Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev`in "BP" Başkanı John Browne başkanlığındaki heyetle yaptığı görüşmedeki konuşmasından - Cumhurbaşkanlığı Sarayı, 22 Haziran 2001


Sayın John Browne, benim eski arkadaşım!

Sayın konuklar!

Ben sizin hepinizi Azerbaycan`da selamlıyorum ve bugünkü görüşmemizi son derece önemli buluyorum. Bu nedenle de Azerbaycan`a geldiğiniz için size "Hoş geldiniz!" diyorum.

Ben iki gün önce, Büyük Britanya`nın ulusal bayramı vesilesiyle sizin ülkenizin büyükelçiliğince düzenlenen törende konuşma yaptığım sırada sizi andım. Sayın Woodward size iletmiş mi, iletmemiş mi, bilmiyorum. Şöyle ki, biz Azerbaycan`ın ulusal petrol stratejisini yaşama geçirilmesi ile ilgili çalışmaya ilk defa sizinle başladık ve Azerbayan`a, onun doğal kaynaklarının işletilmesi için gelen ve çok önemli çalışmalarda bulunan en büyük şirket "BP" şirketidir ve onun Başkanı Sayın John Browne`dur. Sizinle birlikte ilk anlaşmayı imzalayalı yedi sene olmuştur.

O sırada bu anlaşmayı imzalarken bizim gözümüzün önüne çok büyük bir yol gelmişti, gerçekten bu yol büyük ve uzundur. Fakat birincisi, biz bunun bir bölümünü katetmişiz, ikincisi de geride bıraktığımız bu bölüm ileride yolumuzun daha başarılı olacağını gösteriyor. Sanıyorum, sizin bu ziyaretiniz esnasında biz bu konuları ele alacağız. Hoş geldiniz.

John Browne: Sayın Cumhurbaşkanı, bizi kabul ettiğiniz için size teşekkür ederim. Çok sağ olun. Sizinle tekrar görüşmek bizzat bana özel zevk veriyor. Bunun yanı sıra uzun bir aradan sonra Azerbaycan`ı tekrar ziyaret etmek bana daha büyük zevk veriyor.

Bana öyle geliyor ki, bizim şimdiki görüşmemiz çalışmalarımızda çok kritik bir andır. Öylesine bir andır ki, burada, Azerbaycan`da enerji kaynaklarının işlenmesi ile ilgili sizin geleceğe yönelik bakışınızın ve dileğinizin gerçekleşmeye başladığı kritik bir andır. Ben sizinle bu konuda, yani halihazırda yaşama geçirmek üzere olduğumuz projelerle ilgili uzun uzun konuşmaları çok iyi hatırlıyorum. Sizin bu alanda sergilemiş olduğunuz sürekli kararlılığı, geleceğe dönük istek ve bakışınızı çok güzel hatırlıyor ve biliyorum. Özellikle şimdi bizim yaşama geçirmek üzere olduğumuz, yeni bir aşamasına girdiğimiz projelerle ilgili. Düşünüyorum ki, ortaya koyduğunuz bu kararlılık ve isteğiniz bizim şimdiki projelere yansımaktadır. Biz beraber bunu daha ileriye taşıyabileceğiz.

Sayın Cumhurbaşkanı, benim şirketim, "BP" şirketi sizin bu kararlılığınızı ve isteğinizi tam anlamıyla paylaşıyoruz. Biz Sizinle şu çalışmalar konusunda aynı görüşteyiz, zira halihazırda onların yaşama geçirilmesi üzerine net bir fikir edinmiş bulunuyoruz ve işlerimiz başlamak üzeredir. Bu çalışmalar başlıca olarak şundan oluşmaktadır ki, biz Azerbaycan`ın petrol, gaz kaynaklarını işletelim. Bakü`den Ceyhan`a petrol boru hattını inşa edelim ve Bakü`den Türkiye`ye doğalgaz boru hattını döşeyelim. Bu nedenle sizinle Azerbaycan`daki çalışmalarımızı, halihazırda gerçekleştirdiğimiz projeleri, bunun yanı sıra işimizin hangi aşamada, hangi düzeyde olduğunu Sizinle daha ayrıntılı bir biçime ele almayı sabırsızlıkla bekliyorum.

