آقای یوری سِرگی اویچ.

دوستان گرامی.

اینجانب به همه شما صمیمانه خوش آمد می گویم و برای فعالیتهای علمی و هنری آکادمی علوم روسیه توفیقات روزافزون آرزومندم، صمیمی ترین و بهترین آرزوهای خود را ابراز می دارم. من بی نهایت خوشحالم که، شما از من به این دیدار دعوت کرده اید. من اینرا بمنزله احترام بزرگ آکادمی روسیه نسبت به دولت آذربایجان و شخص اینجانب ارزیابی می نمایم. فلذا من این دعوت را با کمال میل پذیرفته در جمع شما حضور یافتم.

آکادمی روسیه دارای تاریخ غنی و کهنی میباشد.آن یک آکادمی ۲۷۵ ساله است. به خاطر دارم، دویست و پنجاهمین سالگرد این آکادمی را که در آن زمان آکادمی اتحاد شوروی بود، چگونه جشن گرفتیم. بدنبال آن ما سالگرد تاسیس همه آکادمیها را جشن میگرفتیم. مراسم های سالگرد مختص سالگرد آکادمی شوروی در جمهوری های متحد نیز جشن گرفته می شد. به یاد دارم که هم آکادمی اتحاد شوروی و هم آکادمی های جماهیر متحد مفتخر به جوایز عالی دولتی می شدند.

آقای یوری سرگی اویچ، شما گفتید که آکادمی ابتدا مخصوص امپراتور، روسیه و سپس اتحاد شوروی بوده است. بنظرم، اکنون این آکادمی صاحب نام اصلی خود است، زیرا این آکادمی ۲۷۵ سال پیش صرفاً توسط دانشمندان برجسته روس و دانشمندان روسیه تأسیس گردیده است و راهی که ظرف ۲۷۵ سال پیموده است، راه بزرگ، پرافتخار و غنی بوده است، در این سالها دانشمندان روسی و آکادمی روسیه خدمات فوق العاده مهمی انجام داده اند و مهمتر از همه، دانشمندان روسی و آکادمی روسیه در پیشرفت دانش جهانی و تمدن جهانی سهم بسیار ارزنده ای را ادا نموده اند. این یک امر مسلم است و بنظرم، مایه افتخار ملت روس و کشور روسیه میباشد. این امر در ما نیز احساس غرور ایجاد می کند، زیرا ما هم طی سالیان طولانی با آکادمی روسیه پیوند داشته ایم.

در سالهای اخیر آکادمی روسیه و همچنین تمامی آکادمی های کشورهای تازه استقلال یافته شوروی سابق راه سخت و دشواری را طی میکنند، برای ما روشن است و حتی تا حدودی قانونمند است. نه تنها علم و همچنین کل جامعه، بلکه همه ما افرادیکه زمانی در اتحاد شوروی زیسته و اکنون در دولتهای مختلفی زندگی میکنند، هم اکنون دوران گذر پیچیده و سختی را سپری می کنند.

همپای این، معتقدم که، نسلهای قبلی که در روسیه، آذربایجان و سایر کشورهای همجوار ما زندگی کرده اند، در طول تاریخ چندین سالها و حتی دهه های پرمشقتی را پشت سر گذاشته اند. لیکن انسانها زندگی کرده، فعالیت نموده و مشکلات موجود را مرتفع می ساختند. برای همین هیچ شکی نیست که، عموماً ملتهای ما، از جمله جامعه علمی کشورهایمان این مشکلات را برطرف خواهد ساخت، ما این مرحله سخت و پیچیده تاریخ را سپری خواهیم نمود و شخص اینجانب بر این باورم که، آینده درخشانی در انتظار ما است.

آینده هم عبارت از این است که اکنون کل سیستم- سیستم اجتماعی و اقتصادی، سیستم دولتی مجدداً سازماندهی می گردد، منجمله در عرصه دانش تحولات بزرگی صورت میگیرد. اینها به مرور تاریخ، عملاً ضروری میباشد و ما میبایستی این مرحله را در نظر می گرفتیم. خط مشی روسیه و خط مشی آذربایجان- هم در زمینه سیاستهای دولتی، هم سیاستهای اقتصادی و هم سیاستهای اجتماعی- بنظرم، خط مشی درست و صحیحی است و این خط مشی متضمن رهایی از این شرایط خواهد بود، و امکانات لازم را برای رشد اقتصادی، بهبود وضع اجتماعی جامعه و طبیعتاً، امکانات لازمه برای فعالیت هر چه پرثمر ادارات علمی آکادمی های مان را فراهم خواهد آورد.

من به این اطمینان دارم و با همین اطمینان نیز ما در آذربایجان کارهای خود را انجام می دهیم. ولی ممکن است، روسیه زودتر از آذربایجان به این هدف خواهند رسید، چرا که هم روند دموکراسی سازی، هم اصلاحات اقتصادی- اجتماعی و هم اصلاحات سیاسی در روسیه زودتر از آذربایجان اجرا شده است. از روی دلایل مختلفی ما در آذربایجان دیرتر به این کار اقدام نموده ایم. فلذا اعتقاد من این است که، شما از این وضع دشوار حتی قبل از دیگران رهایی خواهید یافت و آکادمی روسیه از امکان فعالیتهای ثمربخشتری برخوردار خواهد شد.

