آثار / سیاست خارجی / آذربایجان- جهان ترک

متن سخنرانی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در هشتمین نشست سازمان بین المللی "TÜRKSOY" در باکو - تئاتر آواز "رشید بهبود اف"، ۶ نوامبر سال ۱۹۹۶


خانمها و آقایان محترم!

میهمانان و دوستان ارجمند!

امروز رویداد خیلی مهمی در حیات جمهوری آذربایجان رخ می دهد. قبل از ظهر سومین کنگره نویسندگان جهان ترک در باکو گشایش یافته، بعد از ظهر نیز نشست بعدی سازمان بین المللی TÜRKSOY کار خود را آغاز می کند. سپس دیدار با میهمانان مان که، به آذربایجان تشریف آوردند و سرانجام، در ۸ نوامبر مراسمهای با شکوهی به مناسبت پانصدمین سالگرد تولد محمد فضولی شاعر بزرگ برگزار خواهد شد. بدینوسیله، سرزمین قدیم آذربایجان، کشور مستقل مان با دوستان و میهمانان خود ملاقات می کند، دوستان و میهمانان خود را به آغوش می گیرد و به همه آنان که، با احترام صمیمانه نسبت به کشورمان و علاقه به سالگرد تولد محمد فضولی، به آذربایجان آمده اند، قلبا خیرمقدم عرض می کند.

دوستان محترم، من به مناسبت آغاز به کار هشتمین نشست سازمان بین المللی TÜRKSOY از صمیم قلب به شما تبریک می گویم و برای تان آرزوی موفقیت در این کار دارم.

با خوشحالی فراوان خاطرنشان می نمایم که، TÜRKSOY در دوران گذشته راه بزرگی طی کرده، دستاوردهای خوبی کسب نموده، آینده بسیار ضروری و بزرگ خود را هم به کشورهای ترک زبان و هم جهانیان به نمایش گذاشته است. مایه خشنودی فراوانی ست که، TÜRKSOY ، دیگر، سازمان بین المللی است. ارتباط مستقیمی با UNESCO بعنوان بخشی از سازمان ملل متحد برقرار کرده است. موجب خوشحالی زیادی ست که، امروز در جلسه متناوب سازمان TÜRKSOY نمایندگان جمهوری گرجستان، وزیر فرهنگ و نمایندگانی از فدراسیون روسیه، معاون وزیر فرهنگ این کشور نیز حضور دارند. همه اینها دلالت بر این دارد که، فرهنگ صاحب چه امکانات بزرگی است. تمامی اینها مؤید آن است که، عامل فرهنگ در حل مسایل دشوار و سخت سیاسی اقتصادی و اجتماعی که، در دوران معاصر برای انسانها پیش آمده است، به چه اندازه اهمیت کسب می نماید و می تواند خدمات بزرگی ارایه دهد.

فلذا ما- جمهوری آذربایجان، دولت ما ضرورت آن را از زمان تشکیل سازمان بین المللی TÜRKSOY تابحال یادآور شده و نظرات خود را در این مورد اظهار داشته ایم. امروز ضمن شرکت در هشتمین جلسه سازمان TÜRKSOY، از طرف مردم و دولت ما بیان می کنم که، ما از هیچ اقدامی جهت فعالیت پرموفقیت این سازمان در آینده نیز، دریغ نخواهیم کرد.

امروز بنده با استماع سخنان وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان TÜRKSOY، احساسات خیلی بزرگی دارم. این، یک جهان و دوران نو است. ما قرن ۲۰ را به پایان می رسانیم. مراحل زیادی سپری کرده ایم. روزهای بسیار پرسعادت زندگی مان را هم طی نموده، در عین حال، روزهای خونین و فجیعی را نیز دیده ایم. بهمین خاطر هر حادثه جدید، بدون شک، مورد توجه ماست و برحسب معنای خود، ارزشمند است.

تشکیل TÜRKSOY و اکنون دیگر، فعالیت گسترده آن، یکی از رویدادهایی است که، ملتها و کشورهای مان را واقعا خیلی خوشحال می سازد.

زمانی ما ارتباط تنگاتنگی با ملتها و کشورهای ترک زبان و متعلق به ریشه ترک در آسیای مرکزی داشته ایم.

