آثار / سیاست خارجی / آذربایجان- ایالات متحده آمریکا

گفتگوی حیدر علی اف رییس جمهوری آذربایجان در دیدار با خانم الیزابت جانز مشاور وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در امور کشورهای اروپایی و اورآسیا و هیات همراه وی - کاخ ریاست جمهوری، ۲۶ اوت سال ۲۰۰۱


الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، تشکر می کنم که، مرا بحضور می پذیرید.

حیدر علی اف: من هم از بابت ملاقات با شما خوشحالم.

خانم محترم جانز!

سفیر محترم!

من به شما خیر مقدم عرض می کنم. از پذیرش اولین نماینده دولت جدید ایالات متحده آمریکا بسیار خوشحالم. خیلی خوشوقتم که، دولت جدید ایالات متحده آمریکا نسبت به آذربایجان و بطور کلی، منطقه ما توجه دارد. معتقدم که، ما بر اساس تجارب بدست آمده، امکانات بزرگی برای توسعه روابط ایالات متحده آمریکا و آذربایجان داریم. بفرمایید.

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، همانطور که روشن است، آذربایجان اکنون ۱۰ سال است که کشور مستقلی میباشد. برای من نهایت افتخار است که، بعنوان نماینده دولت جدید به آذربایجان سفر می کنم و بهمین مناسبت سلامهای خود را خدمت تان ابلاغ می نمایم.

همانطوری که مستحضرید، آذربایجان برای ایالات متحده آمریکا کشور بسیار مهمی است. با استفاده از این امکان مایلم به تبادل نظر با شما بپردازم. و موقع تبادل نظر متقابل ما در مورد نحوه توسعه روابط مان بیاندیشیم.

آذربایجان بعنوان کشوری مستقل تقریباً ظرف ده سال دستاوردهای بزرگی کسب کرده و ما از مشاهده این بسیار خشنود هستیم. مایلم تا، امروز با شما در مورد منطقه خزر صحبت کنیم، مسایل اقتصادی، مسایل سیاسی مربوط به این منطقه و جهان را مذاکره نماییم و در عین حال در باره دموکراسی و حقوق بشر گفتگو کنیم.

همچنین مایلم، در ملاقات امروزی مسئله حل مناقشه قره باغ کوهستانی و وضعیت حقوقی آن را نیز مورد بحث و گفتگو قرار دهیم. و نیز در مورد وضع ناخوشایند پدید آمده با ایران صحبت کنیم.

با اغتنام از فرصت، من همچنین می خواستم یادآور شوم که، آذربایجان بعنوان کشور خیلی مهمی در نزد ایالات متحده آمریکا میباشد. اینجانب سلامهای جناب بوش را به شما ابلاغ می کنم. خیلی متشکرم، جناب آقای رییس جمهور.

حیدر علی اف: تمنی می کنم، متشکرم. اولاً، بخاطر ابلاغ پیام جناب بوش بمن از شما سپاسگزارم. خواهشمندم، مراتب احترام و ارادت و بهترین آرزوهای مرا به جناب بوش ابلاغ کنید.

مسایلی که، شما بیان داشتید و مایلید با من مذاکره کنید- ضروری ترین مسایلی است برای ما. مستحضرید که، طی سالهای اخیر بین کشور شما و آذربایجان در این زمینه هم همکاریهای گسترده و هم این قبیل روابط موجود بوده است.

هر مسئله یی جایگاه خود را دارد. ولی مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی عمده ترین مسئله برای ما محسوب می شود. مستحضرید که، ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۹۷ بعنوان رییس مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا تلاشهای خود را بمنظور حل مسالمت آمیز این مساله بکار برده است.

دیدار و گفتگوهای متعددی انجام داده ایم. ولی هنوز که نتوانستیم به نتیجه یی دست یابیم. از اینرو من این مساله را در اولویت قرار می دهم. طبعاً، تمام مابقی مسایل نیز ضرورت دارد. در مورد همه این مسایل آماده ام با شما به تبادل نظر بپردازم.

اینجانب بسیار خوشحالم که، شما نظرات مثبتی در مورد دستاوردهایی که، کشورمان در دوران استقلال خود، یعنی ظرف ۱۰ سال گذشته کسب کرده، ایراد داشته اید. طبیعتاً، این امر، برای ما راهی سخت، دشوار، ولی در عین حال پرافتخاری بوده است. ما ضمن پیمودن راههای خیلی سختی طی این سالها، کارهای زیادی برای موجودیت و پیشرفت دولت مستقل مان انجام داده و دستاوردهای بسیاری کسب کرده ایم. ولی نتوانسته ایم در زمینه حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان که، برای استقلال کشور مانع تراشی نموده و مشکلات عدیده ای در توسعه اقتصادی آذربایجان و حیات سیاسی آن بوجود آورده است، خیلی پیش برویم. درست است، ما در سال ۱۹۹۴ جنگ را توقیف کرده و توافق آتش بس را حاصل نمودیم. ۷ سال است که، جنگ نیست. اما به صلح کامل نیز دست نیافته ایم. ۲۰ درصد از سرزمینهای ما زیر اشغال ارتش ارمنستان میباشد. یک میلیون نفر از هم میهنان مان از زاد و بوم خود آواره شده و در چادرها بسر می برند. شرایط آنان فوق العاده وخیم است. اگر در نظر بگیریم که، اخیراً خیلی از سازمانهای بشردوستانه جهان کمکهای خود را به آوارگان ما کاهش داده و به اطلاع ما رسانده اند که، در سال آینده این کمکها تماماً قطع خواهد شد، پس می توان تصور کرد که، این مساله برای مان چه قدر ضرورت دارد. فلذا ما نیاز خود را به حمایت و کمکهای شما همواره بیان نموده ایم. بنابراین من پیشنهاد دارم تا، بنوبه اول در این مورد تبادل نظر انجام دهیم. چرا که من در ابتدای این ملاقات عرض کردم که، ما نخستین هیات نمایندگی دولت جدیدتان را در آذربایجان می بینیم. ظرف ماههای اخیر، مخصوصاً پس از نشست کی اووِست نیز فعالیت گروه مینسک، می توان گفت، متوقف شده است.