ببینید، انسانها همیشه دانش را بعنوان ارزش عالی جامعه دانسته اند، از قدیمترین زمانها علم را ارزنده توصیف نموده و نابغه هایی که به اکتشافات علمی دست یافته اند، موجبات پیشرفت جامعه بشری را فراهم آورده اند. بنابراین، بی جهت نیست که، ما همواره از دانشمندان برجسته یی که در مراحل مختلف تاریخ بشری اختراعات علمی نموده و بوسیله این اختراعات خود، جامعه را به سوی پیشرفت برده اند، با احساس خوشحالی یاد میکنیم. مسلماً، اکنون ما در بالاترین سطح پیشرفت علمی- فنی و تمدن بشری قرار داریم.

مجدداً تکرار می کنم، از این لحاظ دانش و دانشمندان روسی دارای محق به احراز جایگاه ویژه یی در علم جهانی میباشند. علم در روسیه خیلی وقت پیش، ٢٧۵ سال قبل، پیش از تأسیس آکادمی روسیه توسعه پیدا کرده، اختراعات علمی صورت گرفته و شخصیتهای برجسته ای بوده است. از بدو تأسیس این آکادمی، دانش روسیه مقطع سازمانی خود را طی می کند.

شخص اینجانب نسبت به دانشمندان همیشه احترام داشته ام. امروز هم مراتب عمیقترین احترام خود را به تک تک شما اظهار می دارم. برای اینکه، بدون شک و تردید، در جامعه افراد مختلفی وجود دارد، ولی شخصیتهای علمی افراد استثنایی هستند که، بعلاوه همت و فداکاری و تمام ویژگیهای دیگر، شرایط اخذ جایگاه مورد نظر خود در جامعه را برای انسان فراهم می سازند. شخصیتهای علمی بایستی از استعداد، مهارت و توانایی های ویژه یی برخوردار باشند. البته، این انسانها شایسته والاترین احترام هستند.

آنچه که مربوط به دانش آذربایجانی میباشد، آذربایجان کشوری است دارای تاریخ باستانی، فرهنگ کهن خودویژه و دانشمندان بزرگ قدیم است. این گواه بر آن است که دانش و فرهنگ آذربایجانی سهم ارزنده یی را به تمدن بشری ادا نموده است. همانطور که آگاهی کامل دارید، تمدن شرق و دانش در شرق از دیرباز توسعه یافته و نمونه های علمی بی نظیری به جهان بخشیده است. ما هم در آذربایجان به شخصیتهای برجسته خود افتخار می کنیم. آنان که در آن دوران مشغول علم بوده و به اختراعات علمی دست پیدا می کردند.

ریاضی همیشه پیچیده ترین و عالی ترین دانش محسوب گردیده است. شاید هم من اشتباه می کنم، ولی در هر صورت صاحب نظران دوران معاصر بر این باورند که ناصرالدین طوسی معروف یکی از دانشمندانی است که صاحب بزرگترین اکتشافات در علم ریاضی میباشد. وی، در قرون وسطی صاحب رسدخانه عالی در شهر مراغه بوده و میراث علمی بزرگی را بجای گذاشته است. من می توانم به خیلی از نامهای دیگر متعلق به ملت آذربایجان نیز اشاره کنم.

لیکن، همزمان با این، همه آنها، بدون شک بخشی از دانش بشری هستند و مجموعه علم جهانی را پدید آورده اند.

ولی بعداً، بویژه پس از قرنهای ١٧- ١٨ در آذربایجان در زمینه پیشرفت دانش رکود بعمل آمد. اینرا هم باید گفت. در عوض، علم در آذربایجان در قرن ١٩ توسعه چشمگیری پیدا کرد وظاهر شد. در این کار دانشمندان روسی خدمات فوق العاده زیادی دارند. چه دانشمندان روسی که در آذربایجان- باکو زندگی و فعالیت نموده اند و چه دانشمندانی که در شهر سانکت- پتربورگ و در مسکو و یا در سایر شهرهای روسیه زندگی می کردند و ارتباط فعالی با آذربایجان و دانشمندان آذربایجانی داشته اند، خدمات زیادی را در راستای پیشرفت علم در آذربایجان انجام داده اند. همین آکادمی علوم که در سال ١٩۴۵ در آذربایجان تأسیس گردیده است، در واقع با کمکهای دانشمندان روسی پایه گذاری شده است. آنها در آذربایجان زندگی و فعالیت کرده و کادرهای علمی آذربایجان را پرورش داده و به تشکیل و ایجاد آکادمی علوم آذربایجان موفق شده اند.