زمانی ما با تاتارستان و باشقیرستان ارتباط نزدیکی داشته، ملاقات های ما برگزار شده، شخصیتهای فرهنگی مان از نزدیک همکاری نموده و در کشورهای هم دیگر روزهای فرهنگی برگزار کرده ایم. ولی تا این اندازه نزدیک و تنگاتنگ بودن فرهنگ مان را مانند امروز، ندیدیم. شخص من بارها در کشورهای آسیای مرکزی بوده و مقامات دولتی، رهبران کشورها و نمایندگان فرهنگی شان نیز به آذربایجان سفر کرده اند. لیکن مراجعه به هم دیگر در یک زبان مخصوص ریشه خودمان، استفاده از زبان خودمان در اینگونه دیدارها و تبیین معنی فرهنگ خودمان با زبان خود، تاکنون نبوده است. من با مشاهده اینها، بسیار خوشحال می شوم و معتقدم که، این مهم، بعنوان آغاز آینده بزرگ ماست.

روابط بین دولتی جمهوری ترکیه و آذربایجان، تاریخ پنج ساله دارد. ولی روابط دوستی و برادری میان ترکیه و آذربایجان، طول قرنها استمرار یافته است. متاسفانه، در قرن ۲۰ این روابط ما خیلی محدود گردیده و حتی قطع شده است. گزارش در مورد حوادث در ترکیه را ما فقط از مطبوعات جهان دریافت می کردیم. برادران و خواهران مان در ترکیه با حسرت به آذربایجان نگاه می کردند و اطلاعات خیلی کمی از حوادث و جریانات موجود در اینجا دریافت می نمودند. اما اکنون ما پس از کسب استقلال و آزادی خود، طی مدت کوتاهی روابط گسترده مان برقرار شده است. روابط فعلی بین ترکیه و آذربایجان، شاید هم طول تاریخ به این اندازه وسیع و عمیق نبوده است.

زبان و فرهنگ ما یکی است، همسایه یک دیگر هم هستیم. ولی چه قدر از هم دیگر دور افتادیم، چه قدر جدا شدیم و حسرت هم دیگر را کشیدیم. امروز دیگر، ما باهم هستیم. امروز دیگر، به یک زبانی که، برای همه روشن و مفهوم است، حرف می زنیم و حرف دلمان را به یک دیگر می گوییم.

عضویت تاتارستان و باشقیردستان به TÜRKSOY، بویژه رویداد مهمی است. این، مایه خوشحالی است. هم تاتارستان و هم باشقیردستان جمهوری های بزرگی هستند. ما خیلی خوشحالیم که، این جمهوری ها تحت ترکیب فدراسیون روسیه اختیارات خیلی بزرگی بدست آورده اند. این اختیارات در سطح بسیار عالی است. اکنون آنها به امکان هم تحلیل و هم تبلیغ گسترده فرهنگ، میراث ملی و تاریخ ملی شان به صلاحدید خود دست یافته اند.

من با نمایندگان تاتارستان هم در مراسمها و هم در جلسات و ملاقاتهای خصوصی بارها دیدار کرده ام. ولی ما هرگز به زبانی که، هر دو مان می فهمیم، حرف نزدیم. بسیار خشنود شدم که، امروز وزیران فرهنگ تاتارستان و باشقیردستان در اینجا به زبان مادری خود حرف زدند و علیرغم اینکه، این کشورها را بخوبی می شناسم، تاکنون حتی نمی توانستم تصور کنم که، این زبانها به زبان آذری ما به این حد نزدیک و قابل فهم می باشد.

همه اینها، نتیجه تحولات بزرگ سیاسی اجتماعی در جهان است. تمامی اینها ثمره کسب استقلال دولتی و دستیابی به آزادی ملی توسط ملتهای مان می باشد. همه اینها بعنوان سرآغاز یک قرن جدید و آینده ای درخشان برای ماست. ما آدمهای خیلی خوشبخت هستیم که، این دستاوردها نصیب ما شده است. ما از بنیانگذاران چنین آینده ای هستیم. امیدوارم که، ما این آینده را هم خواهیم دید و نسلهای آینده بطور شایسته به کارهای انجام شده ارزش قایل خواهند شد.

