آثار / سیاست خارجی / آذربایجان- آسیا

سخنرانی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در جریان سفر رسمی به جمهوری اسلامی ایران در برابر فارغ التحصیلان دوره های آموزشی دیپلماتیک مرکز مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه ایران- ۲ ژویه ۱۹۹۴


آقای علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه محترم جمهوری اسلامی ایران.

استادان و دیپلماتهای محترم مرکز مطالعات سیاسی.

خانمها و آقایان ارجمند.

من در آخرین روز سفر خود به جمهوری اسلامی ایران از بابت حضور در جمع شما در این مرکز خیلی خوشحالم و سلامهای مردم آذربایجان و خودم را به شما میرسانم.

امروز در اینجا رویداد مهمی اتفاق می افتد. گروهی از متخصصان امور خارجه آذربایجان مدارک تحصیلاتی خود را دریافت می کنند. اینجانب از بابت شرکت در این مراسم بسیار خوشوقتم. به فارغ التحصیلان دوره های آموزشی دیپلماتیک مرکز مطالعات سیاسی تبریک می گویم و از وزارت امور خارجه ایران بجهت این کمکهای خود به کشورمان تشکر میکنم.

چهارمین روز است که من به دعوت آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور محترم در سفر رسمی در ایران بسر میبرم. ما در اینجا دیدارهای بسیار مفیدی داشتیم و معتقدم که این سفر بلحاظ توسعه مناسبات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در آینده مرحله مهمی میباشد.

همانطور که مستحضرید، آذربایجان استقلال خود را خیلی دیر، یعنی چند سال پیش بدست آورده است. هم اکنون کشورمان بعنوان یک دولت مستقل جایگاه خود را در جامعه جهانی بخود احراز می کند. در این برهه از زمان آذربایجان با مشکلات زیادی روبرو شد و دچار تجاوز نظامی از طرف ارمنستان گردید. شش سال است که آذربایجان در شرایط جنگی بسر میبرد. ارتش ارمنستان ۲۰ درصد از سرزمینهای آذربایجان را اشغال کرده است. شهروندان آذربایجانی از این مناطق رانده شده و بیش از یک میلیون آذربایجانی خانه و کاشانه خود را از دست داده و در شرایط آوارگی زندگی می کنند.

شرایط جنگی در کشورمان مشکلات فراوانی در آذربایجان ایجاد کرد. بدین منظور، من از بابت مساعدتهای جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان و فعالیتهای وزارت امور خارجه ایران در این زمینه سپاسگزارم. از اینکه در اینجا- وزارت امور خارجه ایران حضور دارم، مایلم چند کلمه در مورد سیاستهای خارجی آذربایجان ایراد کنم.

آذربایجان دولت مستقلی است و هرگز استقلال خود را از دست نخواهد داد. آذربایجان طی مدت بیش از ۷۰ سال در رژیم کمونیستی و شرایط سوسالیستی زندگی بسر برده است. مردم آذربایجان و کشورمان اکنون با امتناع از این رژیم و این ادئولوژی، مصمم به تشکیل زندگی و سرنوشت خود با فرمایشات خدا و بر اساس سنن تاریخی و معنوی اش میباشد. آذربایجان راه استقلال را می پیماید، نظام دولتی دموکراتیک قانونمدار را سازماندهی می دهد و سیاستهای داخلی در کشور در راستای اهداف توسعه تحولات دموکراتیک، گشودن راه برای چندگرایی سیاسی، پیشرفت و توسعه اقتصاد آزاد، یعنی خودداری کامل از رژیم کهنه عمل می کند. اکنون ما در دوران گذر بسر می بریم. مشکلات این دوران زیاد است. اطمینان دارم که ما این دوران گذر را سپری خواهیم کرد و آذربایجان با استفاده از دستاوردهای کشورهای متمدن جهانی زندگی خود را تشکیل خواهد داد.

سیاستهای خارجی آذربایجان آزاد و باز است. کشورمان برای همه دولتهای جهانی باز است. ما با همه دولتهایی که استقلال آذربایجان را برسمیت شناخته، به منافع آن ضرر نزده و در برابر کشورمان موضع گیری مثبت اتخاذ کرده اند، آماده برقراری روابط هستیم و چنین روابطی را ایجاد می سازیم.

