آثار / اقتصاد / روابط اقتصادی با کشورهای آسیایی

گفتگوی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان با هیأت نمایندگی از اسرائیل به سرپرستی ایوسیف مایمان رئیس شرکت "مِرخاو" - کاخ ریاست جمهوری، ۱۶ فوریه سال ۱۹۹۹


حیدر علی اف: اینجانب دیدار با شما را به خاطر دارم، در آن زمان شما مشغول امور کشاورزی بودید. ما علاقه مند به همکاری با شما بودیم. ولی بعداً این کار بدلایلی بوقوع نپیوست.

ایوسیف مایمان: من همان دیدار با جنابعالی رئیس جمهور محترم را فراموش نکرده ام. ملاقات با شما، در آن موقع نیز برای من افتخار بزرگی بود، اکنون هم مایه بسی افتخار میباشد. ما با داشتن پروژه دیگری به منطقه سفر کرده بودیم، ولی بعداً مشغول پالایشگاههای نفت شدیم. لیکن معتقدیم که، باید همکاریهایمان با رئیس جمهور محترم و بطور کلی، با این کشور بیش از پیش افزایش یابد. چنانچه جناب رئیس جمهور اجازه می فرمودند، من می گفتم که، شهر باکو زیباتر از پنج سال قبل آن است.

جناب آقای رئیس جمهور، اجازه فرمایید، سلامهای مقامات رسمی اسرائیل را تقدیم شما نمایم. این سلامها از سوی حکومت و نیز مخالفین میباشد. هم جناب پرس و هم جناب نتانیاهو خدمت شما سلام می رسانند و در مورد جنابعالی حسن نظر دارند. هر دوی آنها از حضور شرکت ما در اینجا اطلاع دارند. بین اسرائیل و آذربایجان روابط دیرینه یی وجود دارد و در آذربایجان برخورد با یهودیان بنحو احسن است. این روابط نه تنها مرتبط با تاریخ بوده، بلکه از درک و دریافت اهمیت راهبردی آذربایجان در اسرائیل ناشی می شود. در اسرائیل احترام فراوانی نسبت به دستاوردهایی که، طی سالهای اخیر در کشور شما شخص رئیس جمهور موفق بدان شده است، قایل هستند. ضمناً، ما شاهد همان سخنان و نظرات در واشنگتن نیز هستیم و در واشنگتن هم آذربایجان را بعنوان قدرت اصلی و منطقه یی می بینند. البته، این امر در راستای سیاست کریدور شرق- غرب ایالات متحده آمریکا، حایز اهمیت فوق العاده یی میباشد.

بدیهی است که، آذربایجان کشور صادر کننده نفت است و پیش بینی می شود در آینده نیز بعنوان استخراج کننده عظیم گاز مطرح شود. به نظر ما، آذربایجان در آینده مسایل منطقه را خودش حل و فصل خواهد کرد.

اگر رئیس جمهور محترم اجازه می فرمودند، من در خصوص فعالیتمان بعنوان یک شرکت صحبت می کردم. ما ضمن آغاز به کار با پروژه های کشاورزی، سپس فعالیت خود را در زمینه انرژی گسترش داده ایم. هم حکومت مصر و نیز حکومت اسرائیل با ابراز اعتماد به ما، در ایجاد مؤسسه مشترک ما را یاری کرده اند. ارزش این پروژه ۲/۱ میلیارد دلار میباشد و مؤسسه مذکور در شهر اسکندریه مصر احداث خواهد شد. ما در این زمینه اقدام به همکاری با حکومت مصر می نماییم و ۲۰ درصد کارخانه متعلق به ما است. البته، این امر نه تنها سرمایه اقتصادی بوده، بلکه در عین حال، از نظر روابط استراتژیک بین اسرائیل و مصر دارای اهمیت فراوانی است و برای هر دو کشور مثمر ثمر میباشد.

در مرحله دوم فعالیتمان، اقدام به احداث خط لوله گاز از مصر به اسرائیل خواهیم نمود و همزمان، از نیروگاههای برقی مصر به اسرائیل برق رسانی خواهد شد. این پروژه در مصر در سطح رئیس جمهور آن مورد تأیید قرار گرفته و ارزش آن ۱/۵ میلیارد دلار میباشد. ظرف سه الی شش ماه آینده مابقی امور تشریفاتی را حل خواهیم کرد تا، آغاز به اجرای طرح نماییم. از برخی کشورها شرکتهایی به این پروژه ملحق شده اند. شرایط مالی بسیار مناسبی مطرح می گردد. وام ۱۳ ساله در اختیار ما قرار می دهند و مدت بازپرداخت آن فقط پس از سه سال شروع می شود.

