حیدر علی اف: رؤسای مشترک محترم، ما برای شما دلتنگ شده ایم. ما را فراموش کردید. فلذا خیلی خوشحالم که، بالاخره، شما وقت پیدا کرده به منطقه سفر نموده اید.

من صمیمانه به شما خیر مقدم می گویم و گسترش فعالیتهای گروه مینسک در دوران اخیر و حتی اخیراً تقویت هر چه بیشتر آن را بسیار مثبت ارزیابی می کنم. زیرا برخی ها معتقدند که، گروه مینسک تضعیف شده است. ولی من بر این باورم که، بر عکس، شما قویتر شده اید. از لحاظ شخصی هم تقویت یافته اید. ولی از نظر سیاسی هم قوی شده اید. تجارب تان طی این سالها، طبعاً، زمینه خوبی برای حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی فراهم ساخته است.

اینجانب مسیر این سفر شما را می پسندم. دفعه اول از آذربایجان شروع کرده بودید. این بار نیز از ارمنستان. بالاخص از آن تحسین می کنم که، منطقه فضولی بعنوان یکی از مناطق اشغالی را هم دیدید. قبلاً منطقه آغدام را دیده بودید، اکنون نیز منطقه فضولی را دیدید. اگر کمی وقت داشتید و از سایر مناطق اشغالی هم دیدن می کردید، بهتر می شد. در هر حال من از این راضی هستم. مجدداً خدمت شما خیر مقدم عرض می کنم. به شما خوش آمد می گویم.

سفیر کری کاوانو رئیس مشترک آمریکایی گروه مینسک:

خیلی متشکرم، جناب آقای رئیس جمهور. حضور مجدد در اینجا موجب خوشحالی ماست و استمرار مساعی مشترک مان در روند دستیابی به صلح را در دوران اخیر ضروری میدانیم. اکنون این مسأله در بالاترین سطح در حکومتهای ما مطرح شده است. جورج بوش و ولادیمیر پوتین رؤسای جمهور در جریان ملاقات در اسلاو این مسأله را مذاکره کرده اند. آقای پوتین و ژاک شیراک رئیسان جمهور نیز حین دیدار اول ژویه در سانکت- پتربورگ همین موضوع را مورد نقد و بررسی قرار داده اند. رؤسای جمهور ما دستورات دقیقی به ما داده اند که، همه اقدامات ممکن را برای یافتن راه حل مسأله قره باغ کوهستانی انجام دهیم، در ارتباط با این مسأله با شما و آقای کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان همکاری کنیم و جهت دستیابی به حل قطعی مسأله برخورد خلاقه و نرمش نشان دهیم.

آنها حوادث این منطقه را بدقت پیگیری می کنند و متوجه ماهیت مسأله هستند. شناخت رؤسای جمهور ما از این مشکل، گذرا نیست، آنها مسأله را به تفصیل می دانند. مشاهده اینکه، رئیسان جمهورمان عمیقاً به ماهیت مسأله اشراف دارند، اصولاً باعث نگرانی دیپلوماتها می شود.

آقای پوتین رئیس جمهور یک ورق سفید بر می دارد و فوراً نقشه منطقه را می کشد. آقای بوش رئیس جمهور نیز به نقشه نگاه کرده می گوید: "بله، این، مشکل است، ولی ببینید، در اینجا نیز مسئله وجود دارد".

فلذا توجه بین المللی به این مسأله، در بالاترین سطح میباشد. با نهایت خوشحالی یادآور می شویم که، در جریان این سفر امکان ملاقات با شما را داریم. مسیر سفر کنونی هم بطور اتفاقی انتخاب نشده است. موقع سفرهای قبلی ما در برابرمان وظیفه تعیین کرده بودیم تا، از مناطق اسکان آوارگان بازدید کنیم. ما در شهرستان آغجه بدی به اردوگاه اسکان آوارگان رفته و خبرنگاران کشورهای مختلفی را هم همراه خود برده بودیم تا، آنها بتوانند ببینند در منطقه آغدام چه اتفاق افتاده است.

دیروز ما در مسیر حرکت خود ویرانی های زمان مناقشه مسلحانه را مشاهده کردیم. ما به مناطق شوشا، فضولی، هورادیز و همچنین خانکندی سفر کردیم. در پایان روز از خط تماس گذشتیم. می خواستیم به جهانیان اطمینان دهیم که، تمام ویرانیهای این منطقه و تلفات ناشی از مناقشه را به خاطر داریم.

