حیدر علی اف: وزیر محترم.

مهمانان ارجمند.

به آذربایجان خوش آمدید. گمان می کنم که کارهای زیادی را با شیخ محترم انجام داده اید و بار دیگر خدمات خود را در راستای توسعه روابط بین دو کشور و دو ملت و میان ترکیه و آذربایجان ارایه داده اید. برای همین از شما متشکرم و خیلی خوشوقتم که شما را بحضور می پذیرم.

آخرین بار ما در نخجوان ملاقات کرده بودیم. در آنجا همراه با شما مسجد جدیدی را افتتاح نمودیم، کار خیلی بزرگی را انجام دادیم. هم اکنون در اینجا - باکو حضور دارید. سپاسگزارم.

مِهمِت نوری ییلماز: جناب آقای رئیس جمهور محترم، از اینکه ما را بحضور پذیرفته اید، از طرف خودم تشکر می کنم و مراتب احترام و ارادت خود را خدمت جنابعالی اظهار می دارم.

سه روز است که ما در اینجا به سر می بریم. جناب شیخ الاسلام مهمان نوازی بسیار گرمی از ما بعمل آورد. ما از ایشان نیز تشکر می کنیم. چند مسجد تازه یی بنا شده بود، در در مراسم گشایش آن شرکت کردیم. امروز هم از کرسی الهیات دانشگاه دولتی باکو بازدید نمودیم. همانطور که جنابعالی نیز فرمودید، این امر باعث تقویت هر چه بیشتر پیوندهای محبت آمیز بین کشورهایمان خواهد بود.

زندگی بدون ارزشهای معنوی امکانپذیر نیست. ما هم برای تعلیم دین و تعلیم صحیح عبادات به انسانها کمک می کنیم. شاهد حمایتهای فراوان حضرت عالی شدیم. فلذا مراتب قدردانی، احترام و ارادت خود را به شما اظهار می داریم. مجدداً تشکر می کنم.

حیدر علی اف: متشکرم. آیا در اینجا مساجدی را افتتاح کرده اید.

حاج الله شکور پاشازاده: بله. جناب آقای رئیس جمهور محترم، اجازه فرمایید، بطور مختصر بیان دارم. این مساجد خیلی وقت پیش احداث شده است. بدلیل مشغله زیاد جناب نوری ییلماز، سفر ایشان به اینجا قدری به تأخیر افتاده و همان مساجد گشایش نیافته بود. برای اینکه به این کارها نوعی رسمیت بخشیم، هر دو ما به این مساجد رفتیم و در این مساجد با مردم دیدار نموده، نماز خوانده و افتتاح کردیم که، از امروز فعالیت می کند. انشاء الله، مردم در آن مساجد به نماز و عبادت خواهند پرداخت.

جهت خوب این مساجد آن است که ما در آنها دو نفر- هم امام، هم آخوند منصوب کردیم. یعنی، همانطور که مستحضرید، بدلیل وجود دو مذهب در آذربایجان و با توجه به یکسان بودن هر دوی آن، بمنظور تعمیق مناسبات دوستی و برادری، در این مساجد چنین اقداماتی را بعمل آوردیم. مردم در آن مساجد برای شما، برای ملتمان، همچنین برای ملت ترکیه و تحکیم بیش از پیش دوستی و برادری ترکیه و آذربایجان دعا می کنند. افتتاح این مساجد در شهرستانهای قوبا، قوصار، منطقه لَکی شهرستان آغداش، شهرستان یِولاخ و منطقه مهدی آباد صورت گرفته است.

حیدر علی اف: یعنی در ناحیه آبشِرون.

حاج الله شکور پاشازاده: بله، در آبشرون. یعنی در مناطقی که مسجد نبود. در سایر جاها نیز وجود داشت، ولی هنوز جنبه قانونی بخود نگرفته بود. ما ضمن افتتاح آن مساجد، جنبه رسمیت بخشیدیم. لذا بار دیگر از جنابعالی تشکر میکنم. هر یک از این مساجد کانون دوستی و برادری خواهد بود. این امر همچنین بعنوان نشانه آزادی اعتقاد در آذربایجان میباشد. در آذربایجان کلیسه ها و سایر معابد دینی ساخته می شود. از آنها نیز باخبر هستیم.