Haydar Aliyev: Pekala. Ben bunu uzun süredir bekliyordum. Birkaç ay önce burada sizin temsilcileriniz, Azerbaycan Uluslararası İşletme Şirketi Başkanı Sayın Woodward ve sizin "Şahdeniz"den sorumlu temsilciniz büyük bir tanıtım töreni düzenlediler. Bana, bizim hükümet üyelerine, aynı zamanda tüm kamuoyuna yapılan çalışmalar ve ileriye yönelik çalışmalar hakkında güzel, detaylı bilgiler verdiler. Fakat şimdi biz sizinle beraber bu konuyu daha ayrıntılı bir biçimde ele alma fırsatını bulduk. Birincisi, "Azeri", "Çırak" ve "Güneşli" yataklarında ileride yapılacak çalışmalar hakkında, ikincisi, "Şahdeniz" gaz yatağı hakkında, üçüncüsü, Bakü-Tiflis-Ceyhan ana ihraç boru hattının inşasına ilişkin ve nihayet, Bakü`den Türkiye`ye doğal gazın ihracı hakkında.

1994 yılında biz sizinle anlaşmayı imzaladığımız sırada "Azeri", "Çırak", "Güneşli" hakkında düşünüyorduk. İki yıl sonrasında, 1996 yılında biz "Şahdeniz" yatağına ilgi duyduk. Şu anda biz gaz ihracatı yapma olanağına sahip bir ülkeyiz. O sırada bu bir varsayımdı. Fakat şimdi gerçeğe dönüşmüştür. Biliyorsunuz, bu çalışmaların yaşama geçirilmesinde biz birçok zorluklarla, engellerle karşılaşmışız. Bugün de karşılaşıyoruz. Biliyorsunuz, Bakü-Tiflis-Ceyhan ihraç hattının yapımında bizim birkaç problemimiz oldu. Yani bizim değil, bizimle işbirliği yapan diğer ülkelerin. Gürcistan`a bu konuda yardımcı olmak amacıyla biz onlara birtakım ödünler verdik. Fakat şimdi Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının yapımına başlamak ve yaşama geçirmek gerekiyor. Aynı zamanda doğal gaz boru hattının. Benim gözlemlerim ne yönde, biliyor musunuz? Birşey gerçekleşmediğinde, yahut henüz çok uzaklarda olduğunda pekçok kimse ona ilgi duyuyor. Fakat konu gerçekleştikten sonra, fiili çalışmalar yapıldığı sırada herkes bir gerekçesi olmadan kendisine daha fazla çıkar sağlamaya çalışıyor. Çalışma henüz başlamadığında bizden rica ediyorlar, başvuruda bulunuyorlar, bu işi yapalım diye çok çalışıyorlar. Fakat iş gerçeğe dönüştüğünde gelip diyorlar ki, bu böyle yapılmamalı, hadi gelin bunu böyle yapalım, onu şöyle yapalım. Biz buna Bakü-Ceyhan projesinde tanık olduk. Şimdi ise gaz boru hattında görüyoruz. Fakat bunlar bizim açımızdan ciddi bir sorun oluşturmamaktadır, biz kendi işimizi yapıyoruz.

"BP" olarak şimdi siz de artık önceki yıllarda elde ettiğiniz tüm bilgilerden görüyorsunuz ki, biz doğru yolda ilerliyoruz. Hatırlıyorsanız, birkaç yıl önce tartışmalar yapılıyordu - Bakü-Ceyhan olmalı mı, olmamalı mı diye. Hatta sizin çalışanlar bile, hepsi bir ağızdan konuşuyorlardı ki, neden Bakü-Ceyhan, gelin, Supsa`ya uzanan boru hattını genişletelim, ondan sonrasına bakarız. Ben hepsini söylemiyorum. Konsorsiyum üyesi bazı şirketleri söylüyorum. Fakat biz tutumumuzu değiştirmedik. Biz Bakü-Ceyhan olmalıdır, dedik. Şimdi siz de olmalıdır, diyorsunuz. Biliyorum, öbür ülkelere de bunun çok gerçek olduğunu anlatıyorsunuz. Bu yüzden düşünüyorum ki, bizim ilerideki çalışmalarımızın hepsi başarılı olacaktır. Biz bugün tüm konuları sizinle görüşüp, daha sonra işin yeni aşamasına geçmeliyiz.

