Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR ve yabancı petrol şrketleri arasında Kurdaşı sahası ve Güneybatı Kobustan, Kürsengi - Karabağlı yataklarının ortak işlenmesine ilişkin sözleşmelerin imza töreninde konuşması - 2 Haziran 1998


Sayın Bayanlar ve Baylar!

Sayın Konuklar!

Bugün Azerbaycan`da önemli bir gündür. Azerbaycan`da, Bakü`de beş senedir düzenli olarak Uluslararası Hazar Petrol ve Gaz fuarı düzenlenmektedir. Bugün biz sizinle birlikte bu fuarın açılışına katıldık, geçen beş yıl içinde fuarın ne kadar geliştiğine tanık olduk. Beş sene içinde fuara katılan katılımcı şirket sayısı 1994 yılında 120 iken bu sayı 1998 yılında 400`e ulaştı. Bugün açılan fuarda 29 ülkeden pekçok şirket temsil edilmektedir. Fakat konu sadece şirket sayısının artması değil. Bugün biz fuarda sergilenen ürünler hakkında bilgi edinirken geçen beş yılda dünyanın petrol şirketlerinin, özellikle bu fuarda temsil edilen ve petrol, doğalgaz endüstrisi ile bağlantısı bulunan şirketlerin sinai, teknoloji alanında ne kadar geliştiklerine tanık olduk.

Bu çalışmaların temeli Mayıs 1994`te atılmıştır. Aynı yıl -1994 yılında, dört sene önce Azerbaycan kendi doğal kaynaklarını verimli bir biçimde değerlendirmek, dünyanın ekonomik yönden gelişmiş ülkeleri ile ilişkiler kurmak için, cumhuriyetimize ait petrol ve doğal gaz yataklarını dünyanın büyük petrol şirketleriyle birlikte etkin kullanmak amacıyla çok büyük ve cesur bir adım atmıştır.

Dört sene önce 20 Eylül`de Azerbaycan`da, Bakü`de, bu muhteşem Gülistan Sarayı`nda Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi dünyanın 11 petrol şirketinin oluşturduğu konsorsiyumla büyük bir sözleşme imzalamıştır. O dönemde bu sözleşmeye "Asrın mukavelesi" ismi verilmiştir.

Bu sözleşme gereğince Hazar`ın Azerbaycan`a ait sektöründe bulunan Azeri, Çırak petrol yataklarında ve Güneşli yatağının derin bölümünde ortak çalışmalara başlandı. Geçtiğimiz yıllarda ortak çalışmalar sayesinde iyi sonuçlar sağlandı. Azerbaycan Uluslararası İşletme Şirketi çok etkin çalışmalar yapıyor ve bunun sonucunda Çırak petrol yatağında modern teknik ve teknolojiye uygun çok güzel bir platform yapıldı. Yapılan sondaj çalışmaları sonucu geçen sene kasım ayında erken petrol üretildi. Fakat bu platformun yapımı, kuyuların açılması ve petrol üretiminin yanısıra, üretilecek petrolün değerlendirilmesi için petrol ve doğalgaz boru hatları döşendi, Sangaçal`da büyük bir petrol terminali inşa edildi. Çırak yatağından elde olunan petrol boru hatları aracılığıyla Sangaçal Terminali`ne naklediliyor, oradan ise inşa edilen ve kullanıma açılan Bakü-Novorossisk petrol boru hattıyla dünya pazarlarına ulaştırılıyor.

Bizim yaptığımız çalışmalar öngörüldüğünden daha iyi sonuçlar verdi. Çırak petrol yatağında bugüne kadar beş kuyu açıldı. Bu beş kuyudan günlük 9 milyon ton petrol üretiliyor.

