کنوت وولِّبِک:خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور. از اینکه موقع شب مرا بحضور پذیرفتید، سپاسگزارم.

حیدر علی اف: مگر ممکن است که شما تشریف بیاورید و من شما را بحضور نپذیرم؟ ولی چرا اینطور دیر آمدید؟ کمی زودتر می آمدید.

کنوت وولِّبِک:کشورتان خیلی دور است.

حیدر علی اف: امشب نمی خوابید.

کنوت وولِّبِک: مثل اینکه امشب مرا خیلی نگه خواهید داشت.

حیدر علی اف: من نگه نخواهم داشت. خود شما کار زیادی دارید.

کنوت وولِّبِک: من قبل از این سفر خود، انجام مذاکرات با شما را بسیار مهم پنداشتم و بجهت شنیدن ارزیابی و نظرات جنابعالی به اینجا آمدم. خیلی تشکر می کنم که این شرایط را برای من فراهم آوردید.

حیدر علی اف: جناب وولبک، اینجانب مقدم شما را در آذربایجان گرامی می دارم و خیلی خوشحالم که، پس از مدت کوتاهی مجدداً به آذربایجان سفر کردید. اخیراً طی مدت کوتاهی ما با شما سومین بار است که ملاقات می نمائیم.

همانطور که بخاطر دارید، در جریان نخستین سفر شما به آذربایجان من از شما انتقاد کردم که، شما یک سال است که ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا را بعهده دارید، ولی اکنون در آخر سال آمده اید. من فکر می کنم که، شما از این انتقاد نتیجه گیری کرده مایلید تا پایان سال جاری تعداد دیدارها را افزایش دهید.

اینجانب خیلی خرسندم که، در استانبول با شما دیدار نموده و به مذاکرات مفصلی پرداختیم. اکنون نیز من می دانم که، این سفر شما به آذربایجان مربوط نیست. ولی در عین حال، ظرف مدت این سفر حضورتان در آذربایجان، بنظرم نشان می دهد که شما اهمیت هر چه بیشتری به آذربایجان می دهید. من به شما گوش می دهم.

کنوت وولِّبِک:ابتدا، اجازه فرمایید از اینکه در این وقت شب فرصت یافته ما را بحضور پذیرفتید، از شما سپاسگزاری کنیم. متوجه هستیم که خیلی دیر به کشورتان رسیده ایم، ولی این امر، در شرایط فعلی تنها امکانی است.

همانطور که مستحضرید، بعضی از شرکتهای هواپیمایی برای مسافرینی که سفرهای فشرده ای دارند، دارای برنامه ویژه ای میباشد. نمی دانم، ممکن است در آذربایجان برنامه یی برای مسافرینی که زود زود به آذربایجان سفر می کنند، وجود دارد، اگر همینطور است، پس معتقدم که من مفتخر به شرکت در این برنامه گردیده ام.

جناب آقای رئیس جمهور، موقع سفر اخیرم انتقاد کوچک جنابعالی را خوب به خاطر دارم. اینجانب آنرا بعنوان حسن انتقاد تلقی کردم و اهمیت آذربایجان را بسیار عالی توصیف می نمایم. از دیدار فی مابین در حاشیه نشست استانبول نیز تجلیل می کنم. این نشست رویدادی بسی مهم بود. موضع گیری صریح جنابعالی را حین گفتگوی ما پیرامون مسایل منطقه ای ارزنده توصیف می نمایم.

مایلم مراتب تشکر و سلامهای صمیمانه نخست وزیر کشورمان را که در مراسم امضای قراردادی در استانبول در خصوص خطوط لوله حضور داشت، به جنابعالی برسانم. هم ایشان و هم من بر این باوریم که، این امر امکانات خوبی را برای همکاریهای نروژ و آذربایجان فراهم می سازد.

با توجه به دومین سفر من به آذربایجان طی سه ماه اخیر، اظهار امیدواری می کنم که جنابعالی به سفر نخست وزیر و وزیر امور خارجه کشورتان به نروژ اجازه خواهید داد. مایلم بیان دارم که، اینجانب از وزیر امور خارجه کشورتان دعوت بعمل آورده ام.

جنابعالی کاملاً حق دارید بگویید که دلیل سفر من- بخاطر اوضاع در این منطقه، مخصوصاً، قفقاز شمالی است. پیرو مصوبات و بیانیه صادره در استانبول، اینجانب برای سفر به جمهوری های قفقاز شمالی آمده ام. جهت ارزیابی کامل اوضاع این منطقه، در جمهوی چچن، داغستان، اوستیای شمالی و اینگوشتیا حضور خواهم یافت.