اینجانب بسیار آرزو دارم بدانم که، دولت جدید در این باره و کلاً، برای عادی سازی اوضاع در منطقه قفقاز چه کارهایی در نظر دارد و منبعد همکاریهای ما در این زمینه در چه سطحی خواهد بود.

مسایل مرتبط با حوضه خزر، مسایل مربوط به صدور نفت و گاز آذربایجان را که ما همکاریهای خیلی خوبی در این زمینه داریم و همچنین سایر مسایل را، فکر می کنم، می توانیم در مرحله دوم گفتگوی مان مذاکره نماییم.

من از نمایندگان شرکت دولتی نفت کشورمان هم دعوت کرده ام. پس از پایان این مساله، آنها نیز می توانند به مذاکره دیگر مسایل ملحق شوند.

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، همانطور که شما مایلید، ما می توانیم گفتگویمان را از مذاکره مناقشه قره باغ کوهستانی آغاز کنیم. لیکن قبل از این می خواستم عرض کنم که، ایالات متحده آمریکا از این روند شدیداً حمایت دارد و همواره مساعدت خود را به سازمان امنیت و همکاری اروپا در حل صلح آمیز این مساله ارایه می دهد. باید بخاطر داشت که، جناب بوش رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا، جناب پاؤل وزیر امور خارجه و خانم پروفسور رایس نیز به این مسئله ملحق شده اند. آنها این مساله را از نزدیک پیگیری می کنند. آنان نسبت به حصول آتش بس بین آذربایجان و ارمنستان فوق العاده حسن رغبت دارند و از عملکرد جنابعالی تجلیل می نمایند.

رؤسای مشترک گروه مینسک هم از نزدیک در حال پیگیری این مساله هستند. ما بعنوان ایالات متحده آمریکا توجه زیادی نسبت به این مسئله قایلیم. جناب بوش رییس جمهور ما در مورد این مسایل پیوسته مذاکراتی انجام می دهد و گزارشات مشاورین خود را استماع می کند. این مساله در جریان دیدار وی با جناب پوتین رییس جمهوری روسیه در ماه ژوئن در لوبلیان مورد مذاکره قرار گرفته و سپس، جناب بوش موقع ملاقات با جناب پوتین در ماه ژویه در ژنو مجدداً در مورد این مسئله صحبت کرده است.

مایلم همچنین بگویم که، پیش بینی می شود تا، در آینده یی نزدیک از طرف ایالات متحده آمریکا تغییری در گروه مینسک بعمل آید. جناب پرینا بزودی بعنوان رییس مشترک فعالیت خواهد کرد.

قبل از این هم وی، با آقای کاوانو دیدار و تبادل نظر انجام خواهد داد. ما سعی خواهیم کرد تا وی، همپای پذیرش این مأموریت از آقای کاوانو، همچنین بتواند این مسئله را کاملاً درک کند.

جناب آقای رییس جمهور، همانطور که مستحضرید، در جریان نشست کی اووِست پیشرفتی در این مساله حاصل شده است. در حال حاضر بایستی کارهای زیادی از طرف رؤسای مشترک و همچنین آذربایجان و ارمنستان انجام شود تا، جامعه هم بتواند متوجه مساله گردد. مساله در یک طرف بزرگ جلوه داده نشود، بلکه از سوی جامعه قبول شود.

قبل از هر چیزی هم، خیلی ضروری است که، - حتماً جنابعالی هم موافق خواهید شد،- هیچ یک از طرفین برای حل این مناقشه از راه نظامی کوشش ننماید و ضرورت حل مسالمت آمیز مساله را برای منطقه کاملاً درک کنند و بفهمند.

جناب آقای رییس جمهور، آیا شما می توانید سؤالاتی را که، در نشست کی اووِست باز مانده بود، با طرف ارمنستانی مورد مذاکره قرار دهید؟

حیدر علی اف: متشکرم. من بخاطر نظراتی که، بیان داشتید، بسیار خوشحالم. گفتگوهای من با آقای کوچاریان رییس جمهوری ارمنستان، از سال ۱۹۹۹ مدام انجام می شود. در جریان ملاقاتهایی که، در ماههای ژانویه و فوریه سال جاری در پاریس و سپس در ماه آوریل در کی وست برگزار گردید، ما به تبادل نظر گسترده یی پرداختیم. با اینکه در مورد برخی مسایل به توافق نرسیدیم، هر کسی نظر خود را اظهار نمود. این امر، بویژه مربوط به مصالحات متقابل بود. من براین باورم که، ملاقاتهای کی وست بسیار مهم بود. اما بگوییم که، ما در آنجا توانستیم گام بزرگی به جلو برداریم- نه خیر، من این نظر را ندارم. زیرا آنچه که طرف ارمنستانی در پاریس و کی وست بیان داشت، بدون حل ماند. در ارتباط با این، بعضی از نظرات ما در مورد اوضاع پیش آمده تغییر یافت. ولی من بعنوان طرف آذربایجانی، طرفدار انجام مذاکرات مستقیم و همچنین با حضور رؤسای مشترک هستم.

