خانمها و آقایان محترم، آگاهی دارید که، جناب مینتیمر شایمی اف رئیس جمهور محترم تاتارستان و همراهان وی به دعوت من دیشب برای سفر رسمی به آذربایجان آمده اند. من از جناب مینتیمر شایمی اف سپاسگزارم که، دعوت مرا پذیرفته و به آذربایجان آمد. از دیشب ما امکان آن را یافتیم تا، به تبادل نظر و مذاکره خیلی از مسایل مربوط به مناسبات بین جمهوری آذربایجان و فدراسیون روسیه، از جمله بین آذربایجان و تاتارستان بپردازیم.

ما اهمیت زیادی به مناسبات دوستی آذربایجان با روسیه قایلیم، همه تلاشهای خود را جهت توسعه، تعمیق و گسترش این مناسبات در تمامی عرصه ها بکار می بریم و خواهیم برد. روسیه کشور بزرگی است، عبارت از بخشهای زیاد فدراسیون می باشد. اصل توسعه دادن فدرالیسم، به حد کافی استقلال و اختیارات زیادی برای این بخشها تامین نموده است. تاتارستان جایگاه مهمی بین همان بخشها بخود اختصاص می دهد و بعنوان یک جمهوری در زیر ترکیب روسیه صاحب اختیارات والا و حقوق زیادی می باشد. این حقوق موجب تامین توسعه آزاد و مستقل اقتصاد تاتارستان، حل مسایل اجتماعی و خیلی از مسایل فرهنگی، علم و تحصیل می شود.

آذربایجان طول قرنها با تاتارستان در ارتباط بوده است. ملتهای ما صاحب ریشه های تاریخی یکسان است، سنتها و ارزشهای معنوی ما بسیار شبیه هم است، دینمان یکی است. همه این عوامل پایه گذار ارتباط نزدیک، همکاری، دوستی و تفاهم متقابل بین ملتهای آذربایجان و تاتار هم در دوران گذشته و هم امروز می باشد.

روابط اقتصادی بین آذربایجان و تاتارستان نیز همیشه بسیار تنگاتنگ بوده است. موقعیت جغرافیایی جمهوری های ما هم که، در زمانهای گذشته عمدتا بوسیله کشتی رانی در رودخانه ولگا و دریای خزر ارتباط برقرار ساخته اند، تجارت بین آذربایجان و تاتارستان را تامین نموده است. خیلی از نمایندگان در زمینه روابط تجاری بین جمهوری های ما- شخصیتهای فرهنگی، علمی و تحصیلی روابط دوستی برقرار نموده، دوستی و همکاری بین ملتهای مان را استحکام بخشیده اند.

ما در چارچوب اتحاد شوروی در زمینه نفت و گاز، تصفیه نفت، پتروشیمی و ماشین سازی همکاری بسیار نزدیکی داشتیم. قبلا کالاها و ماشین آلات زیادی از آذربایجان به تاتارستان و بالعکس ارسال می شد. خیلی از افراد ملیت تاتار ساکنین محلی آذربایجان هستند که، سهم ارزنده ای برای توسعه علم و فرهنگ ما ادا نموده اند. در عین حال، آذربایجانی های زیادی هستند که، تاتارستان را بعنوان میهن خود می دانند، خیلی از نسلهای شان در آنجا زیسته و زندگی می کنند و جزوی از ملت تاتار می باشند. پس از جنگ جهانی دوم موقع آغاز بهره برداری از معادن نفتی در تاتارستان، نفتگران آذربایجانی سهم ارزنده ای به اکتشاف این معادن و استفاده از آنها ادا کرده اند. خیلی از آنان از آن دوران به بعد در تاتارستان مانده و زندگی می کنند. در آن زمان تاتارستان را "دومین باکو" می نامیدند.