سفر ما دو هدف داشت. هدف اول، تداوم مذاکرات راه حلهای این مسأله، جناب آقای رئیس جمهور، با شما و روبرت کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان، همچنین اشاره به اهمیت مان نسبت به امکان آغاز مجدد عملیاتهای نظامی بود. ما می دانیم که، شما نسبت به یافتن راه حل مسالمت آمیز این مسأله پایبند هستید.

در عین حال ما از بعضی ها می شنویم که، بهترین راه حل مسأله، عملیاتهای نظامی است. ولی دیروز ما پیامدهای عملیاتهای نظامی را دیدیم. در جریان این سفر مطمئن شدیم که، در اثر مناقشه نظامی نیز چه قدر انسان خسارت دیده است. ما اطمینان داریم که، یافتن راه حل مسأله در روند مذاکرات امکانپذیر است. ما در این باره از رؤسای جمهور و مسؤلین خود دستور گرفتیم تا، جناب آقای رئیس جمهور، با شما و کوچاریان رئیس جمهور ارمنستان همکاری کنیم. حتماً، همکاران من مایلند مطالبی را اضافه کنند.

حیدر علی اف: خیلی ممنون، تشکر می کنم.

ویاچسلاو تروبنیکوف (معاون اول وزیر امور خارجه روسیه): جناب آقای حیدر علی اف، از بابت مهمان نوازی دیروز از ما بعنوان رؤسای مشترک، قدردانی می کنیم. مایلیم هدفمان از سفر به اینجا را تشریح نماییم. من کاملاً شریک نظر جناب کاوانو هستم که، ما دو هدف داریم، ایشان، این اهداف را دقیقاً بیان کردند. در این باره بین ما هیچ اختلاف نظری وجود ندارد، ما پایبند به این اهداف هستیم و صرف نظر از اینکه، مطبوعات به عنوان رؤسای مشترک و کلاً گروه مینسک چه می گوید، پایبند خواهیم ماند. مهم این است که، علاقه بسیار مثبت مان از لحاظ ادامه همکاری و فعالیت متقابل با دو رئیس جمهور، باقی است. ما اطمینان داریم که، بجز گفتگوها، وسیله دیگری برای حل مسأله وجود ندارد. ما بطور قطعی و همیشگی با این نظر موافقت نموده ایم. صرفاً بهمین خاطر به اینجا آمده ایم.

جناب آقای حیدر علی اف، رهنمود شما مبنی بر مشاهده عینی منطقه فضولی را خوب به خاطر دارم، یعنی نه اصل "دیدن بهتر از شنیدن است"، بلکه اصل "یک بار دیدن بهتر از صد بار شنیدن است" را ملاک قرار دهیم. مسلماً، آنچه که در مناطق فضولی و شوشا دیدیم، بار دیگر به ما اطمینان می بخشد که، بایستی بزودی از شرایط "نه جنگ و نه صلح" در آییم. این، شرایط بسیار دشواری است و البته که، تأثیر روانی به مردم ارمنستان و آذربایجان دارد.

ما اطمینان قطعی داریم که، زمینه مناسبی برای تلاشهای مان از نظر موضع هر دو رئیس جمهور وجود دارد، چرا که، هم شما و هم آقای کوچاریان حسن نیت بیکران دارید. ما اطمینان قطعی به این داریم. اگر چنین اطمینانی نبود، بدون شک، ما مأموریت خود را بدون ثمر و بی فایده تلقی می کردیم. ولی در شرایط فعلی، بر عکس است. مذاکرات بی وقفه و پرمحتوی شما ظرف یک سال و نیم، به تقویت تلاشهای ما تشویق کرده است. زیرا شما الگوی خوبی به ما نشان می دهید. آن هم نه تنها الگو، بلکه ما ایده هایی از شما اخذ می نماییم و در سطح درک و فهم این مسایل سعی داریم آنرا به هر دو طرف ابلاغ نموده و راه حلهای مسأله را که، نظر هر دو طرف را تأمین کند، پیدا کنیم. راه دیگری ندارد. ما درک می کنیم که، در این مناقشه نمی تواند طرف پیروز و شکست خورده باشد. این امر، مهمتر از همه است. ما مصمم هستیم این نظر را برای جامعه جهانی نیز برسانیم و خودمان نیز اطمینان قطعی به این داریم.