با توجه به بیانیه صادره در استانبول، مایلم اظهار امیدواری کنم که، به جریان انداختن روند مورد نظر با حمایتهای سازمان امنیت و همکاری اروپا برای زمینه سازی جهت آغاز مذاکرات متضمن تأمین حل درازمدت مسایل موجود در این منطقه امکانپذیر میباشد.

همانطور که اطلاع دارید، طرف روسیه چنین پیشنهادی را مطرح ساخته است که، این کشور در حال حاضر اعطای نقش سیاسی به سازمان امنیت و همکاری اروپا در حل این مسئله را امکانپذیر نمی داند. ولی ممکن است که، در آینده یی دورتر صرفاً این قبیل نقش به این سازمان اعطا خواهد گردید. نظر من این است که، سازمان امنیت و همکاری اروپا می تواند در جستجو و یافتن راه حلهای این مناقشه نقش مهمی را ایفا نماید.

با توجه به وضع اجتماعی و رنج و عذاب غیر نظامیان، معتقدم که ما و همچنین جامعه جهانی، سازمانهایی مانند سازمان ملل متحد و کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور آوارگان بمنظور یافتن حل قطعی مسئله بایستی در این روند نقش بزرگی را ایفا کنند.

اعتقاد من این است که، قبل از اتفاق هرگونه حادثه جدی در شهر گروزنی، ضرورت فوری برای ایجاد امکان جهت خروج اهالی غیر نظامی از این شهر وجود دارد. فلذا امروز من با مراجعه به مراجع دولتی روسیه، آنها را برای توقف ۲۴ ساعته عملیاتهای نظامی در اطراف گروزنی فرا خوانده ام تا، مردم بتواند براحتی شهر را ترک کند.

امید دارم که، بمنظور خروج اهالی غیر نظامی از شهر و ارایه کمک سایر سازمانها به این روند، دستگاههای حکومتی و همچنین گروههای مختلف چچن فراخوان مرا مثبت ارزیابی نموده و خواهند پذیرفت.

جناب آقای رئیس جمهور، مایلم با علاقه فراوانی نظرات شما را در مورد چگونگی زمینه سازی برای مذاکرات پیرامون این مسئله، پیش از همه در باره حل مسایلی مربوط به اوضاع اجتماعی، همچنین یافتن گفتگوی سیاسی بشنوم.

حیدر علی اف: ابتدا، از بابت سلامهایی که از نخست وزیر کشورتان به من رساندید، اظهار تشکر می کنم. من خوشحال بودم که، وی در مراسم امضای موافقت نامه احداث خط لوله باکو- جیهان حضور داشت. ما امضای آن موافقت نامه را رویداد تاریخی تلقی می کنیم.

موافقت نامه مزبور توسط کشورهایی به امضا رسید که نفت آذربایجان که به اتفاق شرکت "Statoil" کشورتان استخراج می کنیم، باید از خاک آن کشورها بگذرد. شما می دانید که، شرکت "Statoil" برای فعالیت در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر از امکانات فراوانی برخوردار بوده است. همین سند از سوی رؤسای جمهور ترکیه، گرجستان و آذربایجان امضا گردید. اینها کشورهایی هستند که قرار است همین پروژه را اجرا نمایند. رئیس جمهور قزاقستان نیز به ما ملحق شد، زیرا وی مصمم به استفاده از این خط لوله میباشد. جناب بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا و نخست وزیر نروژ در آن مراسم شرکت کردند و با اهتمام ویژه به این سند، آنرا به امضا رساندند.

این مسئله در آذربایجان و همچنین از آنجایی که می دانم، در گرجستان و ترکیه مورد استقبال فراوانی قرار گرفته است. ما بمنظور اجرای این طرح اقدام به کار عملی نموده ایم. در همه این کارها ما همراه با شما هستیم. اکنون نروژ در آذربایجان سرمایه گذاری بزرگی کرده است. ضمناً، در این کار نه تنها شرکت "Statoil"، بلکه خیلی از شرکتهای دیگر کشورتان- "Kverner" و سایر شرکتهای بزرگ کار می کنند.

آنچه که مربوط به دعوت شما از نخست وزیر و وزیر امور خارجه کشورمان برای سفر به نروژ است، اینجانب به انجام این سفر رضایت داده ام. چنانچه مایلید تا وزیر جدید ما هر چه زودتر به کشورتان سفر کند، من اعتراضی به این ندارم. بعد از آن می توان سفر نخست وزیر کشورمان را هم برنامه ریزی نمود.