ما را می توان نوعی به آوازه خوان اپرا هم تشبیه نمود، ولی فعلاً، درخور آوازخوان تاتر"لا سکالا" نیستیم. تا زمانی که، ما کار و پروژه خود را به آذربایجان نیاورده و در اینجا آغاز به کار نکرده ایم، هنوز پرده های این "اپرا" باز نشده است. جناب آقای رئیس جمهور، ابراز امیدواری می نماییم که، بتوانیم در پروژه های اجرایی در آذربایجان شرکت بعمل آورده و مورد اعتماد حضرت عالی قرار بگیریم.

حیدر علی اف: سلامهایی را که،از جناب نتانیاهو نخست وزیر محترم و جناب شیمون پرز نخست وزیر پیشین رساندید، با کمال خوشحالی فراوانی می پذیرم. سلامها و آرزوهای ارزنده اینجانب را به محضر آنان برسانید.

با کمال میل سخنان شما را استماع نمودم. موقعیت استراتژیک بسیار مهم امروزی آذربایجان و همچنین کارهای انجام شده در آذربایجان، موجب توجه و علاقه اسرائیل و ایالات متحده آمریکا- واشنگتن می شود.

همچنین اطلاعاتی که در خصوص شرکت خود ارایه داشتید، برای من خیلی جالب بود. پنج سال قبل در جریان اولین دیدار با شما، واقعاًَ مشغول کشاورزی بودید. اکنون نیز مشغول کارهای خیلی مهمی همچون پالایشگاه نفت، احداث خط لوله گاز و نیروگاههای برق هستید. در این امور برای شما موفقیت آرزومندم.

علاقه شما نسبت به آذربایجان نیز برای من پراهمیت است. همانطور که آگاهی دارید، بالغ بر پنج سال است که، شرکتهای نفتی عظیم جهان و سایر شرکتها به آذربایجان آمده و اقدام به همکاری با ما نموده اند. هم اکنون ما شاهد ثمرات بزرگ این همکاری هستیم. اینجانب آرزوی فعالیت شما در آذربایجان را نیز کاملاً مثبت تلقی می کنم. آماده ام به نظرات مشخص شما پیرامون این موضوع هم گوش دهم.

ایوسیف مایمان: گسترش و توسعه متقابله همکاریهای مهم سطح پایین در کنار همکاریهای سطح والا، پاسخگوو بیانگر منافع و اهداف مورد نظر کشورهایمان و نیز آمریکا و ترکیه میباشد. این مسأله مطرح می شود که، در آینده نه تنها محصولات آذربایجان، بلکه همزمان محصولات قزاقستان، ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی را نیز می توان به بازارهای اروپا صادر کرد.

پس از اینکه، ما در ترکمنستان پروژه هایی را با موفقیت اجرا کردیم، از ما درخواست شد تا، در مورد طرح سراسر خزر نیز بیاندیشیم. از کارهایی که در آذربایجان انجام پذیرفته است اطلاع کافی داریم و بویژه، مایلم به مناسبت سرمایه گذاریهای جذب شده در سایه رئیس جمهور محترم به آذربایجان، به جنابعالی تبریک بگویم. موقع سفر به واشنگتن، در تمامی سطوح همواره احساس می کردیم که، با علاقه فراوانی از آذربایجان نام برده می شود و آذربایجان حمایت هر چه بیشتر محافل مختلف در واشنگتن را جلب می کند. آقای نیازوف رئیس جمهور قزاقستان از ما خواهش کرد تا، بررسی کنیم که، این پروژه تا چه اندازه عملی است. و ما هم تا زمانی که نسبت به اجرای این طرح اطمینان کامل نداشتیم، در صدد سفر به اینجا نبودیم. امروز ما نظر قطعی داریم که، در اینجا بعضی ایده ها را در حضور رئیس جمهور محترم مطرح سازیم، زیرا این پروژه ها به حد کافی عملی است. البته، بدون رضایت جنابعالی ما اقدام به حل هیچ کاری نکرده ایم. جناب آقای رئیس جمهور، بنابراین تصمیم گرفتیم با شما دیدار و کلیه راهکارهای ممکن را مورد مذاکره قرار دهیم. همانطور که مستحضرید، رقابت شدیدی بر سر پروژه ها و مسیرهای مختلف وجود دارد. بهمین خاطر بجهت شرکت در پروژه گاز سراسر خزر، اجازه رئیس جمهور را می خواهیم. فکر می کنیم، بدینوسیله صدور گاز ترکمنستان و نیز گاز آذربایجان که، پیش بینی می شود در آینده به ترکیه و از آنجا هم به بازارهای اروپایی منتقل شود، امکانپذیر خواهد بود. ما کاملاً مطمئن هستیم که، حکومت ایالات متحده آمریکا در تمامی سطوح طرفدار و خواستار اجرای این پروژه میباشد. در عین حال، محافل رسمی ترکیه نیز نسبت به این کار اظهار رضایت کرده اند. بنظرم، بدین طریق ما خط لوله باکو- جیهان را که قرار است در آینده اجرایی شود، از هم اکنون به لحاظ اقتصادی جذاب می کنیم.

