حیدر علی اف: من در این روز عید مایل نبودم مزاحم شما باشم. ولی به من گزارش دادند که سفیران کشورهای اسلامی که این عید را جشن می گیرند، مایل به دیدار و شادباش گفتن به من هستند. من از این خیلی خوشحال شدم. زیرا به مناسبت این عید اولین بار است که با شما ملاقات می کنیم. در آذربایجان سفیران ملتها و کشورهای پیرو دین بزرگ اسلام فعالیت می کنند. آذربایجان هم از محرومیتهای دینی سالهای مدید رهایی یافته است. اکنون مردم ما آزاد است و اعیاد مذهبی را نیز برگزار می نماید. اینجانب شکی ندارم که، هر کدام از شما، یعنی سفیران در ماه رمضان روزه گرفته، گرسنه مانده، به شئونات دینی رعایت نموده اند و امروز جشن می گیرند.

من عید رمضان را به سران دولتها و حکومتهای شما شادباش گفته ام، ولی با اغتنام از این فرصت، به مناسبت عید رمضان به هر یک از شما مجدداً تهنیت می گویم. در عین حال، به مناسبت این عید به کشورها و ملتهای شما صمیمانه تبریک می گویم.

بنابر گزارشاتی که به من داده شده است، اکنون در آذربایجان تعداد روزه داران شاید هم از خیلی از کشورهای اسلامی بیشتر است. این هم پدیده مثبتی است. پس، ما در آذربایجان آداب و رسوم تاریخی، معنوی و دینی خود را احیا می سازیم.

در اینجا سفیرانی هستند که، در کشورهای آنها ایدئولوژی کمونیستی نبوده است. ولی سفیرانی هم هستند که، آنها همراه با ما در قلمروی اتحاد شوروی زیسته اند. در آن سالها، در این کشورها تبلیعات ضد مذهبی جریان داشت. در آن زمان چنین تعبیری بود که، دین افیونی برای مردم است. این سخنان مخصوص کارل مارکس بود. فلذا ۷۰ سال تبلیغ کرده اند که، چنانچه مشغول دین باشید، مثل اینکه افیونی خواهید بود. حتماً این حرف را بدان معنی گفته اند که انسانها را بترسانند. همانطور که انسانها از مواد مخدر و افیونی بیهوش و مریض می شوند، ممکن است از دین هم اینگونه مریض شوند. لیکن دین در دل اکثر انسانها محفوظ مانده است. البته، در آذربایجان قسمت زیادی از نسل جوان از دین دور بوده است، ولی اعتقاد به دین از نسلی به نسل منتقل شده است.

اکنون نیز ما پس از دستیابی به استقلال دولتی خود، همه آداب و رسوم دینی ما مجدداً برقرار می شود. از آن جمله، عید رمضان ما هم احیا شده است. ما نیز در آذربایجان هم ماه رمضان را روزه گرفتیم و هم اینکه امروز جشن می گیریم. درست است، ما امروز جشن می گیریم، ولی در بعضی از کشورها ۳- ۴ روز جشن می گیرند. اینجانب خیلی خوشحالم که، با شما دیدار می کنم و عید را جشن می گیریم.

من قصد ندارم از میزان اهمیت ماه رمضان برای مسلمانان سخن بگویم. اینرا شما از من بهتر می دانید. همچنین مایلم متذکر شوم که، در آذربایجان این عید جایگاه خود را اخذ کرده است. بار دیگر عید رمضان را به شما شادباش می گویم. مطالبی که می خواستم به شما بگویم، این است.

قدری اِجوِت تِزجان (سفیر ترکیه در آذربایجان): جناب آقای رئیس جمهور، من به مناسبت عید رمضان ارزشمندترین عید دین ما از طرف سفرای کشورهای اسلامی- لیبی، ازبکستان، پاکستان، مصر، عربستان سعودی، ایران، عراق، ترکمنستان، قزاقستان و ترکیه خدمت شما تهنیت عرض می کنم و از اینکه ما را بحضور پذیرفتید، مراتب قدردانی خود را اظهار می دارم.

جناب آقای رئیس جمهور، این عید با روز مهم دیگری مصادف میباشد. ۳۱ دسامبر روز همبستگی آذربایجانیان جهان است. در عین حال، سال نو فرا می رسد. اگر اجازه فرمایید، مایلم به مناسبت همه اینها به شما و مردم خیلی عزیز آذربایجان تبریک بگیوم.