شما می گویید که، میبایستی اقداماتی در راستای حل صلح آمیز مساله بعمل آید و اجازه برای توسل مجدد به زور داده نشود. ما بعنوان آذربایجان پایبند به این هستیم و خواهیم بود. ولی همچنین بیان کردید که، در ارمنستان و آذربایجان تصمیماتی قابل درک و قبول جامعه پدید آمده است. لازم است در این باره به توافق قابل قبول هم افکار عمومی ارمنستان و هم آذربایجان دست یافت. لیکن چنانچه هر کدام از طرفین معتقد باشند که، دستاورد آن باید نظر جامعه او را تامین نماید، گرچه نظر افکار عمومی طرف دیگر را تامین کند یا نکند، فرقی ندارد- در آن صورت این امر، نتیجه چندانی نخواهد داشت. ما از این پس کار خود را بایستی صرفاً در این راستا پیش ببریم. شما هم، نه تنها بعنوان ناظر، بلکه باید عضو فعال این روند باشید.

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، آنچه که جنابعالی فرمودید، کاملاً درست است. البته که، دولت ایالات متحده آمریکا و هم آقای بوش رییس جمهور، بنظر من، هم جناب شیراک رییس جمهور فرانسه و هم جناب پوتین رییس جمهور روسیه بر این عقیده هستند که، هر دو طرف، هر دو کشور- جوامع ارمنستان و آذربایجان بایستی مسئله را بپذیرند. هم جناب بوش، هم جناب شیراک و هم جناب پوتین اطمینان دارند که، شما دارای تجارب بزرگی هستید، در بین جامعه احترام زیادی دارید و لازم است یک فرمول کاملاً منطبق با منافع آذربایجان تهیه و تدوین گردد و جامعه اینرا قبول کند.

البته که، سازمان امنیت و همکاری اروپا بعنوان سازمان بین المللی می تواند گفتگوها را تسریع بخشد. می تواند ایده های تازه یی ارایه دهد. لیکن فکر می کنیم، افکار عمومی آذربایجان را بنوبه اول جنابعالی متقاعد خواهید ساخت و پیدایش دیدگاهی در جامعه را عملی خواهید کرد.

حیدر علی اف: من این کار را خواهم کرد، ولی بشرطی که، موازین و اصول حقوق بین الملل تامین گردد. شما گفتید، فرمولی ضامن منافع آذربایجان تهیه شود. آنچه که منافع کشورمان را تامین می سازد، موازین حقوق بین الملل است. و مهمترین اصل این هم شامل تمامیت ارضی کشورمان میباشد. چنانچه مسئله احیای تمامیت ارضی کشور قابل حل بشود، در آن صورت توضیح و رساندن تمام مسایل دیگر به جامعه و جلب حمایت افکار عمومی امکانپذیر خواهد بود. اما بدون این نمی توان به هرگونه دستاوردی رسید. و من هم با وجود داشتن تجارب زیادی و حمایت بزرگ در آذربایجان، نمی توانم هرگونه مساله مضر برای منافع دولت آذربایجان را با استفاده از احترام، تجربه و دانش سیاسی خود به ملتم بقبولانم و اصلاً این کار را نمی کنم.

٭٭٭

ما روز استراحت خوب کار می کنیم. معمولاً، در ایالات متحده آمریکا "ویکند" وجود دارد، ولی ما فرصت هیچ گونه "ویکند"ی را نداریم.

خوب، حالا می توانیم قسمت دوم گفتگوی مان را شروع کنیم. این هم مربوط می شود به اوضاع کنونی حوزه خزر و تبادل نظر در این مورد که، مورد علاقه میباشد. فلذا من از شما دعوت برای سخنرانی می کنم. بفرمایید. آیا کدام مسایل مورد علاقه تان است؟

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، تشکر می کنم که، امروز- در روز استراحت مرا بحضور می پذیرید. مایلم بدین خاطر از جنابعالی مخصوصاً قدردانی کنم.

من در قسمت اول ملاقات مان متذکر شدم که، این منطقه برای ایالات متحده آمریکا از اهمیت بسزایی برخوردار است. می خواستم، سخنرانی خود را با معرفی هیات نمایندگی مان به شما آغاز کنم. البته، جناب اویلسون سفیر بسیار پرتوان ما را جنابعالی خیلی خوب می شناسید. خانمی که، در پهلوی سفیر نشسته، ننسی ماکلداؤنی معاون اول جدید وی است. نزد خانم، جناب دیوید ویدّون نشسته است که، وی، مسؤل بخش سیاسی سفارت میباشد. این آقا که، پهلوی من نشسته، جناب دونالد لو است. وی، معاونت دفتر امور قفقاز و آسیای مرکزی را در وزارت امور خارجه بعهده دارد و مشغول مسایل مربوط به آذربایجان میباشد. جنابعالی حتماً، قبلاً با وی ملاقات داشتید. او، معاون جناب سِستانویچ است. در پهلوی وی جناب میشل لالی نشسته است. او، کارمند سفارت ایالات متحده آمریکا در آذربایجان است.

جناب آقای رییس جمهور، آذربایجان و آمریکا در زمینه بهره برداری از ذخایر انرژی خزر از نزدیک همکاری می کنند. این امر، مهمترین مساله برای ایالات متحده آمریکا تلقی می شود.

