آثار / سیاست خارجی / آذربایجان- سازمانهای بین المللی

گفتگوی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در دیدار با هیأت نمایندگی مجمع پارلمانی شورای اروپا - ۲۷ اکتبر سال ۲۰۰۰


حیدر علی اف: به آذربایجان خوش آمدید. بنابه گزارشاتی که به من ارایه شد، شما چند روز است که در اینجا بسر می برید. طبیعتاً، نظر ما به این خیلی مثبت است. زیرا آذربایجان بعنوان دولت نوپای مستقل همیشه سعی دارد کشورش را بشناساند. این هم یک روند بزرگ و طولانی است. هر کشوری پس از دستیابی به استقلال خود نباید فکر کند که، با اعلام استقلال خود می توانند آنرا در کل جهان بشناسند. ما چنین فکر نمی کنیم.

آذربایجان استقلال دولتی خود را ۹ سال است که اعلام نموده است. می توان گفت، طی این سالها ما کارهای زیادی انجام داده ایم تا، آذربایجان جایگاه شایسته ای را در جامعه جهانی بخود اختصاص می دهد و کشورمان را- هم سابقه تاریخی، هم زندگی معاصر، هم فرهنگ غنی، دانش و هم روند سازماندهی نظام دولتی دموکراتیک جدید آنرا همانطورکه هست، بشناسند.

اینجانب بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان از آمدن هر مهمانی به کشورمان خوشحال میشوم. درست است، برخی مهمانان در آذربایجان فقط موارد منفی را می بینند و نمی خواهند عملکرد مثبت را ببینند. سعی می کنند در جوامع خود چهره آذربایجان را منفی جلوه دهند. ولی آنها در اقلیت هستند.

در هر کشوری جهات منفی وجود دارد. هر کسی بگوید که نیست، حتماً درست نمی شود. ولی همیشه باید سنجید که، چه قدر منفی و چه قدر مثبت است. من به آمدن افراد مغرضانه هم به آذربایجان هرگز اعتراضی نداشته ام. طبعاً، اکثر مهمانانی که در آذربایجان حضور می یابند، در مورد کشورمان تصورات عادلانه یی بدست می آورند که، این هم موجب شناخت هر چه بهتر کشورمان می شود.

این سفر شما، سفر عادی و گردشی نیست. این سفر شما برای ما حایز اهمیت بسزایی است و جنبه سیاسی دارد. فلذا اینجانب در صدد مقایسه این سفر شما با سایر سفرها نیستم.

آذربایجان دولت دمکراتیک تشکیل می دهد و در راستای تأمین نهادهای دمکراتیک تلاش می کند. این، مسیر مورد انتخاب ماست. و کسی هم ما را برای انتخاب این راه وادار نکرده است. زمانی ما در دوران حاکمیت شوروی زیسته ایم. در آن وقت از مردم سؤال نکرده بودند که، شما این سیستم را قبول دارید یا نه. در سال ۱۹۱۷ انقلاب اکتبر رخ داد و بولشویکها پیروز شدند. آنها در جای امپراتوری سابق روس یک دولت جدیدی را تشکیل دادند. درست است، خیلی ها در برابر آنان مقابله کرده اند. ولی شکست خورده اند و سیستم پیروز گشته است. و ما هم در این سیستم به دنیا آمده و زندگی کرده ایم.

در آن موقع ما گزینه یی نداشتیم، آن سیستم هر چه بود، ما هم در آن می زیستیم و بدان عادت کرده بودیم. ما نسبت به سایر سیستمها و تبلیغات انجام شده نیز چندان نظر مثبتی نداشتیم. ولی آنچه که باعث نگرانی همه ما بود اینکه، ما ملت مستقل و دولتی مستقل نبودیم. طبیعتاً، پس از رسیدن به استقلال خود از سیستم قبلی امتناع ورزیدیم. آیا از چه راهی باید پیروی کنیم؟ در جهان راههای مختلفی هست. ولی ما راه دمکراسی را انتخاب کردیم. این راه آسانی نیست. نباید با اعلام خود بعنوان کشور دمکراتیک فکر کرد که، دیگر در این کشور دمکراسی پیاده شد و به همه جا گسترش پیدا کرد.

