سؤال: جناب آقای رییس جمهور، نقش شورای امنیت و همکاری اروپا را از بدو تاسیس آن در ارتباط با پایان "جنگ سرد" و جایگزینی جنگهای بزرگ منطقه ای با جنگهای محلی و پیدایش سازمانهای بین المللی جدید و همچنین در زمینه نشست بوداپست، در چه می بینید؟

حیدر علی اف: از زمان تاسیس شورای امنیت و همکاری اروپا بیست سال می گذرد. ظرف این مدت فعالیت آن مراحل مختلفی داشته است. من در سخنرانی دیروز خود طی نشست بوداپست، به خدمات، نقش و فعالیت شورای امنیت و همکاری اروپا از زمان تشکیل آن در تغییر اقلیم سیاسی و نقشه سیاسی جهان اشاره کردم. صرفاً پس از تشکیل سازمان امنیت و همکاری اروپا، جریانات دموکراتیک در جهان آغاز به توسعه کرد. هم جریانات دموکراتیک در داخل کشورها و هم مناسبات بین دولتها، موجبات پایان یافتن "جنگ سرد" را فراهم آورد و نقشه سیاسی جهان را عوض کرد. کشورهای مستقل جدیدی پیدایش یافت، از جمله آذربایجان مستقل نیز پدید آمد.

اکنون نیز مرحله تازه یی آغاز شده است. اینجانب بار اول است که، در نشست سران کشورهای عضو شورای امنیت و همکاری اروپا شرکت می کنم. این، چهارمین نشست پس از تاسیس این سازمان میباشد. بخاطر همه اینها نیز من، از عملکرد این سازمان از بدو تاسیس آن تمجید می کنم.

معتقدم که، شورای امنیت و همکاری اروپا در نشست بوداپست نیروی تازه یی بخود گرفت و وارد مرحله جدیدی شد. قطعاً، هر نشستی جایگاه خود را در تاریخ دارد. بنظرم، این چهارمین نشست جایگاه ویژه یی در تاریخ شورای امنیت و همکاری اروپا احراز خواهد نمود. چرا که، در این دیدار مسایل بسیار مهمی مورد مذاکره قرار گرفت و اقدامات خیلی مؤثری در زمینه امنیت اروپا، گسترش فعالیت شورای امنیت و همکاری اروپا در آینده در قاره، عدم تقسیم اروپا به مناطق نفوذ و توسعه اروپا بعنوان قاره واحدی بشرط عدم ایجاد خطوط فاصل، انجام گرفت. فلذا اینجانب نشست بوداپست را از دیدگاه عموم بشری و جهانی بسیار ارزنده توصیف می نمایم.

سؤال: جناب آقای رییس جمهور، در این نشست برای تشکیل نیروهای حافظ صلح شورای امنیت و همکاری اروپا موافقت شد. این امر، از طرفی، مرتبط با دورنمای حل و فصل مناقشه قره باغ کوهستانی بوده و از دیگر سو، بنا به اظهارات کارشناسان و دیپلماتهای غربی نیز، با فعالیت جنابعالی ارتباط دارد. خانم تانسو چیلّر نخست وزیر ترکیه هم به این نتیجه رسید که، نیروهای حافظ صلح شورای امنیت و همکاری اروپا و سرنوشت آن بستگی به این دارد که، این نیروها آزمایش پایان دادن به مناقشه قره باغ کوهستانی را چگونه پشت سر خواهد گذاشت. وی، همچنین گفت که، فعالیت شورای امنیت و همکاری اروپا بستگی به حل این مسئله میباشد. جنابعالی اینرا چگونه ارزیابی می نمایید؟

حیدر علی اف: من عرض کردم که، نشست بوداپست شورای امنیت و همکاری اروپا اهمیت بسزایی دارد. ولی اهمیت این نشست برای منطقه ما و منطقه قفقاز و از جمله آذربایجان بی نظیر است. من بویژه به این مورد اشاره می کنم. در اثر تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان شش سال است که، جنگ ادامه دارد. از ماه مارس سال ۱۹۹۲ شورای امنیت و همکاری اروپا مستقیماً در این مسئله دخالت نموده و بمنظور رفع مناقشه ارمنستان و آذربایجان و حل مساله قره باغ، کنفرانس مینسک، گروه مینسک را تشکیل داده است. پس از مدتی سه سال خواهد بود که، گروه مینسک فعالیت دارد. فعالیت ما با گروه مینسک هم برای جامعه آذربایجان و هم شما مطبوعات مان روشن است. اینجانب از بدو شروع فعالیت خود به عنوان رهبر دولت آذربایجان و انتخاب به ریاست شورای عالی، همکاری تنگاتنگی با شورای امنیت و همکاری اروپا و گروه مینسک آن دارم. شما شاهد همه اینها هستید. من در طی این دوران همکاری همواره سعی داشته ام تا، نسبت به فعالیت مقرر سازمان امنیت و همکاری اروپا،- مخصوصاً برای حل این مناقشه بوسیله گروه مینسک- شرایط برتری فراهم گردد.