مایه بسی خوشحالی است که، امروز در جلسه متناوب TÜRKSOY هیات نمایندگان فدراسیون روسیه و جمهوری گرجستان نیز حضور دارند. من با کمال میل جناب آساتیانی وزیر فرهنگ کشور همسایه گرجستان را استماع نمودم. سخنرانی جناب شرباکوف معاون وزیر فرهنگ فدراسیون روسیه که، شخصیت بسیار نزدیک و محترم برای ماست را، با کمال میل استماع کردم. در هر دو سخنرانی، برخورد نزدیک و مثبت نسبت به TÜRKSOY، آرزوی همکاری با این سازمان و سخنان امیدبخش به همکاری آتی، بیش از حد خشنود کننده است.

در سخنرانی جناب شرباکوف یک مورد خیلی جالب است. او بیان کرد که، در فدراسیون روسیه بعد از ملتهای اسلاو، ملتهای ترک زبان در جای دوم قرار دارند و تعداد آنان نیز ۱۲ میلیون تشکیل می دهد. وی اظهار داشت، همکاری ملتهای اسلاو و ترک زبان، در فدراسیون روسیه مورد توجه و دقت زیادی است. این، جای خوشحالی است. ما در گذشته هرگز این مسایل را به میان نمی آوردیم، نمی توانستیم به میان آوریم. یعنی اگر می خواستیم هم این مسایل را متذکر شویم، این، مطابق شرایط دوران گذشته نبود. ولی می بینید در جهان، از جمله در مکان اتحاد شوروی سابق حوادث اتفاق افتاده، تحولات پیش آمده و دستیابی دولتها و جمهوری ها به استقلال خود و برخورد فدراسیون روسیه با حس احترام نسبت به استقلال دولتی جمهوری های شوروی سابق، شرایط برای پیدایش این قبیل عوامل جدید و استفاده از آنها فراهم می سازد.

بار دیگر متذکر می شوم که، این، نتیجه تحولاتی است که، طی سالهای اخیر پدید آمده است. اینها امکانات بسیار خوبی برای همکاری نزدیک همگان- هم کشورهای ترک زبان و هم دولتهای همجوار کشورهای ترک زبان با هم دیگر ایجاد کرده و راههای بزرگی گشوده است.

در جلسات نشست سران کشورهای ترک زبان اهمیت ویژه ای نسبت به سازمان TÜRKSOY داده می شود. در چهارمین نشست سران کشورهای ترک زبان در ۲۱ اکتبر در تاشکند ما خیلی از مسایل مربوط به بخش فرهنگ را مذاکره کردیم و در اعلامیه تاشکند که، به تصویب رسید، وظایف زیادی در برابر این سازمان مطرح ساختیم. شما از اینها آگاهی دارید. به اعتقاد من، اعلامیه سران کشورهای ترک زبان در تاشکند، وظایف خطیر جدیدی برای سازمان بین المللی TÜRKSOY بوجود آورده است. انجام این وظایف، موجبات تحرک بیشتر کار این سازمان را فراهم خواهد آورد. امیدوارم که، وظایف مطرح شده در اعلامیه تاشکند در هشتمین نشست در باکو، از سوی تان به دقت مورد مذاکره قرار خواهد گرفت و اقدامات لازم جهت انجام این وظایف بعمل خواهد آمد.

بطور کلی، هدف اصلی دیدارهای سران کشورهای ترک زبان عبارت است از بسط همکاریهای اقتصادی و گسترش تمامی روابط دیگر بین کشورهای مان. ما اعلام می کنیم که، این ملاقاتهای ما جنبه سیاسی ندارد. همانطور که سازمان TÜRKSOY نیز جنبه سیاسی ندارد. درعین حال، ما نسبت به مسایل سیاسی اجتماعی مربوط به حیات کشورهای ما بی اعتنا نیستیم و نمی توانیم بی اعتنا باشیم. ولی بار دیگر متذکر می شوم، محور اصلی فعالیت مان عبارت از گسترش همکاری در زمینه اقتصاد، علم، آموزش و فرهنگ می باشد. از این لحاظ فعالیت سازمان TÜRKSOY برای ما، یعنی سران کشورها از اهمیت زیادی برخوردار است. اکثر تصمیمات منعکس شده در اعلامیه تاشکند، مربوط به علم، فرهنگ و آموزش می باشد که، بخش اعظم آن نیز بایستی بوسیله TÜRKSOY اجرا پذیرد. بهمین خاطر فکر می کنم، شما در آینده اقدامات لازم را بمنظور گسترش تمامی این روابط به انجام خواهید رساند.