John Browne: Sayın Cumhurbaşkanı, bu görüşlerden dolayı teşekkür ederim. Ben Sizinle görüşmemizi çok iyi hatırlıyorum. Yaklaşık iki buçuk sene önce biz Sizinle Davos`ta düzenlenen toplantıda görüşmüştük. O zaman biz Sizinle Bakü-Ceyhan konusunu ele aldık. İyi hatırlıyorum, Siz o sırada aynı kararlılık, istek ve özlemle bize söylediniz ki, Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı mutlaka gerçekleşmelidir. Hatırlıyorsanız, ben o zaman Sizin görüşünüzü onayladım. Fakat bu çalışmada bizim tek sorunumuz şuydu, diğerleri bu konuyu tasvip etmiyorlardı. Görüyorsunuz, o zaman bunu kabul etmeyen kişilerle anlaşmaya varmak uzun bir zaman aldı. Biz onlara şunu anlatmaya çalıştık, bu hem ticari açıdan hem çevrenin korunması, çevreye özen gösterilmesi açısından, hem de güzergah seçiminin düzgün olması açısından tek doğru yoldur. Ben inanıyorum, zaman gelecek, şimdiki bu projeye katılmayanalar önceden onay vermediler diye üzülecekler.

Haydar Aliyev: Doğru.

John Browne: Onlar bunu yapmamış olmalarına karşın, şu anda biz yeterince güçlüyüz. Bizim bu işi gerçekleştirmemiz için yeteri sayıda üye taraflar bulunmaktadır. Ben buna inanıyorum, bu, öylesine bir fırsattır ki, projeye katılmaları, onda yer almaları için bizim ötekilerinden bir ricada bulunmamıza gerek yok. Tam tersi, onların bu çalışmaya katılmaya ihtiyaçları var, diye düşünüyorum. Düşünüyorum ki, eğer onlar bu işe katılmak isterlerse, biz bunu takdir ederiz. Yani o kişiler şimdi bu projeye katılmak istediklerini açıklarlarsa,- tabi ki, bizim belirlediğimiz doğru koşullar altında - biz onları takdir ederz. Düşünüyoruz ki, onların katılması için bu çok uygun bir zamandır. Ben bugün sabah Sayın Woodvard`la ve Birell`le, yani "BP"nin Azerbaycan`daki başkanları ile hem Azerbaycan`da hem Gürcistan`da hem de Türkiye`de çalışmalarımızın durumu ile ilgili yakından bilgi edindik. Sabah duyduklarımdan çok memnun kaldım, zira "BP" ile Azerbaycan Devlet Petrol şirketi arasındaki sıkı işbirliği önceki gibi iyi bir seyir izlemektedir.

Ben şuna inanıyorum ki, halihazırda durum, bu projelere yönelik bakış açısı, ortak çalışmalarda bulunmak için fiili çalışmalar öyle bir düzeydedir ki, iki büyük boru hattının inşası ile ilgili projenin - hem petrol hem de doğal gaz boru hatlarının inşasının beraber gerçekleştirilmesinde önümüze çıkacak önemli sorunların üstesinden geleceğiz.

Hangi ülkeye bakarsak, bunlar dünyanın en büyük projeleri ile kıyaslanabilir. Çalışmaların şimdiki durumu açısından biz bu projelere beş sene zarfında yaklaşık 13 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyoruz. Biz bu projelerde büyük işgücü kullanacağız. Bunun ise büyük bir kısmı başlıca olarak Azerbaycan`dan sağlanacaktır. Bu, Azerbaycan`da çok yönlü potansiyelin, işgücünün, beceri ve yeteneklerinin harekete geçirilmesi anlamına gelecektir. Yani hem çalışanların görevlendirilmesini, onların yetenek ve becerilerinin geliştirilmesini, hem de projelerin yönetiminde bütün güçlerin harekete geçirilmesini ve kullanımını kastediyorum.