همه این عوامل همیشه ما را بهم نزدیک می ساخت و هیات های نمایندگی ما رفت و آمد می کردند. یادم هست در سال ۱۹۶۹ روزهای فرهنگ آذربایجان در تاتارستان با موفقیت برگزار می شد. دیدار نمایندگان علمی و فرهنگی تاتارستان در آذربایجان نیز با موفقیت انجام شده بود. یعنی صرف نظر از ساختار سیاسی اجتماعی و ساختار دولتی، ملتهای ما مناسبات تنگاتنگ دوستی را حفظ کرده اند. این مناسبات تا به امروز حفظ گردیده است. بعلاوه، اکنون امکان برای توسعه و تحکیم همان مناسبات وجود دارد. بهمین منظور، من و جناب شایمی اف رئیس جمهور محترم معتقدیم که، ایجاد مناسبات متقابل نزدیکتری بین جمهوری های ما جهت همکاری در خیلی از عرصه ها، ضرورت دارد. موافقت نامه ای که، هم اینک توسط رؤسای جمهور آذربایجان و تاتارستان به امضا رسید نیز، به این هدف خدمت می کند.

به عقیده من، سفر جناب شایمی اف رئیس جمهور تاتارستان به آذربایجان، در تاریخ مناسبات روسیه و آذربایجان و در تاریخ مناسبات بین مردمان تاتار و آذری بعنوان حادثه مهمی است. اطمینان دارم که، عملکرد ما امروز و کارهایی که، در آینده به انجام خواهیم رساند، دوستی و همکاری هم بین روسیه و آذربایجان و هم تاتارستان و آذربایجان استحکام خواهد بخشید و خدمتگزار رفاه ملتهای ما خواهد بود.

در طی روزهایی که، هیات نمایندگی تاتارستان در اینجا حضور خواهند داشت، نمایندگان و مسؤلان نهادهای اقتصادی مختلف تاتارستان با وزرای ما، با هیئت وزیران و مسؤلان مجتمع های تولیدی مان ملاقات خصوصی خواهند داشت. معتقدم که، ما می توانیم از این پس نیز زمینه خوبی برای توسعه بهتر مناسبات ما ایجاد نماییم. ما خواهان این هستیم و شخصا من براین باورم که، چشمندازهای همکاری میان تاتارستان و آذربایجان بسیار مساعد و خوش است. بمنظور تامین دستیابی به اهدافی که، در برابر مان وجود دارد، ما از طرف خود تلاشهای مان را دریغ نخواهیم کرد. از توجه تان سپاسگزارم.

سؤال: اولین سؤال به مینتیمر شایمی اف است. آیا محور استراتژی مقامات تاتارستان در زمینه بهره برداری از منابع انرژی چگونه است؟ آیا شما به نیروی خود متکی هستید یا اینکه، به جزب سرمایه گذاری های خارجی امید بسته اید؟ سؤال دوم به رئیس جمهور آذربایجان است. آیا موقع گفتگوها با رئیس جمهور تاتارستان مشخصاً مساله ای را در ارتباط با همکاری دوجانبه در زمینه استخراج نفت مذاکره کردید؟ اگر مذاکره کرده اید، در آن صورت آیا می توان انتظار تشکیل نخستین پروژه های مشترک را داشت؟ آیا در ارتباط با این مساله دستورات مشخصی به مسؤلین دو شرکت نفتی داده شده است؟

مینتیمر شایمی اف: همانطور که آگاهی دارید، معادن ما نیز همانند معادن شما، بقول معروف، بیش از حد مورد بهره برداری قرار گرفته است. اکنون ما عمدتا فقط از طریق آبرسانی به لایه های نفت خیز استخراج نفت می کنیم. بدون شک، نیاز به تکنولوژی جدید هم هست. ما بوسیله فن آوری های گوناگون شش مؤسسه مشترک با شرکتهای خارجی تشکیل داده ایم. آنها خوب کار می کنند، چاههای غیر امیدبخش را احیا نموده، مشغول استفاده از گاز گردیده و برخی مسایل فنی را حل می کنند. باید گفت که، مجتمع "تات نفت" نفوذ دارد و مورد بازرسی ممیزی شرکتهای کارشناسی جهان قرار گرفته است. جناب قلی اف مسؤل شرکت "تات نفت" بمنظور شرکت در اولین مزایده سهام این مجتمع که، قرار است در بورس آمریکا برگزار شود، از باکو به آمریکا پرواز خواهد کرد. هم اکنون در آنجا نرخ همان سهام، بسیار خوب است. فکر می کنم، در اواخر هفته آینده ما از نتایج اولیه باخبر خواهیم بود. مجتمع یادشده بمنظور بهره برداری از معادن محلی ما از بانک سرمایه می گیرد. لیکن ما نیروی ذخیره داریم. حدودا تعداد ۱۴ الی ۱۵ هزار نفر برای کار بنوبت عازم سیبری شده اند، در آنجا میزان استخراج کاهس می یابد و محل اشتغال آزاد وجود دارد. ولی این، بحث گفتگوهای ویژه است. معتقدم که، این مساله امروز در اینجا مذاکره خواهد شد. اصولا ما می توانیم در بهره برداری از معادن شما مشارکت نماییم، آن هم نه تنها بعنوان پیمانکار.