انرژی خزر برای ایالات متحده آمریکا بقدری ضرورت دارد که، ما سفیر ویژه منصوب کرده ایم. جناب استیو من بجای مان سفیر منصوب شده است. وی، بطور خصوصی مشغول مسایل منطقه خزر خواهد شد.

حیدر علی اف: شما مدت کمی مشغول این مساله بودید.

الیزابت جانز: درست می فرمایید، واقعاً من مدت بسیار کمی سرگرم این مساله شدم. اینجانب می خواستم تا، مدت زیادی کار کنم، ولی برای من مسؤلیت مهمتری محول کردند.

حیدر علی اف: سمت قبلی، برای شما بعنوان جستنگاهی بخاطر اعتلای هر چه بیشتر شد.

الیزابت جانز: بله، واقعاً هم این، کار بسیار پرمسؤلیتی بود. بعد از این کار پرمسؤلیت، مرا به سمت مهمتری منصوب کردند.

حیدر علی اف: در هر حال باز هم مشغول این کار خواهید بود. ولی در پله بالاتری.

الیزابت جانز: درست است، به شکل گسترده تری. و همچنین در مسایل اقتصادی نیز مناسبات بسیار حسنه یی تا به امروز بین ایالات متحده آمریکا و آذربایجان بوجود آمده است. تا به حال ما همکاریهای مؤثری داشتیم، در زمینه انرژی کارهای سازنده یی انجام داده، در بخش بازرگانی کار کرده و در مسایل حقوقی همکاری کرده ایم. نتیجه این است که، شرکتهای آمریکایی در آذربایجان فعالانه کار می کنند.

خط لوله باکو- تفلیس- جیحان اکنون به واقعیت تجاری تبدیل شده است. اجرای این طرح، برای ایالات متحده آمریکا مورد بسیار ضروری است. ما می خواهیم نشان بدهیم که، این پروژه، برای ایالات متحده آمریکا تنها یک "خواب" سیاسی نیست. در عین حال از لحاظ تجاری یک مساله بسیار واجبی است. در جریان همه این گفتگوها از همکاری عملی وزارت سوخت و نیرو، شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان و دفتر نخست وزیری با ما خیلی خوشحالیم و دیگر، در مورد مساله باکو- تفلیس- جیحان به توافق اصلی رسیده ایم. امید داریم تا، در مساله "شاهدنیز" هم ما با همان انرژی کار خواهیم کرد.

ما با جذب نفت با حجم بیشتری به خط لوله نفتی باکو- تفلیس- جیحان، توانستیم به نمایش بگذاریم و قادر بر آن شدیم که، این، واقعاً هم یک طرح لازم و از نظر تجاری مهم میباشد. مخصوصاً هم جذب نفت کلان از قزاقستان به این پروژه، ثابت کرد که، طرح باکو- تفلیس- جیحان از نظر تجاری ضروری و مفید است.

ما امیدواریم که، جناب آقای علی عسگراف از طرف شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان گفتگوهای ثمربخشی با طرف قزاقستانی انجام خواهد داد و بعنوان نتیجه این، توافق بین دولتی حاصل خواهد شد که، نفت حاصله در قزاقستان با حجم بیشتری به این خط لوله جذب شود.

پس از این دیدار، هر یک از ما و هر کسی که، در این ملاقات شرکت نموده، در مراسم امضای کمک بلا عوض آژانس تجاری اعطایی به آذربایجان حضور خواهد داشت. بر اساس این کمک بلاعوض، توسعه بندر دوبندی پیش بینی شده است. فکر می کنم، توسعه و گسترش بندر دوبندی، شرایطی برای پذیرش نفت قزاقستان فراهم خواهد ساخت.

امید دارم که، در مورد "شاهدنیز" هم بزودی موافقت حاصل خواهیم نمود. هنوز مذاکرات پایان نیافته است. می دانم که، در مذاکرات بعمل آمده و در جریان گفتگوهای نمایندگان آذربایجان و گرجستان طرفها شرایط موجود را بخوبی درک کرده و موضع عملی اتخاذ داشته اند. نمایندگان شرکت "بی- پی" نیز در گفتگوهای مربوط به "شاهدنیز" نقش مفیدی ایفا کرده اند.

این، طرح بسیار مهمی برای منطقه است و برای آذربایجان و گرجستان پروژه با اهمیتی میباشد. تأخیر در اجرای پروژه "شاهدنیز" بنفع هیچ طرفی نیست. و در عین حال موارد تأخیر در طرح "شاهدنیز" می تواند در اجرای پروژه باکو- تفلیس- جیحان نیز مشکلاتی فراهم آورد.

این پیشروی و رشدی که، در آذربایجان و منطقه خزر مشاهده می شود، از طرف ایالات متحده آمریکا مثبت تلقی می گردد. بدین منظور مایلم سلامهای جناب بوش رییس جمهور، جناب پاؤل وزیر امور خارجه و جناب آبراهام وزیر محترم را به شما ابلاغ کنم.

حیدر علی اف: تشکر می کنم، خیلی ممنون.

