Dünya Bankası ve Azerbaycan


İlişkilerin oluşumu ve gelişimsi: Dünya Bankası, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra 1945 yılında Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (İBRD) adıyla kurulmuş ve ardndan 1947 yılında BM`in özerk uzman kuruluşlarından biri olmuştur. Günümüzde dünya devletlerinin 186'sı Banka üyesidir. Dünya Bankası'nın kredilerinden yalnız üye devletler yararlanıyor. Krediler uzun vadeli olup isteyen ülkenin ekonomik kalkınma projeleri gereğince veriliyor.

Zamanla Dünya Bankası Grubu (World Bank Group) adını alan kuruluşun bünyesinde beş ana kurum yer almıştır: Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Kalkınma Birliği, Çoktaraflı Yatırımlar Garanti Ajansı, Uluslararası Finansman Kurumu ve Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi.

Azerbaycan`ın işbriliği yaptığı en önemli kuruluşların başında Dünya Bankası gelir. Bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra, 1992 yılından itibaren Dünya Bankası üyesi olan Azerbaycan, bu işbirliğine büyük önem atfediyor. Dünya Bankası, ülkenin gelişmesine yönelik tavsiye, finans ve yatırımın yanı sıra, devlet bütçesi ve bütçe dengesı konusunda yardımlarda bulunuyor. Dünya Bankası, bilhassa petrol rezervlerinin işlenmesi ile uğraşan kamu kuruluşlarının özerk faaliyetinin pekişmesi ve onların verimliliğinin artırılması, bunun yanı sıra geçiş dönemindeki değişikliklerin hız kazanmasına yönelik reformlarla ilgili öneriler sunmaktadır. Azerbaycan`da bağımsızlık döneminin ilk yıllarında ülke nüfusunun yarıdan çoğunun yoksulluk sınırında yaşaması Banka`nın Azerbaycan ile işbirliğini gerektiriyordu. Zira Dünya Bankası`nın faaliyet alanının önemli bir doğrultusunu yoksullukla mücadele oluşturmaktadır.

Dünya Bankası tarafından Azerbaycan için hazırlanan ekonomik reform projesinde Birinci Yapısal Reformlar Kredisi (SAC 1) 1997 yılında onaylandı ve ticaretin liberalleştirilmesi, özelleştirme, yasama ve bankacılık alanlarına ilişkin reformları kapsadı. Bunun yanı sıra SAC 1 çerçevesinde o dönemde Rusya`da yaşanan mali krizin olumsuz etkisinden Azerbaycan`ın korunması için 7 milyon ABD doları tutarında kaynak tahsis edilmişti.

İkinci Yapısal Reformlar Kredisi (SAC 2) 12 Mart 2002'de onaylandı ve bunun için 60 milyon ABD doları tahsis edildi. SAC 2`de devletin mali durumunun iyileştirilmesi, yoksulluğun azaltılması, ekonomik büyümenin hızlandırılması amacıyla devletin yaptığı harcamaların etkin şekilde yönetimi, yerli ve yabancı işletmeler ve yabancı yatırımlar için ekonomik ortamın iyileştirilmesi, faydalı reformların uygulanması, ülkede kesintisiz elektrik teminatı mekanizmasının oluşturulması, buharlı ısıtma sisteminin sağlanması ve nüfusun temiz su ihtiyacının karşılanması öngörülmektedir.

Azerbaycan Hükümeti, mayıs 2005`te Dünya Bankası ile imzalanan bildiri uyarınca, Asya Kalkınma Bankası (ADB), Avrupa Yeniden Yapılandırma ve Kalkınma Bankası (EBRD), Uluslararası Para Fonu (İMF) ve BM Kalkınma Programı (UNDP) ile birlikte "Azerbaycan`da Binyılın Gelişme Amaçlarına ulaşmak için 2015 yılına kadar Yoksulluğun Azaltılması ve Sürdürülebilir Kalkınma ile ilgili uzun vadeli strateji" adlı programın gerçekleştirilmesine başladı. Bu programın uygulanmasında sosyal sektörün yönetiminde kalite ve saydamlığın artırılması, petrol dışı sektörün sürekli ve dengeli gelişimi, sosyal hizmetlerin kalitesinin artırılması, çevre yönetiminin geliştirilmesi temel amaçlardandır.

Haydar Aliyev`in, Dünya Bankası ile işbirliğinin kurulmasında rolü: Azerbaycan Cunmhurbaşkanı Haydar Aliyev, 3-5 Aralık 1995 tarihlerinde yabancı yatırımların ve kredilerin Azerbaycan ekonomisine çekilmesi, yabancı ortakların bulunması, onlarla karşılıklı yararlılık ilkelerine dayalı ilişkilerin kurulması amacıyla Fransa'nın başkenti Paris`e çalışma ziyaretinde bulundu. Haydar Aliyev, Dünya Bankası`nın Paris`teki binasında düzenlenen "Azerbaycan için yatırımlar" konulu uluslararası konferansın açılış töreninde konuşma yaptı. Konferansa Fransa`nın iş çevrelerinin temsilcileri, Azerbaycan`a sermaye yatırımlarının yapılmasında istekli olan yabancı işadamları, dünyanın birçok ülkelerinde üretim, finans, ulaştırma ve hizmet alanlarında uğraşan şirketlerin üst düzey temsilcileri katıldı.

Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, konferans katılımcılarına ülkemiz ile Dünya Bankası arasında yoğun karşılıklı ilişkilerden memnunluk duyduğunu ve kısa sürede bu işbirliğinin somut fiili sonuçlarını, somut bir yararını gördüğünü belirtti.

