памінаюць трагедыю Хаджалы, учынены там генацыд. Сёння мы выяўляем глыбокую павагу ўсім, хто загінуў у выніку хаджалінскага генацыду, хто быў паранены, скалечаны, патрапіў у палон і дагэтуль ня знойдзены, і заяўляем усім хаджалінцам, што мы разам з імі.

Хаджалінская трагедыя - гэта гора, смутак ня толькі хаджалінцаў, але і ўсяго азербайджанскага народа. Таму сёння ва ўсёй краіне - дзень смутку, дзень жалобы. Я прашу Бога яшчэ раз супакоіць душы ўсіх загінуўшых і выяўляю спачуванне хаджалінцам, усяму азербайджанскаму народу. Таму што кожны наш загінуўшы суайчыннік - сын ня толькі сваёй сям`і, але і Азербайджана, і гэта жалоба азербайджанскага народа.

Разам з тым, сённяшняя сустрэча з Вамі выклікала ў мяне вялікае ўражанне. Вы адзначылі тут, што пасля майго абрання Прэзідэнтам у 1993 годзе я пачаў глыбока аналізаваць беды, якія зваліліся на галаву азербайджанскага народа, і прыняў неабходныя меры. У тым ліку ў лютым 1994 года была дадзена адзнака хаджалінскому генацыду, і сённяшні дзень быў абвешчаны жалобным днём.

Але кожны раз, сустракаючыся з хаджалінцамі, я адчуваю і пачуццё гонару. Людзі, якія вынеслі гэтулькі гора, перажылі такія страшныя, жудасныя дні, на вачах страцілі сваіх блізкіх, - такія ганарлівыя і мужныя. Кожны з іх жыве клопатамі пра Радзіму, каханнем да зямлі. Гэта сведчыць пра тое, наколькі высокай з`яўляецца маральнасць нашага народа. І высокія маральныя якасці хаджалінцаў адлюстроўваюць высокія маральныя якасці ўсяго азербайджанскага народа. Але хаджалінцы для ўсіх з`яўляюцца ўзорам - узорам гераічнасці, мужнасці, трываласці і патрыятызму.

Вы сказалі тут шмат добрых слоў, дзякую Вас за іх. У словах кожнага з Вас крыецца вельмі глыбокі сэнс. Ён складаецца ў тым, што хоць Вы і страцілі дзяцей, частку сям`і, брата, родных, сёння Вы жывяце з аптымізмам, глядзіце ў будучыню з надзеяй. Я цалкам падзяляю Ваш настрой. Так, з пачатку агрэсіі Арменіі супраць Азербайджана - з 1988 года - мы перажылі цяжкія дні, гады, панеслі вялікія страты. Ужо некалькі гадоў нашы землі акупаваны армянскімі ўзброенымі сіламі. Гэта наша гора, гора нашага -народа.

У той жа час мы ў 1994 годзе прыпынілі агонь і кровапраліцце і жадаем вызваліць нашы землі мірным шляхам, з дапамогай перамоў жадаем аднавіць тэрытарыяльную цэласнасць нашай краіны.

Праўда, гэта цяжка, бо пасля таго, як вораг акупаваў землі, яго цяжка выгнаць адтуль. Але мы ішлі і ідзём гэтым шляхам. Я веру, што міралюбная палітыка, якую мы праводзім, і прыманыя меры дадуць свае вынікі.

У той жа час я лічу справядлівымі і Вашы выступы тут, гэта вялікая маральная падтрымка нам. Так, калі ўсе нашы міралюбныя крокі, ініцыятывы, прыманыя меры ў канчатковым выніку не забяспечаць вызвалення акупаваных земляў, мы вызвалім нашы землі любым коштам, прынясучы любыя ахвяры, Вы вернецеся ў свае краі, тэрытарыяльная цэласнасць Азербайджана будзе адноўлена. Гэта наш святы абавязак - абавязак перад продкамі, абавязак перад цяперашнім пакаленнем, абавязак перад будучымі пакаленнямі.

Як Прэзідэнт Азербайджана я ўвесь час адчуваю сваю адказнасць. Заяўляю, што асноўная частка маёй дзейнасці як Прэзідэнта Азербайджана прысвечана забеспячэнню тэрытарыяльнай цэласнасці Азербайджана, вызваленню акупаваных земляў.

У мінулыя гады я дзень і ноч займаўся гэтым. Займаюся і сёння, буду займацца і ў будучыні. Можаце быць упэўнены, што я - заўсёды з Вамі, з сем`ямі шэхідаў, з суайчыннікамі, якія сталі ўцекачамі. Вы для мяне - самыя дарагія, самыя каханыя грамадзяне Азербайджана, і я заўсёды буду з Вамі. Веру, што ўсе разам мы вызвалім акупаваныя землі. Хаджалы будзе вызвалены, зямля Хаджалы зноў будзе перададзена яе жыхарам, і Вы станеце яе гаспадарамі.

Я жадаю Вам здароўя. Сёння яшчэ раз прашу Бога супакоіць душы шэхідаў. Жадаю кожнаму з Вас цярпення, трываласці, поспехаў ва ўсіх справах. Дзякуй.

На беларускую мову тэкст перакладзены з рускай па газеце "Бакінскі працоўны", 2 сакавіка 1999 года.