بسیار خوشوقتم که، طول روز با شما- مسایل خیلی ضروری برای ایالات متحده آمریکا و آذربایجان را مذاکره کردیم. ما در قسمت اول ملاقات مان مسایل سیاسی و بخصوص مسایل حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان و آذربایجان و وضع موجود در منطقه را نقد و بررسی نموده و در مورد کارهای آتیه مربوط به این امر به تبادل نظر پرداختیم. اما مسایلی که، هم اکنون مذاکره آن را آغاز کردیم نیز، پیوند تنگاتنگی با مسایل مورد مذاکره در قسمت اول ملاقات مان دارد. چرا که دریای خزر اکنون به منطقه بسیار جذابی در جهان تبدیل شده است. بهره برداری از ذخایر انرژی دریای خزر و صدور آن، اکنون مساله خیلی مبرمی می باشد. این هم بنوبه خود یکی از عوامل بسیار مهمی برای تامین ثبات، امنیت و صلح در منطقه محسوب می شود. نظرات شما در این باره و ادامه سیاست ایالات متحده آمریکا در مورد این مساله توسط دولت جدید، موجب خشنودی من است. هم بخاطر ابلاغ پیام جناب بوش رییس جمهور، جناب پاؤل وزیر امور خارجه و جناب آبراهام وزیر محترم بمن از شما تشکر می کنم و هم بجهت توجه شایان آنان به این مساله قدردانی می کنم.

ما بعنوان کشور آذربایجان افتخار می کنیم که، در اکتشاف منابع انرژی دریای خزر مبتکر بوده ایم. ۵۰ سال قبل، در حالی که هنوز در هیچ نقطه یی از جهان از دریا و اعماق آب نفت حاصل نمی شد، در سال ۱۹۴۹ آذربایجان در منطقه افسانه ای "نفت داشلاری" برای نخستین بار اقدام به استخراج نفت کرد. ما در آن زمان افتخار داشتیم که، چنین جزیره معجزه آسایی داریم. ولی آن، جزیره عادی نبود، بلکه، جزیره یی بود احداث شده روی پلهای هوایی. ولی آیا این امر، از چه ناشی شد و این نتیجه را چگونه حاصل کردیم؟ زیرا متخصصین و دانشمندان نفت آذربایجان پس از جنگ جهانی دوم خیلی جدی سرگرم جستجو و کشف منابع نفت دریای خزر بودند. آن زمان دو کشور ساحلی خزر موجود بود- اتحاد شوروی و ایران. ایران اصلاً به خزر فکر نمی کرد. در شوروی نیز فقط آذربایجان مشغول مسایل مربوط به معادن نفت دریای خزر می شد.

در نتیجه، اکنون معادن نفتی موجود و مورد بهره برداری در دریای خزر- هم در قسمت آذربایجانی و در قسمتهای متعلق به ترکمنستان، قزاقستان و روسیه، همه آنها از سوی زمین شناسان آذربایجانی کشف شده است. یکی از این زمین شناسان آقای خوشبخت یوسف زاده است. وی، سالهای مدیدی است مشغول این کار می باشد. تمام معادن نفتی از طرف زمین شناسان آذربایجانی کشف گردیده است. برای مثال، در قزاقستان معدن "کاشاقان" وجود دارد. در آنجا نفت کلانی پیش بینی می شود. آنرا هم زمین شناسان آذربایجانی کشف کرده اند. در نزدیکی آستارخان شرکت "لوک اؤیل" در معدن جدیدی کار می کند و آنرا هم زمین شناسان ما کشف نموده اند. کلیه معادن نفتی واقع در محدوده های ترکمنستان را متخصصین نفت آذربایجان کشف کرده اند. اینها نتایج عملکرد متخصصین و دانشمندان نفت آذربایجان ظرف ۵۰، ۶۰، ۷۰ سال میباشد.

طبعاً، در آن زمان فعالیت در همه معادن کشف شده امکانپذیر نبود. ولی این امور از طرف اتحاد شوروی به آذربایجان واگذار شده بود.

مرحله دوم پس از کسب استقلال آذربایجان و سایر کشورهای ساحلی خزر شروع می شود. بنیان اینرا هم ما در ماه سپتامبر سال ۱۹۹۴ بوسیله اولین قرارداد نفتی در آذربایجان- با " قرارداد قرن" آغاز کردیم. در آن موقع ما هنگام امضای این قرارداد، همه کشورهای ساحلی دیگر از وجود منابع انرژی در خزر بی اطلاع بودند. سپس با مرور سالها آنها نیز شروع به کار کردند. بنابراین، مایلم بیان کنم که، مبتکر مرحله دوم استفاده از ذخایر انرژی خزر، آذربایجان میباشد. اینرا ما استراتژی جدید نفت و دکترین نفت آذربایجان نامگذاری کرده ایم.

ولی اکنون کشورهای حاشیه خزر مسابقه یی را آغاز کرده اند. خیلی خوب، ما اعتراضی نداریم. هر کشور ساحلی خزر قسمت متعلق به خود را دارد و این قسمتها هم از سال ۱۹۷۰ مشخص شده است. هر کشوری می تواند در قسمت خود کار کند. طبعاً، در این مورد همواره به حمایت ایالات متحده آمریکا متکی شده ایم. نام "قرارداد قرن" را نیز خود دولت ایالات متحده آمریکا گذاشته است.

به خاطر دارم، در آن موقع جناب کلینتون پس از امضای این قرارداد پیام تبریک به من فرستاده بود. در آن زمان این قرارداد را "قرارداد قرن" نامیده بود. ما هم از آن استفاده کرده و هم اکنون بطور گسترده تبلیغ می نماییم.

