Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in, Davos Ekonomi Forumu'nda "Kafkasya ve Orta Asya'nın gelişme perspektifleri: İpek Yolu veya büyük oyun " konulu panelde yaptığı konuşma - 28 Ocak 2000


scotch egg
scotch egg
temp-thumb
temp-thumb

(Oturuma Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Asker Akayev, Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan, Kazakistan Başbakanı Kasımcomert Tokayev, Türkiye Dışişleri Bakanı İsmail Cem, İran Dışişleri Bakanı Kemal Harrazi ve ayrıca 500'den fazla seçkin siyasetçi, işadamı, diplomat ve diğerleri katıldılar.)

Sayın bayanlar ve baylar !

Büyük İpek yolunun restorasyonu konusu bu forumda masaya yatırldığı için ben Davos Ekonomi Forumu’nu düzenleyenlere teşekkür ederim. Bu, bir ölçüde doğaldır ve bugünkü gerçekleri yansıtıyor.

Büyük İpek yolu insanlık tarihinde, özellikle Avrasya kıtasının tarihinde derin iz bıraktı ve bir zamanlar Avrupa ile Asya arasında yüklerin taşınmasında çok büyük rol oynadı.

Geçtiğimiz yüzyılda, 80'li yıllardan itibaren bu sorun gündeme geldi ve bir çok ülkede hemen adımların atılmış olması çok kaydedeğer bir durumdur. Bu yüzden şimdi bir çok ülke Büyük İpek yolu diplomasisinin kendi önerisi olduğunu düşünüyor. Ancak biz UNESCO’nun 1980 yılında bu konuda aldığı kararın ve bazı sonraki kararların altını çizmeliyiz. Mamafih Büyük İpek yolunun gerçek anlamda restorasyonu Sovyetler Birliği'nin çöküşünden ve Güney Kafkasya, Orta Asya ülkeleri bağımsızlığını kazandıktan sonra mümkün oldu. Bunlar olmaksızın Büyük İpek yolunun restorasyonu imkansız ve gerçek dışıydı.

Avrupa Birliği, TRACECA programını ileri sürerek bunun temelini attı. Ama 1993 yılından başlayarak bu iş çok yavaş ilerliyordu. Hazar Denizi'nin enerji kaynaklarının yaygın kullanım fırsatlarının oluşması ve Hazar'a kıyıdaş ülkelerin yanı sıra bir çok Avrupa ülkesi, ABD, Japonya ve diğer devletlerin bu işe etkin katılımı Transkafkasya anayolu yapımını mümkün kıldı.

Bizler - Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Gürcistan 1996 yılında Türkmenistan'ın Saraks kentinde dörtlü anlaşma imzalayarak, bu anayolunu ilk defa kullanıma açtık. O dönemden beri Transkafkasya ulaşım koridoruyla yükler daha etkin bir şekilde taşınmaya başlandı. 1996 yılında bu koridordan 2 milyon ton yük taşınırken, şimdi bu rakam 5 milyon tondur. Ne var ki bu sadece bir başlangıçtır, ileriye yönelik büyük fırsatları vardır.

1998 yılının Eylül ayında Azerbaycan'da, Bakü'de Avrupa komisyonu ile ortaklaşa olarak yapılan Büyük İpek yolunun restorasyonu ve TRACECA programının gerçekleştirilmesi konulu uluslararası konferans bu bakımdan önemli rol oynadı. Bu konferansta 32 ülkenin ve 13 uluslararası örgütün temsilcileri katıldılar. Biz aynı konuyla ilgili özel bir sözleşme kabul ettik, 12 ülke bunu imzaladı ve günümüzde o, uygulanmaktadır. Bu programın gerçekleştirilmesinden sorumlu daimi sekreterya Azerbaycan'da, Bakü'de bulunuyor.

Ancak, yineliyorum, Hazar Denizi'nin enerji kaynaklarının etkin kullanımı tüm bunlara büyük ivme kaznadırdı. Avrupa Birliği çeşitli boru hatlarının inşası projesi olan İNOGATE de bu nedenle ortaya çıktı. Şimdi Hazar Denizi'nde - Azerbaycan sektöründe, Kazakistan ve diğer sektörlerindeki dev petrol ve doğalgaz yatakları gerçekten değerlendiriliyor. Bu arada biz fiili sonuçlar elde ettik.

Bu arada Karadeniz'e kadar uzanan Bakü - Novorossisk ve Bakü-Supsa petrol boru hatları inşa edildi, uzunluğu 2 bin kilometreden fazla olan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattının inşası ile ilgili proje kabul edildi. Tüm bunlar - petrol ve doğalga , Avrasya kıtasında yüklerinin taşınması, elbette, Büyük İpek yolunun restorasyonunu tam anlamıyla gerçekleştiriyor. Biz bu sürecin başlangıç aşamasındayız ve bu konu Avrasya kıtası ve tüm dünya kamuoyu için en güncel sorundur. İlginize teşekkür ederim.