در مورد مسئله یی که پیگیر آن هستید نیز، می بینم که این امر در تناسب همه مسایل دیگر هر چه بیشتر مورد علاقه سازمان امنیت و همکاری اروپا است. این طبیعی است. ما خودمان هم محتوی اینرا ۱۰- ۱۲ سال است که درک می کنیم. موضوع سر این است که گروه مینسک بیش از ۷ سال است که مشغول این مسأله میباشد. ولی هنوز نتایج مورد نظر وجود ندارد. منظور من مناقشه ارمنستان- آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی است. در نتیجه این مناقشه ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان از سوی ارتش ارمنستان اشغال گردیده، یک میلیون آذربایجانی از این مناطق اخراج بیرون رانده شده و پاکسازی قومی بزرگی علیه آذربایجانی ها صورت گرفته است.

پوست کنده می گویم، مردم ما خیلی متأسف است که سازمان امنیت و همکاری اروپا که اکنون نسبت به این قبیل مناقشات واکنش شدید می دهد، بهنگام انجام پاکسازی قومی از سوی واحدهای نظامی ارمنستان در خاک آذربایجان حتی هیچ توجهی بدان نکرده است. مردم کشورمان بخوبی می داند که تجزیه طلبی و پاکسازی قومی چه است. فلذا اقدامات شما در راستای حل هر چه سریعتر و ابتدا از راههای سیاسی، شایسته حمایت و ستایش است.

اطمینان دارم، در حالی فعالانه پیگیر این مسئله میباشید، کشورهای اصلی سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز بسیار فعالانه وارد کار شده اند،- به خاطر دارم، در نشست استانبول سران دولتها و حکومتها سخنرانی های زیادی داشتند،- پس، راه حل مسئله را پیدا خواهید نمود. راهی که بدون شک و تردید، متضمن منافع دولت روسیه و ملت چچن خواهد بود. برای همین، در این مسئله برای شما موفقیت آرزومندم.

ولی متوجه هستم که وضع موجود فوقا العاده وخیم است و تقریباً گمان می کنم که در هیچ یک از مناطق جهان،- شاید در کوزوو هم بدین شکل بود، ولی فاصله آن کشور از ما دور است، ما چندان اطلاعای نداریم،- هم اکنون چنین وضع پیچیده یی مانند در قفقاز شمالی و جمهوری چچن در هیچ جا وجود ندارد.

مایلم بیان دارم که قفقاز شمالی بخشی از منطقه ما، قفقاز میباشد. لذا برقراری آرامش و ثبات در قفقاز شمالی برای تمامی کشورهای قفقاز جنوبی، بویژه آذربایجان و گرجستان حائز اهمیت فراوانی است.

ما با جمهوری چچن مرزهای عمومی نداریم. بین آذربایجان و جمهوری چچن جمهوری داغستان واقع است، این جمهوری جزو فدراسیون روسیه میباشد. لیکن صرف نظر از بودن یا نبودن مرزهای عمومی،

کشورهای قفقاز در طول تاریخ پیوندهای تنگاتنگی با هم دیگر داشته اند. دوماً، شما می دانید که اکثر ملتهای قفقاز شمالی پیرو دین اسلام هستند، راهیابی نیروهای ارتجاعی و بنیادگرایان اسلامی مانند وهابیان به قفقاز شمالی، بدون شک، برای کل قفقاز شمالی و قفقاز جنوبی خطرات زیادی ببار می آورد.

باید بگویم که، اسلام هرگز از تروریسم دینی حمایت نکرده است. سازمانهای تروریستی مختلف پیرو مذهب اسلامی، بقول معروف، سازمانهایی هستند که از دین اسلام تغییر ماهیت داده اند. فلذا تمامی تلاشهای شما در راستای تأمین ثبات، صلح و آرامش در قفقاز شمالی نه تنها برای این کشورها، بلکه برای قفقاز جنوبی هم، بخصوص برای آذربایجان حائز اهمیت میباشد.

اینجانب در نشست استانبول ایده تشکیل پیمان امنیت و همکاری در قفقاز جنوبی را مطرح ساختم. من سازمان امنیت و همکاری اروپا، ایالات متحده آمریکا، روسیه، گرجستان، ارمنستان و همه کشورهای دیگر ذینفع در قفقاز جنوبی را برای پیوستن به این پیشنهاد و تلاش جهت برقراری امنیت و تأمین همکاری در قفقاز جنوبی فرا خواندم.

در شرایط کنونی، تأمین هرگونه توسعه اقتصادی، حتی در قفقاز جنوبی، می توان گفت غیر ممکن است. حال اینکه، همکاریهای اقتصادی بین کشورهای قفقاز جنوبی طی مدت کوتاهی برای همه این کشورها فویاد زیادی را بهمراه داشت.