هر روند سیاسی- اجتماعی، از جمله اصول دمکراتیک چندان آسان اجرا نمی شود. از طرفی، ما اینرا فرا می گیریم. چرا که این سیستم چندان برای ما نزدیک و آشنا نیست. از دیگر سو، ما این اصول را پیاده می کنیم. آن هم به تدریج پیاده می شود، این امر یک دفعه قابل اجرا نمیباشد. اگر اینطور باشد، غیر طبیعی خواهد بود. ولی در این راه ما به دستاوردهایی رسیده ایم. ما ضمن پیمودن این راه، اکنون به مرحله تازه یی- انتخابات مجلس رسیده ایم.

جمهوری آذربایجان بعنوان دولت مستقل اولین انتخابات پارلمانی خود را در سال ۱۹۹۵ برگزار کرد. ما نخستین قانون اساسی مستقل و دمکراتیک خود را تهیه و تدوین نمودیم و طی پنج سال اخیر تمام اصول دمکراتیک را اجرا می کنیم. در آذربایجان همه شاخه های حکومت در جای خود برقرار گردیده است. مجلس ملی کشورمان ظرف این پنج سال بالغ بر ۹۰۰ قانون را به تصویب رسانده است. قسمت اعظم آن با ابتکار رئیس جمهوری آذربایجان تصویب شده است.

طبیعتاً، ما در گذشته بر اساس قوانین شوروی زندگی می کردیم. تصویب قوانین جدید متکی بر اصول دمکراتیک، یکی از شروط اصلی است. ما در این زمینه کارهای زیادی انجام داده ایم.

تصویب قانون، وجود تجربه جهانی، دانش و عقل را می طلبد. ولی این چندان سخت نیست. لیکن اجرای قانون بمراتب سختتر از آن میباشد. همچنین اعلام استقلال آذربایجان به سختی بدست نیامده است. اتحاد شوروی فرو پاشید و هر یک از ۱۵ جمهوری جزو آن با استفاده از این فرصت، استقلال خود را اعلام نمودند.

الگوی اول را روسیه نشان داد. روسیه اساس اتحاد شوروی را تشکیل می داد. اتحاد شوروی در دست روسیه بود. بنابراین وقتی اتحاد شوروی امپراتوری نامیده می شود، منظور امپراتوری روسیه است. ولی روسیه قبل از همه جمهوری های شوروی سابق استقلال و حاکمیت خود را اعلام کرد. بدینوسیله، راهی برای سایر جمهوری ها و ملتها گشود.

مایلم مجدداً تکرار کنم که، استقلال کشور چندان با سختی بدست نیامده است. ولی حراست و حفظ استقلال و توسعه بخشیدن دولت مستقل، طبیعتاً، خیلی سختتر از بدست آوردن آن است. معتقدیم که، ما در این زمینه کارهای زیادی انجام داده ایم و بستری برای انجام کارهای بیشتری در آینده فراهم آورده ایم.

ما در دوران استقلال برای برگزاری دومین انتخابات پارلمانی آماده می شویم. بنظرم، هدف از آمدن شما به اینجا هم عبارت از بررسی شرایط قبل از انتخابات میباشد.

از شما تشکر می کنم که، با تقبل زحمت به اینجا تشریف آورده اید و کشورمان را می بینید. فکر می کنم، همانطور که هست، می بینید. معتقدم که، این برداشتهای شما و همچنین، توصیه ها و راهنمایی ها و تجارب شما موقع حضورتان در اینجا، در راستای برگزاری موفقیت آمیز انتخابات پارلمانی ۵ نوامبر عمل خواهد کرد. اینجانب مجدداً به شما خیر مقدم می گویم.

