آثار / فرهنگ

سخنرانی حیدر علی اف رئیس جمهوری آذربایجان در مجلس معرفی آثار عارف ملیک اف آهنگساز معروف آذربایجان، موزه دولتی هنرهای زیبای آذربایجان بنام رستم مصطفی اف، ٥ فوریه سال ١٩٩٥


        آقای محترم عارف ملیک اف. این آثار بسیار جالب و زیبا را که امروز بر ما عرضه داشتی بر تو قلبا تبریک میگویم و آرزومند سلامتی و موفقیت در فعالیتهای آتی برای تو میشوم.

         سالهای اخیر، دوران سختی برای کشور و ملت ما میباشد. ولی فرهنگ و هنر ما، در این دوران نیز که آنرا با سختی و مشکلات میگذرانیم، زنده است و در حال توسعه می باشد و شخصیتهای مستعد و برجسته هنرآفرین ما نیز فرهنگ آذربایجانی را درمعرض دید جهانیان قرار میدهند. بعنوان یک آذربایجانی به دستاورهای ملت خود- در هر جایی که باشم- افتخار کرده ام. موفقیتهایی که حاصل ملت من در رشته های هنر و فرهنگ شده است بعنوان منشأ افتخار برای هر آذربایجانی میباشد که ملت و وطن خود را دوست دارد. من همیشه به این افتخار کرده ام. 

         عارف ملیک اف یکی از معروفترین هنرمندان و رجال فرهنگی و هنری و موسیقی آذربایجان هستند. بخش اعظم سیر صعود وی در عرصه هنر جلوی چشمان من سپری شده است. من همواره نسبت به آثار عارف ملیک اف ارزش خاصی قائل بوده ام و همیشه احساسم این بوده که ایشان پیوندی با هنر دارند و آثارش مایع زندگی برای وی است و با این آثار خود بر غنای هنر و موسیقی آذربایجان می افزاید. عارف امروز نیز موجبات خوشحالی ماها را فراهم آورد و امروز نیز در سایه استعداد و موسیقی خویش ما ها را بسوی خود جلب و جذب نمود. من بمناسبت برگزاری موفق یک چنین مجلس هنری تو را مجددا از صمیم قلب تبریک میگویم.

سرودن و عرضه قطعه موسیقی و یک اثر هنری که از سطح بالای حرفه یی برخوردار باشد، بی تردید استعداد بزرگی میخواهد. عارف ملیک اف انسانی است که چنین استعداد فطری را دارا میباشد. عشق و صداقت وی به هنر و پشتکاری فداکارانه وی در کنار استعداد فطری اش، امکان عرضه چنین آثار سترگ را برای وی میسر ساخته است. تقدیم چنین آثار موسیقی با سطح بالای حرفه یی و ساختار پیچیده به شنودگان، شاید هم از سرودن خود این آثار سختتر باشد. من امروز هنرمندان بسیارمستعد خودمان را اینجا دیدم. فوضیه خانم که از راه دور به باکو آمده اند، رسول عباس اف که آثار عارف ملیک اف را بطرز بسیار ماهرانه یی در ویولون اجرا کرد و سرانجام، اجرای آراز السس همتبار جوان آذربایجانی ما یک اتفاق بسیار مهمی برای من میباشد. مسلما من اکثریت قاطع هنرمندان را شخصا میشناسم و با آثار آنها آشنایی دارم. ولی هنرمندان امروزی را اولین بار است که حضورا میبینم. از اینرو من هم به آن دسته از هنرمندان و هم به آنهایی که آثار عارف ملیک اف را در پیانو و سایر آلات موسیقی اجرا کرده اند قلبا تبریک میگویم. متشکرم.