قبل از همه چیز، بایستی مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان را حل و فصل کرد، سرزمینهای اشغالی آذربایجان را آزاد ساخت، تمامیت ارضی آذربایجان را احیا نمود و یک میلیون آذربایجانی رانده شده از سرزمینهای خود را به زاد و بوم خویش باز گرداند. هرچند در مناطقی که آنها می خواهند باز گردند،- اگر بتوانند باز گردند،- همه چیز ویران و غارت شده است. در آنجا همه چیز نوسازی خواهد شد، بدین منظور نیاز به هزینه مالی هنگفتی خواهد بود که ما هم این قدر امکانات مالی را نداریم. بنابراین، نیاز به کمکهای خیلی بزرگ جامعه جهانی خواهد شد.

با وجود این، نباید وضع موجود را چنین وا گذاشت. باید به صلح میان ارمنستان و آذربایجان و در سراسر قفقاز جنوبی دست یافت. بدینوسیله، صلح در قفقاز جنوبی و قفقاز شمالی اهداف بزرگی هستند. اینجانب مایلم در این زمینه برای شما موفقیت آرزو کنم.

کنوت وولِّبِک: مایلم نظرات جنابعالی مبنی بر پیمان امنیت و همکاری در قفقاز جنوبی را توسعه بخشم. آیا به نظر شما، می توان چیز شبیه اینرا در قفقاز شمالی نیز تشکیل داد؟

متوجه هستم که اینها چیزهای مختلفی است، زیرا منطقه قفقاز شمالی جزوی از فدراسیون روسیه میباشد. درست فرمودید که توسعه سیاسی و اقتصادی در هر کشوری متقلاً مرتبط است. برای همین، چنانچه ما حل درازمدت مسأله در قفقاز شمالی را بعنوان هدف در برابرمان قرار می دهیم، در آن صورت باید این موارد- توسعه سیاسی و اقتصادی را هم ملاحظه نمائیم. بنابراین، از بابت فرصت برای دیدار با رهبران سه جمهوری قفقاز شمالی- داغستان، اوستیای شمالی و اینگوشتیا خیلی خوشحالم.

آیا بنظر جنابعالی، بمنظور ایجاد همکاریهای اقتصادی، ثبات در این منطقه برای یافتن هرگونه اساس و زمینه سازی می توان نوع همکاری و یا تعاون نهادها که قابل همکاریهای این سه جمهوری با جمهوری چچن، را تحقق بخشید؟

حیدر علی اف: کاملاً امکانپذیر است. ما با این جمهوری ها آشنایی کامل داریم. برای مثال، داغستان برای ما نزدیکتر است. آذربایجان و داغستان در طول تاریخ پیوندهای تنگاتنگی داشته اند. امروزه ما دارای روابط اقتصادی مستقیم و فعالانه یی هستیم. در داغستان تعداد ۱۴۰ هزار آذربایجانی و در آذربایجان چند هزار نفر از ملتهای داغستانی زندگی می کنند. برای همین، ما بسیار علاقه مند به این هستیم تا اوضاع داغستان ثابت باشد.

بعلاوه، تمام خطوط مواصلاتی ما با روسیه از قفقاز شمالی، ابتدا از داغستان، جمهوری چچن، اوستیای شمالی و اینگوشتیا می گذرد. با اینکه این جمهوری ها جزوی از روسیه میباشند، با خیلی از مناطق آن، بخش مرکزی روسیه و با مسکو همواره روابط گسترده تری داشته ایم. بنابراین، ناآرامی ها در قفقاز شمالی در روابط اقتصادی ما با روسیه تأثیر خیلی منفی دارد. بعنوان مثال،- این هم شامل فعالیتهای مشترکمان با شما است،- ما بمنظور صدور نفت اولیه حاصله از میدان "چراغ" که مورد بهره برداری مشترک شرکت نفت آذربایجان و خیلی از شرکتهای نفتی دیگر، از جمله شرکت "Statoil" میباشد، خط لوله باکو- نووروسییسک را ساختیم. در سال ۱۹۹۷ ما اولین نفت را صرفاً از طریق این خط لوله صادر نموده ایم. این امر نشانگر همکاریهای اقتصادی ما با روسیه است.

در ضمن، روسیه بسیار خواهان این بود که ما نفت را صرفاً از این مسیر صادر نمائیم. ولی این خط لوله چند ماه است که فعال نیست؟

آرتور راسی زاده (نخست وزیر جمهوری آذربایجان): شش ماه است.

