- خانمها و آقایان!

من از بابت اینکه، به دانشکده روابط بین المللی پادشاهی دعوت شده و امکان سخنرانی برای من در برابر چنین حضار با نفوذ فراهم گردیده است، نهایت تشکر را دارم. من این را بعنوان امکان ارایه اطلاعات گسترده در مورد آذربایجان و اینکه، دولت نوپای آذربایجان چگونه موجودیت دارد و توسعه می باید، تلقی می کنم. مایلم متذکر شوم که، بنده بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان، از طرف جناب جون مِیسور نخست وزیر محترم به پادشاهی بریتانیای کبیر دعوت شدم. در عرض این مدت ملاقاتهایی با مسؤلان برخی شرکتها داشتیم. دیروز امکان عالی برای من جهت سخنرانی در برابر بازرگانان ایجاد شده بود و امروز با جناب جون مِیسور نخست وزیر پادشاهی متحده دیدارهای رسمی داشتیم. گفتگوها در شرایط مساعد برگزار گردیده و بنظرم، با موفقیت پایان یافته است. امضای اسناد جدی در مورد مناسبات بین دولتی میان پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و جمهوری آذربایجان، دلیل بر این است. ۸ سند به امضا رسیده است که، ۶ تن آن را جناب مِیسور و من امضا کرده ایم. بیانیه دوستی و همکاری بین پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و جمهوری آذربایجان، جایگاه مهمی در بین این اسناد بخود اختصاص می دهد.

از محتوای دیگر اسناد نام نمی برم. فقط مایلم اشاره بر این نقطه داشته باشم که، ما با جناب جون مِیسور یادداشتی را هم در خصوص همکاری در زمینه نیرو و از آن جمله در زمینه صنعت نفت امضا کردیم. گفتگوهای ما و موافقت نامه های مصوبه موجب فراهم شدن امکان بسیار مناسبی برای توسعه سریع مناسبات اقتصادی میان پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و جمهوری آذربایجان می شود.

این، بعنوان نخستین سفر رئیس جمهوری آذربایجان به بریتانیای کبیر است. این سفر حائز اهمیت زیادی برای ما- جمهوری آذربایجان است. زیرا بریتانیای کبیر را در سیاست جهان بعنوان کشور وزین سیاسی که، جایگاه بسیار مهمی در سیستم اقتصادی جهان دارد و دارای تاریخ غنی و سنن عالی ی می باشد که، ضمن برقراری همکاری همه جانبه، فراگیری خیلی چیزها از آن امکانپذیر است، تلقی می نمایم.

همچنین مایلم اشاره کنم که، همه مقامات دولتی بریتانیای کبیر که، از دیروز ملاقات داشتیم، نهایت مهمان نوازی را از ما کردند. خلاصه، از ابتدای سفرمان راضی هستیم و امید دارم که، این سفر بهمین طریق در سطح خوبی به پایان خواهد رسید.

رئیس دانشکده گفت که، قبلا اطلاعات تان در مورد کشورهای ماوراء قفقاز و آسیای میانه، خیلی کم بود. این، واقعا چنین است، ولی نمی توانم بگویم که، شما امروز خیلی چیز می دانید. گفتگوهایی که، از دیروز در اینجا- لندن انجام دادم، به من اطمینان داد که، در بریتانیای کبیر بهر صورت اطلاعات در مورد آذربایجان، خیلی کم است. البته، این تقصیر ماست که، نمی توانیم در باره کشورمان، مردم مان، حیات مان، وضعیت مان اطلاعات بحد کافی ارایه دهیم. امیدوارم که، سفر ما و دیدار امروز، تا حدی این خلاء را پر خواهد کرد.

آذربایجان بعنوان یکی از جمهوری های اتحاد شوروی بود- همانطور که می دانید، ۱۵ جمهوری وابسته به آن بودند که، پس از فروپاشی اتحاد شوروی استقلال خود را بدست آوردند. من چنین عقیده دارم که، فروپاشی اتحاد شوروی بعنوان نتیجه قانونی جریانات تاریخی اجتماعی است که، طی ده ساله های اخیر هم در خود اتحاد شوروی و هم در کل جهان اتفاق افتاد. این اتحاد دیر یا زود میبایست فراپاشی می شد، دیگر از هم پاشیده شده و تمامی جمهوری های وابسته به آن، استقلال دولتی کسب کرده اند. ما از اینکه، آذربایجان کشور مستقلی شده است، نهایت خرسندی را داریم. چون که مردم کشورمان در عرض ده ساله ها و صد ساله ها بی صبرانه منتظر این استقلال بودند.