Bugün sabah fuarın açılış töreninde ben dört kuyu açıldığını ve günlük 7 bin ton petrol üretildiğini bildirdim. Fakat şimdi 5 kuyunun açıldığını ve günlük 9 bin ton petrol üretildiğini söylüyorum. Ben hata yapmıyorum. Sabah doğru söyledim, şimdi de doğru söylüyorum. Sabah söylediklerim bende bulunan dünkü bilgilere dayanıyordu. Bugün ise fuarı gezerken Uluslararası İşletme Şirketi`nin yetkilileri ile görüşmemde onlar büyük sevinçle beşinci kuyunun da işletmeye açıldığını ve aynı kuyudan günlük 2 bin ton petrol üretildiğini bildirdiler. Bu yüzden günlük 9 bin ton petrol üretildiğini söylüyorum. Görüyorsunuz, kuyular öyle büyük bir hızla açılmaktadır ki, ben bile onların işletmeye açılması ile ilgili bilgileri zamanında alamıyorum. Bu sevinçli bir durumdur.

Hatırlıyorsunuzdur, 1994 yılında biz sözleşmeyi imzaladığımızda çeşitli ülkelerden, bölgelerden bu çalışmaya karşı çıkanlar olu. Bazıları da bu anlaşma imzalanmış olsa bile onun gerçekleşmeyeceğini, bir sonuç vermeyeceğini düşünüyorlardı. Zira bir takım ülkeler, bazı kimseler bu anlaşmaların olmasını istemiyordu. Bazıları ise bize şunları söylüyordu, siz bu yolu boşu boşuna izliyorsunuz, zira Batılı şirketlerin, keza Amerikan şirketlerinin özelliği bu, onlar gelip anlaşma yaparlar, yatağa el koyarlar, fakat daha sonra çalışmazlar. Onu ellerinde bulundururlar, gerektiği zaman işletirler.

Fakat bugün sevinç duygusuyla tüm bu kötü düşüncelerin sadece kötü bir düşünce olarak kaldığı söylenebilir. Biz anlaşmayı cesaretle imzaladık ve verimli bir çalışma sonucu onu gerçekleştirmeyi başardık. Biz bugün onun sonuçlarını gördük. Anlaşma imzalandığı sırada söz konusu petrol yataklarından 510 milyon ton petrol üretilieceği tahmin ediliyordu. Bu, sözleşmede de yansısını buldu. Şimdiyse aynı yataklardan 630 milyon ton petrol üretilmesinin beklendiğini bildiriyorlar. Umarım, bu rakam bir sene sonra değişecek ve daha da yükselecektir.

Fakat biz bu sözleşmeyi yerine getirmekle birlikte bu birikimden faydalanarak Hazar`ın Azerbaycan`a ait bölümünde bulunan diğer petrol yataklarında da dünyanın büyük petrol şirketleriyle ortak çalışmalar yapmak için gerekli önlemleri uyguluyoruz. Bunların sonucunda biz geçtiğimiz yıllarda - ilk sözleşmenin ardından ek olarak daha 8 büyük sözleşme imzaladık. Bu sözleşmelerin herbirinin çok büyük geleceği vardır. Onların büyük bir kısmı gereğince artık fiili çalışmalar yapılıyor. Örneğin, bugün fuardaki görüşmelerim esnasında Şahdeniz, Karabağ, Lenkerandeniz, Talışdeniz yataklarında yapılan çalışmalar ile ilgili bana bilgi verdiler.

Hazar`ın Azerbaycan sektöründeki yataklardan beklenen petrol miktarı giderek artıyor. İşte bu yüzden biz batı yönünde uzanacak Bakü-Supsa güzergahının, yani ikinci petrol boru hattının inşası ile ilgileniyorduk. Eminim, 1999 yılının başında bu petrol boru hattı tamamlanacaktır. Bunun yanı sıra biz tüm bu süre zarfında ana ihraç boru hattının - büyük petrol borusunun inşası konularıyla ciddi olarak ilgilenmekteyiz. Bu sene eylül ayında bu konuda son karar alınacaktır diye düşünüyorum. Azerbaycan devleti, hükûmeti olası güzergahların hepsini inceleyerek Bakü- Ceyhan`ın en uygun alternatif olduğu kanısına varmıştır. Sanırım, biz bu sene sonuna kadar bu alanda da fiili çalışmaya başlayacağız.

