سؤال: جناب آقای حیدر علی اف، کارشناسان می نویسند که، در حال حاضر آذربایجان یکی از جمهوری های امن در بین کشورهای مشترک المنافع میباشد. در این ارتباط مایلم چنین سؤالی بپرسم: آیا آنچه که باعث جذب این کشور دارای آینده یی درخشان و در حال پیشرفت به جامعه کشورهای مشترک المنافع شده، چیست؟ در نظر شما جامعه کشورهای همسود به چه معنا است؟ چرا تصمیم شرکت در این جامعه را گرفتید؟

پاسخ: اولاً، آذربایجان را نمی توان بعنوان یکی از کشورهای خیلی امن نامید. زیرا آذربایجان هفت سال است که، مورد تجاوز نظامی ارمنستان قرار می گیرد. بر اثر این، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان از سوی واحدهای نظامی ارمنستان اشغال گردیده، متجاوز از یک میلیون نفر از هم میهنان ما از مناطق اشغالی بزور رانده شده و در شرایط وخیم پناهندگی، خیلی ها در چادرها بسر می برند.

صرفاً این عامل، باعث اختلال بیش از حد در حیات آذربایجان گردیده است. درست است، در این جنگ با ارمنستان بیش از یک سال و نیم است که، موفق به آتش بس شده ایم. در ماه می سال ۱۹۹۴ پیمان آتش بس امضا گردیده است. یعنی ۲۰ ماه است که، ما در شرایط آشتی و آتش بس زندگی می کنیم. از این لحاظ، می توانیم بگوییم که، بله، آرامش برقرار است. در مقایسه با گذشته، اکنون آرامش بیشتری وجود دارد. با وجود این، جنگ و سایر عوامل کل زندگی ما را به سختی می کشد. برای مثال، محدودسازی تردد در قسمت شمالی کشورمان. مرز ما با روسیه- هم راه آهن و هم جاده اتومبیل بسته است. این هم در کارهای ما تأثیر منفی دارد. در عین حال اگر در نظر بگیریم که، ما موفق به حل جریانات سیاسی زیادی در داخل و ایجاد ثبات سیاسی اجتماعی شده ایم، در آن صورت با شما موافقم، اکنون اوضاع در کشور بهتر است. در سالهای قبل چنین نبود.

چرا که، همپای عوامل خارجی، سابقاً اوضاع سیاسی داخلی در آذربایجان نیز بسیار متشنج بود. بدین معنی، ما به دستاوردهای زیادی رسیده ایم و در کشورمان واقعاً آرامش برقرار شده است.

به سؤالتان پاسخ می دهم که، دلیل ورود آذربایجان به جامعه کشورهای همسود چیست. بله، آذربایجان وارد این جامعه نشده بود، شما اینرا می دایند. در سال ۱۹۹۳- در شرایط جنگ داخلی نیز آذربایجان عضو جامعه کشورهای مشترک المنافع نبود. اینجانب ناگزیر، چند ماه در داخل کشور افکار عمومی و مردم را متقاعد ساختم که، ورود آذربایجان به این جامعه ضروری است.

آیا علت ورودمان به جامعه کشورهای همسود چیست؟ کشورهای ما- کشورهای تازه استقلال یافته، که اکنون عضو این جامعه میباشند، طی سالیان مدیدی جزو یک دولت بوده ایم، قبل از آن نیز زیر نظر یک دولت قرار داشتیم، بهمین خاطر طی همه این سالها، بویژه در سالهای موجودیت اتحاد شوروی عوامل زیادی ما را بطور محکم پیوند می داد. جابجایی و یا تعیین محل استقرار نیروهای تولیدی در چارچوب اتحاد شوروی، موجب پیوند تنگاتنگ اقتصاد و صنایع جمهوری ها با یک دیگر شده بود. از طرف دیگر، ما که انسان هستیم. سابقاً مرزها نبود، انسانها سراسر اتحاد شوروی را آزادانه می گشتند، کسی در هر مکان سکنه می یافت، کسی هم در خارج از آذربایجان تشکیل زندگی داده بود. شمار این قبیل آذربایجانی ها در روسیه و مسکو زیاد است. فلذا نباید تمام این روابط را قطع کرد و بوسیله مرزهای شدید دولتی محدود ساخت. نیاز به رفع مشکلات پدید آمده در اقتصاد و زندگی سیاسی اجتماعی بعلت انتقال از یک سیستم اقتصادی- اجتماعی به دیگری، حضور ما در این جامعه را ضروری می سازد.

از این لحاظ، ما به جامعه کشورهای مشترک المنافع وارد شده ایم و معتقدم که، کار درستی انجام داده ایم. ظرف دو سال گذشته ما هیچ چیزی را از دست نداده، بلکه بدست آورده ایم.