دادلی اسمیت: جناب آقای رئیس جمهور، قبل از هر چیزی اجازه فرمایید بجهت اینکه وقت ارزشمند خود را اختصاص داده ما را به حضور پذیرفتید، از شما تشکر کنم. می دانم که، برنامه کاری جنابعالی بعنوان رهبر دولت خیلی فشرده است و نیز تعداد افرادی که می خواهند این روزها با شما ملاقات کنند، حتماً خیلی زیاد است.

اخیراً من در هتل آشنای قدیمی ام را دیدم. وی از من پرسید که، در اینجا چه کار می کنید؟ من جواب دادم که، به آذربایجان سفر کرده ام. گفتم، پس شما چه کار می کنید؟ گفت که، من می خواهم با رئیس جمهور دیدار کنم. به او گفتم که، فردا ما با جناب رئیس جمهور ملاقات خواهیم نمود.

جناب آقای رئیس جمهور، درست فرمودید، ما از سفر به کشورتان دو هدف اصلی دنبال می کنیم. اولاً، ما- اعضای این هیأت نمایندگی، اعضای افتخاری شورای اروپا هستیم. ما بمنظور راهنمایی آذربایجان جهت عضویت در شورای اروپا و تشویق هر چه بیشتر شما در این امر به کشورتان سفر کرده ایم.

دومین هدف سفرمان، عبارت از برقراری تماسهای نزدیک با کمیسیون مرکزی انتخابات آذربایجان میباشد. مایلم با رضایت خاطر بیان دارم که، ما موفق به برقراری مناسبات همکاری بسیار خوب و عالی با آنها شده ایم. امیدواریم که، راهنمایی های ما حین دیدار و گفتگوها در امر برگزاری موفق انتخابات مجلس به آنها کمک خواهد کرد.

جناب آقای رئیس جمهور، پنج هفته قبل ما در کشور شما بسر می بردیم. در آن موقع آرزوی دیدار با جنابعالی را داشتیم. ولی در هنگام حضور ما در باکو جنابعالی در سفر بودید و با جناب بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا دیدار می کردید. همانطورکه می بینید، ما دوباره برگشته ایم و خوشحالیم که، در جریان این سفرمان فرصت ملاقات با شما ایجاد شده است. بدینوسیله مایلم به استحضار برسانم که، اکنون ما به موطن خود مراجعت می کنیم، ولی کمی مانده به پنجم نوامبر مجدداً به آذربایجان باز خواهیم گشت و در انتخابات بعنوان ناظر شرکت خواهیم کرد.

برای ما بعنوان نمایندگان کشورهایی که قرنها پیش استقلال خود را بدست آورده و در شرایط آزاد زندگی کرده ایم، گاهاً درک این مطلب سخت بود، یک کشوری که از رژیم خودکامه رهایی یافته و آزادی خود را بدست آورده است، زندگی خود را چگونه تشکیل می دهد و چه کارهایی را انجام می دهد. از جمله مواردی که درک آن چندان آسان نیست اینکه، برای نمایندگان کشورهایی که در شرایط خودکامه زندگی کرده و صاحب چنین تجربه ای نمی باشند، دستیابی به دستاوردهایی در اینجا و به پایان رساندن این کارها چه قدر سخت است.

ما بعنوان انسانهایی که زندگی خود را وقف سیاست و امور دولتی کرده ایم، خوب متوجه ایم که، راه به سوی دمکراسی هموار نیست. این راه طوفانی و بورانی است و در اینجا مشکلات عدیده یی پیش می آید.

همچنین مایلم یادآور شوم، چنانچه ما مشکلات واقعی را که اکنون کشورتان با آن دست به گریبان است، ملاحظه نکنیم و اقدام به مقایسه آذربایجان با کشورهای پیشرفته جهان نماییم، دچار اشتباه می شویم. مایلم بیان کنم که، ما از مشاهده دستاوردها و موفقیتهای آذربایجان پس از استقلال آن بسیار خوشحال شده و الهام گرفته ایم. هر دو سفر ما به کشورتان، بار دیگر مؤید تصوراتمان در مورد این دستاوردهای آذربایجان شد.