جنابعالی مطالب بسیار عمیق و پرمعنی ایراد فرمودید. واقعاً، در دین ما ماه رمضان، این عید از جایگاه ویژه ای برخوردار میباشد. اگر کسی توان جسمی دارد و دارای سلامتی میباشد، روزه گرفتن در ماه رمضان برای انسان از دو لحاظ فواید زیادی دارد. اولین این، مبارزه انسان با نفس خود بعنوان یکی از سختترین حالت وی در دنیا است. دوماً هم، درک وضعیت انسانهای بی بضاعت در جهان میباشد.

لیکن دین ما فقط عبارت از مراسم ها نیست. دین ما در دلها است. بنظرم، تنها در دین ما بین خدا و بنده نیازی به رسول نیست. دین ما نسبت به انسانها آن قدر عشق، محبت و احترام دارد که، اگر عمرمان را با بی اعتقادی سپری کنیم و در آخرین نفس کلمه شهادت را به زبان بیاوریم، فرصت بهره مندی از ثوابهایی که تمامی مسلمانهای دیگر دارا میباشند، را بدست خواهیم آورد. جناب آقای رئیس جمهور، خداوند یکتا خواهان وحدت تمام انسانها در جهان و همه نعمات برای زندگی آنان است.

جنبه زیبای دیگر دین اسلام هم این است که، همیشه از محبت و رفاه انسانی و تحمل پذیری ادیان- تولرانس سخن می گوید. ما همه می دانیم و جنابعالی نیز در سخنان خود بارها فرموده اید که، آذربایجان دولت نوپا است. ولی مردم آذربایجان- آذربایجانی ها از یک ویژگی قدیم برخوردار هستند. این هم تحمل پذیری انسانها نسبت به تمام ادیان و مهرورزی و محبت آنان به انسانها است.

امروز همه ما می دانیم که، در آذربایجان فقط مسلمانان زندگی نمی کنند. در اینجا هم یهودیان و هم مسیحیان زندگی می کنند. ولی تمامی آنها در شرایط مساوی و با احترام به یک دیگر، در مملکتی که شما رهبر آن هستید در آرامش و ثبات زندگی می کنند.

جناب آقای رئیس جمهور، جمهوری آذربایجان، جمهوری ترکیه و سایر کشورهای اسلامی نیز دولتهای لائیک هستند. یعنی در کشورهای ما دین و سیاست جدای از هم دیگر هستند. اما انسانها نمی توانند بدون دین زندگی کنند. دین عامل مهمی در وحدت انسانها و برخورد محترمانه بزرگسالان با کودکان و کودکان با بزرگان را تربیت میدهد.

جناب آقای رئیس جمهور، شما یادآور شدید که در زمان شوروی دین بمثابه افیون محسوب می شد و اینگونه تبلیغ گردیده است. چنانچه دلیل نزول دین به انسانها را باطناً و بمعنی حقیقی آن درک نکنیم و از آن تخطی کنیمم، یعنی دچار افراطگرایی و تندرویی شویم و تلاش کنیم، این حالت واقعاً هم انسانها را از راه درست به ضلالت خواهد کشاند و از فرهنگ، پیشرفت و خوشبختی- کلیه نعمات منزوی خواهد ساخت. بدین معنی، شاید هم کسی که می خواهد از دین حرف بزند، باید دین شناس باشد. با سخنان هر کسی در این باره نمی توان صراط مستقیم را پیمود. هیچ دینی برای عذاب دادن به انسانها فرستاده نشده است. بهترین این ادیان نیز دین من و شما و حضار میباشد. در این کشور ۸ میلیون آذربایجانی، در جهان هم یک میلیارد مسلمان پیروان این دین هستند.

جناب آقای رئیس جمهور، من در خیلی از مناطق جهان بودم. ولی سخن گفتن در حضور یک رئیس جمهوری مانند شما که بسیار عالی ایراد نطق می فرمایید، برای من سخت است.

جناب آقای رئیس جمهور، در پایان سخنانم آرزو می کنم تا، شهروندان آذربایجانی که از زاد و بوم خویش رانده شده اند، در آینده این عید را در سرزمینها و خانه و کاشانه خود جشن بگیرند. خداوند این روز را نصیب آنان کند.

جناب آقای رئیس جمهور، در هزاره آینده برای انسانها توفیقات و زندگی در شرایط صلح، رفاه و آرامش آرزومندم. از اینکه ما را بحضور پذیرفتید، از حضرتعالی بار دیگر تشکر می کنم و برای مردم آذربایجان روزهای خوش، رفاه و صلح و آرامش که شایسته آن است، آرزو دارم. سپاسگزارم.