حیدر علی اف: من به ناطق علی اف رئیس شرکت دولتی نفت آذربایجان و راسی زاده معاون اول نخست وزیر دستور دادم تا، مسایل مربوط به موضوع استخراج نفت را بمنظور تشخیص امکانات مشترک کاری با رئیس شرکت نفت تاتارستان مذاکره نمایند. در عین حال، افراد ذیربط ما امروز گفتگو خواهند کرد، مسایل همکاری در زمینه ماشین سازی برای صنعت نفت، پتروشیمی و دیگر رشته های مرتبط با مواد خام نفت و گاز را مورد بحث و گفتگو قرار خواهند داد.

سؤال: جناب شایمی اف، حیدر علی اف رئیس جمهور محترم ما در ملاقات امروز بیان کرد، ما اهمیت ویژه ای نسبت به حل صلح آمیز مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان قایلیم. با توجه به تجربه زندگی و تجارب تان در عرصه سیاست، با لحاظ احترام به روسیه، مایلم بپرسم که، آیا تاتارستان بعنوان بخشی از فدراسیون روسیه برای حل این مساله چه کاری می تواند بکند؟

مینتیمر شایمی اف: بنظرم، تاتارستان کار زیادی کرده است. ما موفق شدیم تا با مقامات حکومت روسیه اولین قرارداد را امضا کنیم و بدینوسیله توانستیم مناسبات جدید فدراتیو را در روسیه جدید پایه ریزی نماییم. بعد از این ما راه پیشرفت بعنوان دولت اونیتار را برای خود بستیم. ولی مهمتر این است که، وضعیت مناقشه بدون نقض تمامیت ارضی فدراسیون روسیه رفع شده است. فلذا در جریان تشکیل هرگونه دولت دوکراتیک بدون نقض آن می توان دستاوردهای زیادی کسب کرد. نمونه تاتارستان که، در جهان موسوم به "مدل تاتارستان" می باشد، می تواند در تشکیل نظام دولتی سایر مناطق و جمهوری ها نیز مورد استفاده واقع شود.

سؤال: جنابحیدر علی اف رئیس جمهور محترم بارها اعلام کرده است که، کلید حل مساله قره باغ در دست مسکو است. رؤسای جمهور محترم، آیا بنظر شما این کلید زود پیدا خواهد شد و در سرزمین آذربایجان صلح عادلانه زود ایجاد خواهد گردید؟

حیدر علی اف: شما به کدام رئیس جمهور مراجعه می کنید؟

خبرنگار: هم به شما و هم به جناب شایمی اف.

حیدر علی اف: در آن صورت باید جناب شایمی اف پاسخ دهد. زیرا که، من در این خصوص خیلی سخن گفته ام.

مینتیمر شایمی اف: ذکر مدت معینی، اصلا کار جدی از سوی من نمی شد. لیکن بی تردید، باید به حل سریعتر این مساله سعی کرد، زیرا مردم از طولانی شدن آن رنج می برند. در هر کاری که، تلاش به تحقق آن داریم، باید همیشه منافع انسانها را در ردیف اول قرار داد. لیکن وابستگی و ارتباط متقابل در حل هر مناقشه ای، ابعاد معینی دارد. با این حال، همانطور که، امروز حیدر علی اویچ گفتند، با تلاشهای فعلی که، جهت برقراری مناسبات خوبی با روسیه به عمل می آید، راه حل این مساله نیز پیدا خواهد شد. حتما باید پیدا شود.

