تونی بلر: جناب علی اف رئیس جمهور محترم، حضورتان صمیمانه خیر مقدم عرض می کنم و بجهت قبول دعوت من و انجام سفر رسمی به بریتانیای کبیر از شما متشکرم.

اینجانب دیدارهای قبلی با جنابعالی را همیشه با نهایت خوشوقتی به خاطر دارم. از دیدار و گفتگو با رجال دولتی برجسته یی چون حیدر علی اف ابراز افتخار می کنم.

حیدر علی اف: نخست وزیر محترم، ابتدا از بابت این دعوت، سخنان صمیمانه و میهمان نوازی از شما سپاسگزارم و اینجانب نیز از دیدار با شما احساس رضایت دارم.

تونی بلر: لازم بذکر است که، همکاریهای بین آذربایجان و بریتانیای کبیر در سطح مطلوبی قرار دارد. ما اهمیت فراوانی نسبت به توسعه بی وقفه روابط اقتصادی و سیاسی فی مابین قایلیم.

بریتانیای کبیر علاقه ویژه یی نسبت به منطقه قفقاز و آسیای مرکزی دارد و به استحضار برسانم که، آذربایجان در این منطقه نقش کلیدی ایفا می کند. همچنین باید اشاره کنم که، پادشاهی متحده آرزوی گسترش مناسبات در زمینه مشارکت راهبردی سیاسی با آذربایجان را دارد.

مراتب اطمینان خود را اظهار می دارم که، بیانیه مشترک در مورد روابط دوستی و مشارکت که، قرار است با جناب حیدر علی اف رئیس جمهور محترم امضا کنم، چشم اندازهای وسیع را برای گسترش هر چه بیشتر روابط متقابلاً مفید بین کشورهایمان خواهد گشود. اشاره به این مطلب را لازم میدانم که، پس از پیروزی حزب لیبوریستها در انتخابات، سیاست بریتانیای کبیر نسبت به آذربایجان تغییر نیافته، بلکه حکومت جدید اهمیت بخصوصی برای نزدیکی بیش از پیش روابط با جمهوری آذربایجان و حیدر علی اف رئیس جمهور محترم می دهد. آذربایجان در منطقه خزر از اهمیت راهبردی فوق العاده فراوانی برخوردار است. ما آذربایجان و حیدر علی اف رئیس جمهور محترم را متحد استراتژیکی خودمان می دانیم.

حکومت جدید بریتانیا علاقه زیادی به توسعه مستمر روابط با آذربایجان در زمینه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی نشان می دهد.

جناب آقای رئیس جمهور، اطمینان دارم که، سفر رسمی شما بعنوان رهبر جمهوری آذربایجان مستقل به بریتانیای کبیر، موجب مرحله تازه یی در گسترش هر چه بیشتر همکاریهای فی مابین خواهد شد. عملکرد حکومت ظرف پنج سال اخیر به رهبری مدبرانه جنابعالی در زمینه سازماندهی تشکیل دولت قانونمدار، دموکراتیک و لائیک در آذربایجان، از سوی حکومت بریتانیا بدقت پیگیری و مورد استقبال قرار می گیرد.

نقش مهم تحولات دموکراتیک در آذربایجان در حفظ استقلال و حق حاکمیت مسلم کشورتان را مورد تأکید قرار می دهم و از دستاوردهای اقتصادی طی سالهای اخیر در کشورتان که راه اقتصاد آزاد را می پیماید، بار دیگر تجلیل می کنم.

همچنین مایلم به توجه برسانم که، قراردادهای تاریخی منعقده در زمینه بهره برداری مشترک از منابع موجود در قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر، نقش مهمی در همگرایی نزدیک اقتصاد کشور نوپایتان با اقتصاد جهانی ایفا خواهد نمود. یادآور می شوم که، همه این دستاوردها بر اثر خدمات بی نظیر حیدر علی اف رئیس جمهور محترم برای ملت خود تحقق یافته است. از بابت ایجاد شرایط عالی برای فعالیت وسیع شرکتهای بریتانیایی در آذربایجان از جنابعالی اظهار امتنان فراوان می کنم.