Zorluklar çıksa bile, biz bunların hepsinin üstesinden gelebileceğiz diye düşünüyorum. Yani bunlar üstesinden gelinebilecek sıkıntılardır. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi ile çok iyi düzeyde olan işbirliğimiz sürecektir. İnanıyorum ki, işbirliği ileride de yapılacaktır. Bu işbirliği sonucunda, keza Gürcistan`da ve Türkiye`de beraber çalışacağımız müteahhit şirketler arasındaki işbirliği sonucunda biz bu zorlukların üstesinden geleceğiz.

Şunu da söyleyeyim ki, ben Azerbaycan`da Yakıt ve Enerji Bakanlığı`nın oluşturulmasını takdir ediyorum. Düşünüyorum ki, bu, bizim çalışmalarımıza katkıda bulunacaktır. Şirketimizin Azerbaycan`daki durumunu, çalışmaları anlatırsam, şunu söyleyebilirim, ben bundan çok memnunum. Onlar kendi çalışmalarına güveniyorlar ve bu, onların başarısının temelini oluşturmaktadır.

Ben bu ziyaretim çerçevesinde Türkiye`de bulundum. Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Ahmet Necdet Sezer ile görüşme yaptık. Sonra bu olanaktan yararlanarak Gürcistan`a da uğradım, Cumhurbaşkanı Sayın Şevarnadze ile görüştüm. Ben herkese kendi düşüncemi çok net bir şekilde aktardım. Sanki bu, kamuoyuna aktarılmış bir düşünce oldu. Bu ise şundan oluşmaktadır ki, biz çalışmamızın çok kritik bir aşamasına gelmiş bulunuyoruz. Aynı zamanda çok önemli bir adımı atmak üzereyiz, çok önemli bir anı yaşıyoruz. Yani büyük kapsamlı petrol ve gaz projelerinin, aynı zamanda boru hatları projelerinin yaşama geçirilmesinin arifesindeyiz. Ben şunu onlara açıkça ifade ettim, bu çalışmamızın kritik bir anıdır. Onlara bu ayrıca kutlanacak bir andır dedim. Yani öyle bir andır ki, bizim bunu kutlamamız gerekmektedir.

Haydar Aliyev: Doğru. Ben sizin düşüncelerinizi çok tasvip ediyorum. Biz sizinle hep aynı yönde ilerledik ve aynı görüş içindeyiz.

Beni memnun eden şu ki, siz artık önceki dönemlere oranla bu çalışmaların geniş çaplı yapılması için pratik önlemler alıyorsunuz. Bu benim için çok önemlidir. Zira iki-üç sene önce durum biraz farklıydı. Biri memnundu, diğeri memnun değildi. Amerikan şirketleri Bakü-Ceyhan`a gerek yok, diyorlardı, biz ise gerek var, diyorduk. Siz ise arada kalmıştınız, ne yapacağınızı bilmiyordunuz.

Şimdi işte bugünlerde de Amerika Birleşik Devletleri`nde ermeni yanlısı bazı kongre üyeleri, o kişiler ki, Azerbaycan`a karşı düşmanca bir tavır içindeler, Başkan George Bush`a mektup yazmışlar, Bakü-Ceyhan olmamalıdır, yahut olursa da Ermenistan üzerinden geçmelidir diye. Sanıyorum, siz de bunu duymuşsunuz. Fakat bununla birlikte, bugün olsa gerek, "New York Times" gazetesinde Bakü-Ceyhan`a çok büyük destek verildiği belirtilmiştir. Görüyorsunuz, hala bize baskı yapıyorlar, engel olmak istiyorlar. Fakat şimdi sizde bu çalışmaya büyük güven oluşmuştur ve artık somut çalışmalara başlamışsınız. Şimdi siz, bu projelerin yaşama geçirilmesi için birkaç yıl içinde 13 milyar dolar yatırım yapacaksınız, söylediniz, artık bu herkesi susturacaktır.

