خانمها و آقایان محترم، دوستان ارجمند.

سفر رسمی من به قزاقستان به پایان می رسد و این، دیدار نهایی است. ما دیروز و امروز کار مفیدی در ارتباط با توسعه همکاری بین قزاقستان و آذربایجان و تحکیم دوستی بین ملتها و کشورهای مان انجام دادیم.

من بزودی قزاقستان را ترک خواهم کرد و لذا با استفاده از فرصت بار دیگر مایلم اعلام کنم که، نهیات رضایت را از این سفر، ماهیت و نتایج آن و اسناد امضا شده دارم. معتقدم که، همانند نخستین سفر رسمی جناب نورسلطان نازاربای اف رئیس جمهور قزاقستان در تاریخ ۱۶ و ۱۷ سپتامبر سال گذشته به آذربایجان، این سفر نیز سفحه جدید و مرحله تازه در مناسبات بین قزاقستان و آذربایجان می گشاید.

در ماه سپتامبر سال گذشته در باکو و دیروز در اینجا- آلماتی جمعا ۳۰ سند مشترک امضا شده است. اینها دارای بسی اهمیت می باشد. این سند موجب پایه گذاری همکاری مثمرثمر دو کشور مستقل- قزاقستان و آذربایجان گردیده، مبنای حقوقی مقرر خوبی بر ای همکاری های فیمابین است و یک برنامه وسیع آن به شمار می رود. فکر می کنم، برپایه این اسناد هم در قزاقستان و هم در آذربایجان اقدامات عملی مورد نیاز جهت تحقق همه مواد مقرر شده در پیمانها، اسناد و یادداشتها بعمل خواهد آمد.

دیروز ما سند خیلی مهمی در مورد تعمیق و توسعه بیش از پیش همکاری بین قزاقستان و آذربایجان امضا کردیم. این سند معنا و ماهیت عمیقی دارد و جنبه همکاری مناسبات فیمابین و خصلت مشارکت استراتژیک قزاقستان و آذربایجان را مشخص می سازد.

ما یادداشت تفاهم در خصوص استخراج نفت در قزاقستان و آذربایجان و انتقال نفت و گاز به بازارهای بین المللی ضمن استفاده از دریای خزر، به امضا رساندیم. این سند موجب پایه گذاری بسیار خوبی برای همکاری آتی میان قزاقستان و آذربایجان خواه در حوضه دریای خزر و خواه نیز کلا در زمینه صنایع نفت و گاز می شود.

مشهود است که، مواد معدنی در قزاقستان دارای منابع بزرگ، از جمله نفت و گاز منابع خیلی بزرگی دارد. ذخایر مواد خام هیدروکربور در حوضه دریای خزر، خیلی زیاد است. در آذربایجان، از جمله در قسمت متعلق به آذربایجان در دریای خزر ذخایر بزرگ نفت و گاز وجود دارد.

همچنانکه آگاهی دارید، جمهوری آذربایجان در سپتامبر ماه سال ۱۹۹۴ نخستین قرارداد بزرگی را با یازده شرکت سراسر ملی نفت جهان در مورد بهره برداری مشترک از سه معدن - "آذری" و "چراق" و قسمت عمق معدن "گونشلی" واقع در بخش مخصوص آذربایجان در دریای خزر امضا نموده است. می توانم بگویم که، این قرارداد بصورت عملی اجرا می شود. ما پیش بینی می کنیم تا، استخراج نفت از اولین چاه بهره برداری در پاییز سال جاری صورت پذیرد و بدینوسیله، در مرحله اجرای عملی قرارداد هستیم. کارهای حفاری نشان می دهد که، ذخایر نفت در این معادن خیلی بیشتر از آن است که، پیش بینی می گردد.

سپس چهار قرارداد دیگری با شرکتهای سراسر ملی نفتی امضا شده که، مرحله اجرای عملی را طی می کنند. ما چند قرارداد دیگری را هم در نظر داریم. همانطور که گفتم، نمایندگان شرکت "شِورون" آمریکا در اینجا حضور دارند. معتقدم که، این شرکت نقش بسیار مهمی بعنوان حلقه اتصال دهنده بین قزاقستان و آذربایجان بوسیله دریای خزر ایفا می کند. این شرکت و سایر شرکتها پیشنهاداتی دائر بر قراردادهای نفتی ارایه دادند.