در سال ١٩۴۵ قبل از تشکیل آکادمی علوم آذربایجان، آکادمی علوم اتحاد شوروی شعبه آذربایجان دایر بود. در اواسط سالهای ١٩٣٠ شعبه آذربایجان تشکیل شد. این شعبه مشغول انجام فعالیتهای بزرگ، پرورش کادرهای ملی و تشکیل دانشکده ها و مؤسسات تحقیقات علمی بود. همه اینها بعنوان مقدمه خوبی برای داشتن آکادمی ملی علوم خودمان عمل کرد. من می توانم از خیلی ها نام ببرم. یکی از آنها هم، آکادمیسن گوبکین است. وی، مسئول شعبه آذربایجان فرهنگستان علوم بوده است. می توانم خیلی از دانشمندان دیگر را نیز مثال بزنم.

در سال ١٩١٩ در آذربایجان اولین دانشگاه- مدرسه عالی تشکیل گردید. دست اندرکاران این دانشگاه هم عبارت از دانشمندان روسی مدعو بودند. یکی از آنها رازومُوسکی بوده است. بعدها دانشمندان روسی در تمامی زمینه ها- هم در پیشرفت علم نفت، هم علوم مربوط به بستر زمین، پیشرفت علوم طبیعت و شیمی نقش فوق العاده مهمی را ایفا داشته اند. اسامی آنها مشخص و معلوم است. ما آنها را بخاطر می سپاریم و خاطره آنان را گرامی می داریم و مردم ما نقش دانشمندان روسی در پیشرفت دانش آذربایجانی، پیشرفت آموزش و پرورش مردم آذربایجان، بویژه تشکیل آموزش عالی در آذربایجان و توسعه کل فرهنگ را هرگز فراموش نخواهد کرد.

اینجانب امروز می توانستم به سخنرانی جامعتری بپردازم، ولی نمی خواهم از وقت معین شده عدول کنم. ما به فرهنگ خود افتخار می نماییم، به آثار برجسته هنری، موسیقی، تاتر، اُپرا، باله، نقاشی و مجسمه سازی و آثار معروف ادبی افتخار می کنیم. در پیشرفت همه اینها شخصیتهای روسیه، آهنگ سازان، نویسندگان و نقاشان روسی خیلی اثرگذار بوده اند. ما از تمامی اینها تحسین می کنیم و به خاطر داریم.

آقای یوری سِرگی اویچ، برای همین، شما دیروز حین امضای اسناد از طرف ما در حاشیه دیدار رسمی در کرملین به مناسبت سفر رسمی من، در جریان سخنرانی خود مجموعاً نقش علم در زندگی مردم آذربایجان و نقش علم روسی و علم روسیه در توسعه و تحکیم روابط دوستی کشورهای روسیه و آذربایجان و ملتهای روس و آذربایجان را مورد اشاره قرار دادید. اینجانب خوشبختم که، با خیلی از دانشمندان برجسته روسیه آشنایی شخصی دارم و هم اکنون برخی از آنها در اینجا حضور دارند. من از دیدن آنها در اینجا خوشحالم، ولی بعضی ها فوت کرده اند. من آقای کِلدس رئیس فقید آکادمی را در آذربایجان با رضایت خاطر بحضور پذیرفته ام. ایشان هم در کشور شما و هم در کشور ما- آذربایجان از احترام و نفوذ فراوانی برخوردار بوده اند. ما حضور فعالانه ایشان در تاسیس انستیتوی پژوهشی جدید را در آذربایجان فراموش نمی کنیم. در آن زمانها، طی دوران سالهای ١٩٧٠ این انستیتو نقش فوق العاده مهمی را در توسعه علم در آذربایجان ایفا نمود.

امروز ما ضمن گفتگو، آکادمیسین بوگولیوب اف و آکادمیسین پِتروف را بخاطر آوردیم، آکادمیسین میلیِونشیکوف و آکادمیسین کوتِلنیکوف را یاد کردیم. بسیاری از آنها ارتباط تنگاتنگی با آذربایجان داشته، به آذربایحان سفر کرده و به دانشمندان ما کمک نموده اند. یوسف محمدعلی اف، دانشمند برجسته کشورمان و رئیس آکادمی علوم و شیمیدان معروف، دست پرورده آکادمیسین زِلینسکی بوده است. وی که بعنوان یک دانشمند صرفاً در سایه رهبری زلینسکی پرورش یافته است، در همان نخستین سالهای موجودیت فرهنگستان علوم آذربایجان سرپرستی آنرا بر عهده داشته و در پیشرفت علم شیمی، مخصوصاً در تشکیل خیلی از دانشکده های علمی نقش مهمی داشته است.