همچنین مایلم عرض کنم که، ما حمایت اقتصادی حکومت ایالات متحده آمریکا را هم جلب نموده ایم. "اِکزیمبانک" ایالات متحده آمریکا آمادگی خود را برای تخصیص یک میلیارد دلار به این پروژه که، ارزش کلی آن ۳ میلیارد دلار میباشد، اعلام داشته است. همچنین شرکت اعتباری OPEC ایالات متحده آمریکا و سایر مراکز مالی بزرگ نیز از این پروژه حمایت کرده اند.

ما مطالعات و بررسیهای مقدماتی را هم به پایان رسانده ایم. در مرحله اولیه راجع به میزان گاز فروشی از ترکمنستان به ترکیه توافق حاصل شده است. بنظرم، زمان ارایه گزارش خدمت رئیس جمهور محترم فرا رسیده است. در آینده ما در مورد استراتژی کار خود و همچنین در باره مشارکت آذربایجان نیز در این پروژه چندملیتی خدمت رئیس جمهور محترم گزارشهایی ارایه خواهیم داد.

حیدر علی اف: این کاری که شما برنامه ریزی کرده اید، کار بسیار مهمی است. ما برنامه گسترده یی در رابطه با بهره برداری مشترک از میادین نفت و گاز دریای خزر با شرکتهای خارجی و صدور نفت و گاز حاصله در آینده به بازارهای جهانی، تهیه کرده و آنرا اجرا می نماییم. معتقدم که، یکی از بزرگترین کارهایی که آذربایجان طی سالهای اخیر انجام داده، عبارت از شناساندن میادین نفت و گاز دریای خزر به جهانیان و جذب شرکتهای مختلف کشورهای جهان به خزر بوده است. در سپتامبر سال ۱۹۹۴ ما نخستین قرارداد بزرگ را امضا کردیم که، نام "قرارداد قرن" گرفته است. در نتیجه اجرای این قرارداد، از ماه نوامبر سال ۱۹۹۷ ما استخراج نفت از میدان "چراغ" در قسمت آذربایجانی خزر را آغاز کردیم و بمنظور صدور آن، یک خط لوله نفتی احداث نمودیم که، خط لوله باکو- نووروسییسک میباشد. نفت حاصله از میدان "چراغ" را بوسیله این خط لوله به بازارهای جهانی صادر می کنیم. دومین خط لوله را از مسیر باکو- سوپسا احداث می نماییم. این خط لوله هم ساخته شده و در ماه آوریل ما آنرا مورد بهره برداری قرار خواهیم داد.

همزمان با این، در قرارداد منعقده سال ۱۹۹۴ پیش بینی شده است که، بمنظور صدور نفت به بازارهای جهانی بایستی خط لوله نفتی اصلی و بزرگ احداث گردد. ما مصمم هستیم این خط لوله را در مسیر باکو- جیهان احداث نماییم. در تاریخ ۲۹ اکتبر سال گذشته ما- ترکیه، قزاقستان، ازبکستان، آذربایجان و گرجستان بیانیه مهمی در خصوص احداث خط لوله باکو- جیهان امضا کردیم. قرار بود ترکمنستان نیز این بیانیه را امضا کند، ولی هنوز، از این صرف نظر کرده به امضا نرسانده است. ولی در عین حال، در همان روز موافقت نامه یی در آنکارا بین ترکیه و ترکمنستان مبنی بر صدور گاز ترکمنستان از طریق دریای خزر به ترکیه، منعقد گردید. در امضای این اسناد ایالات متحده آمریکا نیز حضور فعالانه یی داشته است. جناب ریچاردسون وزیر نیرو ایالات متحده آمریکا بیانیه ما را امضا کرده است. ایالات متحده آمریکا هم از احداث خط لوله باکو- جیهان و هم ساخت خط گازرسانی ترکمنستان- ترکیه حمایت نموده است.