جریانات سیاسی اجتماعی و مشکلات اقتصادی اجتماعی موجود در کشورمان، بدون شک، به حد کافی فرصت توجه و مساعدت مادی به بخش فرهنگ را نمی دهد. آگاهی دارید که، بیست درصد اراضی آذربایجان براثر تجاوز ارتش ارمنستان به اشغال رسیده است. از مناطق اشغالی مان بیش از یک میلیون نفر از هم میهنان ما، آذربایجانی ها از خانه و کاشانه خود بزور اخراج شده و در شرایط آوارگی بسر می برند. در یک چنین شرایطی، بی تردید، بخش اصلی فعالیت ما عبارت است از نجات آذربایجان از این وضع دشوار، برقراری مجدد تمامیت ارضی کشورمان، آزادسازی سرزمینهای اشغالی ما، بازگرداندن آوارگان مان به زادگاه خویش و در عین حال، انجام اصلاحات اقتصادی و بهبود شرایط اقتصادی اجتماعی مردم. این وظایف، می توان گفت، تمام ماهیت کار حکومت ما را تشکیل می دهد، یعنی فعالیت مان را عمدتا معطوف این امر می کنیم. این خیلی از وقت ما را می گیرد و مجبوریم تمام کار مان را وقف این مساله نماییم. ولی علیرغم این، فرهنگ، آموزش و علم، از عمده ترین وظایف برای ماست.

توسعه روابط فرهنگی، فنی علمی بمنظور اعتلای هرچه بیشتر فرهنگ، علم، آموزش ما و معنویات انسانها، یکی از ضروریترین وظایف می باشد. سازمان TÜRKSOY این کار را انجام می دهد و تجربه ای که، تابحال، ظرف مدت کوتاهی- طی سه سال بدست آمده است، مؤید آن است که، این سازمان از این به بعد هم می تواند فعالیت خیلی مفیدی ارایه دهد و کارهای بیشتری برای کشورها و ملتهای ما انجام دهد. این هم عبارت از آن است که، روابط ملتهای ما را با یک دیگر بیشتر پیوند دهد. توسعه بیش از پیش این روابط بوسیله فرهنگ و ادبیات، برای ملتهای ما خیلی لازم و ضروری است.

در اینجا سخنرانان هم گفتند که، انجام برنامه های مختلف، نتایج خود را برآورد ساخته است. ولی وظایف بزرگی در پیش رو قرار دارد. برای مثال، در اعلامیه تاشکند ما به سازمان TÜRKSOY توصیه کردیم تا، این سازمان یک تقویم کلی مردم کشورهای ترک زبان عضو این سازمان را ترتیب دهد و این تقویم، ممکن است، در آینده برگزاری مشترک رویدادهای مربوط به تاریخ، فرهنگ و گذشته تاریخی هر ملتی را و درصورت نیاز، برگزاری مشترک جشن و مراسم های سالگرد آنها را تامین سازد.

برگزاری سالروز تولد محمد فضولی، نتیجه توسعه از این لحاظ روابط ملتهای ما در سالهای اخیر است. آمدن هیات نمایندگی بلند پایه از خیلی از کشورها- کشورهای ترک زبان، همسایه و دیگر به آذربایجان برای شرکت در این مراسم سالگرد، نشانگر پیدایش مرحله جدیدی در حیات مردمان و کشورهای مان می باشد. همه اینها مایه خوشحالی ست. اینها در آینده نیز مبنای خوبی برای سازمان TÜRKSOY ایجاد می کند.

من از ملاقات امروز با شما بسایر خرسندم. برای همه شما در این کارتان آرزوی موفقیت دارم. با استفاده از این فرصت، مراتب احترام و ارادت خود را به مردم کشورهای عضو سازمان TÜRKSOY و مردم کشورهایی که، هیات نمایندگی شان در این مراسم حضور دارند، اظهار می دارم و سلام دوستی می فرستم. خیلی ممنون، در کارهای تان موفق باشید، تا دیدار های آینده.