Szanowni Pani i Panowie!
Dostojni goście!
Drodzy przyjaciele!
Dzisiaj mamy znamienny dzień w życiu ludzi Azerbejdżanu, niepodległego Azerbejdżanu. Obchodzimy jako uroczyste swięto 75. rocznicę nieodłacznej części niepodległego Azerbejdżanu - Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej.
Każdy zakątek, ziemia Azerbejdżanu są drogie dla każdego Azerbejdżanina. Dlatego 75. rocznica nieodłacznej części Azerbejdżanu - Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej - jest świętem dla każdego Azerbejdżanina, dla całego narodu Azerbejdżanu, dla naszego państwa, ponieważ po raz kolejny wspominając i zauważając zmiany, jakie miały miejsce w Nachiczewanie, jego rozwój, jednocześnie prezentujemy rozwój Azerbejdżanu w ogóle i zmiany, jakie zaszły w życiu Republiki Azerbejdżanskiej.
Nachiczewańska Republika Autonomiczna nie po raz pierwszy obchodzi swoje jubileusze. Niejednokrotnie brałem udział w tych uroczystościach. W 1949 roku miały miejsce obchody 25. rocznicy powstania Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej. W czasie obchodów tego święta nie było mnie w Azerbejdżanie, byłem w Leningradzie, studiowałem tam. Ale do tego czasu pracowałem tu. Pracowałem i w Radzie Komisarzy Ludowych Nachiczewańskiej ASRR - teraz jest to Rada Ministrów, i w organach bezpieczeństwa państwowego. Dlatego, kiedy byłem w Leningradzie - oczywiście nie było w tym czasie telewizji i radio nie podawało żadnych wiadomosci, trudno było też skontaktować się przez telefon - szczegółowo ciekawiłem się tym, co się tu dzieje, co się odbywa, ponieważ w tym czasie mogłem się komunikować tylko za pośrednictwem poczty. Tydzień po świętach przyszły wiadomości z Nachiczewanu. Opowiadano mi o uroczystościach, jakie odbyły sie tam.
Najbardziej pamiętnym dla mnie wydarzeniem było to - oczywiście byłem wtedy młody, miałem zaledwie 25-26 lat - że po raz pierwszy z okazji jubileuszu Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej kierownictwo Nachiczewanu, ludzie, którzy wyróżnili się w tym czasie, otrzymali nagrody Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego. Jednym z tych ludzi byłem ja.
Co prawda, miałem już odznaczenia państwowe, medale w związku z Wielką Wojną Narodową. Jednakże taka uwaga i troska o mnie w związku z 25. rocznicą Nachiczewanu, kiedy byłem daleko od niego, oczywiscie pozostały w mojej pamięci. Wspomniałem o tym dzisiaj, po 50 latach.
Brałem udział w 40-letnim jubileuszu Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej, w 50-letnim jubileuszu, to jest w 1974 r. byłem juz kierownikiem Azerbejdżanu. Jako kierownik Azerbejdżanu przyjechałem tu i wziąłem udział w uroczystej ceremonii. Wszystko to strony, ktore dotyczą uroczystych ceremonii w historii Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej.
Po sprawiedliwosci muszę powiedzieć, że chociaż uroczystości w tym czasie nie były takie jak dziś, ludzie tym nie mniej byli bardzo szczęśliwi z okazji rocznicy Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej, i, oczywiscie, na miarę mozliwosci były zorganizowane uroczyste ceremonie.
Jednakże jubileusz ten różni się zasadniczo od wszystkich poprzednich. Zdobyliśmy niepodległość. Niepodległe państwo azerbejdżanskie samo niezależnie, swobodnie buduje swoje życie, zajmuje się swoimi sprawami, i obchody 75. rocznicy Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej w okresie niepodległości Azerbejdżanu dla mnie oczywiście są bardziej drogie i wartościowe, niż z wszystkich poprzednich czasów.
Obchodzimy ten uroczysty jubileusz w przeddzień ogłoszenia niepodległości państwa azerbejdżanskiego, w przeddzień przyjęcia 18 października roku 1991 ustawy konstytucyjnej o przywróceniu niepodległości państwowej, to jest 18 października dla nas też jest świętem, ten dzień dla nas też jest świętem. To święta jedności.
Dziś już powiedziałem, że obywatele, ludność Nachiczewanu byli jednymi z tych, którzy bardziej niż inne dążyli do wolności i niepodległości. Dlatego uzyskanie przez Azerbejdżan niepodległośći państwowej - pomimo faktu, że w tym czasie Nachiczewan już uzyskał niepodległość – dla obywateli Nachiczewanu i dla całego narodu azerbejdżanskiego jest historycznym wydarzeniem i ma wielką wartość.
Myślę, że z tego powodu dzisiejszy jubileusz jest najbardziej cennym i najbardziej dziejowym dniem w życiu Nachiczewanu w ciagu 75 lat. Świętując dzisiaj, świętujemy 8. rocznicę niepodległości państwowej Azerbejdżanu. Świętując dzisiaj, pokazujemy całemu światu, że Azerbejdżan jest niezależny jako państwo. Świętując dzisiaj, pokazujemy naszą pewność tego, że Azerbejdżan będzie skutecznie dążyć w kierunku niezależności. Świętując dzisiaj, po raz kolejny demonstrujemy światu, że Azerbejdżan jest demokratycznym, prawnym, świeckim państwem, wolnym narodem. Ze względu na to wszystko to święto jest wielkim świętem, świętem całego narodu Azerbejdżanu.