اخیراً ما نودمین سالگرد تولد وی را بصورت باشکوه گرامی داشتیم،- متأسفانه، وی نابهنگام فوت کرده است،- یاد وی، آکادمیسین زلینسکی و خیلی از دانشمندان دیگری را هم که با وی همکاری داشته و معلمان وی بوده اند، گرامی داشتیم. به خاطر دارم، زمانی که من در مسکو کار می کردم و عضو دفتر سیاسی و معاون اول رئیس شورای وزیران بودم، سرپرستی رشته های آموزش، آموزش عالی، علم و معارف را بر عهده داشتم. با فرهنگستان علوم ارتباط نزدیکی داشتم و در حد امکانات خود در حل خیلی از مشکلات مربوط به آکادمی علوم فعالانه شرکت می کردم. گفتگوهای من با آناتولی پِترویچ الِکساندروف هم در کرملین و هم در جلسات مختلف و هم موقع دیدارهای خصوصی فی مابین را به خاطر دارم. ما بارها سخنرانی های وی در اجلاسیه ها و مجامع را استماع کرده بودیم. فلذا، امروز خیلی خوشحالم که، با آکادمیسین کودریاوتسِو ملاقات می کنم. ما باهم روی قوانین و اسناد مختلفی خیلی کار می کردیم- اینجانب سرپرست این کمیسیون بودم. در آن زمان، در سال ١٩٨٣ بمنظور زندگی و فعالیت جامعه ما بر اساس قوانین، از اینکه تازه اقدام به تشکیل قوانینی می کردیم، نیاز به تهیه و تدوین قوانین زیادی بود و در این کار مستلزم حضور حقوقدانان، متخصصین و دانشمندان بود. برای همین، آنها به این کار جذب می شدند. من از نقش آکادمیسین کودریاوتسو بویژه تجلیل می نمایم، زیرا وی در تهیه و تدوین اسنادی که در آن موقع نقش مهمی داشت، مشارکت می نمود.

در آن سالها، از سال ١٩٨٣ در زمانهایی که مسئله مدرنیزه شدن جامعه ما، تدوین اسناد مختلف حقوقی و قوانین گوناگون، در این کار آکادمی علوم و آکادمیسین کودریاوتسو نیز مشارکت داشتند.

خشوحالم که، فرهنگشتان علوم روسیه موجود است و اکنون شما در یک چنین وضع معمول و خوبی هستید. در آذربایجان آکادمی نیز در معرض مشکلاتی قرار گرفته است. ما به آکادمی علوم آذربایجان کمک کرده، کمک می کنیم و خواهیم نمود تا، آکادمی ما این مشکلات را مرتفع سازد. ولی نیاز به روابط نزدیکتری بین آکادمی علوم روسیه و آکادمی علوم آذربایجان وجود دارد. از اینرو، اینجانب از پیشنهاد امضای موافقت نامه یی بین آکادمی های دو کشور استقبال می نمایم.

من خیلی خرسند شدم وقتی شنیدم که، تحقق این کار در ماه اکتبر در باکو امکانپذیر است. آقای یوری سرگی اویچ، اینجانب از شما و همه دانشمندانی که مایلید همراه خود بیاورید، دعوت می کنم. بفرمایید، تشریف بیاورید. من از یکایک شما دعوت می نمایم. من از اینکه شما را جهت فعالتر ساختن روابط فی مابین و توسعه واقعی همکاریهای موجود در باکو خواهم دید، خوشحال خواهم گشت.

با اغتنام از فرصت، مایلم چند کلمه در مورد آذربایجان معاصر بیان دارم. پس از فروپاشی اتحاد شوروی، همانند سایر جمهوری های شوروی سابق، آذربایجان نیز استقلال دولتی خود را بدست آورد. من حوادثی را که اکنون در قلمروی شوروی سابق اتفاق افتاد یک پدیده قانونمد میدانم. دستیابی جمهوری های شوروی سابق به استقلال خود نیز قانونمند میباشد. چنانچه کسی این رخداد را غیرعادی می داند و یا کسی اینرا اشتباه حساب می کند، این رویدادی است کاملاً قانونمند و ما اینرا بعنوان واقعیت قبول می کنیم. هرچند، این امر با مشکلات فراوانی همراه بوده است.

ما در آذربایجان راه سازماندهی نظام دولتی مستقل، قانونمدار و متمدن و جامعه متمدن را در پیش گرفته ایم. در آذربایجان همه آزادی های دموکراتیک تضمین شده است، نهادهای دموکراتیک فعال هستند و شرایط برای تحقق همه حقوق انسانی فراهم گردیده است. حراست از حقوق بشر، یکی از اصول بنیادین فعالیتهای دولتمان میباشد. برابری حقوق انسانها، صرف نظر از ملیت، اعتقادات دینی و بینش سیاسی انها، چندگرایی سیاسی و آزادی مطبوعات- تمامی اینها در آذرابیجان تأمین شده است.

آذربایجان کشوری است چندملیتی. در آذرابیجان در کنار سایر ملتها، روسها نیز زندگی می کنند و شمار آنها بیش از ۴٠٠ هزار نفر است. آنها مثل همه ملتهای دیگر در شرایط خوبی زندگی می کنند و دارای کلیه حقوق هستند. در آذربایجان سه جامعه دینی- اسلام، مسیحیت ارتدکس و یهودیت فعالیت می کنند. آنها با هم دوستی میکنند و رابطه تنگاتنگی دارند. به یک کلام، این مسایل در کشورمان حل و فصل شده است.