مطابق اولین قرارداد، ما، دیگر، در اراضی خود خط لوله نفتی جهت انتقال نفت از طریق روسیه تا بندر نووروسییسک در ساحل دریای سیاه ساختیم. براساس پروژه، احداث خط لوله دوم جهت صدور اولین نفت در نظر گرفته می شود. همانطور که گفتم، در اراضی ما نخستین خط لوله نفتی احداث شده است. در داخل روسیه هم چنین خط لوله وجود دارد. ولی تا حدی نیاز به بازسازی آن بود. آنها مشغول این کار شدند. اما روسیه همانگونه که به ما قول داده بود نفت را در اواسط سال جاری از آذربایجان دریافت کند، فعلا که آمادگی آن را ندارد. چند ماه قبل ما گفتگوهایی با شرکت "ترانس نفت" و حکومت روسیه انجام دادیم. آنها قول دادند تا در ماه اکتبر حاضر به صدور نفت بوسیله همین خط لوله به دریای سیاه باشند.

لیکن احداث خط لوله بزرگی نیز در نظر گرفته می شود که، شامل طرحها و برنامه کنسرسیومی که، در ماه سپتامبر سال ۱۹۹۴ نخستین قرارداد را به امضا رسانده است، می باشد. نفت استخراجی توسط شرکت نفت آذربایجان و شرکتهای عضو کنسرسیم به بازارهای بین المللی، بنابر پروژه های ما، به بندر جیحان در ساحل دریای مدیترانه ترکیه بوسیله همین خط لوله حمل خواهد گردید. در حال حاضر شرکت "شِورون- تنگیز" با شرکت نفت آذربایجان همکاری می کند. آنها طی درخواست کمک به انتقال نفت از طریق دریای خزر و آذربایجان به بندر دریای سیاه مراجعه نموده و ما توافق کردیم. دیروز در اینجا بیان شد که، ما ۲۰۰ هزار تن نفت را از تنگیز در ترمینال خود دریافت نموده و از طریق گرجستان به بندر دریای سیاه فرستاده ایم. بدینوسیله، اولین کانال برای انتقال نفت قزاقستان بوسیله دریای خزر و از طریق آذربایجان و گرجستان به دریای سیاه ایجاد شده است.

دیروز ما، رؤسای جمهور قزاقستان و آذربایجان یادداشت تفاهم در مورد ساخت خط لوله ویژه جهت انتقال نفت قزاقستان تا دریای خزر و از طریق آذربایجان و گرجستان تا ترکیه- دریای مدیترانه در نظر گرفته می شود- به بازارهای جهانی، به امضا رساندیم. این را بعنوان گام مهمی می دانم و لازم است در اسرع وقت به اجرای این سند اقدام کرد. بطوری که، دیروز گزارشی در مورد چشمندازهای استخراج نفت در تنگیز دریافت کردم و مطلع شدم که، در اینجا استخراج نفت تا سال ۲۰۰۵ و شاید هم زودتر از این آغاز خواهد شد. فلذ ممکن است وضعیت خیلی پیچیده ای در ارتباط با حمل نفت به بازارهای بین المللی پیش آید. خط لوله ای که از آن استفاده می کنید- مثل اینکه، شما آن را خط قفقاز شمالی می نامید، البته از این پس نیز به شما خدمت خواهد کرد. ولی همانگونه که دیشب نمایندگان صنایع نفت قززاقستان به من اطلاع دادند، این خط لوله توان حمل همه نفت مورد پیش بینی را ندارد. بنابرین، احداث خط لوله جدید، بنظرم، بعنوان وظیفه ای دارای اهمیت درجه اول قرار می گیرد. ما از طرف خود بوسیله امکانات، ترمینالها و وسایل نقلیه مان آماده این کار هستیم، مساعدت و همکاری می کنیم و از این به بعد هم همکاری خواهیم کرد.