آذربایجان راه برقراری روابط دوجانبه و متقابلاً مفید با تمامی کشورها را در پیش گرفته و این راه را ادامه خواهد داد. آذربایجان در سیاستهای خارجی خود نسبت به گسترش روابط با کشورهای همجوار اهمیت فراوانی قایل است. بعلت روابط تاریخی تنگاتنگ آذربایجان با دولتهای همسایه، کشورمان سعی دارد منبعد نیز این مناسبات را توسعه بخشد.

روابط آذربایجان با ایران دارای ریشه های عمیقی است. ملتهای ما طول قرنها در کنار هم زیسته اند. ارزشهای تاریخی و معنوی ما یکسان میباشد. ما همگان، یعنی مردمان ایران و آذربایجان متعلق به جهان اسلام هستیم. ما این ارزشها را منبعد نیز در زندگانی خود برقرار خواهیم نمود. روابط علمی، معنوی و فرهنگی فی مابین در طول تاریخ ما را پیوند داده است. جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران دارای مرزهای مشترک طولانی هستند. با توجه به این، آذربایجان مصمم به توسعه روابط دوستی و برادری خود با جمهوری اسلامی ایران میباشد.

البته، اخیراً در این روابط تا اندازه ای سردی ایجاد شده، ولی ما این موارد را برطرف ساخته و می سازیم. پس از سفر رسمی آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور محترم ایران در اکتبر سال گذشته به آذربایجان توسعه این روابط سیر صعودی دارد و ما این کار را ادامه خواهیم داد. صرفاً به این دلیل من دعوت آقای هاشمی رفسنجانی را پذیرفته به ایران سفر کرده ام و فعالیتهای ما در اینجا و مذاکرات انجام شده گواه بر آن است که ما در راه صحیح قرار گرفته ایم و این راه را نیز خواهیم پیمود. کاملاً مطمئن باشید که برای توسعه روابط دوستی و برادری بین ایران و آذربایجان همه تلاشها را بکار خواهیم گرفت. اینجانب بعنوان یک رئیس جمهور، ضامن این سیاست هستم.

آذربایجان با سایر کشورهای همسایه نیز روابط دوستی خود را ادامه می دهد. از این لحاظ روابط ما با گرجستان جنبه دوستی دارد. در روابط ما با روسیه قبلاً مسایلی پیش آمده بود، ولی اکنون اینها برطرف می شود و روابط ما در جهت مثبت پیشرفت می کند. روابط دوستی و برادری آذربایجان با ترکیه توسعه می یابد و خواهد یافت. آذربایجان روابط متقابلاً مفید با اروپا و کشورهای جهانی را بسط و گسترش خواهد داد. اینها اصول اساسی سیاستهای خارجی ما است و ما بر پایه این امر پیش خواهیم رفت.

با بیان این حقایق به شما، مایلم بار دیگر اعلام دارم که مناسبات آذربایجان و ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چهره های برجسته آذربایجان- دانشمندان، نویسندگان و سیاستمداران در این سفر مرا همراهی می کنند. اکثر آنها در این تالار حضور دارند. این شخصیتها تاریخ و ادبیات باستانی آذربایجان را مطالعه و تحقیق کرده و آثار بزرگی نوشته اند. فرهیختگان و هنرمندان همیشه با تحلیل روابط دوستی و برادری جمهوری آذربایجان و ایران و مشترکات تاریخی، آنرا در آثار خود ذکر کرده اند. معتقدم که آنها فعالیتهای خود در این زمینه را منبعد نیز ادامه خواهند داد. اگر آنها در گذشته با سپری کردن موانع بزرگی به فعالیتهای علمی پژوهشی پرداخته اند، اکنون درهای ایران به روی آذربایجان و درهای آذربایجان به روی دانشمندان، شاعران، نویسندگان، محققین و دیپلماتهای ایرانی باز است. هر دو طرف با استفاده از این زمینه ها باید در راستای پیوندهای نزدیک مردمان دو کشور تلاش کنند. مطمئنم که از طرف آذربایجان چنین اقداماتی صورت خواهد گرفت.

بزرگترین مشکل ما تجاوز نظامی ارتش ارمنستان به خاک آذربایجان است. این تجاوز ادامه دارد و سرزمینهای آذربایجان اشغال می گردد. در سرزمینهای اشغالی نیروهای مسلح ارامنه آثار معنوی و ملی آذربایجان و آثار باستانی متعلق به جهان اسلام را بطور وحشیانه تخریب می کنند.