حیدر علی اف: متشکرم، جناب سفیر محترم. شما فلسفه این عید را بصورت بسیار عمیق توضیح دادید و نظرات مهمی راجع به ارزشهای دین اسلام اظهار داشتید. اینجانب با همه این نظرات کاملاً موافق هستم. فکر می کنم که، همگان راضی هستیم. از بابت آرزوهایتان برای مردم آذربایجان از شما قدردانی می کنم. متشکرم.

احد قضائی (سفیر جمهوری اسلامی ایران): جناب آقای رئیس جمهور، اینجانب هم عید رمضان را به مردم آذربایجان شادباش می گویم. از اینکه ما را بحضور پذیرفتید، از جنابعالی تشکر می کنم. از همتایان سفیر خود نیز بجهت ابراز علاقه نسبت به این دیدار رضایت خاطر دارم. امروز دیدارتان با سفیران کشورهای اسلامی را ما بمنزله توجه و دقت نسبت به این کشورها و همکاری با آنها ارزیابی می نماییم. در دنیا به آذربایجان بعنوان کشوری مسلمان می نگرند و حمایت می کند. مصوبات نشستهای سازمان کنفرانس اسلامی نشان داد که، کشورهای عضو این سازمان در کنار آذربایجان هستند. سه بند از مصوبه اجلاس اخیر در قطر مربوط به آذربایجان بود. در اولین این بندها کنفرانس در مسئله مناقشه قره باغ کوهستانی از موضع آذربایجان حمایت بعمل آورد و طرفداری خود را از آن اعلام داشت. دومین بند در مورد آزادسازی سرزمینهای اشغالی آذربایجان از سوی ارمنستان، سومین بند هم راجع به حفظ آثار باستانی و فرهنگی در قره باغ کوهستانی و سایر مناطق اشغالی بود. در هر حال، پیوستن آذربایجان بعنوان کشور مستقلی به جهان اسلام از اهمیت بسزایی برخوردار است.

دیروز جنابعالی به مناسبت عید رمضان پیامی خیلی جامع و عمیق به مسلمانان و مردم آذربایجان داشتید. در این پیام موارد اصلی عبارت از آن میباشد که، احساسات میهن پرستی و وفاداری به وطن در مردم آذربایجان شدت یابد، اعتقاد به دین اسلام افزایش پیدا کند، ارزشهای دینی حفظ گردد و استقلال ابدی باشد. همه اینها مطابق با عقیده اسلامی است. دین اسلام به این ارزشها و چنین نصیحت و تعلیم و تربیت استناد می نماید. جنابعالی نیز در پیام خود این موارد را یادآور شدید و از مردم آذربایجان خواستید.

سفیر ترکیه نیز در اینجا پیرامون ارزشهای اسلامی سخنرانی جامع و پرمعنی ایراد نمود.

جناب آقای رئیس جمهور، از اینکه ما را بحضور پذیرفتید، مجدداً از شما تشکر می کنم. برای شما سلامتی، برای مردم آذربایجان وفور نعمات، آرامش و سعادت، آزادی سرزمینهای اشغالی، بازگشت آوارگان و پناهندگان به سرزمینهایشان و در آینده جشن گرفتن این عید در خانه و کاشانه های خود را آرزومندم.

حیدر علی اف: جناب سفیر محترم، از بابت تبریکها، برخورد دوستانه و سخنان محبت آمیز شما تشکر می کنم. در عین حال نظرات شما مبنی بر اینکه، مدتی قبل سازمان کنفرانس اسلامی در نشست تهران و اخیراً در نشست قطر حمایتهای خود را از آذربایجان بعمل آورد، کاملاً درست است و برای ما پشتوانه معنوی بزرگی است.

مایلم به استحضار شما برسانم که، تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان تمام روز جلوی چشم من مجسم است. زیرا ارمنستان به آذربایجان تجاوز نظامی کرده و ۲۰ درصد از سرزمینهای کشورمان را به اشغال درآورده است. بیش از یک میلیون نفر از شهروندان ما از زادگاه خود رانده شده است. ولی ما در اجلاسهای خیلی از سازمانهای بین المللی، منجمله در سازمان امنیت و همکاری اروپا موفق به اتخاذ چنین تصمیماتی نمی شویم. درست است، در سالهای ۱۹۹۲- ۱۹۹۳ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه هایی راجع به خروج بدون هیچ قید و شرط و فوری ارتش ارمنستان از این سرزمینها صادر نموده است. ولی متأسفانه، این قطعنامه ها تاکنون اجرا نشده است، ارمنستان اینها را نادیده می گیرد و سازمان ملل متحد نیز از اجرای این مصوبات عاجز مانده است.