از جمله، مسجدها بازسازی و احداث می گردد و ما از امکاناتی که جنابعالی در در دوره رهبری خود در اختیار ما قرار می دهید، استفاده می بریم. این عامل، بمثابه ارزش و بهایی است که شما به ارزشهای معنوی قایل می شوید. همچنین لازم بذکر می دانم که، این مساجد فقط و فقط برای برادری و دوستی است. این نه برای فصل است، بلکه انشاء الله، نقش وصل ایفا خواهد داشت.

حیدر علی اف: طبیعتاً، آزادی اعتقاد در آذربایجان نتیجه استقلالی است که ما بدان دست یافته ایم. همانطور که مطلع هستید، ما طی ۷۰ سال از دین خود محروم گشته ایم. طبیعتاً، در کشور قبلی ما آزادی اعتقاد نیز نبوده است. ولی بمحظ دستیابی به استقلال کشور آزادی های همه انسانها تأمین گردید، منجمله آزادی اعتقاد. تمامی اینها نیز بر نفوذ کشورمان هر چه بیشتر می افزاید. زیرا انسان بایستی آزاد باشد و هر چیزی را که می خواهد، انجام دهد. طبیعتاً، بدون تخلف از قانون.

هر کدام از انسانها در جهان پیرو یک دین هستند. دین از زمانی که انسان آفریده شده، بوجود آمده است. بهمین خاطر، نمی توان انسان را از دین محروم ساخت. بلکه، بر عکس، چنانچه به دین خود ایمان دارد، بدان خدمت می کند، هر چه بیشتر پاکدامنی و پاکیزگی می یابد، در جامعه به کارهای خیر می پردازد و برای دولت نیز کارهای مفیدی انجام می دهد. فلذا، طبیعتاً،- این مساجد میبایستی صرفاً در راستای اعتلای معنوی انسانها عمل کند. خود قرآن کریم نیز خواهان این است، دین ما نیز خواستار این است و فعالیتهای شما هم بر پایه این شرایط تشکیل می گردد. بنابراین، از بابت کارهایی که انجام می دهید، رضایت خاطر را دارم.

اینجانب بار دیگر تکرار می کنم، جناب شیخ الاسلام نیز درست فرمودند که، این مساجد موجب استحکام و توسعه هر چه بیشتر روابط دوستی و برادری بین ترکیه و آذربایجان خواهد گردید.

مِهمِت نوری ییلماز:جناب رئیس جمهور محترم، ما یک خواهشی از شما داریم. پس از فارغ التحصیل شدن دانشجویان از مدارس دینی، ما به قسمتی از آنها در ترکیه آموزش می دهیم، قسمت دیگر هم دوره فوق لسانس می بینند. در مدارس ما از کلاسهای چهارم و پنجم دروس دینی تدریس می شود. یعنی هم دروس اسلامی و هم یهودیت تدریس می گردد. آروزی ما این است که جوانانی که از این مدارس فارغ التحصیل می شوند، در مدارس اینجا به تدریس دروس دینی بپردازند. جناب شیخ الاسلام نیز تلاشهای زیادی را در این زمینه بکار می برد. پس از اینکه دانشجویان فارغ التحصیل می شوند، برای آنها محل اشتغال لازم است. آنها یا در مسجدها امام جماعت خواهند بود، یا اینکه در مدارس مشغول تدریس خواهند شد. یعنی برای تدریس فنون مربوط به اسلام، مسیحیت و یهودیت. چنانچه در اینجا هم این درسها همانند در کشور ما تدریس گردد، بسیار مفید واقع خواهد شد.