چرا که این، بهترین راه برای پایان دادن به مناقشه است، ممکن است، اطمینان بخشترین امکانات در دستمان میباشد. از اینرو من توجه زیادی به این امر داشته ام.

می دانید که، بارها گفتگوهای طولانی با نمایندگان شورای امنیت و همکاری اروپاو رهبران گروه مینسک انجام داده ام، وقت زیادی صرف این کردم و خواستم که، شورای امنیت و همکاری اروپانه تنها مستقیماً در این مساله دخالت کند، بلکه ابتکار را نیز بدست خود بگیرد. تابحال این امر، از روی دلایلی که، برای شما روشن است، عملی نمی شد. من سعی داشته ام تا، فعالیت گروه مینسک شورای امنیت و همکاری اروپا و تلاشهای میانجیگری روسیه را بهم نزدیک سازم و حتی اینها را ادغام کنم. من این توصیه ها را هم به آقای یان الیاسّون سرپرست گروه مینسک شورای امنیت و همکاری اروپا و هم آقای ولادیمیر کازیمیروف مسؤل ماموریت میانجیگری روسیه ارایه داشته ام. تلاش کرده ام دیدار آنها را هم در باکو و هم در مسکو ترتیب دهم. ما در این کار نیز به دستاوردهایی رسیده ایم. ولی نتوانستیم به موفقیتهای مورد نظرمان دست یابیم. زیرا طی این مدت موفق نشدیم فعالیت گروه مینسک و تلاشهای میانجیگرانه روسیه را ادغام نماییم.

ما، شخص من فعالیت میانجیگری روسیه را ارزنده توصیف می کنیم. به عنوان مثال، در سایه ماینجیگری روسیه ما در تاریخ ۱۲ ماه می در مورد توقیف آتش تصمیم گرفتیم. سپس گروه مینسک هم ملحق به این کار شد. روسیه و مسؤل گروه مینسک بیانیه مشترکی در خصوص استمرار آتش بس تا زمان دستیابی به قرارداد صلح بزرگ،منتشر کردند.

لیکن همه این اقدامات موجب تشریک مساعی آنان نگردید. بهمین خاطر ما فعالیت خود را ادامه می دهیم. هم با روسیه، هم ایالات متحده آمریکا و هم سایر کشورهای عضو شورای امنیت و همکاری اروپا همکاری کردیم و در نتیجه، قطعنامه جدیدی برای نشست بوداپست تهیه شد. تهیه و تدوین این قطعنامه راه پرمشقتی طی کرده و با مشکلات عدیده یی همراه بوده است. زیرا برخی نیروها برای این کار مانع تراشی می کردند. همان سند مراحلی را طی نمود. حتی موقع آمدن مان به بوداپست هم امید به تصویب این قطعنامه بسیار کم بود. من با نمایندگان ایالات متحده آمریکا، از جمله با جناب بیل کلینتون رئیس جمهوری آمریکا ملاقات کردم و با خانم تانسو چیلّر نخست وزیر ترکیه و نمایندگان روسیه و سایر کشورها گفتگوهایی انجام دادم. گروههای کاری اعزامی ما به وین و بوداپست نیز خیلی کوشش کردند. بویژه در اثر رضایت همگانی هم غرب، هم ما و هم دیگر کشورهای عضو گروه مینسک به این امر، همچنین در نتیجه گفتگوهای انجام شده بین ایالات متحده آمریکا و روسیه مسئله مذاکره قطعنامه حل و فصل شد و موانع پدید آمده موقع مذاکرات برطرف گردید. سرانجام، قطعنامه به تصویب رسید. این، بعنوان نخستین سند بین المللی دارای اهمیت فوق العاده یی برای ما طی جنگ شش ساله میباشد.

قطعاً، چهار قطعنامه تصویبی شورای امنیت سازمان ملل متحد در ارتباط با اشغال سرزمینهای آذربایجان برای ما ارزنده است. ولی این قطعنامه ها اجرا نیافت. چرا؟ زیرا قطعنامه ها تصویب شد، لیکن سیستم اجرای آن تهیه نگردید و این قطعنامه ها روی سند ماند. اما در بوداپست نسبت به تشکیل نیروهای چندملیتی پاسدار صلح بمنظور پایان دادن به مناقشه ارمنستان با آذربایجان تصمیم گیری شد.