سؤال: جناب علی اف و جناب شایمی اف، آیا شما در مورد استفاده از شاهراه حمل و نقل خزر- وولگا پروژه و پیشنهادات مشخصی دارید؟ اگر دارید، در آن صورت با لحاظ محدودیتهای حمل و نقل ازطرف روسیه، چگونه می خواهید این پروژه را به اجرا درآورید؟ جناب شایمی اف، با توجه به اینکه، شما از ایران به باکو پرواز کردید، آیا می توان تصور کرد که، این، می تواند سرآغاز مناسبات سه جانبه واقع گردد؟

حیدر علی اف: ارتباط حمل و نقل بوسیله رودخانه وولگا و دریای خزر، در گذشته میان آذربایجان و تاتارستان بسیار فعال بوده است. من موقع مذاکره مسایل همکاری با نخستین دیدار مان با جناب شایمی اف در داوس به این موضوع اشاره کردم. ما حین ملاقات امروز مان هم این مساله را یادآور شدیم. معتقدم که، ما بایستی تمامی اقدامات لازم را بمنظور سامان دادن به ارتباط حمل و نقل بین وولگا و خزر انجام دهیم. برای تاتارستان این امر، برای برقراری ارتباط با همه کشورهای حاشیه خزر ضروری است. شما می دانید که، طی دو سال اخیر مقامات حکومت روسیه بدلیل حوادث جمهوری چچن ارتباط حمل و نقل ما را در مرز با داغستان قطع کرده، همچنین راه مان به بنادر هشترخان و ماخاچ قلعه را مسدود نموده اند. ما گفتگوهایی انجام دادیم و به باز شدن این بنادر بخاطر ما، موفق شدیم. ولی هنوز توافق حرکت با وولگا را بدست نیاوردیم. من بارها در این مورد با ویکتور چرنومردین رئیس حکومت روسیه گفتگو کردم. معتقدم که، ما در هر صورت به تامین همکاری در این زمینه دست خواهیم یافت.

امیدوارم که، تاتارستان نیز، بویژه جناب شایمی اف رئیس جمهور آن هم سعی خواهد نمود. زیرا منافع اقتصادی تاتارستان نیز بمنظور سامان دادن و استفاده فعال از این شاهراه حمل و نقل جهت برقراری روابط با همه کشورهای ساحلی خزر، نمایان است. بنابراین، ما در این راستا مشترکا کار خواهیم کرد.

مینتیمر شایمی اف: فقط می توانم علاوه کنم که، ما در واقع به تحقق این نیات اقدام کرده ایم و ساخت کشتی های نفتکش نوع رود - دریا در جمهوری ما را آغاز کرده ایم. کشتی هایی که، با در نظر گرفتن امکان عبور از دریچه های سد بر سر راه، بتواند از طریق وولگا به دریا راه یابد. اگر نیازی به این نداشتیم، ما به اجرای چنین پروژه گران قیمت اقدام نمی کردیم.

دیروز من پس از آمدن به باکو آرزوهای نیک رئیس جمهوری و رئیس مجلس ملی ایران به جناب حیدر علی اف و همچنین مراتب تبریک به مردم آذربایجان را به ایشان رساندم. من این درخواست را با کمال میل به انجام رساندم. ما ضمن بررسی مسایل همکاری اقتصادی با وزارتخانه های بازرگانی، اقتصاد و دارایی، آنها در مورد ضرورت کار سه جانبه اظهار نظر کردند، پیشنهادات خود را مبنی بر انجام تبادل کالا، حل مسایلی دشوار مانند پرداختهای متقابل، ارسال متقابل کالا و انجام عملیات معاوضه نه تنها با تاتارستان، بلکه با سایر مناطق روسیه نیزارایه کردند. ما این پیشنهادات را بخاطر کار قبول کردیم و اعضای حکومت مان در مورد چگونگی اجرای آن می اندیشند. بنظرم، در اینجا موضوع برای کار کردن هست.

حیدر علی اف: دیروز جناب شایمی اف در مورد این پیشنهاد طرف ایران به من اطلاع داد. معتقدم که، این پیشنهاد شایان توجه است. ما به ارگانهای ذیربط خود دستور دادیم تا، در خصوص اجرای عملی آن بیندیشند. فکر می کنم که، این پیشنهاد می تواند به نتایج خوبی برسد.

از توجه تان سپاسگزارم.

© aliyev-heritage.org