آذربایجان تقریبا ۲۰۰ سال در زیر ساختار امپراتوری روسیه و ۷۰ سال اخیر آن را هم وابسته به اتحاد شوروی بوده است. درست است، آذربایجان در یک دوران کوتاه از تاریخ خود دولت دموکراتیک مستقل خود را تشکیل داده بود. این، طی سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ به وقوع پیوسته بود. لیکن پس از دو سال، با تشکیل حکومت شوروی هم در آذربایجان و هم در سراسر ماوراء قفقاز، این دولت فعالیت خود را متوقف ساخته است.

مردم آذربایجان نیز همانند سایر ملتهای عضو اتحاد شوروی، طی ۷۰ سال موجودیت این دولت، راه بزرگ توسعه اقتصادی و اجتماعی را پیموده اند. در همان دوره، سطح آموزش مردم ارتقا یافته و پتانسیل اقتصادی بحد کافی قوی در کشور ایجاد شده است. ولی برغم این، آذربایجان استقلال دولت خود را نداشت. فلذا مردم آذربایجان با رضایت کامل از امکان کسب استقلال استقبال نمودند. اکنون آذربایجان بعنوان دولت مستقل موجودیت دارد و موجود خواهد بود. تحکیم استقلال خود و از این پس عدم اجازه به هیچ کسی برای سلب آن از این استقلال- اراده مردم آذربایجان چنین است.

آذربایجان بعنوان دولت مستقل، ضمن تعیین سیاست داخلی و خارجی خود، منافع اش را مقدم می دارد. و نیز در این حین، البته، خصایص ملی، گذشته تاریخی و سنن ملی مردم آذربایجان و درعین حال تجربه جهانی و بین المللی در زمینه تشکیل نظام دولتی، ملاحظه می گردد. این امر به خاطر آن بویژه مهم است که، شما بدانید، اکنون آذربایجان چه راهی را در پیش گرفته است. آذربایجان از ایدئولوژی کمونیستی، سیستم اقتصادی و نظام دولتی امتناع ورزیده است.

شایعات و ملاحظات مبنی بر امکان احیای رژیم سوسیالیستی و رژیم کمونیستی در آذربایجان و همچنین در سایر جمهوری های اتحاد شوروی، بنظرم هیچ اساسی ندارد. در هر حال من می توانم این را در مورد آذربایجان بگویم. ولی دولت آذربایجان مستقل جمعا دو سال سن دارد و این دو سال در شرایط بسیار دشواری سپری شده است.

بحران اقتصادی اجتماعی همه جانبه و عمیقی که، به علت فروپاشی اتحاد شوروی و انتقال از یک سیستم اقتصادی اجتماعی به دیگری، همانند تمامی جمهوری های شوروی سابق، آذربایجان را هم فرا گرفته است که، مسلما، شرایط زندگی در کشورمان را دشوار می سازد. دلیل دیگری هم باعث اوضاع نامساعد در آذربایجان هست که، عبارت است از جنگ بین ارمنستان و آذربایجان و تجاوز ارتش ارمنستان به خاک آذربایجان. در اثر این تجاوز آذربایجان حدود بیست درصد اراضی خود را از دست داده است. به اصطلاح دیگر، واحدهای نظامی ارمنی این قدر سرزمین آذربایجان را به اشغال درآورده اند. متجاوز از یک میلیون آذربایجانی ساکن همین مناطق که، توسط واحدهای مسلح ارمنی تصرف شده است، ناگزیر به ترک خانه و کاشانه خود گردیده و آنها بعنوان آوارگان جنگی در شرایط بسیار وخیم اقتصادی اجتماعی بسر می برند.

همه این مسایل جزو عواملی هستند که، در دوران شکل گیری آذربایجان بعنوان کشور مستقل، حیات آن را دشوارتر می سازد. لیکن برغم همه این مشکلات، ما در آذربایجان از راه تشکیل دولت دموکراتیک و قانونمند پیروی می کنیم و فعالانه مشغول مسایل تشکیل نظام دولتی می باشیم. آذربایجان ضمن تشکیل دولتمداری خود براساس اصول دموکراسی، سعی دارد از تجارب کشورهای پیشرو و توسعه یافته ای که، خیلی وقت است راه دموکراسی را در پیش گرفته اند، بهرمند شود.

هدف مان، برقراری جامعه دموکراتیک قانونمند در آذربایجان است. چنان جامعه ای که، برای همه شهروندان تمامی آزادی ها: آزادی سخن، آزادی دین و آزادی کارفرمایی را فراهم سازد و حراست معتبر از حقوق بشر، حقوق مساوی همه شهروندان آذربایجانی را قطع نظر از تابعیت ملی و عقاید سیاسی، چندگرایی سیاسی، سیستم چند حزبی و آزادی مطبوعات را تامین نماید- صفات مشخصه اصلی جامعه دموکراتیک حقوقی در حال شکل در آذربایجان، همینهاست.

