با سلام خدمت نمایندگان محترم رسانه های گروهی، کنفرانس مطبوعاتی امروز به بررسی نتایج سفر اخیر نمایندگان کنفرانس مینسک وابسته به مرکز امنیت و همکاری اروپا درامور قره باغ کوهستانی به منطقه ما- آذربایجان و ارمنستان، اختصاص دارد. امیدوارم که، بخاطر ترجمه پاسخهای ما به زبان روسی اعتراضی نخواهید داشت، ولی مسلما، سؤالات هم به آذربایجانی، هم روسی و هم به سایر زبانها قابل مطرح است.

من توضیحاتی در خصوص مذاکرات مان و نتایج بدست آمده ارایه خواهم داد، سپس جناب رافائلی رئیس کنفرانس مینسک مرکز امنیت و همکاری اروپا گزارشی ارایه می دهد و بعد از این ما آماده پاسخ به سؤالات تان خواهیم بود. بنظرم از اینکه، کنفرانس مطبوعاتی مقرر به دیروز برگزار نگردید، ما را معذور خواهید دانست. علت آن این است که، در جدول تهیه شده که در آن توسط من و جناب رافائلی زمان بازگشت جناب رافائلی از قره باغ کوهستانی و منطقه خان کندی برای ساعت ۶ عصر پیش بینی شده بود، طبق گفته جناب رافائلی، بعلت برخی دلایل فنی و در ارتباط با وضع هوا به هم خورده است. بهمین دلیل آنها امروز رسیده اند.

ضمن ملاقات مان، جناب رافائلی گزارشی در مورد نتایج مذاکرات شان در خان کندی ارایه نمود. ما ضمن انجام تبادل نظر، ملاقات هایمان را بطور کلی جمع بندی نموده ایم و اینک، براى دیدار با شما در اینجا هستیم. مطلع هستید که، کنفرانس مینسک در چارچوب مرکز امنیت و همکاری در اوایل سال ۱۹۹۲ فعالیت خود را آغاز نموده و هم این کنفرانس و هم مجموعا مرکز امنیت و همکاری اروپا مشغول مسایل حل مسالمت آمیز مناقشه بوجود آمده میان ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ کوهستانی هستند. حین ملاقات با جناب رافائلی و هیئت همراه وی، ما امکان تحلیل مختصر فعالیتهای کنفرانس مینسک را در دوران گذشته، البته بدون اینکه وارد جزئیات شویم، داشتیم. بنابراین، لزومی نیست تا، مجددا این مساله را بررسی کنیم.

ما، فقط اشاره بر آن کردیم که، علیرغم اینکه، کنفرانس مینسک، مرکز امنیت و همکاری اروپا و سازمان ملل متحد از نفوذ فراوان در زمینه حل صلح آمیز مناقشه قره باغ کوهستانی دارند، متاسفانه فعالیتها و تلاشهای هم مرکز امنیت و همکاری اروپا و هم کنفرانس مینسک اصلا نتیجه ای دربر نداشته است. ما با نهایت تاسف بیان می کنیم که، از یک طرف در همان دوران، هم کنفرانس مینسک و هم مرکز امنیت و همکاری اروپا در جهت حل مسالمت آمیز مناقشه فعالیت نموده و از دیگر طرف در این برهه از زمان جنگ جریان داشته، خونریزی شده، واحدهای نظامی ارمنی بارها در خاک آذربایجان تعرضات تجاوزکارانه انجام داده و طی این مدت قسمتی از سرزمین آذربایجان توسط واحدهای نظامی ارمنی اشغال گردیده و به تصرف آنها رسیده است.

شایان ذکر است که، در ظرف این مدت جمهوری آذربایجان شهری مانند شوشا را از دست داده است، یعنی واحدهای نظامی ارمنی شوشا و شهرستان شوشا را به اشغال خود درآوردند. شهرستان لاچین نیز اشغال شده است. این واقعه، در می ماه سال گذشته و اواخر ماه مارس - اوایل ماه آوریل سال جاری اتفاق افتاده است.