ما بایستی برای منافع صلح کار کنیم. آنچه که در منطقه فضولی دیدیم و شنیدیم،- اراضی به مساحت ۳ میلیون متر مربع مینگذاری شده است،- هولناک است. ما حین پرواز با هلیکوپتر انسانهای ساکن در منازلی که، تنها دیوارهای آن مانده و همچنین سرزمینهای پربرکت و حاصل خیز را که، کشت و زرع نشده است، را دیدیم و بدون تردید، این منظره، برای ما رؤسای مشترک تأثیر بسیار سنگین و عاطفی گذاشت. همچنین بگویم که، این تأثیر، طبیعتاً، از آنچه که شنیدیم و دیدیم، قویتر بود. بهمین خاطر این بار انتخاب مسیر ایروان به مناطق خانکندی، شوشا و فضولی از سوی ما، حتماً، تصمیم بسیار درستی بود. زیرا ما عزم راسخ برای بکارگیری همه تلاشهای ممکن جهت پایان دادن سریع و صلح آمیز به وضع "نه جنگ و نه صلح" داریم. اینجانب معتقدم که، نظرات جناب کاوانو کاملاً با دیدگاههای ما بعنوان سه رئیس مشترک مطابقت دارد. در این باره ما موضع یکسانی داریم. هیچ کسی دست به تقلب نزند که، گویا در مواضع ما اختلاف نظر وجود دارد. نه خیر، چنین چیزی نیست. ما بعنوان تیم واحدی که تلاش برای دستیابی به هدف واحد- حل مسالمت آمیز مسأله می کند، فعالیت داریم. جناب آقای حیدر علی اف، ما در این امر به شما اطمینان می دهیم.

حیدر علی اف: خیلی متشکرم.

فیلیپ ده سوریمین (رئیس فرانسوی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا): جناب آقای رئیس جمهور، من هم مایلم بخاطر مهمان نوازی گرم از رؤسای مشترک گروه مینسک از شما سپاسگزاری کنم. آمدن به باکو، برای ما همیشه مایه خشنودی است، ولی ما به اینجا نه برای استراحت، بلکه برای کار کردن آمدیم. استراحت را برای وقت دیگر موکول کنیم...

حیدر علی اف: خدا کند، برای استراحت بیایید.

فیلیپ ده سوریمین: ما در اینجا مایلیم نشان دهیم که، سه رئیس مشترک یکپارچه واحدی است و آنها به اینجا برای انجام کار خود- کاری که رؤسای جمهور به دقت پیگیری می کنند، آمده اند. ما برای حل مسالمت آمیز این مسأله بخاطر دستیابی کشورها به امکان توسعه اقتصادی آرام تلاش خواهیم کرد. آنچه که به ما امید می دهد، اینکه، هر دو طرف خواست خود را جهت تلاش برای حل مسأله از طریق مذاکرات بیان می کند. زیرا کاملاً روشن است که، حل مسأله از راه نظامی، نه تنها به بن بست خواهد رسید، بلکه می تواند به فجایع مهیبتری بیانجامد. ما به اینجا آمده ایم تا، همه چیز را به چشم خود ببینیم. دیروز موقع حرکت در راه، از جمله ضمن عبور از منطقه فضولی پیامدهای جنگ را دیدیم. ما آمدیم نشان دهیم که، واقعاً فعالانه کار می کنیم و علاقه جامعه جهانی نسبت به این مسأله کاهش نمی یابد، بلکه روند حوادث و کار ما را به دقت پیگیری می نماید. همچنین تمایل داریم تا، آنچه که ما دیدیم، خبرنگاران همراه ما هم ببینند و جامعه کشورهای مان نیز از حوادث در این منطقه باخبر باشد.

موقع سفر خود اطمینان یافتیم که، این امر، اکنون واقعاً ضروری است. ما مطمئن شدیم که، وضع فعلی موجود خیلی ضعیف است و لازم است بزودی برای حل مسأله دست یافت تا، سرمایه گذاران خارجی و جامعه جهانی جهت مساعدت به این منطقه بیایند و کمکهای مؤثری انجام دهند.

در تمام این کارها عامل زمان اهمیت فوق العاده ای دارد. ما به شما اطمینان می دهیم که، مصمم به حمایت از شما و ارایه کمکهایی که ضروری می دانید، هستیم.

تشکر می کنم، جناب آقای رئیس جمهور.

حیدر علی اف: متشکرم.