لیکن بزرگترین مسأله برای آذربایجان این است که ما با ارمنستان در شرایط مناقشه قرار داریم.همانطور که اطلاع دارید، در سال ١٩٨٨ کشور ارمنستان همسایه به قصد الحاق خودمختاری قره باغ کوهستانی جزو آذربایجان، فعالانه اقدام به عملیاتهای نظامی نمود، همه اینها تبدیل به تجاوز نظامی گردید، نبردها به جریان افتاد و خونهای خیلی انسانها ریخته شد. نتیجه بسیار اندوهگین است. از روی دلایل مختلف عینی و ذهنی، واحدهای نظامی ارمنی ٢٠ درصد از سرزمینهای آذربایجان را اشغال کردند، بیش از یک میلیون آذربایجانی از سرزمینهای اشغالی رانده شدند و اکنون چهار- پنج سال است که آنها در شرایط وخیمی و اکثرشان در چادرها بسر می برند.

موقعی که ولایت خودمختار قره باغ کوهستانی جزو آذربایجان و اتحاد شوروی بود، تعداد ۱۷۰ هزار جمعیت داشت. ۷۰ درصد آنرا ارمنی ها و ۳۰ درصد را نیز آذربایجانی ها تشکیل می دادند. تمامی آذربایجانی ها از آنجا طرد شدند و قسمتی از ارمنی ها هم مهاجرت کردند. هم اکنون در این خودمختاری جمعاً ۸۰ هزار نفر زندگی می کنند که همه آنها ارمنی تبار هستند. ولی واحدهای نظامی ارمنستان با گسترش عملیاتهای نظامی خود، ۷ ناحیه حومه خودمختاری قره باغ کوهستانی را نیز اشغال نمود. اینها مناطق کاملا آذربایجانی نشین بودند. متجاوز از یک میلیون آذربایجانی به اجبار از آنجا بیرون رانده شده اند و در شرایط تحمل ناپذیری بسر می برند.

جنگ بود، درگیری و خونریزی می شد و از هر دو طرف انسانها کشته می شدند. در سال ۱۹۹۴ ما با انعقاد پیمان آتش بس موافقت کردیم. در ماه می سال ۱۹۹۴ پیمان آتش بس امضا شد و بیش از سه سال است که جنگ متوقف گردیده است. من اینرا دستاورد بزرگی حساب می کنم که، ما خونریزی را متوقف نمودیم. ما مذاکرات صلح انجام می دهیم. این مذاکرات بطور سخت و دشوار پیش میرود. گفتگوها با میانجیگری کنفرانس مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا صورت می پذیرد. اکنون، پس از نشست لیسبن سران کشورهای سازمان امنیت و همکاری اروپا در ماه دسامبر سال ۱۹۹۶، گروه مینسک متشکل از سه رئیس مشترک میباشد. اینها عبارتند از روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه. آنها موظف به تأمین اجرای مفاد بیانیه نشست لیسبن مبنی بر اصول حل مسالمت آمیز مناقشه و دستیابی به حل صلح آمیز مناقشه و پایان دادن به جنگ هستند.

ما خواهان جنگ نیستیم و خواستار آغاز مجدد عملیاتهای نظامی نمی باشیم. ما طرفدار حل مسالمت آمیز این مسأله هستیم، برغم اینکه تلفاتی داده ایم، با وجود اینکه در سرزمینهای اشغالی ما همه چیز غارت شده، دهها هزار انسان کشته شده، در سرزمینهای اشغالی ما که این هم معادل ۲۰ درصد از خاک کشورمان میباشد، کلیه آثار باستانی به یغما رفته و نابود شده است. صرف نظر از همه اینها، ما طرفدار صلح هستیم. خواستار مناسبات عادی و حسن همجواری با ارمنستان میباشیم.

ما به شروط نشست لیسبن سازمان امنیت و همکاری اروپا پایبند هستیم- اینها عبارت از سه اصل است. اصل اول- برسمیت شناخته شدن تمامیت ارضی آذربایجان و ارمنستان. اصل دوم- اعطای نظام خودمختاری عالی به قره باغ کوهستانی در قلمروی جمهوری آذربایجان. اصل سوم- تضمین امنیت کل اهالی قره باغ کوهستانی- اعم از اهالی ارمنی و آذربایجانی. ما موافق این اصول هستیم.

لیکن متأسفانه، طرف ارمنی با این موافقت نکرد، حال اینکه در ماه دسامبر سال گذشته در لیسبن ۵۳ کشور از کل ۵۴ کشور عضو، به استثنای ارمنستان، به این اصول رأی دادند. آیا شما اطلاع دارید که در تاریخ ۲۰ ژوئن در جریان نشست گروه هفت و هشت در ایالات متحده آمریکا- دِنوِر که بوریس یلتسین رئیس جمهور روسیه نیز در آن حضور داشت، سه رئیس جمهور- رؤسای جمهور روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه بیانیه مشترکی را مبنی بر ضرورت حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی صادر کرده اند.