         اینکه محفل هنری امروز ما با سالگرد تولد قره قره اف آهنگساز نامی ما و از افتخارات ملت آذربایجان مصادف شده است یک حادثه مهمی میباشد. چنین بنظرم میرسد که شاید هم این محفل ما به مناسبت سالگرد تولد قره قره اف برپا شده است. من آثار موسیقی قره قره اف را با احترام و ارادت یاد میکنم. من با قره قره اف از سنین جوانی دوست و رفیق بوده ام. ما روابط خیلی نزدیکی با هم داشته ایم. البته شغل های ما کاملا متفاوت بوده است ، وی آهنگساز و موسیقی دان و هنرمند بوده و من نیز از سنین جوانی به فعالیتهای سیاسی میپردازم. ولی این یک امر معلومی است که من همواره نسبت به هنر علاقه داشته و بدان احترام قائل بوده ام. هنوز در دوران جوانی من از عاشقان هنر قره قره اف بوده و نسبت به عقل و ذکاوت وی ارادت داشتم. در دوره های بعدی که من رهبری آذربایجان را عهده دار بودم، قره قره اف نیزمتصدی پست ریاست اتحادیه آهنگسازان آذربایجان بوده اند. نه فقط بدین خاطر، بلکه بدلیل اینکه وی یک آهنگساز و هنرمند بزرگی بوده است من با ایشان روابط تنگاتنگی داشته و همواره فعالیتهای هنری وی را دنبال میکردم. برای شناساندن هر چه بیشتر آثار وی هر چیزی را که در حد توانم بوده است انجام داده ام. ما امروز سالگرد تولد قره قره اف را گرامی میدارم. مراسمهایی بمناسبت شصتمین سال جشن قره قره اف خیلی خوب یادم هست. آن مراسم سالگرد را با هم برگزار کردیم و من با رضایت کامل در آن شرکت کردم. امروزه با کمال افتخار میتوانم بیان کنم که قره قره اف بنا بر پیشنهاد اینجانب مفتخر به دریافت "ستاره سرخ" عالیترین نشان افتخار وقت اتحاد شوروی گردید. ما مراسم سال جشن قره قره اف را در باکو برپا نمودیم. ضمنا قرار بود که مراسم سال جشن وی در تالار بزرگ کنسرواتوآر دولتی مسکو برگزار شود. من صرفا بدین منظور بدانجا رفتم. متأسفانه وضع سلامتی قره قره اف این امکان را به وی نداد تا آن شب در آن مراسم حضور بهم برساند. ولی من بهمراه همسر خودم شادروان ظریفه خانم در آن مراسم شرکت کردم. خانم تاتیانا همسر قره قره اف و سایر اعضای خانواه وی هم در آنجا بودند. شخصیتهای برجسته فرهنگی و هنرمندان بزرگ وقت شوروی نیزآنجا حضور داشتند. مراسم سالگرد با سخنان افتتاحیه تیخون خرنیکوف رئیس اتحادیه آهنگسازان اتحاد شوروی آغاز شد. پطر دمیچئف وزیر فرهنگ و سایر شخصیتهای مملکتی نیز آنجا بودند. البته همه این جزو خاطرات است.

         متأسفانه ما قره قره اف را از دست دادیم و وی از دنیا رفت. من بعنون یک دوست و فردی که ارادت خاصی به هنر وی قائل هستم و در عین حال بعنوان رهبر این جمهوری، جنازه قره قره اف را بر دوش خود حمل کردم. من معمولا در مجالس ترحیم سخنرانی نمیکردم. ولی در مجلس ترحیم قره قره اف و بر سر قبر وی سخنانی ایراد کردم. برای وی طلب مغفرت کردم.

         نسبت به این خانواده همیسه توجه نشان داده ام. هنگام مأموریت در مسکو با خانم تاتیانا تلفنی تماس میگرفته ام. ولی همانطوریکه میدانید بعدها خود من "تبعید" شده بودم و خودم به توجه و مساعدت نیاز داشتم. از اینرو روابط ما قطع شده بود.

         منظورم از بیان این مطالب این است که امروز مصادف است با روز تولد قره قره اف. من هنگام مأموریت در مسکو این مهم را از کرسیهای بالا نیز بیان میکرده ام و مایلم اینجا نیز تکرار کنم که قره قره اف یکی از نابغه ترین آهنگسازان جهان معاصر بوده است. در آن ایام ما همه چیز را در انطباق با مقیاسهای شوروی ارزیابی میکردیم. در تصورمن، در آن دوران قره قره اف بعد از دیمیتری شوستاکویچ در مقام دومی در اتحاد شوروی قرار داشت. قره قره اف شاگرد شوستاکویچ بوده است. بار دیگر بیان میکنم که وی منشا افتخار بزرگی برای ما بوده است.

         موسیقی آذربایجان و بویژه موسیقی حرفه یی آن از تاریخ کهنی برخوردار است. مکتب موسیقی که توسط عزیر حاجی بیکوف در آذربایجان بنیانگذاری شده، مکتبی بوده که با پیدایش آن ملت ما آهنگسازان و موسیقی دانان و هنرمندان معروف بسیاری را به جهان عرضه نموده است. قره قره اف، فکرت امیروف، نیازی، جودت حاجی اف، افراسیاب بدلبیگلی و غیره ها و همچنین عارف ملیک اف از جمله هنرمند برجسته یی هستند که دست پروردگان این مکتب میبشاند.