Fakat Hazar`ın Azerbaycan sektöründeki yatakların çoğu henüz işlenmemiştir. Dünyanın birçok ülkesinden pekçok petrol şirketi bu petrol yataklarında Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile ortak çalışmalar yapmak için cumhuriyetimize yoğun başvuruda bulunmaktalar. Bu yüzden de Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi şimdi ihale, yarışma düzenleme olanağına sahiptir. Sonda en yüksek ekonomik teklifi veren şirketler Hazar`ın Azerbaycan sektöründe ve ülkemizin karada bulunan yataklarında ortak çalışma yapma hakkını kazanıyorlar.

Ben kesin bir eminlikle söyleyebilirim ki, son yıllarda Azerbaycan Cumhuriyeti`nin bu alanda yaptığı çalışmalar Hazar Denizi`nin dünya ekonomisi için ne kadar önemli, Hazar Denizi havzasının petrol ve doğal gaz yatakları ile ne kadar zengin olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Ben bunun bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti`nin en büyük başarısı olduğu düşüncesindeyim.

Azerbaycan eski bir petrol ülkesidir ve dünyada ilk defa petrol bizim ülkemizde fışkırdı. Azerbaycan denizde, suyun derinliklerinde bulunan petrol yataklarının işlenmesinde, petrol üretiminde de ilk sıradadır. 50 sene önce -1949 yılında Hazar`da, "Petrol Taşları" denen yerde büyük petrol yatakları keşfedilerek işletmeye açılmıştır ve nitekim denizde, suyun derinliklerinde petrol ve doğalgaz üretmenin mümkün olduğu tüm dünyaya duyurulmuştur. Birkez daha kaydederim ki, şimdi - 20.yüzyılın sonunda Azerbaycan Hazar Denizi`nin büyük potansiyelini, yani mineral rezervleri, petrol ve doğal gaz potansiyelini keşfederek dünyaya duyurmuştur.

Hazar`ın diğer sektörlerinde de zengin petrol ve doğal gaz yataklarının bulunduğunu iyi biliyoruz. Hazar`a kıyıdaş her ülke kendine ait sektörlerde bu petrol ve gaz yataklarını işletebilir. Memnuniyetle kaydederim ki, artık bu çalışmalara başlanmıştır. Azerbaycan ise Hazar`ın ona ait bölümünde kendi çalışma alanını genişletmekte ve bir zamanlar keşfedilen yatakların şimdi ortak işlenmesi için fiili önlemler uygulanmaktadır.

Bunun yanı sıra, Azerbaycan`da karada da pekçok zengin petrol yatağı bulunuyor. Düşünüyoruz ki, Azerbaycan`da yeraltında bulunan petrol ve gazın büyük bir kısmı henüz elde edilmemiştir. Bu nedenle Azerbaycan`da karada bulunan yatakların da dünyanın petrol şirketleri ile ortak işletilmesi şimdi büyük önem taşımaktadır. Biz bu konuda da teklifler alıyoruz ve onların temelinde bir takım çalışmalar yapıyoruz.