Haydar Aliyev, Azerbaycan`ın coğrafi konumunun önemini vurgulayarak bildirdi: "Azerbaycan`da biz ekonomik reformların yapılması, finans sisteminde, bankacılık alanında reformların uygulanması yolunda kararlılıkla ilerliyoruz. Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası`ndan aldığımız kredileri bu finans merkezlerinin taleplerine tam uygun bir şekilde paramızın-manatın değerinin korunması için, yapısal değişiklikler için, bizim bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılması için kullanacağız."

Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 25 Ekim 1997 tarihinde Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Johannes Linn ile bir görüşme yaptı. Haydar Aliyev, Dünya Bankası ile ilişkilerin yoğunluk kazanması sonucu ülke ekonomisinin kalkınmasında ve finans durumunun düzeltilmesinde büyük başarılar elde edildiğini ve işbirliği sırasında yapılan tavsiye ve önerilerin Azerbaycan için çok yararlı olduğunu bildirdi. Johannes Linn ise son yıllarda Azerbaycan`da yapılan çalışmaların Dünya Bankası'nca dikkatle takip edildiğni, cumhuriyette ekonomik reformların etkin bir şekilde uygulanması alanında kazanılan büyük başarılardan dolayı memnunluğunu ifade etti. O, dünya Bankası`nın Azerbaycan ile işbirliğinin genişletilmesine özel önem verdiğini bildirdi.

29 Mayıs 1999 'da Cumhubaşkanı Haydar Aliyev, Dünya Bankası Başkanı James Wolfensohn ile bir araya geldi. Haydar Aliyev, Azerbaycan`da finansal sorunların çözümünde, tüm finans ve bankacılık sisteminde reformların uygulanmasında Dünya Bankası`nın yardımının öneminin altını çizdi. J. Wolfensohn, Azerbaycan`da sağlanmış olan sosyopolitik istikrarı ve ülke ekonomisinin hızlı büyümesini hayranlıkla izlediğini bildirdi, Azerbaycan`ın Dünya Bankası ile işbirliğinin stratejik bir nitelik taşıdığını ifade etti.

İlham Aliyev`in Dünya Bankası ile ilgili siyaseti: 11 Kasım 2003 yılında İlham Aliyev Cumhurbaşkanlığı Sarayı`nda Dünya Bankası`nın Güney Kafkasya Ofisi Müdürü Donna Dausset-Coirolio başkanlığında heyeti kabul etti. Cumhurbaşkanı şunu bildirdi: "...Petrol sektörünün yanı sıra, petrol dışı sektörün gelişmesi ülkemizde girişimciliğin gelişmesi için öncelikli konulardır. Bu alanda sizin hep yardımlarınız oldu ve eminim, bu, ileride de devam edecektir. Dünya Bankası'nın, ekonomi alanında işbirliğinin yanı sıra sosyal sorunların çözümüne de büyük önem vermesi ve bu amaçla yoksulluğun azaltılması doğrultusunda mühim çalışmalar yapılması çok sevinç verici bir durumdur..."

D. Dausset-Coirolio küçük ve orta ölçeklerde girişimciliği geliştirme, orta ölçekli işletmelerin sayısını artırılması ve bu alanı daha da genişletme amacını, eğitime ve sağlığa özel özen gösterildiğini, kırsal alanlarda ve ücra bölgelerde yaşayan insanların gelişmesine büyük önem verildiğini bildirdi.

31 Temmuz 2006`da Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Altyapılar Direktörü Peter Thompson başkanlığında heyeti kabul etti. İlham Aliyev, Dünya Bankası ile yapılan görüşmelerin faydalı olduğunu vurguladı. Cumhurbaşkanı, petrol ve doğal gaz projelerinin ülkemizde petrol dışı sektörün, özel sektörün ve alt yapının güçlenmesini sağladığını, Azerbaycan`da nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak sağlam ekonomi politikasının izlendiğini bildirdi. P. Thompson, Azerbaycan`da ekonomi alanında elde edilen başarıların Dünya Bankası tarafından büyük ilgiyle karşılandığını, geçen sene ülkenin büyüme oranı bakımından dünya lideri olduğunun özellikle altını çizdi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev`in kararı üzerine, Ocak 2008`den itibaren girişimci birimlerin tek tescil makamı olarak Vergiler Bakanlığı`nın belirlenmesi ve "tek pencere" uygulaması bilhassa önem arz etti. Bu zamana kadar ülkede yeni faaliyete geçecek gerçek ve tüzel kişilerin devlet siciline kaydolması bir ay zaman alıyor idise, 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren bunun 3 gün zarfında yapılması sağlandı. Dünya Bankas`nın yapısal kuruluşlarından biri olan Uluslararası Finansman Kurumu'nun "Doing Business-2009" adlı raporunda bu durum öncelikli olarak değerlendirildi ve Azerbaycan geçen seneki 64.sıradan 13. sıraya yerleşti. Bunun yanı sıra raporda "tek pencere" uygulaması, devletin yolsuzluğa karşı mücadele alanında attığı gerekli adımlarından biri olarak yorumlandı. Böylece, Azerbaycan`da yeni iş yapmak, girişimcilik faaliyetine başlamak isteyenler hiçbir engel olmadan şirketlerini kısa sürede tescil ettirebilirler.

26 Mayıs 2009`da İlham Aliyev, Dünya Bankası İcra Direktörü Ngozi Okonjo- İweala ile bir görüşme yaptı. Azerbaycan ile Dünya Bankası arasındaki etkin işbirliğinin ileride de başarıyla süreceğinden umutlu olduğunu ifade etti.