سؤال: جناب آقای حیدر علی اف، قبل از ملاقات سطح عالی، شما با بوریس یلتسین رئیس جمهور روسیه و نخست وزیر دیدار کردید. آیا نتایج این دیدار چگونه است؟

پاسخ: من از این دیدار رضایت دارم. معتقدم که، بسیار مثمر ثمر بود. نتیجه هم خوب است. ما با بوریس یلتسین رئیس جمهور محترم چند مسأله مهمی، ابتدا مسأله حل قطعی مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی را مورد مذاکره قرار دادیم. ما پیرامون این مسأله به تبادل نظر پرداختیم و برخی راهکارهای ممکن برای حل و فصل مسأله را بررسی نمودیم. آقای بوریس یلتسین اکنون تصمیم گرفته است تا، فعالانه مشغول این مسأله باشد. من اینرا درست تلقی می کنم. ما در مورد بعضی اقدامات نیز به توافق رسیدیم. این اقدامات بایستی در راستای دستیابی به حل مناقشه و توقیف کامل عملیاتهای نظامی در اسرع وقت عملی شود. من از بابت این، رضایت کامل دارم.

ما این مسأله را با ویکتور چرنومردین نخست وزیر حکومت فدراسیون روسیه نیز مذاکره کردیم. برخی مسایل روابط دوجانبه روسیه و آذربایجان را نیز با آقای بوریس یلتسین مذاکره نمودیم. بنظرم، ما توانستیم مذاکره این مسایل را در شرایط تفاهم و رضایت متقابل به پایان رسانیم.

ما با آقای ویکتور چرنومردین پیرامون مناسبات دوجانبه، همکاریهای اقتصادی و چند مسأله مهمی از این قبیل به بحث و گفتگو پرداختیم. یکی از مسایل مهم، مسأله ساخت خط لوله نفتی جهت صدور نفت آذربایجان از طریق خاک روسیه به سواحل دریای سیاه میباشد. این مسأله ظرف چند ماه تهیه و تنظیم گردیده است. ما به تصمیم نهایی رسیدیم و موافقت نامه یی امضا کردیم. ضمناً، این، موافقت نامه خیلی مهمی است. آقای بوریس یلتسین نیز از امضای این موافقت نامه اظهار رضایت کرد. بعلاوه این، فؤاد قلی اف نخست وزیر کشورمان و آلکسی بولشاکوف معاون ویکتور چرنومردین نخست وزیر روسیه موافقت نامه یی را در مورد همکاریهای اقتصادی درازمدت تا سال ۲۰۰۰ به امضا رسانده اند. ما سندی در خصوص تجارت در سال ۱۹۹۶ عقد کردیم. بنظرم، کار زیادی انجام دادیم. من از این نتایج راضی هستم.

سؤال: من نمی توانم این سؤال را نپرسم. زیرا این سؤال، اکنون باعث نگرانی زیاد روسها شده است. و نیز بعلت اینکه، جنابعالی دارای تجارب بی نظیری در زمینه حل مناقشات مسلحانه میباشید. بهر حال، شما در دوران حاکمیت خود موفق به این شدید که، کشورتان مدتی است در شرایط صلح زندگی می کند. صرفاً این امر دلیلی به من میدهد تا، از شما چنین سؤالی بپرسم.

از اوضاع موجود در ارتباط با مناقشه در جمهوری چچن آگاهی دارید. آیا بنظر شما، راه حلهای آن چیست؟ آیا بر اساس تجارب خود چه می توانید بگویید؟

پاسخ: حوادث در جمهوری چچن باعث نگرانی روسیه، جامعه جهانی و آذربایجان نیز میباشد. ما از آن رنج می بریم، چرا که، بعلت این حوادث مرز بین روسیه و آذربایجان تماماً بسته شده، این مرز از جمهوری داغستان فدراسیون روسیه می گذرد. البته، بهمین خاطر ما خواهان این هستیم که، در قفقاز، قفقاز شمالی و در این منطقه که، مستقیماً در همسایگی آذربایجان واقع است، صلح برقرار شود. ولی اینجانب مایل نیستم بیان کنم که، این مسأله اکنون به چه طریق بایستی حل شود. این امر، در چنین شرایط امکانپذیر نمیباشد. لیکن فکر می کنم، رهبری روسیه اقداماتی، آن هم تدابیر بسی ثمربخش اتخاذ می کند. اینجانب اطمینان دارم تا، رهبری روسیه این مشکل را حل و فصل خواهد کرد.

سؤال: جناب آقای حیدر علی اف، آخرین سؤال. آیا در برنامه ما شما از خودتان چه سؤالی می کردید و به خودتان چه پاسخی می دادید؟

پاسخ: اینجانب اولین بار است که با شما ملاقات می کنم. بنظر می رسد، این، برنامه بسیار خوبی است. برنامه "مسکو- کرمل" هم برای روسیه و هم کشورهایی که، روابط حسنه، نزدیک و متقابلی با روسیه و آذربایجان دارند، حایز اهمیت است. من برای برنامه شما آرزوی موفقیت و طول عمر دارم و آرزو می کنم تا، این برنامه همیشه موجود باشد. بنظر من، این برنامه استمرار خواهد یافت و بوسیله تولیدات خود، در راستای اقتدار فدراسیون روسیه و تقویت مناسبات بین روسیه و کشورهای مشترک المنافع، از جمله آذربایجان عمل خواهد کرد. متشکرم.

"حیدر علی اف: استقلال ما ابدی است" (سخنرانی ها، بیانات، مصاحبه ها، پیامها، مراجعات، فرامین)- آذرنشر، باکو- ۱۹۹۸، جلد ۵، ص.۲۸۳

© aliyev-heritage.org