در ضمن باید متذکر شوم که، یک هفته قبل اینجانب در لندن یک بولتن خبری راجع به منطقه شما آذربایجان و گرجستان مطالعه کردم. این نوشته، مرا تحت تأثیر خوبی قرار داد. در این بولتن مطالبی پیرامون حوادث افغانستان نیز جای گرفته بود. در قسمتی از این بولتن مربوط به آذربایجان ذکر می شود که، در یک مملکتی که روی خرابه های دوران شوروی برقرار شده است، پیشرفت بزرگی به چشم می خورد و انسانها نسبت به آینده با نیکبینی فراوانی می نگرند.

با توجه به همه این موارد، ما از عضویت فعالانه و کامل الحقوق آذربایجان در شورای اروپا حمایت می کنیم. معتقدم که، پذیرش آذربایجان به شورای اروپا همپای ایجاد امکانات گسترده یی برای کشورتان، در عین حال، برای اروپا و جهان نیز با اهمیت میباشد.

مایلم به اطلاع برسانم که، ما در کشورهای خود نمایندگان احزاب سیاسی مختلفی هستیم. برای مثال، من از حزب محافظه کاران هستم، این آقا در پهلوی چپ من نماینده سوسیالیستهای آلمان است، این خانم از جناح لیبرال- دمکرات است و این آقا در پهلوی راست من هم از جناح مسیحیان دمکرات میباشد. لیکن ما در جهان به یک چیزی- آزادی اعتقاد داریم. بنظرمان، اگر ما می توانیم هرگونه حمایت و کمکهای خود را جهت رسیدن به آزادی بعمل آوریم، پس، در امر مبارزه برای آن موضع واحدی را اتخاذ می کنیم. ولی در سفر خود به آذربایجان ما از لحاظ سیاسی موضع بی طرف داریم، یعنی از هیچ حزب سیاسی در آذربایجان پشتیبانی نمی کنیم.

جناب آقای رئیس جمهور، فلذا با اتخاذ موضع کاملاً بی طرف، ما پایان یافتن موفقیت آمیز انتخابات پارلمانی ۵ نوامبر را آرزومندیم. خواهان این هستیم تا، این انتخابات برای آذربایجان انتخابات موفقی باشد.

اظهار امیدواری می کنیم که، این انتخابات در راستای پذیرش آذربایجان به شورای اروپا کمک و ارمغان خود را ادا خواهد کرد. بدینوسیله، ما همکاریهای آینده خود را با شما بطور نزدیکتر و تنگاتنگ ادامه خواهیم داد.

جناب آقای رئیس جمهور، از اینکه امروز برای دیدار با ما وقت اختصاص دادید، مجدداً از شما اظهار تشکر می کنیم.

حیدر علی اف: جنابآقای اسمیت، اینجانب از بابت این سخنان شما متشکرم. آنچه که بیشتر باعث خوشحالی من است اینکه، می گویید، موضع بیطرفانه یی اتخاذ می نمایید. سخنان قبلی شما نیز چنین تصوری در من ایجاد می کند که، می توانید اوضاع آذربایجان را بصورت بی غرض تحلیل و ارزیابی نمایید. اینها برای ما بس است. چرا من اینطور می گویم؟ زیرا متأسفانه، ما در بسیاری از موارد با نظرات مغرضانه یی مواجه می شویم. ما آن قدر با نظراتمغرضانه یی روبرو شده ایم که، بمحض شنیدن یک نظر غیر مغرضانه و بی طرف، بسیار خوشحال می شویم.

شما درست گفتید، در بولتنی در لندن خواندید که، سازماندهی یک دولت دمکراتیک در خرابی های رژیم خودکامه و رسیدن به دستاوردهایی در اینجا، بخودی خود رویداد مهمی است.