همکاریهای اقتصادی کشورهایمان، بستر محکمی جهت بهبود هر چه بیشتر مناسبات بین دولتی جمهوری آذربایجان و پادشاهی بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی فراهم می سازد. مشارکت نزدیک شرکتهای بریتانیایی، اهمیت ویژه یی هم برای پادشاهی متحده و هم برای آذربایجان دارد.

باید اشاره کنم، قراردادهای جدیدی که قرار است امروز بین شرکتهای بریتانیایی و شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان جهت بهره برداری مشترک از میادین نفتی آذربایجان به امضا رسد، حاکی از چشم اندازهای بزرگ همکاریهای کشورهایمان میباشد. همچنین باید متذکر شوم که، انعقاد این قبیل قراردادهای بسیار مهم در سایر زمینه ها نیز خیلی ضروری است.

بیان می کنم که، بریتانیای کبیر برای حضور گسترده آذربایجان در نهادهای اروپایی از نزدیک کمک خواهد کرد. ما تلاشهای لازم را جهت عضویت کامل الحقوق کشورتان در شورای اروپا که از سوی این شورا عنوان مهمان دریافت نموده است، بعمل خواهیم آورد و آذربایجان می تواند به حمایت کامل بریتانیای کبیر در این زمینه متکی باشد.

اینجانب از علاقه این کشور مستقل نسبت به همگرایی با اروپا تجلیل کرده و به ضرورت گسترش همکاری در چارچوب برنامه "مشارکت برای صلح" ناتو تأکید می نمایم. ما آماده ایم در این زمینه نیز کمکهای خود را در اختیار آذربایجان قرار دهیم.

از اینکه، کشورتان نسبت به صدور نفت حاصله از میادین متعلق به آذربایجان دریای خزر بوسیله مسیرهای مختلفی به بازارهای جهانی برتری زیادی می دهد، احساس رضایت دارم. صدور نفت با مسیرهای چندشاخه یی، هم از لحاظ اطمینان بخشی و امنیت خطوط لوله و هم از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است.

حمایت بریتانیای کبیر را نیز از حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان- آذربایجان در چارچوب گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا اعلام می دارم. کشور ما تمامیت ارضی آذربایجان را برسمیت می شناسد. در این زمینه، موازین حقوق بین الملل و اصول تغییرناپذیر سازمان ملل متحد و سازمان امنیت و همکاری اروپا وجود دارد و بایستی بدان رعایت شود.

مجدداً خاطرنشان می سازم که، بریتانیای کبیر نیز به اصول مصوبه نشست لیسبن دسامبر ۱۹۹۶ سازمان امنیت و همکاری اروپا در رابطه با حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان رأی داده و مراتب اطمینان خود را ابراز می دارم که، این مناقشه بزودی به حل خود خواهد رسید.

لغو حکم اعدام در آذربایجان را بمنزله گامی بزرگ در راستای حفظ حقوق بشر تلقی نموده و از فرمان حیدر علی اف رئیس جمهور محترم در این رابطه استقبال می نمایم. کشورهای اروپایی از پایبندی آذربایجان به ارزشهای غربی تحسین می کنند.

حکومت بریتانیای کبیر با توجه به اهمیت ویژه کشورتان در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، در مورد گسترش فعالیت سفارتخانه خود در آذربایجان تصمیم گرفته است. جناب آقای رئیس جمهور، از شما خواهشمندم تا، بهمین منظور شرایط لازم رافراهم فرمایید.