طی سالهای اخیر، مخصوصاً از زمانی که، من مشغول این مسئله میباشم، خیلی ها به من گفته بودند که، شورای امنیت و همکاری اروپا هرگز نمی تواند نیروهای پاسدار صلح تشکیل بدهد و این کار، امکانپذیر نمی باشد. حتی سازمان ملل متحد، سران و نمایندگان دیگر کشورها نیز این اعتقاد را داشتند. ولی اینجانب همواره اطمینان داشتم که، می توان نیروهای پاسدار صلح شورای امنیت و همکاری اروپا را تشکیل داد. من بخاطر این سعی می نمودم و تمام تلاش خود را هم وقف این کار کرده بودم. اکنون در اینجا، در گفتگوی مختصر لازم نمی دانم بیان دارم که، چه موقع و کدام اقدامات انجام گرفته است. ممکن است، مراحل و مراتب این کار در آینده ابلاغ و به قلم گرفته شود. ولی ظرف مدت گذشته من با عزم راسخ مشغول این کار می شدم و می دانستم که، نیروهای پاسدار صلح شورای امنیت و همکاری اروپا قابل تشکیل میباشد.

سرانجام، طی ماه گذشته در پایتختهای کشورهای بزرگ چنین عقیده یی، می توان گفت که، شکل گرفت. درست است، ضدیتهایی هم پیش آمد. موقع تحقق ایجاد نیروهای حافظ صلح سازمان امنیت و همکاری اروپا، در برخی پایتختها مخالفین این هم پیدا شدند. ولی ایجاد نیروهای پاسدار صلح به قدری ضرورت داشت که، در جلوگیری از آن ناتوان ماندند. این موانع در وین، در دوره تدارک نشست بوداپست و موقع همان نشست هم نمایان شد. در مرحله آخر، در اثر انجام مذاکرات بین ایالات متحده آمریکا و روسیه پیرامون این مسئله، تهیه قطعنامه به تحقق پیوست و سرانجام، در تاریخ ۶ دسامبر این سند به تصویب رسید.

من این امر را برای جمهوری آذربایجان، مخصوصاً از لحاظ رفع تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان رویداد تاریخی عظیم، یک دستاورد تاریخی و دستاورد ما تلقی می کنم. امیدوارم که، بر پایه آن ما منبعد موفق به تقویت آتش بس و بویژه ایجاد نیروهای چندملیتی خواهیم شد. با تشکیل همان نیروها اکنون تهیه موافقت نامه صلح بزرگ هم تسهیل می گردد. زیرا بنا به این قطعنامه، اکنون گروه مینسک دو رئیس مشترک دارد: یکی از آنها از سوئد و دیگری از روسیه است که، در حل مساله به ما کمک خواهد نمود. تاکنون وجود یک رئیس مشکل ایجاد می کرد. اینجانب معتقدم که، ما می توانیم از این امکانات استفاده نماییم. یعنی مسئله ایجاد نیروهای پاسدار صلح شورای امنیت و همکاری اروپااکنون تحقق یافته و ما هم مشغول جمع آوری این نیروها و هم تهیه و تدوین موافقت نامه بزرگ سیاسی خواهیم بود و تهیه توافق نامه بمراتب آسانتر خواهد گشت.

من در بوداپست با سران خیلی از کشورها، بخصوص سران کشورهای اروپایی دیدار کردم. همه آنها از این قطعنامه حمایت کردند و اکثرشان در مورد مشارکت کشورهای خود در ایجاد نیروهای حافظ صلح شورای امنیت و همکاری اروپابه من بیان داشتند. همه اینها موجب پیدایش چنین اطمینانی در من می شود که، اکنون ما در مرحله تازه یی هستیم و از این پس می توانیم این مسایل را با موفقیت هر چه بیشتر حل کنیم.

سؤال: جناب رئیس جمهور، کار عظیمی انجام گرفته و قطعنامه ای صادر شده است. لیکن این، هنوز به معنی حل مشکل نیست. ولی از هم اکنون نظراتی اظهار می شود که، قطعنامه دیگری تصویب گردد. یعنی کسانی هم هستند که، در صددند اهمیت کار انجام شده را از بین ببرند. آیا نظر جنابعالی به این مسئله چیست؟

حیدر علی اف: من به شما گفتم: تا نشست بوداپست راه پرمشقتی داشتیم. فکر نکنید که، منبعد ما در یک جاده آسفالتی قرار می گیریم. راه ما باز هم سخت خواهد بود، ولی در حالی که ما اصولیت و پایداری نشان دادیم، همواره از مواضع مان دفاع کردیم، از آن عدول نکردیم، موفق به این شدیم، بنابراین، از این به بعد هم به خواسته های مان دست خواهیم یافت.