من با استماع سخنان شما و ذکر مجدد جریانات ماههای اخیر، صریحاً اعلام می کنم که، اینجانب قبلاً شاهد این نبودم که، گروه مینسک تأسیس شده در سال ۱۹۹۲- اگر برخی زمانها و دوران مشارکت رؤسای مشترک را لحاظ کنیم،- به اندازه دوران کنونی از نزدیک در حل این مسأله حضور داشته باشند. این، موردی بسیار مثبت و امیدوار کننده است. مخصوصاً، بخاطر اهتمام رئیسان جمهور- آقایان جورج بوش، ولادیمیر پوتین و ژاک شیراک نسبت به این مسأله، مذاکره آن بین خود و دستورات قطعی شان به رؤسای مشترک، من دیگر بر این باورم که، این سه کشور بزرگ منتصب سازمان امنیت و همکاری اروپا و کشورهای مسؤل حل این مناقشه واقعاً در حل آن وارد مرحله جدیدی شده اند. شخص من در جریان ملاقات امسال خود با جناب ولادیمیر پوتین، جورج بوش و ژاک شیراک رؤسای جمهور محترم این مسأله را بعنوان مهمترین مسأله برای ما مطرح ساخته و در همه این دیدارها احساس کرده ام که، هر سه رئیس جمهور واقعاً عزم راسخ برای حل این مسأله دارند. عامل اصلی تشریح این مرحله جدید مورد اشاره من هم عبارت از آن است که، این گرایش، قبلاً، هرگز نبوده است.

رؤسای جمهور، بعنوان مثال، در ملاقات شخص جورج بوش با ولادیمیر پوتین و موقع دیدار ولادیمیر پوتین با ژاک شیراک- با وجود اینکه، مسایل زیادی در سطح جهانی وجود دارد- این مسأله را برای خودشان یک مسأله ضروری دانسته مورد مذاکره قرار داده و دستوراتی به نمایندگان خویش داده اند.

مایلم یک مسأله با اهمیت را در اینجا بار دیگر یادآور شوم. این هم عبارت از آن میباشد که- روسیه، ایالات متحده آمریکا، فرانسه و ولادیمیر پوتین، جورج بوش و ژاک شیراک رؤسای جمهور این کشورها و تمام هیأتهای نمایندگی منتصب آنان توافق نظر دارند و همه شان تشریک مساعی می کنند.

من دوران قبلی- گذشته را به خاطر می آورم. مستحضرید که، هشت سال است که من مشغول این مسأله هستم.

ما چنین همبستگی را بین رؤسای مشترک، رئیسان جمهور و نمایندگان مسؤل آنها سابقاً ندیده بودیم. امیدوارم که، این برخورد صمیمانه بین رؤسای مشترک، یعنی رئیسان جمهور و نمایندگان مسؤل رؤسای مشترک از این پس استحکام هر چه بیشتری خواهد یافت و هر سه کشور به یک نقطه خواهند زد. آنها در راستای حل عادلانه مسأله تلاش خواهند کرد.

من بسیار خوشحالم که، شما با حرکت از این مسیر، منطقه فضولی را هم دیدید و از آنجا از خط جبهه نیز گذشتید. قره باغ کوهستانی نیز، از جمله این مناطق، یعنی هم شهرستان آغدام، هم فضولی، هم جبرائیل، هم زنگیلان، هم قوبادلی، هم لاچین، هم کلبه جر و هم شوشا- اینها زیباترین سرزمینهای آذربایجان هستند. سازه هایی که زمانی در آنجا بنا شده است، حاصل نه یک سال و یک قرن، بلکه متعلق به قرنهای طولانی است. اکنون در آنجا همه چیز ویران شده است.

در گذشته شما این مناطق را ندیدید. ولی من همه اینها را بچشم خود دیدم. انسانهایی هم که در آنجا سکونت داشتند، اینرا از من هم بهتر می دانند. تصور کنید، اگر حالا من بروم آنها را ببینم، نمی توانم جلوی اشک چشمم را بگیرم. نتایج تلخ پیدایش چنین جنگی بخاطر یک ادعای ارضی، این است. معتقدم که، موقع آغاز این جنگ حل مسالمت آمیز آن امکانپذیر بود و در آن زمانها از چنین ویرانیهای آن جلوگیری می شد. ولی متأسفانه، چنین فاجعه ای رخ داده است. از یک طرف، انسانها از زاد و بوم خود آواره گشته و اکنون در چادرها بسر می برند، از طرفی هم خانه و کاشانه آنها که از نسلی به نسل دیگر ساخت و ساز کرده اند و همه چیز ویران شده است.