اکنون من می بینم که، مشغول احداث خط لوله گاز ترکمنستان- ترکیه هستید. بهمین مناسبت به شما تبریک می گویم. آقای نیازوف رئیس جمهور ترکمنستان راجع به شما پیامی به من فرستاده است. وی، شما را به اینجانب معرفی و درخواست کرده است تا، با شما دیدار و این مسأله را مورد مذاکره قرار دهم. آقای شواردنادزه رئیس جمهور گرجستان نیز در این مورد با من تماس تلفنی داشته است. شما با ایشان نیز ملاقات کرده اید. وی هم از من خواهش کرده است تا، با شما دیدار کنم. اینجانب، هم پیام آقای نیازوف و هم درخواست آقای شواردنادزه رئیسان جمهور محترم را با نهایت دقت پذیرفته ام. ولی فکر کردم، من خیلی وقت است با شما آشنایی دارم، در آن زمان اصلاً نیازوف هم نبود و با شواردنادزه نیز آشنایی نداشتید. اما اکنون شما در آخر به اینجا آمده اید. من متوجه شدم، شما قصد داشتید مسایل را ابتدا در آنجا حل کنید و سپس نزد من آیید.

ایوسیف مایمان: جناب آقای رئیس جمهور، ما خواستیم تا کلیه مسایل بطور جداگانه حل و فصل گردد، سپس خدمت شما برسیم.

حیدر علی اف: درست کردید، زیرا عمدتاً لازم است مسأله را با آنها حل نمود.

ایوسیف مایمان: جناب آقای رئیس جمهور، ما می دانیم که، شرکتهای زیادی به اینجا می آیند و افراد مختلفی با ایده های گوناگون می آیند. متأسفانه، تحقق همه آن ایده ها امکانپذیر نمی باشد. فلذا ما تصمیم گرفتیم تا، نخست تمامی مسایل را بطور جداگانه حل کنیم و سپس خدمت جنابعالی بیاییم.

حیدر علی اف: درست کردید، زیرا صاحب گاز ترکمنستان، کشور ترکمنستان و رئیس جمهور آن است. اگر وی، مایل است گاز ترکمنستان را از این مسیر به ترکیه انتقال دهد، مسلماً، ما می توانیم این مسأله را مذاکره نماییم. من متوجه شدم که، رئیس جمهور ترکمنستان در این باره تصمیم گرفته است.

ایوسیف مایمان: در ترکمنستان تصمیم راهبردی گرفته شده است. تصمیم آنها نیز چنین است که، از خطوط لوله گوناگونی استفاده نمایند. کارهای مرتبط با خطی که قرار است از افغانستان و پاکستان عبور کند، از پیش بینی های آنها قدری کند پیش می رود. بنابراین ما خط لوله یی را که، پیش بینی می شود از بستر دریای خزر بگذرد، بعنوان خط بدل پیشنهاد نمودیم. در حال حاضر نظر جناب نیازوف رئیس جمهور ترکمنستان در مورد پروژه سراسر خزر قطعی است. نظر ما هم این است که، این طرح در صورتی که متقابلاً مقرون به صرفه باشد، موفقیت آمیز خواهد بود. درست است، ما تمایل صدور گاز ترکمنستان به ترکیه را داریم. لیکن در عین حال، ما نسبت به آذربایجان تنها بعنوان کشور ترانزیتی نمی نگریم. مایلیم در آینده محصولات آذربایجان را نیز به ترکیه و از آنجا هم به بازارهای جهانی عرضه دهیم. بنظرمان، آذربایجان عضو بسیار فعال این پروژه خواهد بود و نقش مهمی در تصمیم گیری ایفا خواهد داشت. البته، تا زمانی که این پروژه کاملاً آماده نیست، نمی توانم چیزی به رئیس جمهور محترم بگویم.

حیدر علی اف: اگر آقای نیازوف راجع به این موضوع تصمیم قطعی گرفته، نظر من نسبت به این امر مثبت است و خدمت شما اعلام می کنم که، موافق با عبور خط لوله گاز ترکمنستان- ترکیه از خاک آذربایجان هستم. می توانیم این مسأله را دقیقاً مورد مذاکره قرار دهیم و به پیشنهادتان مبنی بر صدور گاز آذربایجان در آینده از طریق خط لوله ترکمنستان- ترکیه به بازارهای جهانی، رسیدگی و نظرمان را اعلام نمائیم. امروز ترکمنستان گاز دارد، ما هم در آینده به مقدار عظیم گاز صادر خواهیم کرد. بهمین خاطر وظیفه صدور گاز آذربایجان به بازار جهانی نیز در فرا روی ما قرار دارد و می توانیم همکاریهای فی مابین را در این مورد با شما مذاکره کنیم.

روزنامه "آذربایجان" مورخ ۱۷ فوریه سال ۱۹۹۹