John Browne: Sayın Cumhurbaşkanı, Size tamamen katılıyorum. Doğru söylüyorsunuz. Şu bilgiyi vermek istiyorum, önceki Cuma ben Başkan Yardımcısı Cheyni ile bir görüşme yaptım ve onunla Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattını konuştum. Zannediyorum, karşı tarafta hem bu projeye, hem de Azerbaycan gazını Türkiye`ye ulaştıracak gaz boru hattı projesine büyük destek bulunmaktadır. Gerek Türkiye Cumhurbaşkanı ile, gerekse de Türkiye`de diğer kişilerle temaslarımdan, görüşmelerimden şunu anladım ki, Türkiye taraftan da bu projelere büyük destek bulunmaktadır. Türkiye tarafından gördüğüm destek, sadece petrol boru hattı açısından değil, hem de gaz boru hattı açısındandır. Yaptığım temaslardan şunu anladım, onlar, ileride Azerbaycan`dan alınacak gazın Türkiye üzerinden geçerek Avrupa`ya ulaştırılması amacını gütmekteler. Gaz boru hattı ile ilgili görüşmeler Gürcistan`da hala sürse de şunu anladım ki, Gürcistan da kendisi açısından bu boru hattını çok önemli buluyor.

Sayın Cumhurbaşkanı, birşeye hep inandım ve inanmaktayım ki, ticari ilişkileri diğer bütün ilişkileri değiştirebilir, onları etkileyebilir.

Bu nedenle umarm, bu olanaktan yararlanarak, Siz, Sayın Cumhurbaşkanı, hem kendi yetkinizi, hem de kendi nüfuzunuzu kullanarak, bu bölgede gereklilik arz eden, çok önemli bir unsur oluşturan istikrarın sağlanmasında kendi sözünüzü söyleyeceksiniz, bu istikrarı sağlayacaksınız. Bölgesel istikrar yatırım yapmak isteyen her insanın hafızasında yer etmiş birşeydir. Eğer bu sağlanırsa, inanıyorum ki, şimdiki yatırımlar başarılı olacaktır.

Bunun dışında bu öylesine geniş olanaklar açacaktır ki, belki bölgeye, Azerbaycan dahil, bizim hayal edemeyeceğimiz yeni yatırımların girişini teşvik edecektir.

Haydar Aliyev: Evet, öyle.

Amerikan Başkanı Sayın George Bush cumhurbaşkanlık faaliyetine başladığı sırada bana detaylı bir mektup yazmıştı. Daha sonra bu ayın başında Bakü`de petrol-gaz fuarının düzenlenmsi vesilesiyle de bana bir mektup yollamıştı.

O, bu mektuplarda çok açık ve net olarak şunu belirtmektedir ki, Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Azerbaycan`a büyük önem veriyor, Azerbaycan`ın Hazar Denizi`nde bulunan petrol ve gaz yataklarının işlenmesini destekliyor. O, her iki mektupta Bakü-Tiflis Ceyhan ana ihraç boru hattı ve Azerbaycan gazının Türkiye`ye nakli konularının özellikle altını çiziyor ve destekliyor. Yani bu konuda Amerika Birleşik Devletleri hükümeti ile bizim aramızda hiçbir görüş ayrılığı bulunmamaktadır. Fakat siz biliyorsunuz ki, engel çıkaranlar da bulunuyor. Ben bunu engel olanlar herhangi bir şeye ulaşırlar diye söylemiyorum. Hayır, hiçbirşey yapamazlar. Fakat, görüyorsunuz, yapmaya kalkışıyorlar. Fakat bizim herhangi bir endişemiz yok ve hiçkimse de bize engel olamaz. Fakat şimdi bir kenarda bir az havlayanlar bulunmaktadır.

Kısa inceleme yazısı

PETROL STRATEJİSİ