اینجانب مایلم اطلاعاتی راجع به اوضاع سیاسی- اجتماعی فعلی در آذربایجان و روند مذاکرات جاری در قالب گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا جهت حل صلح آمیز مناقشه ارمنستان- آذربایجان دریافت کنم. فعالیتهایی در زمینه احیای "جاده باستانی ابریشم" در چارچوب برنامه TRACECA اتحادیه اروپا در آذربایجان را ارزنده توصیف می نمایم و بیان می کنم که، بزرگراه اروپا- قفقاز- آسیا دارای چشم اندازهای وسیعی میباشد.

حیدر علی اف: جناب آقای نخست وزیر محترم! از بابت سخنان محبت آمیزی در مورد کشورمان از شما صمیمانه تشکر می کنم. آذربایجان اهمیت فراوانی نسبت به بهبود روزافزون مناسبات فی مابین با این کشور پرنفوذ اروپا و توسعه بی وقفه همکاری با آن قایل است. مراتب رضایت خود را از سطح کنونی روابط بین دولتی و حکومتی ایجاد شده با بریتانیای کبیر پس از دستیابی کشورمان به استقلال خود، اعلام می دارم.

نخستین سفر رسمی خود در فوریه سال ۱۹۹۴ در لندن، دیدار و گفتگوهای انجام شده توسط من در آن سفر را با احساس خوشحالی به خاطر دارم. تأکید می کنم که، اسناد منعقده در آن موقع نقش مهمی در تحکیم همکاریهای آذربایجان و بریتانیای کبیر ایفا می نماید.

از اینکه، حزب لیبوریستها با پیروزی در انتخابات پارلمانی سال گذشته در بریتانیای کبیر، به قدرت رسیده و طی مدت کمی دستاوردهای مثبتی در کشور کسب کرده اند، تجلیل می کنم. از دیدار و گفتگوهای قبلی با جناب تونی بلر رضایت خاطر دارم.

جناب بلر، از بابت سفر رسمی خود به دعوت جنابعالی به لندن خوشحالم و اطمینان دارم که، دیدار و مذاکرات من در اینجا و اسنادی که قرار است به امضا برسد، مرحله تازه یی در توسعه مستمر روابط آذربایجان و بریتانیای کبیر خواهد گشود.

اینجانب دیدار امروز با اعلیحضرت ملکه را رویدادی تاریخی تلقی می نمایم. ما در جریان این دیدار پیرامون برخی مسایل ضروری برای نزدیکی هر چه بیشتر مناسبات متقابلاً مفید کشورها و ملتهایمان، بویژه همکاریهایی در زمینه های علمی، آموزشی و فرهنگی گفتگوی مفصلی داشتیم.

از اهتمام فراوان بریتانیای کبیر، بخصوص تونی بلر نخست وزیر محترم برای گسترش همکاریهای همه جانبه با آذربایجان تجلیل می کنم. ما از علاقه زیاد یک دولت تأثیرگذار در سیاست جهانی نسبت به کشورمان بسیار خوشحالیم و از طرف خود کلیه اقدامات مقتضی را جهت توسعه دایم این روابط بعمل خواهیم آورد.

از نظرات آقای تونی بلر نخست وزیر محترم مبنی بر افزایش پرسنل سفارتخانه بریتانیای کبیر در آذربایجان استقبال می کنم و آمادگی دولتمان برای ایجاد هرگونه شرایط جهت فعالیتهای آتی این سفارتخانه را اعلام می دارم.

مراتب رضایت فراوان خود را از ارزیابی مثبت حکومت بریتانیای کبیر از دستاوردهای حاصله طی سالهای اخیر در زمینه سازماندهی نظام دولتی قانونمدار، دموکراتیک و لائیک در آذربایجان که، راه توسعه دموکراتیک و اقتصاد آزاد را انتخاب نموده است، ابراز می دارم. به آگاهی می رسانم که، در سال ۱۹۹۵ اولین قانون اساسی دموکراتیک در کشورمان تصویب شد. پارلمانی که، تمامی احزاب سیاسی در آن حضور داشتند، شکل گرفت.