واحدهای نظامی ارمنی شهرستان کلبه جر را تماما اشغال نموده و با تصرف کامل خاک خودمختاری سابق قره باغ کوهستانی از محدوده آن هم تجاوز کرده، مناطق مسکونی واقع در شهرستانهای آغدام، فضولی و زنگیلان و حتی بعضی از اراضیهای واقع در قسمت غربی آذربایجان را تصرف نمودند. از این می توان چنین استنباط کرد که، ظرف این مدت تلاشهای سازمانهای بین المللی و منجمله مرکز امنیت و همکاری اروپا و نیز کنفرانس مینسک هیچ نتایجی نداشته است. من تمامی این موارد را فقط بعنوان خلاصه گذرا خاطرنشان می نمایم تا، اکنون لزوم انجام تدابیر ثمربخش تری از طریق سازمانهای بین المللی- سازمان ملل متحد و مرکز امنیت و همکاری را مورد توجه قرار دهم. ضمناً، قابل ذکر است که، پس از اشغال شهرستان کلبه جر از طرف واحدهای نظامی ارمنی قطعنامه ۸۲۲ شورای امنیت سازمان ملل متحد بتصویب رسیده و بعد از این، فعالیت مرکز امنیت و همکاری اروپا و کنفرانس مینسک بمراتب تقویت گردیده است. برای ما معلوم است که، موافقت نامه سه جانبه امضا شده است، این سند توسط جمهوری های آذربایجان و ارمنستان و نمایندگان جوامع قره باغ کوهستانی امضا گردیده و بر اساس این سند، کنفرانس مینسک مرکز امنیت و همکاری اروپا طرحی مبتنی بر حل مسالمت آمیز مناقشه دیگر بصورت عملی و نخست با خروج واحدهای نظامی ارمنی از اراضی شهرستان کلبه جر، ارایه داده است. پیش بینی شده بود که، اجرای این طرح و جدول مرکز امنیت و همکاری اروپا و کنفرانس مینسک در ماه جولای اجرا شود، ولی بعلت حوادث معلوم در همان مدت، اجرای طرح مزبور تقریبا برای یک ماه به تعویق افتاد. همانطور که می دانید، ما اطلاعی از تمایل جناب رافائلی رئیس کنفرانس مینسک و هیئت همراه برای سفر به آذربایجان در ۵ ژویه به آذربایجان داشتیم و آماده استقبال از این هیئت بودیم. ولی اکنون طبق برنامه مقرر، جناب رافائلی سفر خود را بازهم بعلت سوء تفاهمی، بدلیل نبود اطلاع صحیح، تا ۹ ژویه به تعویق انداخته است. ما با این هم موافقت کردیم، زیرا امیدهای فراوانی به فعالیت مرکز امنیت و همکاری اروپا و کنفرانس مینسک داشته و اکنون نیز داریم.

برنامه دوم را ما در ۹ ژویه دریافت کردیم، ولی اجرای برنامه در همان روز نیز در مجموع عملی نشد. سرانجام، بامداد ۱۰ ژویه جناب رافائلی به اتفاق هیئت همراه خود وارد باکو شد و در ۱۰ جولای مذاکرات مان آغاز گردید.

باید متذکر شوم که، مذاکرات مان در جو تفاهم متقابل، صمیمیت و روح عملی جریان داشت و ما، البته دیدیم که، هیئت همراه جناب رافائلی مایل اند اجرای برنامه مقرر و جدول تهیه شده را بصورت عملی تامین نمایند. جناب رافائلی برنامه سفر خود را قبل از عزیمت به باکو ارسال داشته بود، یعنی، قرار بود در روز ۹ ماه مذكور سفر کند. اما سپس همه چیز به یک روز بعد موکول گردید. ملاقات با مقامات آذربایجانی در باکو، بعد انجام سفر به ارمنستان، دیدار با سران ارمنستان، مراجعت به باکو و سفر به آغدام و از آغدام به خان کندی. سفر به خان کندی، بازگشت به باکو از طریق آغدام و در این میان اتمام فعالیت هیئت، برنامه ریزی گردید.

ولی ما این برنامه را با قدردانی پذیرفتیم و اقدام به اجرای آن کردیم. در۱۰ جولای گفتگوی مفصلی داشتیم و ما شاهد وجود تفاهم متقابل در تمامی مسایل بودیم. در ۱۱ ژویه جناب رافائلی به اتفاق همراهان خود در ایروان بود و موقع عصر به باکو بازگشت، در عصر ۱۱ ژویه ما مجددا ملاقات کردیم. جناب رافائلی گزارشی در باره نتایج گفت گوهای شان با مقامات ارمنستان، لوون تر پتروسیان رئیس جمهور آن کشور و سایر مسؤلان به ما داد و مساله سفر در ۱۲ جولای به آغدام و همچنین به خان کندی، مطرح گردید.