من در مورد تاریخچه حاکمیت شوروی چند کلمه بطور مختصر به شما گفتم. بیان کردم که، در آن زمان این رژیم را بزور به انسانها تحمیل می کردند. انسانها اینرا پذیرفته ولی دمکراسی واقعی را که، فکر می کردیم رژیم شوروی نیز دمکراسی است و ما هم چنین می پنداشتیم، ندیده اند. همانطور که خود را وفق دادن به این رژیم سخت بود، همچنین سازگاری با دمکراسی امروزی نیز، گرچه بزور نیست، آسان نمی باشد. اکنون تحولاتی در شعور و اذهان انسانها جریان می یابد. مهم این است که، این روند در جهت مورد نظر ما پیش می رود و توسل بزور نمی شود. فقط بایستی به انسانها توضیح داد و آنها را از نظرات کهنه به اندیشه جدید منتقل داد. ما هم این کار را انجام می دهیم.

شما درست متذکر شدید که، نباید کشورهایی را که صدها سال در شرایط دمکراسی زندگی کرده و توسعه یافته اند با کشورهایی که تازه استقلال یافته و به راه دمکراسی گام نهاده اند، مقایسه نمود. ولی متأسفانه، برخی نیروهای در داخل کشورمان با توجه به منافع شخصی، نه برای دموکراسی، معتقد هستند که، بعنوان مثال، دمکراسی موجود در انگلستان، فرانسه و آمریکا باید امروز در آذربایجان نیز برقرار باشد. برای آنها دمکراسی واقعی لازم نیست. بلکه فقط، با استفاده از این شعارها در راه مبارزات خود تلاش می کنند. ولی این مبارزه سالمی نیست. این قبیل افراد در داخل کشورمان هستند. ولی بعضی از نیروها، محافل و مراکز خارجی خواهان برقراری دمکراسی اروپایی و آمریکایی در آذربایجان هستند و در غیر این صورت، راجع به کشورمان نظرات منفی ارایه می دهند.

دانش شوروی سابق یک چنین تزی را مطرح می ساخت که، بایستی نسبت به هر چیزی از دیدگاه دیالکتیک نگریست. ولی این، فلسفه شوروی نیست. بلکه قدیمترین فلسفه انسانی است. طبیعتاً، در طول تاریخ هر کشوری راهی را پیموده و به مرحله یی رسیده است. در جهان غیر از دوقلوها نمی توان دو نفر شبیه هم را پیدا کرد. ولی گاهاً در بین دوقلوها نیز می توان تفاوتی یافت. همچنین نمی توان در جهان کشوری را، بقول معروف، در یک قد، یک اندازه، یک ریخت، یک چهره و یک رنگ پیدا نمود. اینها ویژگیهای عینی است. فردی که در اروپا یا آمریکا نشسته و این موارد را در نظر نمی گیرد و یا از وقایع آذربایجان، تاریخ و تمدن ملتمان آگاهی ندارد، می گوید که نه خیر، در آذربایجان نیز باید چنین باشد.

اما در آذربایجان افرادی هستند که، از روستای خود و از محدوده های آذربایجان خارج نشده و کشور دیگری را ندیده اند. آنها می خواهند به مردم، ملت، از جمله به من درس دمکراسی بدهند. الحمدلله، من همه دنیا را گشته ام. در جهان کم کشوری پیدا می شود که، من ندیده باشم. تکرار می کنم، فردی که چیزی در جهان ندیده است، می خواهد به من دمکراسی یاد بدهد. ببینید، ما با این قبیل تناقضها مواجه می شویم. مجدداً بیان می کنم، یکی از دلایل اینها نگرش مغرضانه یی در محافل گوناگون خارجی نسبت به آذربایجان میباشد.

گفتید که، شما بعنوان اعضای افتخاری مجمع پارلمانی شورای اروپا پیگیر مسایل عضویت آذربایجان در شورای اروپا نیز هستید. باید یادآور شوم که، روند عضویت در شورای اروپا برای ما به طول کشیده است. هنوز یک سال پیش در مورد عضویت همزمان آذربایجان و ارمنستان در قفقاز جنوبی به شورای اروپا تصمیم گیری شده است. این نظر خیلی خوبی است. زیرا بدینوسیله، شورای اروپا می تواند گام جدیدی در جهت رفع مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان بردارد.