سپس سایر مسایل- مسئله باکو- جیحان که شما بدان اشاره کردید، آغاز شد. ما از سال ۱۹۹۴ مشغول این کار هستیم. سرانجام، می دانید که، طی نشست سران سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال ۱۹۹۹ در استانبول سران کشورهای حاشیه خزر با حضور جناب کلینتون رییس جمهور ایالات متحده آمریکا به این مسئله پایان گذاشته و قرارداد را به امضا رساندند. اینجانب بسیار خوشوقتم که، خط لوله باکو- تفلیس- جیحان آغاز بکار کرده است. معتقدم که، این پروژه در موعد مقرر احداث خواهد شد و به بهره برداری خواهد رسید. قبل از این، ما خطوط لوله باکو- سوپسا و باکو- نووروسییسک را ساختیم. ولی هدف اصلی مان، احداث خط لوله باکو- تفلیس- جیحان میباشد. نفت از طریق این خط لوله نه تنها به ترکیه، بلکه از آنجا بوسیله بندر جیحان به همه کشورهای غربی انتقال خواهد یافت.

توجه بزرگ ایالات متحده آمریکا به این مسایل و حمایت آن از ما، طبعاً، به اجرای موفقیت آمیز این مسایل کمک می کند.

پیوستن قزاقستان به خط لوله باکو- تفلیس- جیحان، بنظر من حتماً لازم خواهد شد. اولاً، جناب نظربای اف رییس جمهور قزاقستان این طرح را در استانبول امضا کرده است. و ثانیاً هم، گرچه آنها امکانات دیگری هم داشته باشند، امکاناتی همچون ملحق شدن به خط لوله باکو- تفلیس- جیحان را نخواهند داشت. ما از این حمایت می کنیم. ولی بایستی خود قزاقستان در این زمینه فعالانه تر اقدام کند. آقای والح علی عسگراف می تواند مذاکراتی انجام دهد. ولی نفت مال ما نیست، مال قزاقستان است. این مساله، بستگی به اراده قزاقستان دارد. اگر بخواهد می تواند از اینجا نفت خود را منتقل نماید و اگر نخواهد، انتقال نخواهد داد. درست است، اکنون روابط حمل و نقلی خوبی بین بندر باکو و آکتاؤ قزاقستان برقرار شده است. دیگر، کشتی های گذاره و نفتکش ها آغاز بکار کرده اند. به گفته آقای نظربای اف به من، این امر، نه تنها برای مسایل نفتی، بلکه بطور کلی، از نظر ایجاد روابط تجاری بین قزاقستان و آذربایجان نیز اهمیت بسزایی داشته است.

چرا که در آن مناطق قزاقستان نیاز بزرگی به خیلی از میوه و تره بار و سایر محصولات هست. در آذربایجان هم امکانات زیادی در این زمینه وجود دارد. از اینرو این روابط بازرگانی برای آنها بسیار مفید است. بنای آن خط گذاشته شده است. اما شما هم باید مذاکرات با قزاقستان را ادامه بدهید تا، این مساله را بجایی برسانیم که، ما بدانیم- قزاقستان بوسیله آذربایجان چه قدر نفت صادر خواهد کرد. اکنون نیز از قزاقستان به اینجا نفت حمل می شود و از اینجا صادر می گردد. سالیانه ۳ میلیون تن نفت قزاقستان وارد آذربایجان می شود و از اینجا ارسال می گردد. لیکن تا زمان آماده شدن خط لوله باکو- جیحان امکاناتی برای گسترش کارمان هست. در باکو بندر دوبندی وجود دارد و سپس یک ترمینال خصوصی ایجاد شده است. امکانات مان در این زمینه زیاد است. بنابراین ما وظایف خود را انجام می دهیم. شما هم از این کار حمایت بعمل می آورید، اما بخاطر پیوستن فعالتر قزاقستان به این کار شما بایستی اقدامات خود را انجام دهید. امکاناتی برای استخراج کلان گاز از معدن "شاهدنیز" موجود است. ما مصمم هستیم به این کار تحرک بخشیم. در ماه مارس موقع سفر من به آنکارا، ما کلیه قراردادهایی میان ترکیه و آذربایجان را به امضا رساندیم. گفتگوها با گرجستان هم ادامه می یابد. ولی متاسافنه، این کار، کمی تأخیر دارد. زیرا مسؤلان شرکت "بی- پی" به ما می گویند که، چنانچه این کار قدری هم تأخیر کند، در آن صورت ساخت خط لوله صدور گاز یک سال عقب می افتد. در حالی که نباید به این اجازه داد.

فکر می کنم، طی این روزها مجدداً مذاکرات ادامه خواهد یافت و در این زمینه نیز موفق به حل مساله خواهیم شد.

در روز سی ام ماه جاری شرکت بین المللی عملیاتی در صدد است در مورد فاز دوم قرارداد مان به من گزارش دهد و این کار را شروع کند. این، مورد بسیار خوبی است. همه اینها موجب افزایش استخراج نفت خواهد شد و بمحض آماده شدن خط لوله نفت صادراتی باکو- جیحان پر کردن آن امکانپذیر خواهد گردید.

مایلم همچنین مراتب خوشحالی ام را اظهار دارم که، امروز هم حمایت تان از تمامی این پروژه ها و عملکرد ما، امکانات بیشتری جهت اجرای موفق این مسایل برای ما فراهم می آورد.

الیزابت جانز: خیلی ممنون، جناب آقای رییس جمهور. واقعاً هم ارزش آنرا داشت تا، قرارداد شما را چنین نامی بگذارند. حین امضای همان قرارداد اهمیت منطقه آذربایجان برای تمامی جهانیان نشان داده شد. و هم اکنون مایلم به مناسبت تکمیل فاز اول در معادن "آذری" و "چراغ" به شما تبریک بگویم. امید دارم که، کارهایی در این زمینه با موفقیت ادامه خواهد یافت.