Tüm bu çalışmalar sonucunda bugün biz burada üç petrol yatağı ile ilgili sözleşmelerin, belgelerin imza töreni için toplanmış bulunuyoruz. Onlardan biri Hazar`ın Azerbaycan`a ait sektöründe bulunan Kurdaşı petrol yatağıdır. Bu, çok zengin bir petrol yatağıdır. İlk bilgilere göre, buradan 100 milyon tondan fazla petrol çıkarılması planlanıyor. Hiç kuşkusuz orada doğalgaz bulunuyor. Bu petrol yatağı Azerbaycan petrolcüleri, bilimadamları, jeologları tarafından yaklaşık 1940-1950 yıllarında keşfedildi. Bir zamanlar orada bir dizi çalışmalar yapıldı. Daha sonra bu çalışmaları sürdürme olanağı olmadı. Dünyanın birçok büyük petrol şirketi bu yatakla ilgilendi. Gelen tekliflerin incelenmesi sonucu Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi bu yatakla ilgili sözleşmelerin tasarısını hazırladı. Bu yatakta çalışmalar Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile İtalya`nın "AGİP", Japonya`nın "Mitsui" ve Türkiye`nin "Türk Petrolleri" şirketlerinin birlikte kurdukları konsorsiyum aracılığıyla yapılacaktır. Bunun için belli bir sözleşme tasarısı hazırlanmıştır ve bugün burada bu sözleşme imzalanacaktır.

Azerbaycan`ın karada bulunan petrol yataklarına da çok büyük ilgi olduğunu kaydettim. Bunlardan biri Güneybatı Kobustan bölgesinde bulunan yataklardır. Gelen teklifler doğrultusunda Güneybatı Kobustan yatağının ortak işlenmesi için de bir sözleşme tasarısı hazırlanmıştır. Burada Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile Amerika Birleşik Devletleri`nin "Union Texas", Büyük Britanya`nın ve Kanada`nın "Commonwealth Oil & Gas"şirketleri ortak iş yapma kararını almışlar.

Azerbaycan`ın karada bulunan çok zengin yataklarından biri de Kursengi-Karabağlıdır. Bu yatakta da Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi Amerika Birleşik Devletleri`nin Frontera Resources, Amerada Hess ve Suudi Arabistan`ın Delta şirketleri ile birlikte konsorsiyum oluşturmuş, ortak çalışmaların yapılması için gerekli belgeyi hazırlamışlar.

Ülkemizin tüm petrol yataklarının Azerbaycan halkına, devletine ait olduğu bilinmektedir. Bu yüzden de bunların hepsi Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi`nin kontrolü altındadır. Yabancı şirketlerle böyle bir ortak çalışmayı yürütmek için kuşkusuz Azerbaycan devletinin özel kararı gerekir. Ben bu teklifleri inceledim, onları Azerbaycan açısından avantajlı buluyorum. Onun için de bu teklifleri temel alarak demin söylediğim yataklarda ortak çalışmaların yapılması için gerekli kararları onayladım.

Ben birkez daha kaydetmek isterim ki, Azerbaycan`ın kendi doğal kaynaklarını değerlendirmek için uyguladığı strateji politikası Azerbaycan`ın ulusal çıkarlarını tamamen karşılayan bir politikadır.

Biz çeşitli ülkelerin petrol şirketlerinin Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile cumhuriyetimizde yapacağı ortak çalışmaları kazançlı buluyoruz. Kuşkusuz ki, bu, iki taraf açısından da - hem farklı ülkelerden gelip cumhuriyetimizde iş yapmak isteyen şirketler ve onların temsil ettiği ülkeler, hem Azerbaycan açısından aynı şekilde karlıdır. Biz bunların sonucunda Azerbaycan`a dış ülkelerden büyük ölçüde yatırım gelmesini, devletimize ait doğal kaynakları etkin kullanımını, cumhuriyetimizin petrol ve doğalgaz endüstrisinde çağdaş teknoloji ve tekniğin uygulanmasını sağlıyoruz.

Ben bu ilkeleri kılavuz edinerek bu konuda kararlar alıyorum. Bugün burada sunulan sözleşmelerle de ilgili kararı onayladım ve bugün onların imzalanmasını yararlı buluyorum.

Böylece, biz dünyanın büyük petrol şirketleri ile, birçok ülkelerle ekonomik ilişkilerin gelişmesi alanında yeni adımlar atıyoruz. Umarım, bu adımlar başarılı olacaktır. Ben bu vesileyle sizi kutluyorum.

Teşekkür ederim.

Kısa inceleme yazısı

PETROL STRATEJİSİ