Podążając tropem niepodległośći, Azerbejdżan w ciągu tych 8 lat zrobił dobrą robotę, a najważniejsze, najbardziej znaczące jest to, że pomimo wszystkich wewnętrznych i zewnętrznych trudności, ciosów, ktore otrzymalismy w wyniku ormiańskiej agresji wobec Azerbejdżanu, pomimo faktu, że 20 procent naszych ziem są pod okupacją, ponad milion naszych obywateli żyje w namiotach, jako uchodźcy, nasz kraj żyje i rozwija sie. Skutecznie idziemy i będziemy iść drogą niepodległości państwowej, demokracji, będziemy budować państwo świeckie.
Dziś ogłoszono, że populacja Azerbejdżanu stanowi 8 mln. Na całym świecie wiedzą, że Azerbejdżan - kraj bogaty w zasoby naturalne, kraj wysokiej nauki, kultury, edukacji i postępu. Więc musimy być dumni z naszej ojczyzny, ojczystego Azerbejdżanu.
Jestem dumny, że jestem Azerbejdżaninem. Jestem dumny z faktu, że Azerbejdżan - moja ziemia ojczysta. Jestem dumny, że mam taki naród. Jestem dumny, że mam język ojczysty azerbejdżański. Jestem dumny, że jest niezależne, wolne, potężne państwo azerbejdżańskie.
Proszę wznieść toast za ludność azerbejdżańską, niezależność państwową i demokratyczny rozwój Azerbejdżanu, naród azerbejdżański, język azerbejdżański.
Niech żyje, niech żyje przez setki lat niezależny, wolny, demokratyczny Azerbejdżan!
***
Hejdar Alijew: Szanowni Pani i Panowie!
Szanowni goście, przyjaciele!
Po raz kolejny muszę zwrócić się do was, bo dzisiaj, kiedy odbywa się nasza uroczysta ceremonia, prezydent Turcji, mój drogi przyjaciel i brat Sulejman Demirel zatelefonował do Nachiczewanu. Po zakończeniu ceremonii rozmawiałem z nim przez telefon. Powiedział, że w tym świątecznym dniu jestem z wami, z Azerbejdżanem, Nachiczewanem, wysłałem swoich przedstawicieli - dwóch ministrów państwowych, posła, gubernatorów. Wysłałem list gratulacyjny i do prezydenta Azerbejdżanu, i do przewodniczącego Najwyższego Medżylisa Nachiczewanu. Jednak żałuję, że nie mogę przyjechać. Chciałbym więc przez telefon swoim głosem jeszcze raz złożyć gratulacje z okazji 75. rocznicy Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej.
Oczywiście prezydent takiego wielkiego państwa, jak Turcja, głowa państwa przez cały dzień jest zajęty wielką robotą. W szczególności działania, prowadzone tam po trzęsieniu ziemi, zwracają uwagę i zajmują czas całego rządu, państwa. W takich warunkach, warunkach bardzo napiętego reżimu, wysławszy list gratulacyjny i wysokich przedstawicieli do Azerbejdżanu i Nachiczewanu, Sulejman Demirel odnalazł czas, zadzwonił do mnie i sam, swoim głosem, po raz kolejny pogratulował mi, z czego byłem nieskończenie zadowolony i wzruszony.
To wyraźnie pokazuje, jakim wielkim, jakim opiekuńczym i troskliwym człowiekiem jest szanowny Sulejman Demirel, jaką ogromną miłość żywi on do Azerbejdżanu i nieodłacznej części Azerbejdżanu - Nachiczewanu. Z poczuciem wielkiej dumy mówię, że ludzie Azerbejdżanu mają takiego wiernego przyjaciela jak Sulejman Demirel.
W zeszłym roku w Ankarze uroczyście obchodziliśmy 75. rocznicę Republiki Tureckiej. Patrzę na tę 75-letnią historię i muszę stwierdzić: założona przez wielkiego lidera Ataturka i przekształcona pod jego kierownictwem w potężne państwo Republika Turecka jest w dobrych rękach. Najbardziej cieszy nas to, że naród turecki, rząd, państwo są oddane sprawie Mustafy Kemala Ataturka i, podążając jego śladem, osiągneły wielki sukces.
Wielki mąż stanu, polityk, który od ponad 40 lat przebywa na scenie politycznej Turcji, drogi Sulejman Demirel odegrał kluczową rolę we wszystkich tych procesach historycznych i w historycznym rozwoju Turcji.
Szanowny Sulejman Demirel realizuje i wprowadza w zycie idei wielkiego Ataturka, dąży we wskazanym przez niego kierunku, realizuje wielkie rzeczy w rozwoju republiki wielkiego Ataturka i prowadzi naród tropem Ataturka.
Proponuję toast za braterski naród turecki, przyjazną i braterską Republikę Turecką, za przywódcę współczesnego świata tureckiego, prezydenta Republiki Tureckiej i osobowość, godną najwyższego szacunku, drogiego przyjaciela narodu azerbejdżańskiego Sulejmana Demirela.
Gazeta «Pracownik Baku», 15 października roku 1999