دیروز بهنگام گفتگو و مذاکرات با بوریس یلتسین، این مسئله در اولویت بود و بوریس یلتسین بار دیگر اطمینان داد که، ضمناً این بیانیه در جمع نمایندگان رسانه ها صادر گردید،- منبعد روند مذاکرات فعالتر خواهد شد و بمنظور دستیابی به حل این مسأله، بر تلاشهای روسیه افزوده خواهد گردید. تردیدی نیست که روسیه در این مسئله نقش فوق العاده مهمی را دارا است. روسیه بعنوان رئیس مشترک کنفرانس مینسک در مقایسه با سایر رئیسان مشترک حتی از امکانات بزرگ و بیشتری برخوردار میباشد. بوریس یلتسین رئیس جمهور قول داد تا اقداماتی را بعمل خواهد آورد.

اینجانب به شما مراجعه می نمایم، برای حل مسالمت آمیز این مسأله از نفوذ و امکانات خود استفاده نمائید. در قفقاز صلح لازم است و در ماورای قفقاز صلح لازم است- صلح لازمه گرجستان، ارمنستان و آذربایجان هم هست. ما یک وجب هم از خاک دیگران را نمی خواهیم. ولی با وجودین، ما نمی توانیم به نقض تمامیت ارضی کشور آذربایجان اجازه دهیم. ما نمی توانیم قسمتی از اراضی آذربایجان را به کشوری دیگر واگذار کنیم. ما نمی توانیم اجازه دهیم تا در قلمروی آذربایجان دومین دولت ارمنی تشکیل شود.

متأسفانه، طرف ارمنی به قره باغ کوهستانی چشم دوخته و روی اعطای استقلال به آن منطقه اصرار می ورزد. این امر برای آذربایجان امکانپذیر نیست. در ضمن، این کار برای روسیه و جامعه جهانی نیز غیر ممکن است- در جهان این قبیل مسایل زیاد است. این اقدام مغایر با سند هلزینکی سال ۱۹۷۵ میباشد. این امر با اصول مندرج در منشور سازمان ملل متحد مغایرت دارد. این امر مغایر با اصول سازمان امنیت و همکاری اروپا است. فلذا، این، بلهوسی ما نیست. این لج بازی ما هم نیست. اینها موازین شناخته شده جامعه جهانی است. چنانچه این موازین در جایی نقض بشود و اگر در جایی سابقه یی ایجاد شود، این امر برای کل جامعه جهانی نتایج ناگواری را بهمراه خواهد داشت. افرادی که در راستای اهداف غیر عملی و برای تحقق اقدامات غیر قانونی مبارزه می کنند، بالاخره باید این مهم را درک کنند.

برای همین، به شما مراجعه می کنم و پوست کنده به شما می گویم که، برقراری صلح بین ارمنستان و آذربایجان بشرط تأمین تمامیت اراضی آذربایجان و اعطای نظام خودمختاری عالی به قره باغ کوهستانی، متضمن آینده یی آرام در ماورای قفقاز و سراسر قفقاز خواهد بود. در ضمن، این امر برای روسیه نیز لازم است. قفقاز و ماورای قفقاز از اهمیت بسزایی برای روسیه برخوردار است. صلح و آرامش در قفقاز و ماورای قفقاز بلحاظ صلح و ثبات در قلمروی فدراسیون روسیه پراهمیت خواهد بود.

در مورد مسأله یی دیگر. آذربایجان سرزمین نفت خیز است. من به آقای نیکولای کونستانتینویچ بایباکوف که در اینجا حضور دارد و اکنون در آکادمی مشغول فعالیت میباشد، با احساس نهایت افتخار و خوشحالی می نگرم. وی، سالهای مدیدی از عمر خود را وقف توسعه صنعت نفت روسیه، اتحاد شوروی و آذربایجان و بطور کلی، توسعه اقتصاد اتحاد شوروی سابق نموده و هم اکنون مشغول علم است. او، دوست و هم وطن ما است، اهل باکو است، معتقدم که یکی از برجسته ترین متخصصین نفتی جهان است.

باکو سلطنت نفت است. آذربایجان کشور نفت خیز است. این امر برای شما کاملاً روشن است. سپس در روسیه "باکوی دوم"، "باکوی سوم" و "باکوی چهارم" پدید آمدند - همه اینها باکو نامیده می شود. اکنون در توسعه صنایع نفتی آذربایجان دوره جدیدی طی می شود. ما در حال حاضر از میادین نفتی واقع در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر فعالانه بهره برداری می کنیم. در آنجا منابع نفتی خیلی بزرگی وجود دارد. ما از آنها استفاده می بریم، آن هم با جذب سرمایه گذاری های خارجی و جلب بزرگترین شرکتهای فرا ملی- شرکتهای اروپایی، آمریکایی و روسی، استفاده می نماییم.