جمهوری آذربایجان کشور چند ملیتی است و همه شهروندان آذربایجان صرف نظر از ملیت شان، صاحب حقوق متساوی اند. ما ترکیب کثیرالمله آذربایجان را بعنوان جهت مثبت حیات کشور تلقی می نماییم.

همانطور که اشاره کردم، در کشورمان سیستم چند حزبی اعلام گردیده، بیش از ۴۰ حزب سیاسی و سازمان اجتماعی به ثبت رسیده است. همه این احزاب نشریه دارند. مجموعا در آذربایجان، در کشور کوچکی که، هفت میلیون جمعیت دارد، متجاوز از ۶۰۰ روزنامه و مجله منتشر می گردد.

می گویند که، فعالیت ۴۰ حزب و ۶۰۰ روزنامه در آذربایجان چندان باورکردنی نیست. شاید هم، زیرا که در یک منطقه ای دموکراتیک همچون انگلستان با سنن دموکراتیک چندین ساله جمعا چند حزب اصلی وجود دارد و روزنامه ها نیز مانند در آذربایجان زیاد نیست. ولی به نظر می رسد، برای کشور مستقل نوپایی که، پا به عرصه استقلالیت و توسعه دموکراتیک گذاشته است، می توان چنین وضعیت را موجه دانست.

آذربایجان در نقطه اتصال اروپا با آسیا قرار دارد، اما سعی می کند هم با اروپا، هم آسیا و هم کشورهای غربی و با تمام کشورهای دنیا روابط حسنه برقرار نماید. البته، در این صورت ما آن را بعنوان اصل قرار می دهیم که، این مناسبات باید اصل عدم دخالت در امور داخلی آذربایجان را از سوی هر کشور دیگری در نظر بگیرد و به استقلال دولتی و تمامیت ارضی آذربایجان و مصونیت مرزهای مان خدشه وارد نسازد. درعین حال، آذربایجان به ایجاد روابط بیش از پیش نزدیک با کشورهای همجوار اهمیت زیادی قایل است. بین ما و روسیه همسایه شمالی مان، همچنین با ترکیه و ایران بعنوان کشورهای هم مرز با ما روابط عادی وجود دارد. ما با گرجستان مناسبات نرمال برقرار کرده ایم، ولی با ارمنستان که، مرز بزرگی با آن داریم، در شرایط جنگ به سر می بریم.

روابط مان با کشورهای اروپایی، بنظرم، گرچه به کٌندی پیش می رود، اما توسعه می یابد. من در ماه دسامبر به فرانسه سفر کرده بودم. ما با جناب فرانسؤا میتران رئیس جمهور فرانسه و دولتمردان این کشور دیدار کردیم، گفتگوهایی انجام دادیم و سند دوستی و همکاری را به امضا رساندیم. و این هم، از ضرورت توسعه مناسبات اقتصادی، علمی فنی و فرهنگی مان نشأت می گیرد. از این لحاظ ما به برقراری روابط تنگ با بریتانیای کبیر و پادشاهی متحده ایرلند شمالی اهمیت فوق العاده زیاد قایلیم. روابط میان بریتانیای کبیر و آذربایجان، تاریخ کهن و بسیار غنی دارد. در همان قرنهای ۱۵- ۱۶ کارفرمایان، بازرگانان و سیاحان انگلیسی به آذربایجان آمده اند. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ سرمایه انگلیسی به آذربایجان فعالانه سرازیر شده و در اقتصاد آن، بویژه در صنعت نفت جایگاه محکمی گرفته است. فلذا، ما در زمینه همکاری اقتصادی بین کشورهای مان صاحب تجربه و تاریخ بسی بزرگ می باشیم. اکنون ما آماده همکاری در تمامی زمینه ها با انگلستان هستیم. همانطور که گفتم، اسنادی که امروز امضا کردیم، فضای وسیع برای چنین همکاری می گشاید.

مشکلی اصلی مان در عرصه بین المللی، پایان دادن به جنگ با ارمنستان، توقف عملیات نظامی و احیای تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و تامین مصونیت مرزهای آن می باشد. این مساله بسی حساسیت یافته است.