آنچه که مربوط به مساله قزاقستان میباشد، ایالات متحده آمریکا و قزاقستان همکاری تنگاتنگی در ارتباط با این مسئله دارند. ما بطور مؤثر با آنها کار می کنیم و بزودی همکار من جناب سفیر استیو مان در قزاقستان خواهد بود و در مورد این مسئله اقدامات جدی بعمل خواهد آمد. در گفتگوهای خصوصی مان جناب سفیر بکرات متذکر شده است که، از همکاری با آقای والح علی عسگراف کمال خوشحالی را دارد و امیدوارم تا، وی قبل از عزیمت به قزاقستان، با آقای والح علی عسگراف ملاقات خواهد کرد. پس از رایزنی با وی، گفتگوهای لازم را در قزاقستان انجام خواهد داد. امید دارم که، در نتیجه این مذاکرات تحرک قوی یی به اجرای طرح باکو- تفلیس- جیحان داده خواهد شد.

البته که، با آقای ناطق علی اف مسؤل شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان نیز در خصوص این مسایل مذاکرات و رایزنی ها انجام خواهد شد.

یکی دیگر از مهمترین مسایل سیاسی در خزر هم، تقسیم دریای خزر به قسمتها است.

ایالات متحده آمریکا همواره از ابتکار کشورهای حاشیه خزر مبنی بر تقسیم بستر دریا حمایت کرده است. تاکنون ما نسبت به تعیین خط میانه بحد کافی حمایت فنی ارایه داده ایم. ولی همانطور که مستحضرید، مهمترین مساله عبارت از آن میباشد که، ذخایر دریای خزر کشف و صادر شود و این هم از نظر تجاری مقرون به صرفه باشد. از این دیدگاه، تحرکات اخیر ایران موجب نگرانی ایالات متحده آمریکا گردیده است. ایالات متحده آمریکا موضع خود را در ارتباط با این مسئله از کرسی عالی بیان داشته است. مایلم، امروز این مورد را مجدداً تکرار کنم. این اقدامات ایران جنبه خرابکاری دارد و موجب حل این مساله نمی شود. تنها راه حل این مساله، راه صلح میباشد.

حیدر علی اف: متشکرم. تقسیم دریای خزر توسط کشورهای ساحلی آن به قسمتها، مساله بسیار ضروری است. من متذکر شدم که، در سال ۱۹۷۰، هنوز در زمان شوروی به دستور دولت اتحاد شوروی دریای خزر تقسیم به بخشها شده بود. ما هم در چارچوب همان تقسیم بندی کار می کنیم.

ولی بعداً با افزایش علاقه نسبت به دریای خزر، کشورهای حاشیه خزر مسئله تعیین وضعیت آن و تقسیم دریا به قسمتها را بصورت قطعی مطرح ساختند. در اینجا مساله مهم عبارت از تعیین خط میانه است. در این مورد شما- کارشناسان ایالات متحده آمریکا برای ما خوب کمک کردید، از بابت این از شما سپاسگزاری می نمایم. و در مورد تعیین این مرزها بین کشورها نیز، مستحضرید که، موافقت نامه یی در این خصوص بین روسیه و قزاقستان به امضا رسیده است. بین آذربایجان و روسیه هم توافق حاصل گردیده است. ولی هنوز این مساله با ایران و ترکمنستان حل نشده است. ما در این مسئله به موازین حقوق بین الملل استناد می کنیم و به تجربه تقسیم این قبیل دریاها در جهان اتکاء می نماییم. لیکن بعضی ها هم در صدد هستند این مساله را آن طور که خودشان می فهمند، حل کنند. بعنوان مثال، به اعتقاد من، ترکمنستان در این باره، به موازین حقوق بین الملل اعتنایی ندارد. ایران نیز پیشنهاد می کند که، کل دریای خزر بطور مساوی به پنج قسمت تقسیم شود.

بهمین خاطر حل این مساله به تأخیر می افتد. اما گفتگوهای مؤثری انجام می دهیم. ما هیات نمایندگی خود را به ترکمنستان فرستاده ایم. در آنجا مذاکرات بسیار جدی انجام شد، ولی توافق حاصل نگردید. فردا هیات نمایندگی و کارشناسان ایرانی به آذربایجان می آیند. ما با آنها نیز به گفتگو خواهیم پرداخت. قبل از آن هیات نمایندگی آنها به سرپرستی وزیر امور خارجه ایران در مسکو و در ترکمنستان بسر برده است. قرار است در تاریخ ۱۸ سپتامبر هیات نمایندگی و متخصصین پنج کشور ساحلی خزر در آستانا ملاقات کنند. منتظریم که، نتیجه این چطور خواهد بود. در این مساله ما به تجربه بین المللی و رویه جهانی و موازین حقوق بین الملل استناد می کنیم.

در جهان الگوهای بسیار زیادی در مورد تعیین مرزهای دریایی وجود دارد. ما این نمونه ها را ملاک قرار می دهیم. فلذا ما منبعد نیز از موضع خود دفاع خواهیم کرد. اکنون سخت است، ولی فکر می کنم، ما می توانیم به نتایجی دست یابیم. لیکن ما کار خود را انجام می دهیم.

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، ما اطمینان داریم که، راه حل این مساله وجود دارد. بجهت الگویی که، در این مسئله نشان دادید، مایلیم از شما تشکر کنیم.