Oturum katılımcılarının sorularına cevap

Soru: Azerbaycan ve Ermenistan'dan geçecek barış petrol boru hattı düşüncesi ile ilgili son durumu bilmek isteriz? Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, önceleri bu konuyla ilgileniyordu. Bu düşüncenin yeniden gündeme gelemsi mümkün mü? Sayın Cumhurbaşkanları, Sizlere soruyorum: Bu barış boru hattı İpek yolu projesi kapsamına girer mi?

Haydar Aliyev: İlk önce şu isim konusunda, "Barış Boru Hattı" - ben bunu ilk defadır duyuyorum. Sovyetler Birliği'nde Dostluk boru hattı vardı, Barış petrol boru hattı ise sadece sizin uydurmanızdır .

Azerbaycan'da biz Hazar'daki petrol yataklarının işlenemsine başladık, orada çok zengin petrol ve doğalgaz rezervleri bulunuyor. Bu arada, şimdi Batı'da da , Doğu'da da , Rusya'da da , Avrupa'da da bazıları Hazar Denizi'ndeki petrol ve doğalgaz rezervlerinin abartıldığını yazıyorlar. Bu, büsbütün yalandır. Azerbaycan petrolcüleri, jeologları, bilim adamları 50 yılı aşkın bir süredir Hazar Denizi'nde çalışmalar yapıyor ve biz gerçek potansiyelini yeterince araştırdık. Dolayısıyla, dünyaya yaptığımız açıklamların hepsi gerçek. Bu, birincisi.

Biz Asrın Anlaşması denilen ve Azerbaycan'ın Eylül 1994’te Avrupa ve ABD'nin birçok petrol şirketleri ile imzaladığı birinci projeyi uygulamaya başladığımızda petrol boru hattı sorunuyle karşılaştık. Biz bu petrol boru hattının Ermenistan, Türkiye üzerinden geçerek Ceyhan limanına kadar inşasına karşı değildik. Biz bu petrol boru hattının İran üzerinden çekilmesine de kaşrı değildik. Fakat bu önerilerimiz gerçekleşmedi. Zira öncelikle Ermenistan ile Azerbaycan askeri çatışma içinde bulunuyorlar. Ermenistan silahlı kuvvetleri, Azerbaycan topraklarının yüzde 20'sini, bu petrol boru hattının geçeceği alanları işgal etmişler ve görüşmelerde Ermeni tarafına ihtilafın uluslararası hukuk temelinde son bulması ve bu petrol boru hattınının inşasının iyi olacağını önerdik. Fakat onların yanıtı şu oldu, biz toprağı petrol boru hattına değişmiyoruz, oysa konu başka bir biçimde konulmuştu. Barış petrol boru hattının gerçekleşmemesine ilişkin sorunuzla ilgili durum işte budur.

Sonra yaptığımız çalışma sonucunda Bakü-Tiflis-Ceyhan projesi ortaya çıktı. Biz Kasım’da İstanbul'da bu petrol boru hattının inşasına ilişkin bir anlaşma imzaladık. Şimdi önçalışmalar yapılıyor ve bu proje gerçekleştirilecektir.

Soru: Petrolün boru hatları ile taşınmasına ilişkin soru sormak isterim. Bugün petrolün fiyatı çok yüksektir, oysa 12 ay öncesinde bu fiyat çok düşüktü. Siz bu fiyat konusunda bir yorum yapmak ister misiniz? Petrolün fiyatının nakit paraya dönüştürülmesi ve bu bölgede kullanabileceğiniz kaynaklar bakımından bu, Size ne gibi avantajlar sağliyor?

Haydar Aliyev: Petrolün fiyatını biz belirlemiyoruz. Biz sadece, fiyat konjonktürüne göre d-davranıyoruz. Evet, bir süre önce petrol fiyatı indi, fakat şimdi yükselişe geçmiştir. Edindiğimiz bilgiye göre, bu eğilim devam edecektir: Ancak bu, petrol dünyasında yenilik değildir. Geçmişe, örneğin, son 30 yıla baktığımızda, petrol fiyatının indiği ve yükseldiği dönemlerin olduğunu görürüz. Bu nedenle petrol boru hattı belli bir karlılık oranına sahiptir.

Soru: Bu, petrol fiyatları yükseldiği takdirde Sizin bazı altyapı projelerinizi gerçekleştireceğiniz anlamına gelir mi?