حیدر علی اف: بدلیل حوادث اتفاق افتاده در قفقاز شمالی این خط لوله شش ماه است که کار نمی کند. خوب شد که، در ماه آوریل سال جاری ما خط لوله باکو- جیحان را مورد بهره قرار دادیم. چنانچه این خط لوله بدل نبود، بعلت اوضاع قفقاز شمالی ما ناگزیر به بستن همه چاههای نفتی خود می شدیم، حال اینکه این امر، فقط ابتدای کار است.

استخراج نفت در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر از چشم اندازهای بزرگی برخوردار است. ما مصمم به استفاده از خط لوله باکو- نووروسییسک هستیم. ولی همانطور که می بینید، ناآرامی های موجود در آن مانع این کار می شود. این فقط یک مثال است. در مرز روسیه و آذربایجان- مرز داغستان چه قدر کامیونهای باری ما در حال توقف و انتظار تردد بسر می برند.

ببینید، من می توانم مثالهای خیلی زیادی بزنم. همه اینها دلالت بر آن دارد که وجود ثبات در قفقاز شمالی برای ما ضروری است. اکنون اوضاع داغستان عادی می شود. اینگوشتیا نیز با وجود اینکه یک جمهوری کوچکی است، بنحوی خود را اداره می کند. اوستیای شمالی نیز همچنین. هرچند مشکلاتی بسیار جدی در هر یک از آنها وجود دارد. فلذا تلاشهای شما در راستای رفع تشنج در جمهوری چچن، مسلماً، به سراسر منطقه قفقاز شمالی تأثیر مثبت خواهد داشت. ما هم با داغستان، هم اوستیای شمالی و هم اینگوشتیا دارای روابط حسنه هستیم.

کنوت وولِّبِک:جنابعالی وضع مناسبات جمهوری چچن و گرجستان را چگونه ارزیابی می کنید؟ من می ترسم که حوادث جاری در جمهوری چچن می تواند مستقیماً به حوادث موجود در جمهوری چچن تأثیرگذار باشد.

حیدر علی اف: البته، بین چرجستان و جمهوری چچن مرز وجود دارد و هم اکنون این مرز از سوی نیروهای مرزی و نظامی حفاظت می شود. ولی فکر نمی کنم که، این حوادث می تواند به گرجستان نیز سرایت کند. گرچه در آنجا- گرجستان، در مرز، بنظرم یک یا دو روستا هست که چچن ها زندگی می کنند. در هر حال می دانم که گرجستان از حوادث جاری در آنجا خیلی نگران میباشد. همه ما نگرانیم. برای نگرانی گرجستان دلیل بیشتری وجود دارد، زیرا مستقیماً هم مرز با جمهوری چچن است.

کنوت وولِّبِک: این گفتگو برای من خیلی مفید واقع شد. متوجه هستم که فردا من افتخار شرکت در ضیافت صبحانه با وزیر امور خارجه کشورتان را خواهم داشت. این هم شرایطی برای من فراهم خواهد ساخت تا مسایل مورد مذاکره با جنابعالی را هر چه بیشتر گسترش دهم و همچنین به بعضی از مسایل مربوط روابط دوجانبه ما اشاره کنم.

حیدر علی اف: همینطور است، ولیقرار است ابتدا امروز ما با شما باهم غذای شام صرف کنیم.

کنوت وولِّبِک:متشکرمف با کمال میل.

حیدر علی اف: به یک کلام، شما مراتب خوشحالی دو چندانی خواهید داشت.

کنوت وولِّبِک: من دیگر یک خرسندی داشتم، سپس غذای شام و بعد هم مذاکرات فردا انجام خواهد گرفت. بنابراین، من مراتب خشنودی سه برابر خواهم داشت.

حیدر علی اف: بسیار خوب. اگر شما اعتراضی ندارید، بیایید از مطبوعات تشکر کنیم. آیا همراه شما خبرنگاران آمده اند؟

کنوت وولِّبِک:بله، خبرنگاران زیادی آمده اند.

حیدر علی اف: دستور داده ام تا، همه خبرنگاران را در هتل جابجا کنند و البته، آنها نیز بتوانند غذای شام میل کنند. وگرنه، چنانچه سرپرست هیأت نمایندگی سیر باشد، ولی خبرنگاران گرسنه بمانند، این بد می شود.

کنوت وولِّبِک: مقالات خیلی تند خواهد بود.

حیدر علی اف: اگر ما آنها را بخورانیم، خوب خواهند نوشت.

کنوت وولِّبِک: کاملاً درست است. از اینکه در این مورد فکر کردید، تشکر می کنم.

روزنامه "آذربایجان" مورخ ۱۵ دسامبر سال ۱۹۹۹

© aliyev-heritage.org