سازمان کنفرانس اسلامی که تمام کشورهای اسلامی عضو آن هستند، در نشستهایی که من حضور داشتم- هم در مراکش، هم ایران و هم در قطر همواره حمایت خود را از کشور ما بعمل آورده، در رابطه با وضعیت آذربایجان موضع پایداری اتخاذ نموده و همبستگی نشان داده و در خصوص متجاوز بودن ارمنستان و آزادسازی سرزمینهای اشغالی آذربایجان مصوباتی را صادر کرده است.

مایلم به یک مورد مهمی نشانگر وحدت کشورهای اسلامی نیز اشاره کنم. در جریان اجلاس اخیر سازمان ملل متحد در پیش نویس قطعنامه ای مبنی بر همکاریهای سازمان ملل متحد و سازمان امنیت و همکاری اروپا کلماتی در باره تعلق قره باغ کوهستانی به کشور آذربایجان جای نگرفته بود.

ما از این خیلی نگران شدیم. فلذا هم سفیر ما در ایالات متحده آمریکا و هم نماینده ما در سازمان ملل متحد به دستور من بطور جدی پیگیر این مسئله شدند. گزارش دادند که، رؤسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا گویا حین دیدار رئیسان جمهور ارمنستان و آذربایجان ذکر این جمله در آن سند را صلاح ندانسته اند. من به این اعتراض کردم. رؤسای مشترک گروه مینسک برای دیدار با من به این اتاق آمده بودند، اینجانب مراتب اعتراض شدید خود را اعلام داشتم. آنها موضع خود را عوض نمودند و در آن سند تعلق منطقه قره باغ کوهستانی به آذربایجان همانند سالهای قبل ابقا گردید. آنها به تصویب این سند رأی دادند. ولی حل تصویب این اصلاحیه را از طریق آراء نمایندگان تمامی کشورهای اسلامی محاسبه می کنند. در عین حال باید یادآور شوم که، برخی از کشورهای اسلامی، بر خلاف سال گذشته، بدلایلی از دادن رأی به این اصلاحایه به نفع آذربایجان امتناع ورزیده اند. حال اینکه، در سالهای گذشته آنها به نفع ما رأی داده بودند. طبیعتاً، ما این مسئله را بررسی و دلایل آن را مشخص خواهیم کرد.

بار دیگر تکرار می کنم، اکثر کشورهای اسلامی همبستگی و وحدت نشان داده و درج مجدد نظرات ضروری راجع به این مشکل آذربایجان درسند مزبور را بوسیله اتحاد خود تأمین نموده اند.

با وجود همه اینها، باز هم مایلم متذکر شوم که، ملتها و دولتهای پیرو دین اسلام ما غالباً وحدت و همبستگی به نمایش می گذارند و این هم در راستای دستیابی هر یک از کشورهای اسلامی به اهداف پایدار خود عمل می کند.

من آرزو می کنم تا، این وحدت و همبستگی دایمی و ابدی باشد. این هم یکی از شروط اصلی برای توسعه آینده کشورها و ملتهای اسلامی میباشد.

اینجانب با اغتنام از این فرصت فرا رسیدن سال نو را به یکا یک شما شادباش می گویم. ۳۱ دسامبر روز همبستگی آذربایجانیهای جهان است. این روز برای ما خیلی عزیز است. شما هم دوستان ما هستید. حتماً این روز را فراموش نخواهید کرد. هر کدام از ما، یعنی هر یک از کشورها و ملتهای اسلامی بعنوان دولت و ملت مستقل و آزاد وارد قرن ۲۱ و هزاره سوم می شویم. آرزومندم که استقلال و آزادی ملی ما همیشگی و ابدی باشد.

برای تک تک شما و در شخص شماها به شهروندان کشورها و دولتهایتان سلامهای سال نو را می رسانم. در سال نو برای هر یک از شما آرزوی سلامتی، سعادت دارم و برای ملتها و کشورهایتان صلح، آرامش و رفاه آرزومندم. متشکرم.

روزنامه آذربایجان مورخ ۲۹ دسامبر سال ۲۰۰۰

© aliyev-heritage.org