همانطور که می دانید، تخریب یک سازه همیشه باعث اعتراض و هیجان می شود. ولی ویرانی آثار معنوی، دینی و آثار مقدس اسلامی که از قرنها به قرنها و از نسلها به نسلها رسیده است، باعث نگرانی و ناراحتی ما می شود، ما را به وحشت و اضطراب می آورد و بار دیگر ما را به دفاع از سرزمینهای خود دعوت می کند.

بدون شک و تردید، ما قادر به فایق آمدن بر کشور کوچکی مانند ارمنستان هستیم. پتانسیل و قدرت اقتصادی آذربایجان بمراتب قویتر از ارمنستان است. ولی شما باید بدانید که دلیل اصلی برتری ارمنستان در این جنگ کمکهای قدرتهای بزرگ جهانی به این کشور است. ارمنستان دارای هیچگونه منابع طبیعی نمیباشد و شرایط اقتصادی آن وخیم است. لیکن کمکهای بزرگ لابی ارمنی در کشورهای خارجی- آمریکا، اروپا و روسیه به ارمنستان سرازیر می شود و از آن حمایت می کند. دولتهای پشتیبان ارمنستان در سایر زمینه ها نیز به این کشور کمک می کنند، از جمله ارمنستان با استفاده از کمکهای نظامی این قدرتها موفق به اشغال سرزمینهای آذربایجان می شود. ولی این بمعنی آن نیست که همیشه چنین خواهد بود. نه خیر، هرگز چنین نخواهد شد.

ملت آذربایجان طول قرنها برای آزادی ملی و استقلال خود جنگیده، مبارزه کرده، قربانی و شهیدان زیادی داده است. البته، از طرف دیگر، آذربایجان بطور موقت دچار شکستهایی شده است. ولی همه اینها بطور موقت بود. سپس ملت آذربایجان مجدداً به پا خواسته، بلند شده، باز هم استقلال و آزادی خود را بدست آورده است. معتقدم که، منبعد نیز به این شکل عمل خواهد کرد.

اینجانب بر این باورم که شما بهتر متوجه دردها و مصیبتهای ما می شوید. چرا که ملت ایران همیشه برای حفظ سرزمینهای خود جنگیده است. فلذا، درد ما را بهتر، از نزدیک و صمیمانه می توانید احساس کنید و شما شهدای زیادی داده اید، از کشورتان دفاع کرده، تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای جمهوری اسلامی ایران را حفظ نموده اید.

جمهوری آذربایجان نیز برای حفظ تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای خود مبارزه می کند. آذربایجان هیچ هدف دیگری ندارد. کشورمان به سرزمین هیچ کشوری چشم ندوخته، فقط برای حفظ اراضی و منابع متعلق به خود تلاش می کند و می جنگد. از اینرو، ما در سیاست خارجی خود اصل مهم موازین بین الملل- حفظ تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای هر کشور مستقل را بعنوان اصل مقدس دانسته و می می دانیم. ما به این اصل رعایت می کنیم. تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای جمهوری اسلامی ایران را بعنوان تمامیت ارضی خودمان می دانیم، به آن احترام قایل بودیم و قایل هستیم. در عین حال، ما آرزو می کنیم که همه دولتها، از جمله ایران برای تمامیت ارضی و مصونیت مرزهای آذربایجان صدای خود را بلند کند و گمان می کنیم که این صداها منبعد نیز بلند خواهد شد.

من حین سخنرانی در این تالار، هم قهرمانی شهیدان ایرانی و هم شهدای آذربایجان را یاد می کنم و از شما خواهشمندم، با یک دقیقه سکوت خاطره آنان را گرامی بداریم. خدا به آنها رحمت کند.

مردم آذربایجان قادر به رهایی از همه این مصیبتها میباشد. ما هرگز خم نخواهیم شد، از عزم راسخ در این مورد هیچ موقع عدول نخواهیم کرد. بار دیگر تکرار می کنم، فقط برای حفظ اراضی و سرزمینهای خود کوشش خواهیم نمود و موفق به این خواهیم شد. آذربایجان استقلال خود را هرگز از دست نخواهد داد. ملت ما آزادی ملی خود را حفظ خواهد کرد.

با اغتنام از این فرصت، مراتب احترام و ارادت خود را به کشور جمهوری اسلامی ایران، رهبران و مردم آن اظهار میدارم. برای مردم ایران توفیقات، سعادت و کامیابی روزافزون آرزومندم.

ترجمه شده از روزنامه "آذربایجان" مورخ ۴ ژویه سال ۱۹۹۴

معلومات تاریخی عمومی

روابط آذربایجان و ایران