من روز استراحت گذشته ناگهان به پارک کنار دریا رفتم. یعنی اینرا کسی نمی دانست و حتی من از قبل هم پیش بینی نکرده بودم. فقط، در روز استراحت- در این لباس نبودم، در یک لباس استراحت بودم- موقع حرکت در اتومبیل ناگهان تصمیم گرفتم خودرو را توقیف کنم و وارد پارک شوم. طبیعتاً، این ملاقات من با انسانها هم برای من و هم برای آنان غیر منتظره و خیلی خوب شد. قسمتی از پارک را گشتم. دیدم که، در یک جا از پارک ترازو گذاشته اند و انسانها را وزن می کنند. ترازو هم خیلی کهنه شده بود. من رفتم بالای آن ترازو و گفتم، مرا وزن کنید. وزن کردند و گفتند که، وزن من ۷۹ کیلو و ۸۰۰ گرام است. ولی هدف من، گفتن این مورد در اینجا نیست. من نمی دانستم که، همان فردی که مرا وزن می کرد، در اثر این مناقشه از منطقه آغدام آواره شده است. می بینید که، وی، با این شغل در اینجا امرار معاش می کند. او به من گفت که، کمی لاغر شدید، اما نگران نباش. انشاء الله، موقع بازپس گیری منطقه شوشا در آنجا کباب می خوریم و شما هم چاق می شوید. درست است، بعداً روزنامه ها اینرا نوشتند. البته، کار بدی در اینجا انجام ندادم. منظور من از این چیست؟ این آقا اهل منطقه آغدام است، ولی در قلب او شهرستان شوشا زنده است. شوشا برای هر آذربایجانی عزیز است. اکنون تصور کنید، وقتی او برود در شهرستان آغدام خانه و روستای خود را ویران شده ببیند و برگردد شوشا را هم ویران شده ببیند، چه قدر مظطرب و اندوهگین خواهد شد.

بدین ترتیب، این فاجعه اتفاق افتاده و بایستی به این پایان داد. می دانید که، ما خواهان حل این مناقشه از طریق مذاکرات هستیم. خود من هم در ملاقات با شما همیشه گفتم که، اینجانب طرفدار حل مسالمت آمیز این مسأله میباشم. این مسأله حل و فصل خواهد گردید. این مناقشه ۹ سال است ادامه دارد. انسانها در شرایط دشواری بسر می برند.

شما از منطقه فضولی دیدن کردید. در منطقه فضولی دو هورادیز وجود دارد- یکی روستای هورادیز و یکی هم ایستگاه راه آهن هورادیز. ایستگاه راه آهن هورادیز در دست ماست، ولی روستای هورادیز تحت اشغال است. سابقاً این ایستگاه را هم اشغال کرده بودند، بعداً ما آنرا آزاد کردیم. چند سال است که، ساخت و ساز انجام می دهیم، افراد زیادی در آنجا سکنی یافته و در آنجا زندگی می کنند. حتماً دیدید که، آنها چه قدر خوشبخت هستند. هنوز در آنجا آن قدر انسان زندگی نکرده بود. همه آنها را خاک زمین بدانجا جذب می کند. اکنون همواره می گوییم که، مسأله را از راه صلح حل و فصل خواهیم کرد، ولی این کار را انجام ندهیم. اما این مسأله تا ابد نمی تواند بطول بیانجامد.

شما بیان می کنید که، در اینجا گفته می شود، بجنگیم، نمی دانم، سرزمینهای خود را از راه جنگ آزاد کنیم. نبایستی به این تعجب کرد، این قبیل نظرات خطرناک است، ولی در عین حال طبیعی است. زیرا انسانها می بینند که، این مسأله از راه مسالمت آمیز حل نمی شود. فلذا انسان سعی می کند به بهای جان خود سرزمینش را آزاد کند.

من بر این باورم که، وقت آن رسیده است تا، شما هم بایستی فعالیت خود را تقویت نمایید. مذاکرات مستقیمی بین رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان انجام شد. با استفاده از این بایستی مسأله را حل نمود. چنانچه حل مسأله از این پس نیز طول بکشد، مسلماً، می تواند عواقب غیره منتظره پدید آید و ممکن است که، جلوگیری از آن نیز امکانپذیر نباشد. این هم مشکل دیگری ایجاد خواهد کرد. بهمین خاطر من بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان و حکومت ما، طرفدار حل صلح آمیز این مسأله میباشیم. ما به این رژیم آتش بس پایبند خواهیم ماند.

ولی در آذربایجان ضرب المثلی هست: گاهاً وقتی صبر آدم به ستوه می آید، همه چیز را فراموش می کند. می گوید که، هر چه باشد، یا می میرم یا می مانم. من از بابت عملکرد شما مجدداً تشکرم می کنم. فکر می کنم، اکنون ما با شما کمی هم دقیقتر گفتگو می کنیم. بار دیگر امیدوارم که، شما منبعد تأثیر بیشتری در حل مسأله خواهید داشت. متشکرم.

© aliyev-heritage.org