در زمینه اصلاحات اقتصادی در کشورمان نیز اقدامات جدی انجام گرفته است و لازم بذکر می دانم که، کشورمان اهمیت زیادی نسبت به پیوند تنگاتنگ اقتصاد خود با اقتصاد جهانی قایل میباشد. همچنین باید یادآور شوم که، اقداماتی در زمینه بهره برداری مشترک از معادن غنی در کشورمان تحقق یافته است. ما در سال ۱۹۹۴ نخستین قرارداد را با مشارکت پرنفوذترین شرکتهای نفتی کشورهای خارجی بمنظور بهره برداری مشترک از قسمت متعلق به آذربایجان دریای خزر منعقد ساختیم و نام "قرارداد قرن" را گرفت. شرکت "بی- پی" بریتانیای کبیر نیز در این قرارداد سهم خود را دریافت نمود. سپس علاقه کشورهای خارجی نسبت به آذربایجان بتدریج افزایش یافت و پی در پی قراردادهای تاریخی جدیدی به امضا رسید.

لازم به یادآوری است که، شرکتهای زیادی از اکثر کشورهای جهان در آذربایجان فعالیتهای گسترده یی دارند. با نهایت خوشحالی متذکر می شوم که، فقط بیش از ۱۰۰ شرکت بریتانیایی در توسعه اقتصاد کشورمان از نزدیک شرکت می کنند.

آذربایجان برتری زیادی به صدور نفت از طریق مسیرهای مختلفی به بازارهای جهانی می دهد. هم اکنون اقدامات مهمی در زمینه اجرای قراردادهای منعقده جهت بهره برداری مشترک از منابع موجود در قسمت آذربایجانی دریای خزر صورت می گیرد. در عین حال، بایستی مسیرهای خطوط لوله برای صدور نفت حاصله به بازارهای جهانی دقیقاً مشخص و ساخت آن اجرا گردد. بهمین منظور، احداث خط لوله اصلی نفتی از مسیر باکو- تفلیس- جیحان با عبور از خاک گرجستان و ترکیه به دریای مدیترانه را ضروری می دانیم.

اطمینان دارم که، پس از این دیدار با شما، چند قرارداد جدیدی با شرکتهای بریاتانیای کبیر به امضا خواهد رسید. میادین "آراز"، "آلوو"، "شرق" و "اینام" در قسمت آذربایجانی دریای خزر و "مرادخانلی"، "جعفرلی" و "زرداب" واقع در خشکی، از منابع غنی برخوردار میباشد. مراتب اطمینان خود را اظهار می دارم که، این قراردادها تحرک جدید قوی به گسترش بیش از پیش همکاریهای آذربایجان و بریتانیای کبیر خواهد بخشید.

مطمئنم، بیانیه مشترک در مورد روابط دوستی و مشارکتی که قرار است توسط رئیس جمهوری آذربایجان و نخست وزیر پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی امضا شود، چشم اندازهای وسیعی برای نزدیکی هر چه بیشتر روابط متقابلاً مفید کشورهایمان در همه زمینه ها خواهد گشود. از پیش نویس سندی که بین شهرداری باکو و شرکت "موریسون" انگلستان در خصوص احداث هتل و مرکز تجاری در پایتخت کشورمان به امضا خواهد رسید، نیز تحسین می کنم.

از توجه بریتانیای کبیر صاحب جایگاه مهمی در سیاست جهانی و بعنوان یکی از پرنفوذترین کشورهای اروپایی به حل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان- آذربایجان، اعلام رضایت می کنم.