ولی در این حین مشکلی پیش آمد. آن را طرف ارمنستان، و طبق گفته جناب رافائلی، بویژه مقامات کنونی قره باغ مطرح ساخته بودند. آنها اظهار داشته بودند که، حرکت از آغدام به خان کندی امکان پذیر نیست، زیرا گویا در مواضع واحدهای نظامی ارمنی مستقر در آنجا، در طول تمامی مرز مین گذاری شده است، لذا بایست با عبور از خان کندی به ارمنستان رفت. این مساله در همان سفر جناب رافائلی به ایروان برای وی مطرح شده بود. طرح رفتن ازایروان به خان کندی بوسیله کریدور لاچین پیشنهاد شده بود. البته، جناب رافائلی و هیئت همراه با این موافقت نکرده بودند، وی، در همان موقع در باکو این مساله را به ما بیان کرده بود و در مراجعت از ایروان نیز گفته است.

البته، ما بهیچ وجه نمی توانستیم با این راضی شویم، لذا در ۱۱ ژویه موقع عصر وقت زیادی صرف آن کردیم تا، ببینیم، چگونه می توان از طریق آغدام راهی خان کندی شد، زیرا هیئت می بایست در ۱۲ ژویه در آغدام باشد. ولی هنگامی که، طرف ارمنی مساله را بطور قطعی طرح کرد که، بدلیل مین گذاری مناطق در آن امنیت شان را تضمین نمی نماید، امکان عزیمت به خان کندی ضمن عبور از شهرستان فضولی آذربایجان پیشنهاد شد. اما از طرف ارمنی چنین پاسخ دریافت شد که، در آنجا نیز همه جا مین گذاری شده است. البته، ما به این باور نکردیم و همچنان نیز باور نمی کنیم. بنظر من، جناب رافائلی هم خواهد گفت که، خود او هم به این باور نمی کرد. با وجود این، بیانیه ای مبنی بر عدم تامین امنیت توسط طرف ارمنی صادر شده بود.

بنابرین، بهر قیمتی شده، یک گزینه مصالحه آمیزی جهت اتمام ماموریت جناب رافائلی و امکان آغاز اجرای برنامه کنفرانس مینسک و نیز جدول خروج ارتش ارمنستان از شهرستان کلبه جر، یافتیم: جناب رافائلی به همراه هیئت همراه خود از باکو به تفلیس پرواز می نماید، از تفلیس بوسیله هلیکوپتر نظامی راهی خان کندی شده، از خان کندی برعکس، به تفلیس و از آنجا هم به باکو باز می گردد. جناب رافائلی و هیئت همراه وی در ۱۲ ژویه موقع سفر به آغدام، ویرانی های آنجا و آثار وضع دشواری که، در شهرستان آغدام بعلت اقدامات تجاوزکارانه واحدهای نظامی ارمنستان بوجود آمده است را، با چشمان خود دیدند.

حتما، در این باره خود رافائلی نیز سخن خواهد گفت، من این را بدان خاطر می گویم که، وی فراموش ننماید. او گفته است که، یک سال قبل در آغدام بوده و البته، از بابت تغییرات بسیار مهم و خیلی جدی که، در دوران گذشته در اینجا اتفاق افتاده، بسیار متاسف است. منظور او از بیان اینها، ویران شدن شهر بر اثر عملیات نظامی واحدهای مسلح ارمنی، حملات و تیراندازی های آنها است. در ۱۲ ژویه حین ملاقات مان با جناب رافائلی، وی البته اظهار داشت که، در آنجا هیچ گونه مین گذاری وجود نداشت و عموما، دلایل مطالبات طرف ارمنی واضح است.