حاج الله شکور پاشازاده: جناب آقای رئیس جمهور، سخنرانی شما در در دیار با جوانان، می توان گفت، سر فصلی برای ما باز کرد. با وجود اینکه مشکلاتی را داریم. ما در این زمینه کتابهای نفیسی را تهیه و تنظیم می نماییم. یعنی در مورد مبانی دینی - حب وطن، پرچم، میهن، سرزمین، ملت و شهادت. همچنین برای اینکه انسانها از ماهیت دین آگاه باشند، چنین کتابهایی را جهت شروع به تدریس از کلاس دوم تهیه و تدوین می کنیم. هدف ما این است که مسلمانان کشورمان در شرایط عادی هویت خود را از دوران کودکی بشناسند. فلذا خواهش ایشان این است که بهتر می شد تا در مدارس دولتی ما، در صورت امکان، یا موقع درس و یا بعد از درس، در ساعات اضافی، درسهایی برای آموزش دین گذاشته شود. فرقی ندارد، مسیحیها دین مسیحیت را فرا بگیرند، یهودیها دین یهودیت را و مسلمانان هم دین اسلام را یاد بگیرند. یعنی پیروان این ادیان با دین خود آشنایی پیدا کنند. بعضی از میسیونرهای (مبلغین دین) اروپایی و سایر فرقه ها می خواهند دین مسیحیت را به این افراد بقبولانند و یا اینکه آنها را از دین خود برگردانند. طوری کنیم که انسانها حق خود را درک کنند. این موارد را از جنابعالی درخواست می کنیم و در آینده ما به این آماده می شویم. اکیدا این خواهش را از جنابعالی داریم. هنوز کتاب حاضر نیست، ولی روی آن کار می کنیم.

حیدر علی اف: آماده شوید. بعداً بدهید من ببینم. یک مورد خیلی ضورری است که، دانش آموزان در مدارس تاریخ دین را بیاموزند. هم دین اسلام و هم دین مسیحیت را. زیرا از اینکه در زمان اتحاد شوروی دین کاملاً ممنوع شده بود، انسانها اطلاعاتی در مورد دین نیز ندارند. حکومت شوروی نه تنها دین را ممنوع کرده بود، حتی چنین نظری رایج شده بود که دین افیونی برای انسانها است. حتماً می دانید که افیون چیست؟

مِهمِت نوری ییلماز: بله.

حیدر علی اف: لنین یک شعار داشت که دین افیونی برای مردم است. همین کلمه اصل قرار داده بودند. از اینرو، هر تاریخی که با دین ارتباط داشت، از سیستم آموزشی ما خارج بود. ولی این هم یک تاریخ است. پیدایش، پیشرفت و ترویج هم دین مسیحیت، هم اسلام، هم مذهب بودایی و یا دین یهودیت و غیره. شخصی که می خواهد جامعه را بشناسد، جامعه مدنی و تاریخ انسان را بداند، البته، میبایستی این مقطع از تاریخ را هم فرا بگیرد. کسی که اینرا نمی داند، نمی تواند کاملا بر تاریخ واقف باشد. در گذشته به حدی نسبت به دین نظر منفی شکل گرفته بود که انسانها هم نسبت به دین، هم آیین های دینی و هم نسبت به کسانی که تا حدودی، شاید هم، بطور مخفی به مسایل دینی میپرداختند، نظر منفی داشتند. و یا آنها را بعنوان بازماندگان دوزان گذشته حساب می کردند که، دیگر جامعه ما می تواند بدون این زندگی کند.

ولی من می دانم که، در همه کشورها، همچنین در کشورهای غربی در مدارس تاریخ دین را فرا می گیرند. فلذا، ما هم باید به این مسئله رسیدگی کنیم. شما هم نظر خود را اظهار بدارید. بررسی می کنیم، حتماً بررسی می کنیم.

بسیار خوب. مجدداً از شما تشکر می کنم. خیلی خوشوقتم.

مِهمِت نوری ییلماز: خیلی متشکریم.

روزنامه آذربایجان مورخ ۲۷ آوریل سال ۲۰۰۰

© aliyev-heritage.org