مایلم چند کلمه در مورد سابقه این مناقشه و دلایل وقوع آن و وضع کنونی مذاکرات در قالب گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بمنظور حل و فصل آن، بیان دارم. همانطور که مطلع هستید، هنوز در سال ۱۹۸۸ ارمنستان با هدف جدا ساختن قسمتی از اراضی آذربایجان- منطقه قره باغ کوهستانی و الحاق آن به ارمنستان، دست به تجاوز نظامی علیه کشورمان زده است. لیکن حکومت و مقامات شوروی اقدامات لازمه را برای جلوگیری از این مناقشه بعمل نیاوردند که، این هم بعدها منجر به جنگ ارمنستان- آذربایجان شد. در نتیجه، ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان از طرف واحدهای نظامی ارمنی اشغال گردید و بیش از یک میلیون ساکن آذربایجانی از زاد و بوم خویش رانده شده و هم اکنون در شرایط اسفباری در چادرها بسر می برند.

در ماه می سال ۱۹۹۴ عملیاتهای نظامی را توقیف و با ارمنستان پیمان آتش بس بستیم. چهار سال است که، به رژیم آتش بس رعایت می شود. ولی این بمعنی صلح نیست. در طول این دوره ما بمنظور حل مسالمت آمیز این مناقشه، برخی اقدامات عملی انجام داده ایم. ولی ارمنستان موضع غیر سازنده یی اتخاذ کرده است. آخرین بار در دسامبر سال ۱۹۹۶ در نشست لیسبن سازمان امنیت و همکاری اروپا اصول حل صلح آمیز این مناقشه مشخص گردید و سه پیشنهاد مطرح شد: اولاً- برسمیت شناخته شدن تمامیت ارضی آذربایجان و ارمنستان؛ دوماً- اعطای نظام خودمختاری عالی به قره باغ کوهستانی در قلمروی جمهوری آذربایجان؛ سوماً- تأمین امنیت کل اهالی قره باغ کوهستانی. ما با این اصول موافقت کردیم، هرچند برای ما چندان قابل قبول نبود. ما بخاطر حل صلح آمیز مسأله تن به این دادیم. لیکن در نشست لیسبن ارمنستان موضع غیر سازنده یی اتخاذ نمود و با این موافقت نکرد. در نتیجه، از ۵۴ کشور عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا ۵۳ آن به این اصول رأی داده، ولی ارمنستان با آن مخالفت ورزید.

از آن زمان به بعد این سه اصل بعنوان ملاک حل این مسأله قرار گرفته است. ما پیشنهادات اخیر رئیسان مشترک گروه مینسک- ایالات متحده آمریکا، فرانسه و روسیه را برای اجرای آن اصول پذیرفته ایم. اما طرف ارمنستان تصمیمات و قطعنامه های سازمانهای بین المللی، موازین بین الملل، اصول متعارف و پیشنهادهای پرنفوذترین کشورهای جهانی در راستای رفع سریع این مناقشه را نادیده می گیرد. جناب نخست وزیر، بجهت حمایت بریتانیای کبیر از حق مسلم آذربایجان در سازمانها و مجامع بین المللی، مراتب رضایت خود را از شما اعلام می دارم.

بنظر ما، هم اکنون حل مسالمت آمیز این مسأله در دو مرحله قابل اجرا است. گروه مینسک نیز اینرا پیشنهاد می کند. جهت توضیح عینی این امر مایلم نقشه آذربایجان را به شما نشان دهم. ببینید، در این نقشه مناطق اشغالی کشورمان توسط واحدهای نظامی ارمنی علامت گذاری شده است. اینجا اراضی ارمنستان، این هم اراضی نخجوان است. منطقه قره باغ کوهستانی به رنگ قرمز اشاره شده است و استان مخصوص آذربایجان میباشد. نواحی اشغالی آذربایجان در حومه قره باغ کوهستانی به رنگ سبز و زرد نشان داده شده است. ما معتقدیم که- در ضمن، این پیشنهاد توسط گروه مینسک نیز مطرح می گردد- باید در مرحله اولیه خروج واحدهای نظامی ارمنی از مناطق رنگ سبز و بازگشت آوارگان به این مناطق و استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان امنیت و همکاری اروپا در آنجا بمنظور حل این مسأله عملی گردد، در مرحله دوم نیز بایستی ارتش ارمنستان را از شهرستانهای لاچین و شوشا خارج کرد، در عین حال، وضعیت حقوقی قره باغ کوهستانی را طبق مصوبه نشست لیسبن تعیین نمود.