لذا ما با طرح عزیمت به خان کندی از طریق تفلیس، موافقت کردیم و جناب رافائلی دیروز با هواپیما به تفلیس و بعد هم همانطور که، اکنون معلوم است، بوسیله هلیکوپترها راهی خان کندی شده است. ما دیروز منتظر بازگشت او از تفلیس به باکو بودیم. اما همانطور که به شما گفتم، نیمه های شب، ما وقت کنفرانس مطبوعاتی را به آخر روز بعد تعیین کردیم، سپس نیز به ساعت ۲۳موکول نمودیم. ولی بعدا معلوم شد که، در آنجا مواردی فنی بوجود آمده و وضع هوا اجازه نداده است. به یک عبارت، اعضای هیئت ناگزیر به شبگذرانی در خان کندی شده و امروز صبح با هلیکوپترها راهی ایروان گردیده، از آنجا بوسیله هواپیما به باکو آمده اند.

کمی قبل گفتگوهای نهایی داشتیم و ما آمدیم خدمت شما به کنفرانس مطبوعاتی. البته من، وارد جزئیات نخواهم شد، ولی ما بسیار متاسفیم که، جدول پیشنهادی کنفرانس مینسک و هیئت همراه جناب رافائلی که، مورد قبول ما و همچنین طبق گفته جناب رافائلی، مورد قبول رهبری ارمنستان هم هست، در قره باغ کوهستانی پذیرفته نشده است. طبق اظهاراتی که، امروز جناب رافائلی به ما بیان داشت، در آنجا برخی نظرات مطرح شده است.این نظرات اجازه رسیدن به توافق را نداده است تا، آنها این سند را بار دیگر به امضا رسانده و پس از این، به اجرای جدول اقدام نمایند. حال اینکه، همان پریروز ما حین مذاکره مساله با جناب رافائلی، وی گفته بود که، آنها هرچه زودتر باید برگردند. بنابراین، قرار بود دیشب اعضای هیئت پس از انجام مذاکرات با ما، عازم رومانی شوند تا، در آنجا اقدام به اجرای عملی زمانبندی منظور شده نمایند. در آن زمانبندی نیز - در ۱۶ جولای سفر ناظرین به شهرستان کلبه جر، در ۱۸ جولای جابجایی آنان و تقریبا در۲۰ و ۲۱ جولای خروج واحدهای نظامی از شهرستان کلبه جر، در نظر گرفته می شود.

با لحاظ اینکه، این مساله برای مان بسایر حائز اهمیت می باشد، تکرار می کنم، ما همراه با جناب رافائلی همواره در جستجوی راههای موضع گیری عملی در قبال مذاکرات بودیم. حتی تا حدودی به مصالحه نیز تن دادیم، برای مثال، در مساله نحوه عزیمت به خان کندی و همچنین در سایر موارد نیز. تمامی اینها بخاطر آن است که، اجرای جدول زودتر آغاز شود.

ولی اکنون، طبق ملاحظه من، بعبارت صحیح، خود جناب رافائلی در این خصوص صراحتا بیان کرده است که، این جدول، طبق نظر آنها، در ۱۶ جولای اجرا نخواهد گردید، زیرا جناب رافائلی و هیئت همراه وی اکنون بایستی گزارش رسمی در باره برخی مسایل از مقامات قره باغ کوهستانی استعلام و از آنان پاسخ رسمی دریافت نمایند. طبق گفته جناب رافائلی، آنها در آنجا بعضی از نظرات خود را شامل سه بند مطرح ساخته اند. بگفته وی، دو بند اول را بی اساس می داند و بند سوم نیز، طبق اظهار جناب رافائلی مرتبط با یک سری مسایل می باشد و نظر من نیز چنین است که، اینها بسادگی قابل حل می باشد. بعنوان مثال، بحث در آن است که، به خروج واحدهای نظامی از کلبه جر اقدام می شود، ناظرین وارد آنجا گردیده و نمایندگان طرف آذربایجان وارد خواهند شد، چه نوع اسلحه ای خواهد بود.... یک چنین گزینه یی در نظر می شود که، در آنجا اسلحه سبک خواهد بود. آیا پس، سلاح سبک چه چیزی است، منظور از اسلحه سبک چیست و یا ناظرین چه اختیاراتی خواهند داشت.....

من از گزارش جناب رافائلی چنین متوجه شدم که، همه این مسایل صرفا فنی و به آسانی قابل حل می باشد. بهر حال سرپرست هیئت معتقد است که، بمنظور رفع این دلایل آنها باید از رهبری قره باغ کوهستانی استعلام رسمی نموده، پاسخ رسمی دریافت کرده و زمانبندی خود را تنها پس از این، بعد از گذشت چند روز، شروع به اجرای نمایند.