         مسلما هر کس آثار موسیقی را به سبک خود میسراید. موسیقی عارف یک موسیقی حرفه یی و کلاسیک است. موسیقی حرفه یی و کلاسیک آذربایجان، این آثارآهنگسازان ما تقریبا نخستین آثار موسیقی حرفه یی و کلاسیک در مشرق زمین میباشد و در این موضوع، آذربایجان در مقام اول قرار دارد. عزیر حاجی بیکوف و مسلم ماگومایف بنیانگذاران این مکتب بوده اند.

         در آن ایام- منظورم سالهای ۲۰، ٣۰ و حتی ۴۰ میباشد- در برخی از کشورهای آسیایی که جزو اتحاد شوروی بودند، آهنگسازان نامی غیر بومی به سرودن آثار موسیقی میپرداختند. آهنگساز بزرگ مثل گلیئر نیز در آذربایجان فعال بوده و یک اثر اپرا در باره زندگی در آذربایجان عرضه کرده است. گلیئر و غیره ها در کشورهای آسیای مرکزی کار ایجاد آثار موسیقی حرفه یی برای ملتهای بومی را به راه میانداختند. ولی در آذربایجان مکتب موسیقی که بنای آن توسیط عزیر حاجی بیکوف در اوایل قرن حاضرگذاشته شده بود، آهنگسازان بزرگی را پرورش داده است. فعالیتهای این مکتب اکنون نیز ادامه دارد. نسل جوان پا به عرصه وجود میگذارد و خود را نشان میدهد. امیدوارم در آینده نیز آهنگسازان بزرگی را در جمع خود خواهیم دید. در میان همه آنها، عارف ملیک اف هم در سابق و هم در حال جایگاه ویژه یی را بخود اختصاص داده است.

          اثر باله عارف تحت عنوان "افسانه عشق" در تئاترهای حرفه یی اپرا و باله در سراسر جهان در حال اجرا میباشد. تعداد آثاری که سرتاسر جهان را گشته باشد کم است و مسئله یی است که بندرت اتفاق می افتد. همین الان عارف خاطرنشان کرد. فکر میکنم برنامه بزرگی در سال ١٩۸۶ اجرا میشد. در پایان آن، باله "افسانه عشق" به قلم عارف وبه کارگردنی یوری گریگورویچ بمناسبت آغاز موسم جدید در ساختمان "تئاتر بزرگ" اپرا روی پرده تئاتر آمده بود. سران وقت شوروی هم در آن مراسم حضور داشتند. من هم جزو رهبری بودم. گروهی از سران کشور بزرگی مثل اتحاد شوروی و از جمله من، در لژ تئاتر بزرگ نشسته بودیم. تصور کنید که من چقدر خوشحال بودم از اینکه اثر "افسانه عشق" به قلم عارف ملیک اف دریک چنین مراسم با شکوهی بمناسبت آغاز موسم تئاتر در صحنه تئاتر بزرگ برخوردار از تاریخ غنی در مسکو یعنی در مرکز روسیه داشت اجرا میشد. من هم خوشحال بودم و هم از آن لذت میبردم و بخود میبالیدم. ما در کنار هم نشسته بودیم و رجال دولتی بارها بسوی من میچرخیدند و به من تبریک میگفتند. من هم مراتب خوشحالی خودرا به آنها اظهار میداشتم. سرانجام، درپایان نمایش از عارف ملیک اف و یوری گریگورویچ دعوت شد تا با هم به صحنه تشریف بیاورند. ما به اقتخار آنان کف زنی کردیم و من وی را تبریک گفتم. از این نوع خاطرات زیاد داریم.

         عارف از دیدارهای ما سخن گفت ولی به یکی از آنها که بسیار جالب بوده، اشاره نکرد. من همواره نسبت به هنرمندان و موسیقی دانان توجه خاصی قائل بوده ام. این نکته را در یاد دارم که در جریان ملاقاتهایی که گاه از گاهی با آنها داشتم به تنش در روابط آنها پی برده بودم و تلاش میکردم تا این مسئله را برطرف کنم. وقتی یکی پیش من میامد میگفتم که فلانی هم اینجا بود و از تو خیلی تعریف و تمجید میکرد. وقتی آن دیگری می آمد باز هم میگفتم که فلانی هم پیش من آمده بود و از تو بیشتر تمجید میکرد. همانگونه که میدانید، افراد مستعد همیشه خاصیت عجیبی داشتند. آنها افراد معمولی نیستند و اگر معمولی میبودند نمیتوانستند مستعد باشند. هر یک از افراد با استعداد از ویژگیهای منحصربه فردی برخورداراست. سیاستمداری مثل من و کسی که رهبری کشور را بر عهده دارد بایستی به اصطلاح با هر کس زبانی پیدا کند و با هر کس به زبان خود همان فرد سخن بگوید. باید تلاش کند تا روابط خوب و حسنه بماند. من بدین منظور تلاش میکردم. ما بارها گرد هم می آمدیم و می نشستیم و صحبت میکردیم.