ما خواهان صلح هستیم و مناقشه باید از راه صلح حل و فصل شود. ولی ما هرگز نمی توانیم تن به این دهیم که، حتی یک وجب از خاک ما در اختیار کشور دیگری قرار گیرد. این، موضع قطعی و اصولی ماست. ما از این موضع خود هرگز عدول نخواهیم کرد.

اعلام می دارم که، آذربایجان اهتمام زیادی به حضور در نهادهای اروپایی بعنوان عضو متساوی الحقوق می نماید. از تمایل حکومت پادشاهی متحده برای کمکهای عملی در این باره به کشورمان اظهار امتنان می کنم. لازم بذکر است که، در زمینه حفظ حقوق بشر، برقراری اصول دموکراتیک و ایجاد شرایط وسیع برای سیستم چندحزبی در کشور مستقل نوپایمان کارهای زیادی بعمل آمده است.

قرار است در آذربایجان انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود. قانون اساسی کشورمان و قانون مصوب انتخابات، برای برگزاری کاملاً دموکراتیک، آزاد و عادلانه انتخابات شرایط ایجاد می سازد.

آذربایجان که جایگاه مخصوصی در جامعه جهانی بخود گرفته است، اهمیت ویژه یی نسبت به فعالیت ثمربخش بزرگراه اروپا- قفقاز- آسیا قایل است. در این نقشه، چشم اندازهای "جاده باستانی ابریشم" ذکر گردیده است.

جناب نخست وزیر. به استحضار میرسانم که، با مساعدت اتحادیه اروپا قرار است از ۷ الی ۸ سپتامبر سال جاری کنفرانس بین المللی در چارچوب برنامه تراسِکا در کشورمان برگذار شود. اینجانب برای حضور در این برنامه بین المللی از شما دعوت بعمل می آورم.

تونی بلر: با کمال میل این دعوت را می پذیرم. حکومت بریتانیای کبیر اهمیت فراوانی نسبت به احیای جاده باستانی ابریشم می دهد و هیأت نمایندگی کشورمان در آن برنامه حتماً شرکت خواهند کرد.

بیش از ۱۰۰ شرکت بریتانیایی در آذربایجان فعالیت می کنند. بر این باورم که، اینها بستر خوبی برای همکاریهای فی مابین میباشد. بهمین خاطر ما اهمیت زیادی به این کنفرانس قایلیم و اطمینان داریم که، برای تمامی کشورهای شرکت کننده مفید واقع خواهد گردید.

حیدر علی اف: جناب نخست وزیر محترم. از بابت دعوت برای سفر رسمی به پادشاهی متحده بریتانیای کبیر وایرلند شمالی مجدداً تشکر و امتنان خود را از شما اعلام می کنم. مراتب اطمینان خود را ابراز می دارم که، دیدار و گفتگوهای انجام شده و اسناد منعقده نقش مهمی در توسعه روابط کشورهایمان در همه زمینه ها ایفا خواهد کرد.

بجهت گفتگوی صمیمانه از شما متشکرم. مجدداً از شما برای سفر رسمی به آذربایجان دعوت می کنم.

تونی بلر: رئیس جمهور محترم، من این دعوت را تؤام با مراتب تشکر می پذیرم.

"حیدر علی اف: استقلالیت ما ابدی است" (سخنرانی ها، بیانیه ها، مصاحبه ها، پیامها، مراجعات و فرامین)- آذرنشر، باکو- ۲۰۰۵، جلد ۱۶، ص. ۳۳۷ الی ۳۴۶.

© aliyev-heritage.org