ما در آذربایجان در مواضع مان مبنی بر حل مسالمت آمیز این مساله بطور استوار قرار داریم. در حل این مساله اهمیت درجه اول را به مشارکت سازمانهای بین المللی می دهیم. منظور من از سازمانهای بین المللی، سازمان ملل متحد، شورای امنیت آن، سازمان امنیت و همکاری اروپا و گروه مینسک آن است. البته، ما به امکانات کشورهای پیشرو جهان همچون ایالات متحده آمریکا، پادشاهی بریتانیای کبیر، روسیه و ترکیه و سایر کشورها نیز اهمیت فراوانی قائلیم. ما خواستار این هستیم که، جامعه جهانی وضعیت موجود را بطور روشن و دقیق تصور کند. آذربایجان خواهان جنگ نیست. خواستار ادامه عملیات نظامی نیست. ما طرفدار توقف عملیات نظامی می باشیم، ولی به یک شرط: واحدهای نظامی ارمنی باید از اراضی اشغالی آذربایجان خارج شوند. ما طرفدار انجام گفتگوهای صلح برمبنای این هستیم. چنانکه مشهود است، عملیات نظامی در خاک آذربایجان جریان دارد. در مقابل تان نقشه آذربایجان آویزان شده است. شما در اینجا آذربایجان، مرزهای آن و جمهوری خودمختاری نخجوان را بوضوح می بینید. از سال ۱۹۲۳ به بعد استان خودمختار قره باغ کوهستانی وابسته به کشور آذربایجان، موجود است. در اواخر سال ۱۹۸۷ و اوایل سال ۱۹۸۸ به اصطلاح مناقشه قره باغ که، بطور تصنعی تشکیل شده بود، پیش آمد.

۷۰ درصد اهالی قره باغ کوهستانی را ارمنی ها و ۳۰ درصد شان را هم آذربایجانی ها تشکیل می دادند. ولی همه آذربایجانی هایی که، در منطقه قره باغ کوهستانی زندگی می کردند، به اصطلاح صحیح، ۵۰ هزار نفر آذربایجانی در اثر عملیات نظامی تجاوزکارانه از این سرزمین مطرود شده اند. علاوه بر آن، واحدهای مسلحانه ارمنی ضمن گسترش عملیات نظامی خود، در خارج از محدوده های استان قره باغ کوهستانی نیز قسمت زیادی از خاک آذربایجان را اشغال کرده اند. همانطور که اشاره کردم، در سراسر این سرزمین متجاوز از یک میلیون نفر ناگزیر به ترک مناطق مسکونی دائم خود گردیده، آواره شده و اکنون در شرایط بسی دشوار بسر می برند. اینجا هم ایران است- آذربایجان با ایران هم مرز می باشد. لیکن بر اثر تصرف این نواحی آذربایجان، اکنون خیلی از قسمتهای مرز آذربایجان با ایران را واحدهای نظامی ارمنی تحت نظارت دارند.

دراثر این عملیات نظامی، جمهوری خودمختار نخجوان با ۳۵۰ هزار نفر اهالی خود در وضعیت محاصره کامل قرار گرفته است. مواصلات آذربایجان با نخجوان- راه آهن، بزرگراه، ارتباط تلفنی، خطوط برق و سایر خطوط از خاک ارمنستان می گذرد و همه آنها قطع شده است. جمهوری خودمختار نخجوان امکان جزئی جهت برقراری ارتباط فقط از طریق راه هوایی با دیگر مناطق آذربایجان، دارد.

همه این مسایل، نتیجه عملیات تجاوزکارانه توسط واحدهای نظامی ارمنستان می باشد. بنابراین، مطالبات و خواسته های ما عبارت از آن است که، این عملیات نظامی تجاوزگرانه متوقف شود و امکان بازگشت ساکنان همان نواحی به مناطق مسکونی دائم خود فراهم گردد. گرچه در آنجا همه چیز ویران گردیده، به یغما برده شده، مردم از خانه و کاشانه خود، اموال و دارایی خود که، با زحمات چندین نسل جمع آوری شده است، سلب گردیده اند. این، در واقع، وحشیگری نسبت به اهالی غیرنظامی آذربایجان است، ولی برغم این، امروز ما چندان موضعگیری تجاوزکارانه و یا آشتی، اتخاذ نکرده ایم. ما معتقدیم که، آذربایجان و ارمنستان کشورهای همسایه هستند و میبایستی در شرایط صلح و آشتی زندگی کنند. ما بر این باوریم که، نباید تا ابد با هم دیگر دشمنی و خصومت و همیشه جنگ کرد. باید روابطی را که، تا این اواخر موجود بوده، احیا نمود. ولی مشروط بر برقراری مجدد تمامیت ارضی آذربایجان.