در سال ١٩٧٣ من چنین تصمیم گرفتم تا آنها را روز یکشنبه به ویلای دولتی خود واقع درساحل دریا در منطقه زوغولبا دعوت کنم و آن روز را با آنها بگذرانم. دعوت کردم. مرحوم قره قره اف، فکرت امیروف، نیازی، افراسیاب بدلبیگلی، جهانگیر جهانگیروف، سلطان حاجی بیگلی بهمراه خانمهایشان آمده بوند. توفیق قلی اف، عارف میلکوف و دیگران هم آنجا بودند. ما ظرف همه روز با هم صحبت کردیم و از موسیقی حرف زدیم. در خاطر دارم که توفیق قلی اف و نیازی با هم موسیقی خوبی در پیانو اجرا کردند. ما خیلی حرف زدیم. فکر میکنم که این یک دیدار بسیار مهمی بوده است. بعد از این دیدار مناسبات خیلی اصلاح شد. آثار خوبی هم عرضه گردید. من میتوانم بگویم که باله "هزار و یک شب" به قلم فکرت امیروف یک اثر خیلی خوبی است که بهره دوران مزبور میباشد. آثار قره قره اف که در دوره های بعدی حاصل شده است از جمله آنهاست.

         ما با عارف ملیک اف بعد ها نیز ملاقات میکردیم. از حدود ٧-۸ سال پیش من میدانستم که وی ضمنا مهارت نقاشی را هم دارد. ولی آثار نقاشی خود را به من نشان نداده بود. در این اواخر وقتیکه پیش من بود گفت که آثارش را تقدیم من خواهد کرد. من الان نگاه کردم و دیدم که وی نه فقط در زمینه موسیقی بلکه در این زمینه نیز استعداد زیادی دارد. من عارف را بدین مناسبت نیز تبریک میگویم.

         سرودن موسیقی و همچنین عرضه آثار موسیقی سمفونیک، حرفه یی و پیچیده در این دوران سخت زندگی، کاری است بسی دشوار. عارف از عهده این کار می آید. همانطوریکه خودش گفته، کم می خوابد- این دیگرنشد- زیاد کار میکند. ملت ما این چیزها را لازم دارد. عارف سمفونی هفتم را در این اواخر تقدیم نموده است. پرفسور احسان دوغراماچی دوست بزرگ من، انسانی است که توجه خاصی به موسیقی آذربایجان دارد. وی مجری مراسم افتتاحیه نخستین اجرای سمفونی هفتم عارف ملیکوف در بیلکنت بود و این کار را بنحو احسن انجام داد. من وی را تبریک گفتم. از احسان دوغراماچی دعوت کرده ام تا ماه مارس به آذربایجان سفر نمایند، ما ملاقات خواهیم کرد. احتمالا عارف ملیک اف خواهد توانست اثر جدیدی را در جریان آن دیدار تقدیم نماید.

         عارف ملیک اف یک ثروت ملی بزرگی برای آذربایجان میباشد. من این مطلب را بدون مبالغه و با قاطعیت کامل بیان میدارم. ما باید مراقب وی باشیم و توجهی به وی قائل شویم. وی از پتنسیال فراوانی برخوردار است. عارف باید منبعد نیز به خلق آثار موسیقی ادامه بدهد. بی تردید، وی نیز با یک چنین ایده ها و آرمانها زندگی میکند. دیدار امروزی ما و این محفل هنری مسلما روحیه بیشتری به وی خواهد داد و وی آثار جدیدی خواهد سرود.

         من عاشقان هنر عارف میلک اف را که در این تالار جمع شده اند بمناسبت این برنامه هنری تبریک میگویم. ضمن خوش آمد گویی به همه شما، آرزومند خوشبختی و سعادت برای همه شما میشوم. عارف، ضمن عرض تبریک مجدد آرزوی موفقیت برای تو دارم.