طی سالهای اخیر در اینجا- مسکو- روسیه جو اشتباه و ناصحیحی شکل گرفته بود. می گویند که آذربایجان منابع نفتی خود را فقط به روی کشورهای غربی باز کرده است. هیچ کدام از اینها درست نیست. دیروز ما پیرامون این مطلب با صراحت لهجه گفتگو کردیم. ما اولین موافقت نامه خود معروف به "قرارداد قرن" را در ماه سپتامبر سال ۱۹۹۴ به اتفاق شرکتهای عظیم فرا ملی منعقد ساختیم و در این کار سهم قابل توجهی از پروژه مخصوص شرکت "لوک اؤیل" روسیه میباشد. ما دومین قرارداد را نیز تهیه و تدوین نموده ایم و اکنون در این پروژه بخش اعظم سهام را به شرکت "لوک اؤیل" واگذار کرده ایم. در واقع، این شرکت اُپراتور کل کنسرسیوم میباشد. در این کنسرسیوم نیز چند شرکت فرا ملی حضور دارند. ما قرارداد سوم را با” استات اؤیل” و”بی پی” امضا کردیم که در آن یکه شرکت فرانسوی و شرکت ایرانی هم مشارکت می کنند. در آن طرح شرکت "لوک اؤیل" دارای سهم چشم گیری است. سرانجام، دیروز با حضور دو رئیس جمهور- بوریس نیکولایویچ یلتسین و رئیس جمهوری آذربایجان موافقت نامه ویژه ای فقط با شرکت "لوک اؤیل" روسیه در مورد میدان نفتی عظیم واقع در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر به امضا رسید. لیکن ما بایستی سایر شرکتها را نیز جلب کنیم. اینجانب صبه امروز با مسئولان شرکتهای نفتی و مراکز مالی روسیه ، منجمله با بوریس یِفیمویچ نِمتسوف معاون اول رئیس دولت روسیه دیدار کردم. ما به گفتگوهای مفصلی پرداختیم. امروز همچنین یک سند دیگری با شرکتهای "لوک اؤیل" و "روس نفت" روسیه مبنی بر بهره برداری مشترک از میدان نفتی "کَپَز" واقع در بخش آذربایجانی دریای خزر امضا نمودیم. امروز ما با نمایندگان شرکتهای "یوکوس" و "سیدانکو" و سایر شرکتها ملاقات کردیم. آنها بمنظور مشارکت در بهره برداری از میادین نفتی، مذاکراتی را با ما انجام دادند. به یک کلام، ما با روسیه همکاری می نماییم و خواهیم نمود.

ولی همپای این، ما نیازمند سرمایه گذاریها نیز هستیم. من امروز در دیدار با رهبران شرکتها و نهادهای مالی بیان داشتم که نروژ کشور کوچکی است، ولی دفاتر ۶۰ شرکت بزرگ این کشور در باکو دایر شده است. "استات اؤیل" شرکت خیلی بزرگی است و مشغول استخراج نفت و گاز است. سایر شرکتها هم جذب اجرای پروژه های مختلف مربوط به این طرح اصلی گردیده اند. در ضمن، این سخنان را می توان به بریتانیای کبیر نیز اطلاق کرد- تعداد دفاتر نمایندگی شرکتهای این کشور در آذربایجان بالغ بر۶۰ میباشد. سخنان من در مورد ایالات متحده آمریکا و فرانسه نیز صدق دارد. پس چرا روسیه سهم کمتری دارد؟ دلایلی واقعی دارد. در حال حاضر شرکتها و نهادهای صنعتی مختلفی تشکیل می گردد. برای همین، این امر تا حدودی روشن است. ولی در هر صورت، ما باز هم شرکتهای خارجی را جذب می کنیم تا، بهره برداری از میادین نفتی را هر چه سریعتر گسترش دهیم. زیرا این امر برای توسعه صنعت کشور و بهبود رفاه شهروندان ما لازم است و این هم کاملاً قانونمند میباشد.

مایلم به استحضار برسانم که، در آذربایجان اصلاحات اقتصادی با موفقیت انجام می گیرد. بعد از رکود بزرگ و ضایعات قابل توجهی که از سال ۱۹۸۹آغاز شد، از بدو سال گذشته در کشورمان رشد اقتصادی آغاز شده بود ما از سال گذشته شاهاد رشد ۳/۱ درصدی در تولیدات ناخالص داخلی در کشور بوده ایم. اولین بار رشد اقتصادی صورت گرفته است، در حالی که تا آن موقع شاهد افول اقتصادی بوده ایم. در نیمه اول سال جاری نیز رشد ۵/۴ درصد تشکیل داده است. از سال ۱۹۸۹ میزان تولیدات صنعتی رو به کاهش نهاده بود. در سال گذشته ما تولیدات صنعتی را تثبیت کردیم و در نیمه اول سال جاری موفق به رشد یک درصدی شدیم. رکود در تولیدات کشاورزی ادامه می یافت. در سال گذشته رشد سه درصدی حاصل گردید، در سال جاری نیز بیش از ۳ درصد خواهد بود. ما قانون "اصلاحات ارضی" و واگذاری کل زمینها به مالکیت شخصی را به تصویب رسانده ایم. این قانون اجرا می شود و باید بگویم که، نتایج خوبی را بهمراه دارد. کل بخش دامداری در مجتمع کشاورزی، خصوصی سازی شده است. باید گفت که این کار دارای نتایج خوبی میباشد.