اما آنچه که مربوط است به سرنوشت و یا مشکلات قره باغ کوهستانی و اهالی ارمنی آن، آنها شهروندان آذربایجان هستند، فلذا دولت آذربایجان به امنیت تمامی ساکنان ارمنی تبار منطقه قره باغ کوهستانی ضمانت می دهد. ما آماده رسیدگی به وضعیت حقوقی منطقه قره باغ کوهستانی هستیم، ولی به یک شرط، واحدهای نظامی ارمنی میبایستی بدون هیچ قید و شرط از سرزمینهای اشغالی خارج شوند. بار دیگر اعلام می کنم که، ما در حل این مسایل ابتدا به امکانات سازمانهای بین المللی تکیه می کنیم، و همچنین به کمک و حمایت کشور بزرگی همچون بریتانیای کبیر که، در سیاست جهان دارای نفوذ سیاسی معتبر می باشد، یعنی به برخورد عینی نسبت به حل این مساله امید داریم.

همانگونه که آگاهی دارید، آذربایجان در ماه سپتامبر سال گذشته به عضویت جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع درآمده است. ما بعنوان عضو این جامعه به مشارکت فعال کشورهای عضو در حل این مساله امیدوار هستیم. در ۲۴ دسامر دیدار سران کشورهای جامعه در عشق آباد برگزار شده است. در آنجا من بیانیه رسمی در ارتباط با تجاوز نظامی ارمنستان برعلیه آذربایجان منتشر کرده و قرار گرفتن اعضای جامعه کشورهای مشترک المنافع- آذربایجان و ارمنستان در شرایط جنگ میان خود را بعنوان وضعیتی بهیچ وجه غیرقابل قبول و غیر عادی ارزیابی نموده ام. سخن کوتاه، ما در پی راههای حل مسالمت آمیز این مساله هستیم و به مساعدت نزدیک جامعه جهانی امید داریم.

علیرغم همه مشکلاتی که، دولت آذربایجان حالیه گریبان آن شده است، اکنون وضع سیاسی داخلی در آذربایجان، با ثبات و عادی است. بنابراین آذربایجان که، صاحب امکانات بالقوه اقتصادی و صنایع بزرگ، منابع زیرزمینی و روی زمینی و پتانسیل فکری غنی ی می باشد، می تواند شریک خوبی برای همکاری اقتصادی با همه کشورها، از جمله انگلستان نیز باشد.

دیروز من ضمن سخنرانی در برابر بازرگانان انگلستان، آنها را به آذربایجان دعوت کردم. من با همان درخواست و همان فراخوان، امروز هم به شما مراجعه می کنم. مایلم به استحضار برسانم که، همکاری با آذربایجان، تنها به رشته صنعت نفت محدود نمی شود، گرچه با گفتن آذربایجان، آن را ابتدا بعنوان کشور نفت تصور می کنند. البته، ما همکاری خود را با شرکت "بی- پی" و شرکتهای نفتی غرب نفت مانند "آموکو"، "پنز اؤیل" و "استات اؤیل" و شرکت نفت ترکیه ادامه خواهیم داد. فکر می کنم، در آینده ای نه چندان دور قرارداد تجاری منعقد شود.

از سوی دیگر، همانطور که اشاره کردم، آذربایجان صاحب امکانات زیادی نیز برای همکاری های اقتصادی است. برای مثال، شرکت "کایزر اینجینیرینگ" را فرض کنیم. دیروز من با رئیس آن شرکت ملاقات کردم. امروز هم سندی در خصوص تولید مشترک آلومینیوم به امضا رسید. در کشور ما مجتمع پتروشیمی پرظرفیت و امکانات بزرگی هست. بنده دیروز با مسؤل شرکت "جون براؤن" و سایر نمایندگان آن دیدار کردم. امروز ما صورت جلسه ای امضا کردیم. امیدوارم که، ما امکان برای همکاری فعال داریم.

همکاری خوبی بین وزارت ارتباطات آذربایجان و شرکت "جی- پی- تی" برقرار شده است. آذربایجان دارای مجتمع بزرگ ماشین سازی است. این مجتمع عبارت است از ماشین سازی، الکتروتکنیک، الکترونیک و سایر رشته های ماشین سازی. وجود ظرفیتهای تولیدی که، اکنون بدلایل مختلفی با قدرت کامل کار نمی کنند، شرایط مناسب فراهم می نماید. به شما اطمینان می دهم که، می توانید با حضور در آذربایجان مناسبات اقتصادی خوبی برقرار سازید. معتبر بودن چنین همکاری را دولت و از جمله هم رئیس جمهور تضمین خواهد کرد.

© aliyev-heritage.org