فکر می کنم، همکاری بین قزاقستان و آذربایجان در حوضه خزر و پیرامون آن، کلا، از چشمنداز بزرگی برخوردار است و ما با جناب نورسلطان نازاربای اف رئیس جمهور محترم اتفاق نظر داریم که، ما بایستی بر روی این چشمنداز خوب کار کنیم.

در کشور ما معادن نفتی زیادی در خشکی هستند که، احتمالات و چشمندازهای بزرگی دارند. برخی شرکتها در معادن کهنه در خشکی، دیگر کار می کنند و برخی در ارتباط با این مساله به ما مراجعه می کنند. ما این کار را پیش می بریم و خواهیم برد. بنظر من، این رشته هم چشمنداز بزرگی دارد.

آنچه که مربوط به دیگر بخشهای اقتصاد آذربایجان است، همانطور که می دانید، اقتصاد آذربایجان، چندجانبه و چندشاخه ای ست. اکنون ما در مرحله خصوصی سازی می باشیم. در ارتباط با برخی موارد در داخل کشورمان طی سالهای گذشته و همچنین بعلت اینکه، همانگونه که اطلاع دارید، کشور آذربایجان از سال ۱۹۸۸ در معرض تجاوز ارمنستان قرار گرفته و تا سال ۱۹۹۴ عملیات نظامی جریان داشته، بیست درصد از سرزمینهای آذربایجان توسط واحدهای نظامی ارمنستان اشغال گردیده، بیش از یک میلیون نفر از هم میهنان مان از این مناطق اشغالی رانده شده اند که، در مناطق مختلف آذربایجان در شرایط دشوار بسر می برند و اکثرشان نیز در اردوگاههای موقت زندگی می کنند، در سالهای قبل جریان انجام اصلاحات در کشورمان قدری تاخیر یافته است. ولی اکنون این اصلاحات بصورت فعال انجام می گیرد و باید گفت، مثمرثمر می باشد. برای مثال، از سال ۱۹۸۹ به بعد، میزان تولید در آذربایجان رکود داشته و در اقتصاد تنزل یافته است. در سال ۱۹۹۶ ما موفق به جلوگیری از کاهش تولید و انجام تحولات مثبت و تا حدودی دستیابی به رشد گردیدیم. در سال گذشته محصول ناخالص داخلی قدری افزایش یافته است. ما موفق شدیم اجازه به کاهش تولید محصول صنعت ندهیم و ضمن پیشگیری از کاهش میزان تولید در کشاورزی، دستیابی به ۳ درصد رشد را تامین کرده ایم.

در ماههای گذشته سال جاری این نمودارها بالاتر بوده است، یعنی ما محصول ناخالص داخلی و تولید صنعت و کشاورزی را خیلی افزایش داده ایم. سال گذشته حجم گردش تجارت خارجی ۳۰ درصد افزایش یافته است. جهت لیبرالیزه کردن فعالیت اقتصادی خارجی اقدامات زیادی بعمل آمده و اصلاحات انجام گرفته است. ما بطور فعال مشغول مسایل مالی کشورمان هستیم، بعنوان مثال، در سال ۱۹۹۴ سطح تورم طی سال به ۱۷۰۰ درصد رسیده بود. ما موفق شدیم تا در سال گذشته آن را به میزان حداقل برسانیم. در ماههای گذشته سال جاری میزان تورم در کشورما، در واقع در حد صفر بود. نرخ تبادل ارز ملی - منات تثبیت است. این تثبیت منات، ظرف دو سال اخیر برقرار است. طی یک سال اخیر ارزش منات نسبت به دلار تقریبا ۱۰ درصد افزایش یافته است. در کشور ما فعالیت مالی و بانکی و تبادل ارز آزاد است، در زمینه کارفرمایی و برای سرمایه های خارجی شرایط آزاد وجود دارد.