همانطور که مطلع هستید، ما خواهان پایان یافتن این مناقشه هستیم. چرا که، ۲۰ درصد از سرزمینهای کشورمان توسط نیروهای مسلح ارمنستان اشغال گردیده است. یک میلیون نفر از ۸ میلیون جمعیت آذربایجان در شرایط آوارگی در چادرها بسر می برند. آرزو و خواست ما این است که، این مسأله از راه صلح حل و فصل گردد. حل این مناقشه نیز بایستی عبارت از آن باشد که، تمامیت ارضی آذربایجان مجدداً برقرار شود، ارتش ارمنستان از سرزمینهای اشغالی ما خارج شود و این یک میلیون آواره جنگی به همان مناطق ویران شده باز گردند و مجدداً زندگی خود را سامان دهند. لذا ما با استفاده از هر وسیله یی، در صدد حل مسأله از همین راه هستیم.

بهنگام مذاکره این مسأله، در بعضی از کمیسیون های شورای اروپا در مورد ارمنستان حتی یک اعتراض هم مطرح نشده، ولی نسبت به آذربایجان اعتراضهایی مطرح گردیده است. این باعث نگرانی ماست. اگر کسی ادعا کند که، در ارمنستان سطح دمکراسی از آذربایجان برتر است، مرتکب اشتباه خیلی بزرگی می شود.

گاهاً از نقض حقوق بشر در آذربایجان حرف می زنند. این قبیل موارد در هر کشوری وجود دارد. اینجانب منتفی نمی کنم که، در کشور ما هم هست. ولی ارمنستان حقوق یک میلیون آذربایجانی را نقض کرده و شخصیت آنان را پایمال نموده است. بنابراین، اینکه افرادی نقض حقوق بشر در این مسأله را نمی بینند و نمی خواهند ببینند، ولی از نقض حقوق یک مجرم در زندان آذربایجان حرف می زنند، البته، موجب نگرانی ما می شود. بهمین خاطر ما، بویژه اشاره می کنم، شاهد رویکرد دوسویه نسبت به آذربایجان هستیم. این نیروها اشتباه می کنند.

ما خواهان عضویت در شورای اروپا میباشیم. ولی متوجه این هستیم که، این امر، وظایف جدید بیشتری را بر عهده ما خواهد گذاشت. معتقدم که، عضویت آذربایجان در شورای اروپا، برای این شورا نیز پراهمیت است. زیرا ماندن یک مردم و کشوری در خارج از شورای اروپا که، در اتصال شرق و غرب و نقطه پایانی اروپا واقع بوده و صاحب فرهنگ مرکب از ترکیب تمدن شرق و غرب و بوسیله ارزشهای ملی و معنوی خود ارزشهای عموم بشری و اروپایی را در خود تبلور می سازد، اصلاً برای این شورا افتخارآور نمیباشد. ما برای مبارزه با این نیروهای مغرضانه وقت زیادی را تلف می کنیم. ما به قدری با این قبیل موارد مواجه می شویم که، وقتی افرادی غیر مغرضانه همچون شما را می بینیم، خوشحال می شویم.

همانطور که بیان داشتید، در جریان آمادگی به انتخابات اکنون دومین بار است که در اینجا حضور دارید و حقایق کشورمان را می بینید. طبیعتاً، این روند چنان است که، در آن همه چیز ایدآل نمی شود. اگر کسی ادعا می کند که، در کشور وی همه چیز ایدآل است، اشتباه می کند.

ما از هیچ اقدامی دریغ نمی کنیم تا، انتخابات پنجم نوامبر مجلس در آذربایجان در شرایط دمکراتیک برگزار گردد و مطابق استانداردهای بین المللی باشد. ما در راستای این امر می کوشیم و در روزهای آینده نیز تلاش خواهیم کرد.

امیدوارم که، شما مجدداً به آذربایجان تشریف آورده جریان انتخابات را مشاهده خواهید نمود و با نظرات عینی خود به ما کمک خواهید کرد. گرچه وقت زیادی را گرفت، ولی آنچه که در دل من بود، به شما گفتم. متشکرم.

روزنامه آذربایجان مورخ ۲۸ اکتبر سال ۲۰۰۰