Haydar Aliyev: Petrol fiyatı hatta bugünkü fiyatların üstüne çıkmazsa bile petrol projelerimiz gerçekleştirilecektir. Fiyatlar hatta inse bile bunlar yine uygulanacaktır, zira biz fiyatların yine yükselişe geçeceğini biliyoruz.

Soru: Sorum Azerbaycan ve Ermenistan Cumhurbaşkanlarına olacak. İki ülke arasındaki soruna nasıl bir barışçıl çözüm olanakları düşünüyorsunuz? Sonuç itibariyle Dağlık Karabağ konusunda bir anlaşmaya varılması mümkün mü? Daha bir soru, bu sorun çözüldükten sonra Ermenistan, Azerbaycan topraklarından çekilmeyi düşünür mü?

Haydar Aliyev: Dağlık Karabağ, Ermenistan-Azerbaycan sorununun çözüm konusu Azerbaycan için ve sanırım, Ermenistan için aynı derecede hayati önem taşımaktadır. 1991 yılında bağımsızlığını kazandığı sırada Azerbaycan, artık bir ihtilafın ortasındaydı. Daha sonra tırmanarak bir savaşa dönüşen bu ihtilaf sonucunda Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ İli ve Dağlık Karabağ'ın sınırları dışındaki büyük bir alan işgal edildi ki, bu da toplamda Azerbaycan topraklarının yüzde 20'sini oluşturuyor. Bir milyon Azeri oradan, kendi topraklarından zorla göçe tabi tutuldu ve Azerbaycanlıların yaşadıkları ve şuanda işgal altında bulunan bölgeler yerle bir edilmiştir.

Böyle bir ortamda biz sorunun barışçıl çözümünden yanayız ve Mayıs 1994’te Ermenistan ile ateşkes anlaşması imzaladık. Hem Ermenistan tarafı hem Azerbaycan tarafı hala bu anlaşmaya uymaktadır. Son zamanlarda, geçen yıldan bu yana Ermenistan Cumhurbaşkanı ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı arasında doğrudan görüşmeler, toplantılar yapılmaktadır. Umarım, bu, sorunun barışçıl çözümünde bir ilerleme sağlar. Biz sorunun barış yoluyla çözümünü istiyoruz. Biz Ertmənistan silahlı birlikleri tarafından işgal edilen topraklarımızın boşaltılmasını istiyoruz. Biz insanlarımızın kendi yerlerine dönmelerini istiyoruz - bugün onlar çadırlarda barınıyorlar. Biz Ermenistan ile kalıcı barışın sağlanmasını istiyoruz.

Soru: Cumhurbaşkanı Şevardnadze’nin yanı sıra Putin’in de burada bulunmadığını belirtmek isterim. Sayın Putin Davos'a gelmekten vazgeçti, oysa onun bu foruma katılması çok iyi olurdu. Bu nedenle sorum önce Haydar Aliyev'e ve Türkiye Dışişleri Bakanı'na olacak: Sizin ülkelerinizi Çeçen bölücülerini desteklemekte suçluyorlar. Sizce, Çeçenistan'daki çatışma ne kadar kısa sürede giderilir? Yakın zamanlarda bu sorunun çözüm yolu nasıl sağlanır? Sayın cumhurbaşkanlar ve başbakanlardan herhangi birisi sorumu yanıtlayacak olursa, ben kendisini seve seve dinlerim.

Haydar Aliyev: Son aylarda basında güya Azerbaycan'ın Çeçenistan'a çeşitli yardımlarda bulunması konusunda sürekli olarak Azerbaycan'a yönelik öne sürülen suçlamaların hiçbir dayanağı yoktur, bunlar hepsi yalan ve iftiradır. Moskova'yı son ziyaretim sırasında Rusya Devlet Başkanı Vekili Sayın Putin ile görüşmede bu konuyu açık açık konuştuk. Sayın Putin, Rusya devletinin bu görüşte olmadığını, fakat basının özgür olduğunu, dolayısıyla istediklerini yazdıklarını itiraf etti. Bu arada kendisi bana yakında Çeçenistan sorununu bitireceklerini söyledi. Sorunuzun cevabı işte bu.

Soru: Azerbaycan ve Ermenistan burada, Davos'ta herhangi ikili görüşme yapacaklar mı?

Haydar Aliyev: Evet, biz burada ikili görüşmeler yapmayı düşünüyoruz. Ermenistan Cumhurbaşkanı ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın görüşme saati artık belirlenmiştir.

Genel tarihi bilgiler

Azerbaycan, Davos Ekonomi Forumunda

Bilgi notu

EKONOMİ