جناب آقای رییس جمهور، با اجازه شما، می خواستم، قدری مفصلتر به مذاکره مسایل اقتصادی بپردازیم. در تاریخ اول اکتبر بی صبرانه منتظر سفر آقای عوض علی اکبراف وزیر دارایی آذربایجان به واشنگتن هستیم. در آنجا مذاکراتی در مورد موضوعات اقتصادی بین ایالات متحده آمریکا و آذربایجان انجام خواهد گرفت. ما تمایل داریم که، در همان نشست هر وزیری به واشنگتن بیاید، شرکت کند. این نشست نشان خواهد داد که، بین آذربایجان و ایالات متحده آمریکا منافع اقتصادی مهمتر از مسایل انرژی وجود دارد. یکی دیگر از مسایلی که، قرار است مورد مذاکره قرار گیرد، رفع موانع بر سر راه افزایش سرمایه گذاری خارجی خواهد بود. ما پیشنهادهایی مبنی بر بهبود هر چه بیشتر شرایط برای سرمایه گذاری در آذربایجان داریم. مایلم آنرا هم بررسی نماییم. چنانچه شرکتهای فعال در آذربایجان تجارب خوبی در کشورتان بدست آورند و کارهایشان خوب پیش برود، در آن صورت سایر شرکتها هم از این اطلاع پیدا می کنند و همان شرکتها با کامل میل علاقه دارند به کشورتان بیایند و سرمایه گذاری کنند.

آذربایجان یک استراتژی ملی عالی یی جهت استفاده از ذخایر انرژی تهیه و تدوین نموده است. خواست ما این است که، در خصوص بهبود محیط سرمایه نیز در آذربایجان استراتژی ملی باشد. در خود ملاقات امروزمان هم دو توصیه داریم که، بنظرم، می تواند برای بهبود محیط سرمایه گذاری در آذربایجان بحد کافی کمک داشته باشد.

ایالات متحده آمریکا نهادی موسوم به آژانس کشتی رانی دارد. فکر می کنم، ثبت و آغاز فعالیت آن در آذربایجان، موجب گسترش و پیشرفت زیادی در کارهایی در زمینه حمل و نقل دریایی و صادرات خواهد شد.

دومین مسئله نیز، آرزوی گسترش بیش از پیش فعالیت شرکت آمریکایی "ماکدونالدس" در آذربایجان میباشد. بعقیده من، فراهم سازی شرایط جهت کارکرد همان شرکت در اینجا، برای ایجاد حسن نظر در مورد آذربایجان کمک خواهد کرد.

فکر می کنم، بزودی هیاتهای بلند پایه از بانک جهانی و صندوق بین المللی پول نیز به آذربایجان سفر خواهند کرد.

حیدر علی اف: هم اکنونآنها در آذربایجان بسر می برند.

الیزابت جانز: روابط نزدیک آنها با کشورتان هم موجب بهبود محیط سرمایه گذاری در اینجا خواهد بود.

حیدر علی اف: در سیاست اقتصادی ماافزایش دایمی سرمایه گذاری در آذربایجان اولویت دارد. بعنوان مثال، سرمایه گذاری کلان در بخش نفت و گاز کشورمان دلالت بر آن دارد که، سیاست اقتصادی مان بر همین اصل پی ریزی شده است. لیکن بایستی این مساله را روشن ساخت. یکی این است که، در کشور ما سرمایه گذاری و کار کنی، فرصت شغلی ایجاد نمایی، هم برای شرکت فعال و هم دولت ما سود آوری، و یکی هم این است که، به کشورمان بیایی و بدون اینکه سرمایه گذاری کنی، اقدام به فعالیت می نمایی. اینها جدای از هم دیگراند. خواست ما این است، شرکتهایی که، از تمامی کشورها، از جمله از ایالات متحده آمریکا به آذربایجان می آیند، در کشور ما سرمایه گذاری کنند، در اینجا کار را شروع کنند، فرصتهای شغلی جدید ایجاد نمایندایجاد تولید کنند و هم برای خودشان درآمد داشته باشند و هم برای آذربایجان سودآور باشند. بنابراین خواهش می کنم، این اصول ما را مد نظر قرار دهید. بنظرم، در اینجا نیازی به بررسی مسایل جزئی و مشخصی نیست.

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، بله، شما کاملاً حق دارید توقع داشته باشید که، شرکت آمریکایی در آذربایجان به نفع کشورتان کار کند.

جناب آقای رییس جمهور، واقعاً نیز شرکتهای آمریکایی در آذربایجان، باید در اینجا اشتغال زایی و ایجاد تولید کنند، مالیات را بموقع پرداخت و قوانین آذربایجان را کاملاً رعایت نمایند. ولی در عین حال، شرکتها هم حق دارند تا، اجرای قراردادهای منعقده تامین شود، از آنها مالیاتی که قبلاً میزان آن تعیین شده است، دریافت شود و همه هزینه های آنان که، از اول برنامه ریزی شده، طبق مورد نظر باشد. فکر می کنم که، جنابعالی هم اینرا می دانید.

حیدر علی اف: هم شما درست می گویید و هممن. خوب، آیا گفتگوی ما به پایان رسید؟

الیزابت جانز: جناب آقای رییس جمهور، قبل از هر چیز از شما سپاسگزارم که، امکان مذاکره این همه موضوعات را با شما فراهم ساختید. مجدداً خیلی متشکرم که، در روز استراحت ما را به حضور پذیرفتید. همه این موضوعات برای ما اهمیت بسزایی دارد و میبایست آنها را با جنابعالی مذاکره می کردیم. امید دارم که، مجدداً با شما ملاقات خواهیم کرد. در این میان می توانیم هیات نمایندگی کشورتان را در واشنگتن ببینیم.

حیدر علی اف: انشاء الله