سؤال: بعضی از سران کشورها می گویند که، شورای امنیت و همکاری اروپااکنون در حال بحران است. برای مثال، جناب ادؤارد شواردنادزه هم این نظر را دارد. از سوی دیگر، در نشست کنونی مسایل جهان شمول حل شد. آیا نظر شما در این مورد چیست؟

حیدر علی اف: ببینید، در حال حاضر وضع کشور آقای ادؤارد شواردنادزه بسیار وخیم است. زمانی هم سازمان ملل متحد و هم شورای امنیت و همکاری اروپا وعده هایی برای حل مسایل در آنجا داده بودند، لیکن اینها را انجام نداده اند. بدین خاطر وی حق دارد این حرف را بزند. ولی من چندان هم موافق این نظر نیستم که، شورای امنیت و همکاری اروپا مرحله بحرانی را طی می نماید. نظر من این است که، شورای امنیت و همکاری اروپا در نشست بوداپست قدرت خود را به نمایش گذاشت و نشان داد که، این، یک سازمان بین المللی قوی و بزرگی است. جناب بیل کلینتون رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا هم در سخنرانی خود به این تاکید داشت. این قبیل نظرات در دیگر سخنرانی ها نیز اظهار شد. فلذا من بر این باور نیستم که، شورای امنیت و همکاری اروپادر حال بحران است. بنظر من، شورای امنیت و همکاری اروپابه مرحله بالاتری ارتقا یافته است.

سؤال: سرانجام، نیروهای مسلح شورای امنیت و همکاری اروپا تشکیل می شود و استقرار این نیروها در منطقه مناقشه ارمنستان و آذربایجان، آزمایش اولیه خواهد بود. آیا، بنظر شما، این امر موجب تسریع امضای پیمان بزرگ سیاسی خواهد شد؟ در آستانه نشست بوداپست بسیاری از رسانه های گروهی روسیه اخباری منتشر می کردند که، شورای امنیت و همکاری اروپا و آذربایجان قصد دارند روسیه را از حل مساله قره باغ برکنار کنند. در این مورد چه می توانید بگویید؟

حیدر علی اف: اولاً بنظر من، پیش بینی می شود تا، نیروهای روسیه نیز جزو نیروهای چندملیتی شورای امنیت و همکاری اروپا قرار گیرد. استفاده از نیروهای جامعه کشورهای همسود منتفی است. نیروهای روسیه بحد کافی مورد استفاده در نیروهای چندملیتی قرار خواهد گرفت. پس، در اینجا هیچ مشکلی نیست. البته، رئیس شورای امنیت و همکاری اروپا مشخص خواهد کرد که، در نیروهای این سازمان به کدام کشور چه میزان جا اختصاص داده شود. این روشن است و ما هم می دانیم که، مجدداً تکرار می کنم، روسیه در آنجا به حد کافی حضور پیدا خواهد کرد.

آنچه که مربوط به سؤالتان پیرامون پیمان سیاسی است، من در ابتدا نیز گفتم. اکنون شرایط مناسبتری برای تهیه و تدوین موافقت نامه بزرگ سیاسی فراهم می گردد. چرا که تابحال امکان برای تشریک مساعی گروه مینسک و روسیه وجود نداشت. چنین اختلافی وجود داشت. من طی سخنرانی خود در حاشیه نشست بیان کردم که، تشریک مساعی کشورهای عضو گروه مینسک سرنوشت ساز است. اینجانب در سازمان ملل متحد هم اعلام کرده بودم که، روسیه و گروه مینسک بایستی تشریک مساعی نموده و همکاریهای فعال داشته باشند. قطعنامه بوداپست بهمین منظور امکان فراهم می سازد و به عقیده من، اکنون تهیه پیمان بزرگ سیاسی برایمان آسان خواهد بود.

و در مورد سؤال دوم تان نیز، این قبیل گزارشات هیچ اساسی ندارد. زیرا روسیه عضو شورای امنیت و همکاری اروپا میباشد. و این سازمان هم به عنوان یک سازمان بین المللی اروپا است. هر یک از کشورهای عضو آن مایل است در فعالیت این سازمان مشارکت نزدیکی داشته باشد. از جمله، هم روسیه، هم آذربایجان و هم سایر کشورها. از طرف دیگر، ما همکاریهای فعالی با روسیه داریم. من همین اول تاکید کردم که، قطعنامه مصوب در بوداپست، صرفاً نتیجه همکاری دسته جمعی، منجمله نتیجه همکاریها بین ایالات متحده آمریکا و روسیه میباشد.

© aliyev-heritage.org