البته، مقیاس کشورما به اندازه قزاقستان وسیع نیست و منابع ما به اندازه منابع کشورتان زیاد نیست. به رغم این، برای مثال، هر کدام از کشورهای پیشرو غرب همچون ایالات متحده آمریکا، بریتانیای کبیر، نروژ، فرانسه و آلمان در آذربایجان ۵۰ الی ۷۰ دفتر شرکت شان را دارند. در کشور ما نه تنها شرکتهای مستقیما مشغول صنایع نفت، بلکه خیلی از شرکتهای دیگر به جریان اجرای قرارداد استخراج نفت و گاز جزب شده اند. این شرکتها برای احداث خطوط لوله و دیگر رشته ها جزب گردیده اند. بهمین خاطر نیز سرمایه های خارجی متوجه آذربایجان می شود، ولی این، شاید هم به اندازه انتظار ما نیست. در کشور ما خصوصی سازی در جریان است. لیکن البته، در مرحله مانند در قزاقستان نمی باشد. صرف نظر از این، خصوصی سازی با موفقیت انجام می شود.

ما در زمینه کشاورزی اقدامات اساسی انجام می دهیم و قانون اصلاحات ارضی را به تصویب رساندیم. در این قانون، واگذاری همه زمینهای اختصاص یافته برای مزارع کشاورزی به مالکیت خصوصی، آن هم با حق فروش، ارایه و خریداری زمین، در نظر گرفته می شود. اکنون همان قانون بطور فعال اجرا می شود و باید بگویم که، روستائیان با شادمانی و رضایت خاطر از این قانون و اجرای عملی آن استقبال می کنند. بنظرم، در کشورما روند خصوصی سازی در سال ۱۹۹۹ به پایان خواهد رسید، لیکن در این جریان کار مهم، بنظر می رسد، طی سالهای ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ خواهد بود.

ما به سرمایه داران خارجی همچنین پیشنهاد می نماییم تا، مؤسسات مان را تحت مدیریت خود درآورند. از این لحاظ قزاقستان خیلی پیش رفته است و همانطور که از گفتگوی مان با جناب نورسلطان نازاربای اف رئیسش جمهور محترم آگاهی یافتم، نتایج بزرگی بدست کسب کرده است. در کشورمان نیز امثال این کارها هست، درست است، این کارها چنین ابعاد بزرگی همچون در قزاقستان ندارد.

کشورما برای سرمایه های خارجی، کلا برای کارفرمایی، از جمله برای فعالیت کارفرمایان خارجی باز است. ما برنامه کامل اقتصاد بازار را مطابق با تمام قوانین بازار اجرا می نماییم. قوانین ما برای انجام اصلاحات بازار و جزب سرمایه های خارجی مساعد است. و قوانین غیرموجود نیز طی سال جاری تصویب خواهد گردید. اکنون در کشورما فعالیت وضع قانون گسترش یافته است.

ما در امر بازنشستگی و در زمینه اجتماعی نیز اصلاحات انجام می دهیم. بعنوان مثال، همه امتیازات را لغو کردیم، گرچه در این مساله مشکلاتی برای ما هست، زیرا بیش از یک میلیون نفر از ساکنان مان آواره هستند که، مسکن ندارند، در اردوگاههای موقت بسر می برند و اکثرشان هم بیکاراند. علیرغم این، ما به این اقدامات رضایت دادیم و انجام می دهیم تا، جریانات اقتصاد جزئی و اقتصاد کلان در کشورمان تماما صورت پذیرد و اصلاحات کاملا توسعه یابد.

عموما، آنچه که می خواستم بگویم، عبارت از این مسایل است. البته، امید بیشتری به اطلاعاتی که، ارایه خواهید کرد، دارم، چون که تجربه شما بیش از تجربه ی که، در آذربایجان کسب شده است، می باشد. شما دیگر، کارهای زیادی انجام دادید و بنظرم، دارای نتایج خوبی هستید. البته، شما می توانید از اشتباهات و نواقص نیز- اگر هست- بحث کنید تا، ما از آن جلوگیری کنیم. بنابراین، من از این دیدار منتظر اطلاعات بیشتری، از شما پیشنهاداتی، توصیه های ارزشمند برای ما، برای آذربایجان، و مهمتر آنکه، توقع پیشنهاداتی مبنی بر توسعه و گسترش بیش از پیش همکاری اقتصادی بین آذربایجان و قزاقستان دارم. منظور من این است که، صحبت بطور کلی و بویژه، در مورد بخش خصوصی است.

از توجه تان سپاسگزارم. 

© aliyev-heritage.org