جناب رافائلی امروز به ما اطلاع داد که، در ۱۶ جولای کنفرانس مینسک و ۹ عضو مرکز امنیت و همکاری اروپا جهت بررسی این مساله مجددا گردهم خواهند آمد. همان مساله در آنجا مذاکره خواهد گردید. از این گزارش جناب رافائلی می توان به این نتیجه رسید که، بحث در مورد تاخیر اندک این مساله است، گرچه موضع رهبران قره باغ و یا گردانندگان فعلی آن بحد کافی مشخص نیست وحتی مشکوک هم هست.

برای مثال، من خیلی متعجب شدم. دیشب ساعت ۱۲ از برنامه "نووستی" شبکه تلویزیونی مسکو چنین گزارشی پخش شد که، پیشنهادات کنفرانس مینسک و هیئت همراه جناب رافائلی مورد توافق رهبران قره باغ کوهستانی واقع نگردیده است و حل مسایل را گویا بدلیل عدم تثبیت اوضاع داخلی سیاسی آذربایجان به مدت یک ماه به تعویق انداختند. جناب رافائلی نیز از این گزارش تعجب کرد. وی گفت که، موضوع فقط در مورد چند روز به تاخیر افتادن جدول زمانبندی است.

در ارتباط با این مساله، من به جناب رافائلی نیز گفتم، امروز در اینجا بیان می کنم تا، همه با خبر باشند: البته پس از حوادث اتفاق افتاده در گنجه در ۴ جولای، اوضاع داخلی سیاسی در آذربایجان نامساعد شده است، اما بهیچ وجه نمی توان گفت که، ثبات وجود ندارد و بهمین دلیل نمی توان مشکل را حل کرد یا شرایط جهت حل این مسایل موجود نمی باشد. زیرا ما اوضاع را در آذربایجان کاملا تحت نظارت داریم.

همانطورکه، برای جامعه آذربایجان مشهود است، ما فعالانه مشغول مسایل مرتبط با عملیات نظامی در منطقه قره باغ کوهستانی نیز هستیم. لذا تمامی اینها تنها حیله و نیرنگهایی است جهت طول دادن مسأله و یا بطور کلی، بر هم زدن روند حل آن و بهانه هایی است که با مهارت سنجیده شده.

با ختم این گزارش کوتاه مایلم بیان کنم، امروز گفت و گوی پایانی مان، بصورت عملی و در جو تفاهم متقابل گذشت. ما احساس کردیم كه، کنفرانس مینسک، جناب رافائلی و اعضای هیئت همراه وی از صمیم قلب مایلند تا، اجرای طرح منظور شده و جدول تهیه شده تامین گردد. ما در هر حال امید داریم و مذاکرات را نیز با همان امید فراوان به پایان رساندیم که، این مساله در ۱۶ ژویه در وین بصورت خیلی جدی مذاکره خواهد گردید. من هم معتقدم که، جناب رافائلی و کلا، مرکز امنیت و همکاری اروپا گفت و گوهای بیشتری با مقامات ارمنستان انجام خواهند داد تا، ما بتوانیم دراین فاصله زمانی به اجرای مأموریت کنفرانس مینسک دست یابیم، زیرا فعالیت هیئت که، بیش از سه سال است کار می کند، هنوز نتیجه ای ندارد.

برای کشورمان نیز بسیار ضروری است که، این نتایج بدست بیاید. بنظر من، این مساله، برای نفوذ مرکز امنیت و همکاری اروپا، کنفرانس مینسک و سازمان ملل متحد بهمان میزان دارای اهمیت است.

پریروز هنگام گفتگوی تلفنی من با لوون تر- پتروسیان رئیس جمهوری ارمنستان که، جناب رافائلی نیز در آنجا حضور داشت، وی (رئیس جمهوری ارمنستان) نیز اطمینان داد که، هر گونه تلاشی برای اجرای مأموریت کنفرانس مینسک انجام می دهد. ما به ین امید داریم. بدینوسیله من به گزارش خود پایان می دهم.

© aliyev-heritage.org