آقای نیکولای کونستانتینویچ کاملاً مطلع است که آذربایجان گوشت، شیر و همه محصولات را همیشه از صندوق شوروی دریافت می نمود. درست است، ما به اینجا نفت می دادیم، پنبه می دادیم و تره بار و انگور و میوه جات می دادیم. لیکن ما بحد کافی گوشت، شیر و روغن نداشتیم و همه این محصولات را از صندوق شوروی دریافت می کردیم. آقای نیکولای کونستانتینویچ نیز خوب به خاطر دارد که بویژه در اواخر سالهای ۱۹۷۰ چه مشکلات بزرگی وجود داشته است. آقای نیکولای کونستانتینویچ، اکنون مسئله گوشت و شیر کاملاً حل و فصل گردیده است. دیگر سرم درد نمی کند، از هر گاو چه قدر شیر می دوشند، هر مرغی چه قدر تخم میگذارد و از هر گوسفندی چند تا بره می گیرند. من دیگر این قبیل مشکلاتی را ندارم.

ما قیمتها را کاملاً آزاد کرده ایم. در کشورمان دیگر چنین مشکلی نیست که از کجا غله وارد کشورمان می شود، نان را چه کسی می پزد و چه کسی می فروشد. حال اینکه دو سال قبل من با مشکل بزرگی مواجه شده بودم. ما تورم را در کشور را تماماً ساخته ایم. اگر در سال ۱۹۹۴ میزان تورم در کشور ۱۶۰۰ درصد بود، این در سال گذشته جمعاً ۶ درصد تشکیل داده است. در نیمه اول سال جمعاً ۲ درصد بوده است. ما از میزان سرمایه گذاریها نیز خشنود هستیم. بطور مثال، امروز مشاور اقتصادی من گزارش می دهد که آذربایجان بلحاظ میزان سرانه سرمایه گذاریها، بین کشورهای مشترک المنافع به یکی از رده های اول دست یافته است. اکنون مایل نیستم از این آمار و ارقام خیلی مثال بزنم، زیرا اینها رسم و رسوم قدیمی است. ولی در هر حال، این هم نوعی نمودار است.

در سال گذشته میزان مبادلات مالی بازرگانی خارجی در کشورمان ۳۰ درصد افزایش یافته است. در نیمه اول سال جاری مشکلی وجود ندارد، همه حق بازنشستگی ها و حقوق پرداخت گردیده است. در نیمه اول سال تمامی مالیاتها جمع آوری شده است. در نیمه اول سال فقط دو درصد کسری بودجه داشته ایم. من نمی خواهم خودستایی کنم، خواهش می کنم حرفهای مرا درست دریابید. اینجانب فقط شما را با بعضی از شاخص ها آشنا می سازم. این شاخص ها نتیجه اجرای اصلاحات اقتصادی میباشد و صرفاً حاصل انجام تحولات اقتصاد آزاد است. در نتیجه، همه اینها می تواند در راستای توسعه علمی کشورمان عمل کند. درآمدهای ملی هر چه قدر زیاد باشد، هر چه قدر بیشتر سود ببریم، تخصیصهای ما به رشته علم نیز همان اندازه بیشتر خواهد بود. به شما اطمینان می دهم که، ما همه اینها را جامه عمل خواهیم پوشاند.

از بابت اینکه امروز چنین نشستی برگزار شد، مایلم از همه شما مجدداً اظهار تشکر کنم. از اینکه بدقت به سخنان من گوش فرا دادید، سپاسگزارم. مایلم بار دیگر مراتب خوشحالی فراوان خود را از این نشست اظهار دارم. اینجانب دیدارهای زیادی در کشورهای مختلف، از جمله در مسکو انجام می دهم. ولی این دیدار برای من ارزش خاصی دارد. زیرا من با افرادی ملاقات می کنم که جامعه آنها را بسیار عالی توصیف می نماید و احترام زیادی به آنها قایل است. من هم بعنوان یک انسان به شما احترام زیادی قایلیم و از شما تجلیل می کنم.

برای شما سلامتی، طول عمر، فعالیتهای ثمربخش و توفیقات روز افزون شما را در توسعه علم روسیه و علم جهانی آرزومندم. سپاسگزارم.

کتاب "استقلال ما ابدی است"، جلد ۱۰، ص. ۲۵۹، آذرنشر، باکو ۲۰۰۲

© aliyev-heritage.org